- Шылаулар - сөз бен сөздің немесе сөйлем мен сөйлемнің араларын байланыстыру, құрастыру үшін қолданылатын, өздері тіркескен сөздерінің ұғымдарына әр қилы реңктер үстеп, оларға ортақтасып, тұлға жағынан тиянақталған, лексика-грамматикалық мағынасы бар сөздер немесе тілімізде толық лексикалық мағынасы жоқ, бірақ сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді байланыстырып немесе сөзге қосымша мән үстеп тұратын көмекші сөздер. Мысалы: Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін, Жоқ барды, ертегіні термек үшін. Жомарт қазіргісі мен келешегін салыстырып тұр. Абай қажымай, жалықпай, ылғи ғана ынтығып тыңдайтын.
- Одағай - сөз табы. Одағай сөздер көбінесе адам сезімінің алуан түрлі күйін білдіретін дыбыстар сияқты болып келеді. Бірақ олар жай ғана дыбыстар емес, жұртшылыққа әбден түсінікті болып, белгілі дағды бойынша сөз ретінде пайдаланатын дыбыстар. Олар жұртшылыққа әбден түсінікті болып қалыптасқандықтан, жай ғана дыбыстардың қатарынан шығып, белгілі сөзге айналған.
- Мысалы:
- Уау, жігіттер-ау, бұл қалай? (Ғ. Сланов); Па, сабаз, мал болғаныңа! (бұ да); Түу, қандай тымырсық түн (бұ да);
- Е, жолдас, жақсы жатып, жай тұрдыңыз ба? (С. Мұқанов) дегендердегі уау, па, түу, е деген одағайлар үйреншікті сөздерге айналып, жұрттың бәріне түсінікті болып кеткен
- Одағайлардың тыныс белгілері
- Қосарланған одағайлар дефис арқылы жазылады.Мысалы: шөре-шөре, пай-пай.
- Одағайлар сөйлем мүшесінен үтір немесе леп белгісімен бөлінеді.
- Мысалы: Алақай, алақай! Атам ауылдан келді!
- Одағайлар сөйлемнің басында келсе, одан кейінү тір қойылады.
- Мысалы: Пай-пай, ауылдыңкереметін-ай!
- Одағайлар сөйлемнің ортасында келсе, оның екі жағынан үтір қойылады.
- Мысалы: Сөйлей беріп, түу, басымдыауырттың.
- Одағайлар сөйлемніңсоңында келсе, одан кейін леп белгісі қойылады.
- Мысалы: Даусың қандайт амаша, пай-пай!
Шылау сөздер білдіретін мәніменсөйлемдеатқаратынқызметінеқарайсептеулікшылау, жалғаулықшылаужәнедемеулікшылауболыпүшкебөлінеді. - Шылау сөздер білдіретін мәніменсөйлемдеатқаратынқызметінеқарайсептеулікшылау, жалғаулықшылаужәнедемеулікшылауболыпүшкебөлінеді.
- Септеулік шылаулар мыналар: үшін, сайын, туралы, арқылы, жайлы, сияқты, тәрізді, дейін, шейін, қарай,таман, бері, бұрын, бірге, соң, кейін, т.б.
- Жалғаулықшылаулар: мен(бен,пен), да,(де,та,те),не, неболмаса, яки, немесе, және, әрі, біресе, бірақ, алайда, әйтпесе, әйткенмен, дегенмен,сондада, әлде, өйткені,себебі, сондықтан,солсебептіт.б.
- Демеулік шылаулар: ма(ме,ба,бе,па,пе),ше,-ақ,-ау,-ай,әсіресе,да,(де,та,те). ғана(қана),тек,кейде,-ақ,-мыс(міс),кейде,-ау,түгел,тұрсын,тұрмақ,қой(ғой),-ды(-ді,-ты,-ті)
Достарыңызбен бөлісу: |
