Түркі тілдерінің XX ғасырдағы зерттелуі
Жоспары:
- XX ғасырдың басында Россияда шығысты үйрену
тарихынан.
2. Россияның шет өлкелеріндегі түркология тарихынан.
3. Түркі тілдерінің кеңес дәуірінде зерттелуі.
Тірек сөздер:
- ХХ ғасыр басында Петербург пен Москва университеттерінде шығыс тілдерін атақты тюрколог ғалымдар: Н.Ф.Катанов, П.М.Мелиоранский, А.Н.Самоилович және т.б. оқыта бастады. Бұл кезде Лазарев институты Москвадағы Шығыстану пәнінің орталығына айналды. Қазақ тілі материалдары негізінде А.Г.Бессонов, А.Е.Алекторов, А.В.Васильев, Н.И.Ильминский т.б. сөздіктер мен грамматикалық оқу құралдарын, этнографиялық еңбектер жазды
Ayti’mlar algebrasi’nda
3-logikali’q ji’yi’ndi’ a’meli.
x ha’m y pikir u’stinde
wori’nlanatug’i’n dizyunktsiya
a’meli <>belgilenedi ha’m
bul a’mel na’tiyjesinde payda
bolg’an jan’a quramali pikir
xVy ko’rinisine iye boladi’.
XX ғасырдың басында түркітану мәселелерін зерттеушілер
Петербург пен Москваға шоғырланады. 1894 жылдан бастап
Қазан университетінде шығыс тілдерін атақты түрколог
Н.Ф.Катанов оқыта бастайды. Н.Ф.Катановтың ұлты хакас.
Ол 1876 жылы Аскиздегі училищені, В.В.Радловтың көмегі мен
Сібір мен Қытай Түркістанына (қа1884 жылы Красноярскідегі
гимназияны алтын медалмен бітіреді. 1884-1888 жылы Петербург
университетіне түсіп, онда В.В.Радлов, И.Н.Березиндерден оқиды.
Университетті бітіргеннен кейін ол зіргі Синьцзян өлкесі) саяхат жасайды.
Бұл саяхат 4 жылға созылады. Экспедиция кезінде тува, тофалар,
хакастар арасында болып, Жетісу қазақтары мен Құлжа, Шәуешек,
Үрімші, Хами, Тұрпан маңындағы ұйғырлар тілін жан-жақты зерттейді,
құнды тілдік материалдар жинайды. Оның Қазан университетіндегі көп
жылдық жемісті ғылыми еңбегі сол жылдың 29-январында оқыған
«Этнографический обзор турецко-татарских племен»
деп аталатын кіріспе лекциясымен басталған еді.
Достарыңызбен бөлісу: |