Важность увязки уроков физической культуры в школе с инклюзивным образованием. Актуальность проблемы
жүктеу/скачать 25.63 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- THE IMPORTANCE OF LINKING PHYSICAL EDUCATION LESSONS AT SCHOOL WITH INCLUSIVE EDUCATION. RELEVANCE OF THE PROBLEM. Арсинова Дильназ Арсиновна
|
МЕКТЕПТЕГІ ДЕНЕ ТӘРБИЕСІ САБАҒЫН ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУМЕН БАЙЛАНЫСТЫРУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ. МӘСЕЛЕНІҢ ӨЗЕКТІЛІГІ. ВАЖНОСТЬ УВЯЗКИ УРОКОВ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ В ШКОЛЕ С ИНКЛЮЗИВНЫМ ОБРАЗОВАНИЕМ. АКТУАЛЬНОСТЬ ПРОБЛЕМЫ. THE IMPORTANCE OF LINKING PHYSICAL EDUCATION LESSONS AT SCHOOL WITH INCLUSIVE EDUCATION. RELEVANCE OF THE PROBLEM. Арсинова Дильназ Арсиновна Жетекшісі: Ормахан Балнұр Нұрдәулетқызыz Аннотация: Бұл мақала дене шынықтыру саласында инклюзивті білім беру принциптерін енгізу мәселелерін зерттейді. Автор барлық оқушыларды, соның ішінде ерекше білім беру қажеттіліктері бар оқушыларды дене шынықтыру бойынша оқу процесіне қосуға бағытталған әдістемелерді, тәсілдер мен тәжірибелерді талдайды. Мақалада инклюзивті тәсілдің артықшылықтары, оның салауатты өмір салтын қалыптастырудағы және әлеуметтік бейімделудегі рөлі талқыланады, сондай-ақ дене шынықтыру саласында инклюзивті бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру бойынша ұсыныстар ұсынылады. Сонымен қатар, мақалада дене шынықтыру біліміне инклюзивті тәжірибелерді енгізу кезінде білім беру мекемелері кездесетін қиындықтар мен кедергілер қарастырылады, мысалы, жабдықтардың болуы, мұғалімдердің кәсіби дайындығы және сабақтарға кедергісіз орта құру. Зерттеу нәтижелері мен осы салада тиімдірек стратегияларды әзірлеуге негіз бола алатын инклюзивті бағдарламаларды сәтті жүзеге асырудың практикалық мысалдары да талқыланады. Кілтті сөздер: ЕББҚ бар балалар, дене тәрбиесі, техника, салауатты өмір салты,әлеуметтік бейімдеу. Әлем дамыған сайын тең құқықты және теңдікті талап етті. Бұл тұрғыдан білім беру саласы да шеттетіліп қалған жоқ. Ерекше білім беру қажеттілігі бар балалар мен қалыпты балаларды бірге оқыту теңдік мәселесін қалыптастырудағы бір шешім ретінде қарастырылды. Инклюзивті білім адамдар арасындағы айырмашылықтарды тереңірек түсінуге және қабылдауға ықпал етеді, достық және демократиялық қоғамның қалыптасуына ықпал етеді. Сонымен қатар, бұл білім беру ортасындағы стигматизация мен кемсітушілікті жоюға көмектеседі, жалпы әділетті қоғам құруға ықпал етеді. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалар үшін дене шынықтыруда олардың ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескеретін арнайы бейімделу әдістері жиі қолданылады. Мұндай әдістердің кейбіреулері бейімделген жаттығуларды, ойындарды, арнайы жабдықтарды пайдалануды және паралимпиадалық спорт сияқты бейімделетін спорттық іс-шараларды қамтиды. Мүгедек балаларға арналған дене шынықтыру бағдарламаларының жекелендірілуі және сабақтардың қауіпсіздігі мен тиімділігін қамтамасыз ету үшін білікті нұсқаушылардың басшылығымен жүргізілуі маңызды. Дене тәрбиесі саласында мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс істеу ерекше көзқарас пен арнайы стратегияларды қажет етеді. Әрбір баланың бірегей екенін есте ұстаған жөн және әрқайсысының жеке ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескеру қажет. Негізгі стратегиялардың бірі – мүмкіндігі шектеулі балалар басқа балалармен бірге физикалық жаттығуларға қатыса алатын инклюзивті ортаны құру. Бұл интеграция мен әлеуметтенуге ықпал етеді және балалардың қарым-қатынас пен өзара әрекеттесу дағдыларын дамытуға көмектеседі.Дене жаттығулары мен ойындарды мүмкіндігі шектеулі балалардың ерекше қажеттіліктеріне бейімдеу де маңызды. Бұл арнайы жабдықты пайдалануды, ойын ережелерін өзгертуді немесе жеке оқыту бағдарламаларын әзірлеуді қамтуы мүмкін. Педагог сондай-ақ барлық балалардың психоэмоционалдық жағдайына назар аударып, сыныпта қолдаушы және шабыттандыратын атмосфераны құру керек. Балаларды физикалық белсенділікке ынталандыруда оң мотивация мен ынталандыру маңызды рөл атқарады. Сондай-ақ мүгедек балалардың отбасын оқу үдерісіне қосу және олармен үнемі байланыста болу, баланың үлгерімі мен жетістіктерін талқылау, алдағы жоспарлар мен мақсаттарды талқылау қажет. Әрбір бала физикалық белсенділік пен дамуға тең қол жеткізуге лайық екенін есте ұстаған жөн және бұл мақсатқа жетуде осы саладағы тәрбиешілер мен мамандардың жұмысы басты рөл атқарады. Дене шынықтыру сабақтарында инклюзивті білім беру мүмкіндігі шектеулі балаларды қоса алғанда, барлық оқушылар үшін дене шынықтырумен айналысуға және қатысуға тең мүмкіндіктер мен жағдайлар жасауды көздейді. Әрбір баланың жеке қажеттіліктерін ескеру және барлығына қатысу үшін қауіпсіз және қолайлы орта жасау маңызды. Дене шынықтыру сабақтарында инклюзивті білім беруді қолданудың бірнеше әдістері: Жеке сабақ жоспары: Дене даму деңгейіне, жеке мақсаттарына және қажеттіліктеріне негізделген әрбір оқушы үшін жеке сабақ жоспарларын жасау. Бұл сабақтар мен жаттығуларды әр балаға бейімдеуге мүмкіндік береді. Топтық жұмыc: Физикалық деңгейі әртүрлі студенттердің шағын топтарын құру, осылайша олар бір-бірін қолдап, ынталандыра алады. Ол сондай-ақ топтық жұмыс пен ынтымақтастық дағдыларын дамытады. Жаттығулардың өзгермелілігі: әр оқушы өзінің физикалық мүмкіндіктері мен шектеулерін ескере отырып, өзіне қолайлысын таңдай алатындай жаттығулардың әртүрлі нұсқаларын ұсыну. Адаптивті жабдықты пайдалану: Мүмкіндігі шектеулі оқушыларды жаттығуларға қатысуға ыңғайлы және қауіпсіз ету үшін арнайы бейімделетін спорттық құралдармен және жабдықтармен қамтамасыз ету. Мұғалімдер мен қызметкерлерді оқыту: мұғалімдерге және мектептің басқа қызметкерлеріне инклюзивті білім беру мәселелері және мүмкіндігі шектеулі оқушылармен жұмыс істеу ерекшеліктері бойынша тренингтер мен білім беру бағдарламаларын өткізу. Эмоционалды қолдау: әрбір оқушы өзін қабылданған және қорғалған сезінетін достық атмосфераны құру. Мұғалімдер мен басқа студенттердің қолдауы инклюзивті оқытуда маңызды рөл атқарады. Дене шынықтыру сабақтарында инклюзивті білім беру әртүрлілікті құрметтеуге, ынтымақтастық пен төзімділік дағдыларын дамытуға көмектеседі және барлық балалардың физикалық және әлеуметтік дамуына ықпал етеді. Мектептегі емдік дене шынықтыру. Бұл кең ауқымды тақырыпты қарастырарда еске сала кетерлік жайт, әр балаға қажеттілігіне байланысты индивидуалды түрде жаттығулар жасату. Мысал ретінде аутизм спектрі зақымданған балаларға дене шынықтыру сабағын өту барысында қолданылатын әдістерді алсақ болады. Аутист адамдар үшін адаптивті йога, би, жүзу немесе Рита терапиясы сияқты жеке физикалық белсенділік және құрылымдық бағдарламаларын қолдану ұсынылады. Дене шынықтырудың белгілі бір түрін таңдағанда аутизммен ауыратын әрбір баланың сезімталдығы мен қалауын ескеру маңызды. Дәрігерлермен және осы саланы зерттеуші мамандармен кеңесу ең жақсы тәсілді анықтауға көмектеседі. Аутист балаларда жалпы моториканы дамытуға арналған жаттығулар саны өте көп. Мысалы, ынталандыру сыйлығын ұсыну, туннельде жорғалау, батутта секіру, аутист балаларға арналған екі доңғалақты және үш доңғалақты велосипедтер,таңбалық ойындар, кедергілер жолағы және т.б. Осы жаттығулардың көмегімен сіз баланың бұлшық еттерін күшейтіп қана қоймай, оған өте құнды дағдыларды қалыптастыра аласыз.Аутист баланың моторикасын дамытуда ата-аналар мен арнайы мамандар әр түрлі әдістер иен техникаларды таңдайды. Қазақстанда инклюзивті білім беру енді даму қарқынын алғандықтан қандай пәнде болмасын қиындықтары мен кедергілері әлі кездеседі. Ал дене шынықтыру сабағында бұл мәселелер саны екі еселене түседі. Себебі,дене шынықтыру сабағында қолданылатын құрал-жабдықтар саны өте көп. Ал ерекше білім беру қажеттілігі бар балаларға ол жабдықтардан басқаларын индивидуалды түрде қарастыру керек болады. Мысалы, қозғалыс қабілеті шектеулі балаларға арналған доптар,бейімделген спорттық жабдықтар(бейімделген теннис ракеткалары,хоккей таяқшалары және т.б.), тірек-қимыл аппараты зақымданған балалар үшін спорт кезінде қолдау мен тұрақтылықты қамтамасыз ететін арнайы арбалар,бейімделген жүзу құрылғылары,белсенді жұмсақ жабдық ойындары, бейімделген ойын алаңдары(инклюзия сыныптары секілді). Бұл ерекше білім беру қажеттілігі бар балалардың дене шынықтыру сабақтарына пайдалы болуы мүмкін жабдықтың бірнеше мысалы ғана,олардың әрқайсысы балаларды физикалық денсаулығы мен белсенділігі дамытуға және қолдауға бағытталған. Бұл аз тізімнің ішіндегі жабдықтармен біздің мемлекеттік мекемелерді қаншалықты қамтамасыз ете аламыз,осы жағы күрделі қаржылық мәселе ретінде қарастырылады. Тағы бір күрделілік тудыратын жағдай, «ерекше» балалардың дене шынықтыру сабағында жарақат алу ықтималдылығы жоғары екендігінде. Тіпті қалыпты балалар көп жарақаттанатын сабақта, «ерекше» балалардың сақтануын қамтамасыз ету педагог үшін де, ата-ана үшін де күрделі болып келеді. Алайда жоғарыда айтып кетілген ұсыныстармен қоса, педагог әр балаға жеке жұмыстар жүргізу және оларды сақтандыру теориясы мен практикасын қолданса ықтималдылық неғұрлым басым болмақ. Келесі мәселе сабақта кедергісіз орта құру. Бұл қалыпты және ерекше балалардың тек физикалық деңгейіне байланысты ғана емес, жалпы болатын буллинг пен дискриминация. Мектеп жасындағы балалар бірін бірі «ойын» барысында итеріп немесе жарақаттауы арқылы бір біріне немесе басқаларға деген агрессиясын шығаруы. Бұл кейінірек ұшығып үлкен физикалық немесе психикалық травмаға алып келуі мүмкін. Осы мәселені шешу үшін қалыпты балаларды да, ерекше балаларды да отбасында тәрбиелеу барысында және мектепте педагог-психологтардың қолдауымен әр адамның қажеттіліктері мен мүмкіндіктері әртүрлі екенін айту және сондай ортаға психологиялық дайындау. Педагог жетекші ретінде өз сабағында және мектепте дискриминацияға жол бермегені абзал және достық ортасын құру басты мақсаты болуы керек. Бұл мәселелерге қарамастан білікті педагог екі жақты да қолдай отырып, сапалы және қауіпсіз білім бере алады. Себебі дене шынықтыру сабағында инклюзивті білім беру қажет және ол жоққа шығарылмайды. Дене шынықтыру және спортпен шұғылдану ерекше балалардың физикалық және психологиялық денсаулығына оң әсер етеді, оларға өзін-өзі бағалауды, әлеуметтік бейімделуді арттыруға және өмір сапасын жақсартуға көмектеседі. Сонымен қатар,дене шынықтыру сабағы ерекше білім беру қажеттілігі бар балалардың салауатты өмір салтын ұстауына бастама бола алады. Қазақстанда ерекше балалардың саны 161 мыңға жуық екендігі және жыл сайын олардың саны 3%-ға артып отыратыны мәлім. Бұл қуантарлық жағдай емес, алайда олардың 50%-ға жуығы жыл сайын қалыпты балалар қатарына қосылады. ПМПК дұрыс жұмыс істеуі мен мамандардың біліктілігі арқасында көптеген мәселелерді шешуге болады. Ал баланың физикалық шымыр бола түсуін осымен байланыстырсақ, оңалып кету уақыты одан сайын қысқарады. Қорытындылай келе, дене шынықтыруда инклюзивті білім берудің басты мақсаты кәсіби спортшы даярлап шығару емес, басты мақсат балалардың қабілеттеріне қарай физикалық тұрғыдан дамуын қамтамасыз ету екендігін айтқым келеді. Инклюзивті білім беру барлық оқу орындарында керек. Алайда, біздің қоғам оған әлі дайын емес. Сол себепті, мемлекет өз азаматтарының осы тұрғыдан жеткілікті ақпараттандырылғанын қамтамасыз ету керек. Сонымен қатар, отбасындағы тәрбиені де ескере кету керек. Балалар барлық жақтан бір бірлерін қабылдай алуы үшін отбасында берілетін тәрбиенің мәні зор. Әрбір бала жарық жұлдыз, сол жұлдыздың жарқырауына бірге көмектесейік! Пайдаланылған әдебиеттер: Юлия Резник "Инклюзивті білім беру. Мүгедек балалармен жұмыс істеу страгегиялары мен әдістері" Татьяна Михеева "Инклюзивті мектепте өзіңді қалай дамытуға болады. Қадам қадаммен" К.Б.Михайлов "Инклюзивті теңдік" жүктеу/скачать 25.63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|