Студентке арналған пәннің оқу бағдарламасы

	Д.СЕРІКБАЕВ атындағы ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ		Ф2 Н ШҚМТУ 701.01
	Сапа менеджмент жүйесі	Силлабус (студентке арналған пәннің оқу бағдарламасы	бет

Білім және ғылым образования и науки

министрлігі Республики Казахстан
Д. Серікбаев атындағы ВКГТУ

ШҚМТУ им. Д. Серикбаева

М ж КФ деканы

_____________ М.В. Дудкин

«____» _______________2013 ж.

Метрология, стандарттау жӘне Өзара алмастыру негіздері

Силлабус
Метрология,Стандартизация и основы взаимозаменяемости

Cиллабус

Оқу түрі: күндізгі

Курс: 3

Кредит саны: 3

Сағат саны: 135 сағат

Дәрістер: 30 сағат

Зертханалық сабақтар: 15 сағат

СОӨЖ: 30 сағат

СӨЖ: 60 сағат

Емтихан: 5 семестр

Өскемен

2013

Силлабус 5В071200 – Машинажасау мамандығы бойынша Қазақстан Республикасының ГОСО ҚР 3.08.338 – 2011 Мемлекеттік жалпы міндетті білім стандарты негізінде «Машинажасау және құрылымдық материалдар технологиясы» кафедрасында дайындалды.

«Машинажасау және құрылымдық материалдар технологиясы» кафедрасының отырысында қаралған

_______________2013 ж. №_______ хаттамасы
«М және ҚМТ» кафедрасының меңгерушісі К. Комбаев

Машина жасау және көлік факультетінің әдістемелік кеңесінде мақұлданған

Нормабақылаушы Т. Тютюнькова

Оқытушы туралы мәлімет: Комбаев К.К. - «Машинажасау және құрылымдық материалдар технологиясы» кафедрасының аға оқутышысы, т.ғ.к.

Мекенжайы: «Машинажасау және құрылымдық материалдар технологиясы» кафедрасы. Серикбаева 19 – Г1-430, тел. 541-476,

Г1-403 дәрісхана.

1. 
   Оқылатын пәнге сипаттама
   

Курс «Машинажасау технологиясы» мамандықтарына арналған. Курсты оқу нәтижесінде студенттер келесіні білулері қажет: машина бөлшектерінің типтік байланысуын құру кезіндегі жүйесі, машина құрастыру кезіндегі бөлшектердің геометриялық параметрлерінен ауытқу шамаларын және дәлдігін қабылдау негіздері. Олардың қолданыс шарттарын ескеру, стандарттаудың негіздерін, әдістері мен ұстанымдарын және нормативті-техникалық құжаттармен жұмыс істей алулары, бөлшектердің геометриялық параметрлерін өлшеп, өлшеу нәтижесі бойынша олардың жарамдылықтарын анықтай білулері, әр түрлі отырғызу есеп-қисаптарын санау және оларды таңдау, оларды сызуда белгілей алулары қажет.

2. 
   Пәнді оқытудағы мақсат
   

Өзара алмасу ғылыми-теориялық және әдістемелік негіздерді, стандарттау және өнім сапасының бақылануын, Қазақстандағы стандарттаудың мемлекеттік жүйесін, еліміздегі өлшемдердің дәлдігі мен бірлігін қамтамасыз ететін метрологиялық бөлімдердің ұйымдарын, өнімнің сапасын басқаратын бірлескен мемлекеттік жүйені, халықаралық сауда-саттық кезінде өнімнің бәсеке қабілеттілігін қамтамасыз етуді оқытады.

Пәнді оқытудағы негізгі мәселелер:

- студенттермен іс жүзінде курстың негізгі жағдайын қолдана отырып түсіндіре білу, студенттерге ғылыми ой қалыптастыру;

- мамандарға стандарттау, сертификаттау және метрология пәндерінен одан әрі жетілдіруге, халықаралық, аймақтық және ұлттық деңгейде техникалық шешім қабылдауына жететіндей білім беру.

- МСТ-пен, техникалық құжаттармен таныстыру;

- патентті әдебиетпен таныстыру, стандарттау жөніндегі шетелдік тәжірибелерді оқыту.

3. 
   Пререквизиттар
   

Пререквизиттар: МАТН-математика, PHIS- физика,

- математика, математикалық статистика мен ықтималдық теориясын қоса;

- физика – физикалық көлем мен оның өлшемдері;

- құрылыстық материалдар технологиясы – кесумен өңдеу;

- сызу – сызбалар хаттауы мен орындалуы ЕСКД талабы.

4. 
   Постреквизиттар
   

- «Машиналардың негізігі құрастырылулары»

- «Машинажасау зауыттарының станоктык жабдықтары»

- «Станоктык құрал»

- «Құрылымдық материалдардың техналогиясы»

- «Кесу теорясы»

- «Құрал – жабдықтарды проектілеу»

- «Дайындаулардың жобалануы мен өндірілуі»

- «Машинажасау технологиясы».

- «Машинажасаудың негізгі технологиясы».

2 ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ
2.1 Тақырыптық жоспар

№ апталар	Тақырып атауы	Сағаттар
		Дәріс	Тәжірибелік сабақтар	СӨДЖ	Ұсынылған әдебиеттер
1	2	3	4	5	6
1	Тақырып 1. Кіріспе. Қысқаша тарихи мағлұмат. Стандарттаудың анықтамасы мен ролі, өнімнің сапасы мен тауар шығарудың дамуындағы метрология. Өзара ауысымдылық, оның түрлері - толық, толық емес, ішкі, сыртқы, функционалдық.	2	1	2	[3.1]
2	Тақырып 2. Өзара ауысымдылықтың негізгі жағыдайы. Номиналды өлшемі. Нормальді сызықтық өлшемдер мен параметрлердің қатары. Шынайы, шекті өлшемдер, ауытқулар, шектер. "Білік", "Тесік", "Қондырғы" түсінігі. Қондырғылар топтары, олардың сипаттамалары, Сызбаларда белгіленуі.	2	1	2	[3.1]
3	Тақырып 3. Майда цилиндрлік жалғаулардың өзара ауысымдылыңы. Отырғызылымдар мен шектердің бірыңғай жүйесі МЭК (СЭВ) және МемСТ (ГОСТ). ҚБЖД (ЕСДП) – саңылау мен біліктердің жүйелік белгісі, өлшемдердің диапозоны мен интервалы, квалитеті, шек бірлігі, өлшеудің температуралық режимі.	2	1	2	[3.1]
4	Тақырып 4. Көрсетілмеген шекті өлшемдер, дәлдік класы және квалитттер, сызба белгіленуі. Өңделу дәлдігінің таңдалуы.	2	1	2	[3.2]

1	2	3	4	5	6
5	Тақырып 5. Майда цилиндрлік жанасуларға арналған калибрлер. Міндеті және классификациясы. Калибрлерге қойылған талаптар. Калибр шектері, шек алаңдарының орналасу схемасы, калибр есептеулері.	2	1	2	[3.1]
6	Тақырып 6. Есептеулер мен отырғызылым таңдауы. Есептеулер мен саңылаулы отырғызылым таңдауы. Тартылымды отырғызылым есептері. Отырғызылымның қолдану аймағы.	2	1	2	[3.3]
7	Тақырып 7. Айналу мойынтіректерінің шек пен отырғызылым жүйесі. Мойынтірек дәлдігінің класы, оның таңдалуы. Мойынтірек сақиналарының жүктелуінің түрлері. Айналу мойынтірегінің отырғызылым таңдалуы мен есептелуі, сызбаларда белгіленуі.	2	1	2	[3.1]
8	Тақырып 8. Айналу мойынтіректерінің шек пен отырғызылым жүйесі. Мойынтірек дәлдігінің класы, оның таңдалуы. Мойынтірек сақиналарының жүктелуінің түрлері. Айналу мойынтірегінің отырғызылым таңдалуы мен есептелуі, сызбаларда белгіленуі.	2	1	2	[3.2]
9	Тақырып 9. Өлшем тізбегі. Негізгі терминдер мен анықтамалар. Өлшем тізбегінің жіктелуі, есептер, өлшемді тізбек есебін шешетін. Өлшемді тізбекті максимум-минимум әдісмен есептеу. Өлшемді тізбекті ықтималдылық әдісімен есептеу. Толық емес өзара ауысылымдық кезінде өлшемді тізбекті есептеу (топтық тандау, реттеу мен дәлдеу).	2	1	2	[3.3]

1	2	3	4	5	6
10	Тақырып 10. Қалып ауытқуы орналасуды кедір бүдірлі және толықынды жазықтықты түзету. Бөлшектердің геометриялық параметірлерінін ауытқуынын жіктелуі. Ауыткудың пайда болуы алғы шарттары. СЭВ стандартты бойынша қалып ауытқуымен бөлшек бетінін орналасуын түзету жүйесі. Орналастырудың тәуелді және тәуелсіз шектері.Қалыптын ауытқуымен беттін орналасуын сызбада белгілеу . Беттің кедір-бұдырлығы. Кедір-бұдырлылықтың параметрлері, олардың анықтамалары және тандауы . Кедір-бұдырлылықты сызбада көрсету. Беттін толқындылығы және оның параметрлері.	2	1	2	[3.3]
11	Тақырып 11. Өзара ауысымдылық, әдістері және резьбалық жалғанудың бақылау құралдары. Бұрамалық (резьбалық) жалғануға қойылатын негізгі эксплуатациялық талаптар. Бекіту бұраманың негізгі параметрлері, бекіту. Бекіту метрикалық бұраманың шектері. Метрикалық бекіту бұраманың дәлдігінің топтары мен дәрежелері.Метрикалық бұрама дәлдігімен отырғызуларын сызбада көрсету. Бұраманың геомерияларының бақылау әдістері.Бұраманың калибрлер, шектер.	2	1	2	[3.4]

1	2	3	4	5	6
12	Тақырып 12. Өзара ауысымдылық, әдістері және конустық жалғануларды бақылау әдісі.Негізгі эксплуатациялық талаптар. Конустық жалғанулар түрлері. Конустық жалғанулардың шектері мен отырғызулары. Бұрыштық өлшемдерге шектер. Бұрыштар мен конустарды бақылаудың әдістері мен құралдары. Шпонкалы және кілтекті жалғануларды бақылаудың әдістері мен құралдары, өзара ауысымдылық. Призмалы шпонкалық жалғанулардың шектері мен отырғызулары. Түзу дәлдікті профильді кілткті жалғанулардың шектері мен отырғызулары. Орталықтандыру әдістері. Шпонкалы және кілтекті жалғанулар және сызбада белгіленулер бақылау тәсілдері.	2	1	2	[3.1]
13	Такырып 13. Өзара ауымдылық, әдістері және тісті және червячных берілулер бақылау тәсілдері. Жіктелулер және тісті берілулерге қойылатын негізгі талаптар. Цилиндрлі тісті шеңберлердің дәлдік нормалары. Тісті берілулердің бақылау әдістері мен тәсілдері.Өлшеу дәлдігінің теориялық негіздері. Дайындаудың қателіктері өлшеулері және олардың анализдері. Бөлудің заңдары. Өлшеу нәтижелерін өңдеу әдістері.	2	1	2	[3.5]

1	2	3	4	5	6
14	Тақырып 14. Дәлдікті метрологиялық қамтамасыз ету. Метрология туралы, техникалық өлшеулер және олардың есептері туралы түсінік. Эталондар, өлшеулердің үлгілі және жұмысшы тәсілдері туралы түсінік. Өлшеудің бір тұтастығын қамтамасыз ететін мемлекеттік жүйе.Техникалық өлшеулердің тәсілдері мен әдістері. Өлшеулер мен өлшеу тәсілдерінің жіктелуі.Өлшеу тәсілдерінің метрологиялық сипаттамалары. Шаралар мен әмбебап өлшеу тәсілдері. Оптикалық, оптикомезаникалық және басқа құралдар.	2	1	2	[3.3]
15	Тақырып 15. Тауар сапасын стандарттау және басқару. Тауар сапасы. Сапаға әсер ететін факторлар мен жағдайлар. Сапа мен көрсеткіштер туралы түсініктер. Тауар сапасын аттестациялау – сапаны басқару жүйесі элементі ретінде. Тауар сапасын құқықтық реттеу.	2	1	2	[3.5]
	Барлығы	30	15	30

2.2 Курстық зертханалық жұмыстарын орындалуына қойылатын талаптар және мазмұны

Тақырып	Тапсырманың мазмұны және мақсаты	Ұсынылатын әдебиеттер	Дайындау мерзімі	Бақыл-ау түрі	Тапсыру уақыты
1	2	3	4	5	6
1	Техникалық өлшемдер туралы кіріспе сабақ. Өлшем құралдарының метрологиялық мағлұматтары. Өлшемдердің қателігі мен дәлдігі.	[3.2]	1-2 апта	Ауызша сұрау	2 апта
2	Цилиндрлік бөлшектерді штангенциркулмен өлшеу, пішіні және ауытқу бойынша жарамды бөлшектерді ажырату қорытындысы.	[3.2]	3-4 апта	Ауызша сұрау	4 апта
3	Талдау нәтижесіне қарап, микрометрлік құралмен өлшеу.	[3.2]	5-6 апта	Ауызша сұрау	6 апта
4	Индикаторлы ішкі өлшегіш арқылы өлшеу. Өлшемі бойынша жарамды бөлшектерді ажырату қорытындысы.	[3.2]	7-8 апта	Ауызша сұрау	8 апта
5	ИЗВ-1 вертикаль ұзындық өлшеуішпен өлшеу. Өлшеу нәтижелерінің математикалық өңделуі. Өнім сапасының статистикалық бақылауы.	[3.2]	9-10 апта	Ауызша сұрау	10 апта
6	Бұранда параметрлерін үлкен құралдық микроскопында БМИ өлшеу. Бұранда жарамдылығының қорытындысы.	[3.2]	11-12 апта	Ауызша сұрау	12 апта
7	Кедір-бұдырлық параметрлерінің шамаларын МИС-11 микроскопы арқылы өлшеу. Кедір-бұдырлықтың класын анықтау.	[3.2]	13-14 апта	Ауызша сұрау	14 апта

2.3 Пән тапсырмаларының орындалу және тапсыру кестесі

Бақылау түрі

Оқудың академиялық кезеңі, апта

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

Сабаққа қатысу

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

Дәріс конспектісі

*

*

Ауызша сұрау

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

Коллоквиум

*

Тестілеу

*

*

*

Баяндама

*

*

Эссе

*

Аралық тестілеу

*

*

Барлығы

3. 
   ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
   

1. 
   М.Б. Самсаев және т.б. Өзара ауыстырымдылық, стандарттау, сертификаттау негіздері және техникалық өлшеу. Сапа менеджменті. БАСТАУ, - Алматы, 2008.-262 б.
   
2. 
   Дудкин М.В., Комбаев К.К., Шәкәрімов Ш.С. «Сызықтық өлшеулер» - лабораторлық жұмысқа арналған оқу - әдістемелік нұсқау. Өскемен қаласы, ШҚМТУ, 2007, 58 б.
   
3. 
   М.В. Дудкин. Қондырмаларды таңдау және тізбектік өлшемдер есептемесі. Курстық жұмысты орындауға арналған екі тілде оқу құралы. Өскемен 2008. - 188 б.
   
4. 
   Издания стандартов по разделам курса. Под. Ред. В.В. Ткаченко - М.: Издательство стандартов, 1981.
   

5. 
   Допуски и посадки. Справочник в двух томах / Под. ред. В.Д. Мягкова - Л.: Машиностроение, 1982.
   

4 БІЛІМДІ БАҒАЛАУ

• 
  Сабақ кестесіндегі дәрістік және тәжірибелік сабақтарға қатысу міндетті;
  
• 
  студенттердің қатысылуы сабақтың басында тексеріледі. Кешіккен жағдайда студент тыныш дәрісханаға кіріп, жұмысқа кірісуі қажет, ал үзілісте оқытушыға кешігу себебін түсіндіру қажет;
  
• 
  сабаққа екі рет кешігу бір рет сабақтан қалғанмен тең;
  
• 
  балмен есептелетін жұмыстарды бекітілген мерзімде тапсыру қажет. Жұмыс уақтылы тапсырылмаса қойылатын балл төмендейді. Барлық тапсырманы тапсырмаған студенттер емтиханға кіргізілмейді;
  
• 
  қанағаттанарлық деген баға алған студентке аралық бақылауды қайталап өтуге рұқсат берілмейді;
  
• 
  орташа рейтингі Р_ср = (Р₁ + Р₂)/2 50% кем, студенттер емтиханға енгізілмейді;
  
• 
  сабақ барысында ұялы телефондар сөндірулі болу керек;
  
• 
  студент сабаққа іскерлік киімімен келу қажет.
  

Ағымдағы бақылау апта сайын өткізіледі және оның ішіне дәрістерге қатысуды, тәжірибелік сабақтар мен өзіндік жұмыстарды орындау кіреді.

Білімді ағымдағы бақылау тест түрінде семестрдің 7 және 15 апталарында өткізіледі. Рейтинг келесі бақылау түрлерінен жиналады*:

Аттестациялау кезеңі	Бақылау түрі, меншікті салмақ, %
	Қатысу	Конспекті дәрістер	Ауызша сұрау	Коллоквиум	тестілеу	баяндама	Эссе	Ағымдағы тестілеу	Барлығы
Рейтинг 1	5	5	30	-	15	-	-	45	100
Рейтинг 2	5	5	30	-	15	-	-	45	100

Әр пәннен емтихан емтихандық сессия кезінде тест түрінде өтеді.

Пәннен студент білімінің қорытынды бағасын құрайтындар:

- 40% қорытындысы, емтиханнан алынған баға;

- 60% қорытындысы ағымдағы үлгерім.

Қорытынды баға есебінің формуласы:

Э – емтихандағы бағаның сандық эквиваленті.

1 Өзара ауысымдылыққа анықтама беру

2 Өзара ауысымдылықтың қолданлу аясы

3 Объектілердің сәйкес келуі, өндірістің өзара ауысымдылығы

1 Номиналды өлшемге түсініктеме беру

2 "Білік", "Тесік", "Қондыру" түсініктері.

3 Отырғызылым топтары, шынайы өлшем, бөлшектің шекті өлшемдері

1 Шек пен отырғызылымның бәрыңғай жүйесі. Міндеті.

2 Саңылау мен вал жүйесі, олардың белгілері

3 Өлшемнің қарапайым жағдайы

1 Дәлдік квалитеті түсінігі.

2 Өлшеу диапозоны, дәлдік кластары

3 Өлшеудің негізгі түрлері және олардың дәлдіктері

1 Калибрлер түрлері

2 Калибрлерге қойылатын талаптар

3 Шек алаңы, шек калибрі орналасу схемасы

1 Шек пен отырғызылым таңдалу принципі

2 Отырғызылым міндеті

3 Отырғызылым есептеуі

1 Айналым мойынтіректерінің шек пен отырғызылу жүйесі

2 Мойынтірек дәлдігінің кластары

3 Мойынтірек сақиналарының жүктелу түрлері

8 тақырып бойынша

1 Айналым мойынтіректерінің шек пен отырғызылу жүйесі.

2 Кесу жылдамдығына, берілім, жону кезіндегі кесу тереңдігіне анықтама беру.

3 Кесілетін металл қабатының жуандығы мен еніне аныұтама беру.

4 Айналым мойынтіректерінің шек пен отырғызылу жүйесі. Мойынтіректердің дәлдік класы, оның таңдалуы. Мойынтірек сақиналарының жүктелу түрлері. Айналу мойынтірегінің отырғызылым таңдалуы мен есептелуі, сызбаларда белгіленуі.
9 тақырып бойынша

1 Өлшемді тізбектер. Өлшем тізбектерінің классификациясы.

2 Максимум-минимум әдісі бойынша өлшемді тізбектерді есептеу

3 Ықтималдық әдісі бойынша өлшемді тізбектерді есептеу.

4 Толық емес өзара ауысымдылық кезінде өлшемді тізбектерді есептеу. (топтық таңдау, реттеу және келтіру)
10 тақырып бойынша

1 Қалып ауытқуының нормалануы, орналасуы, кедәір – бұдырлы және толқынды беттер.

2 Бөлшектің геометриялық ауытқуларының классификациясы. Ауытқудың пайда болу алғышарттары.

3 Қалып ауытқуын нормалау жүйесі және бөлшек бетін СЭВ стандарты бойынша орналастыру.

4 Беттің кедір – бұдырлығы. Кедір – бұдырлықтың параметру, оның анықтамасы және таңдауы.

5. Қалып ауытқуы мен беттің орналасуын сызбада белгілеу. Кедір – бұдырлықты сызбада белгілеу.

1 Ажарлау білдекте атқарылатын жұмыс қозғалыстары, абразивті өңдеу түрлері.

2 Ажарлау кезіндегі кесу тереңдігіне, кесу жылдамдығына анықтама беру.

3 Кесу режимдерінің, құралдың бұрышы және т.б ажарлау параметрлерінің өңделген беттегі кедір – бұдырлыққа әсер етуі.

4 Абразивті өңдеудің прогрессиивті жоғары өнімділікті процестері.
12-ші тақырып бойынша

1 Конустық байланыс түрлері

2 Шпонкалық және кілтекті байланыс әдістері, құралдыры және өзара ауысымдылғы.

13-ші тақырып бойынша

1 Тісті және иірілімді берілімдерді бақылаудағы әдістер мен тәсілдер.

2 Конусті және иірілімді берілімдердің шегі.

3 Өлшеу дәлдігінің теориялық негізі.
14-ші тақырып бойынша

1 Метрология, техникалық өлшеу және олардың мақсаты туралы түсінігі.

2 Эталондық, үлгілі және жұмыстық өлшеу тәсілдері туралы түсінік.

3 Техникалық өлшеудің әдістері мен тәсілдері.

1 Өнім сапасының көрсеткіші мен сапа туралы түсінік беру. Сапаға әсер ететін шарттар мен фактролар.