Законы 10-е издание москва бином. Лаборатория знаний 2010 3
жүктеу/скачать 2.75 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Серпімсіз соқтығысулар
|
4.14-сурет Сонымен импульс пен энергияның сақталу заңдарының өздері-ақ қарастырылып отырған процестің қасиеттері жайлы бірқатар қорытындылар жасауға мүмкіндік береді. Мұнда осы қасиеттердің жалпылама сипатта болатындығы, олардың бөлшектердің өзара əрекеттесу түріне еш тəуелсіз болатындығының маңызы аса зор. Бірақ бір маңызды жағдайға да назар аудару қажет. Импульс пен энергияның сақталу заңына сүйенетін импульстердің векторлық диаграммасы бөлшектердің соқтығысқаннан кейін ұшып шығуларының толық суреттемесін бере алады, мұның өзі-ақ үлкен жетістік, бірақ ол осы мүмкін жағдайлардың қайсысы нақты орындалатындығын көрсете алмайды. Бұл сұраққа жауап алу үшін соқтығысу процесіне қозғалыс теңдеулерін пайдаланғанда оны толығырақ қарастырған жөн. Яғни, соқтығысушы бөлшкетердің шашырау бұрышы соқтығысатын бөлшектердің өзара 122 əрекеттесу сипаты мен көздеу қашықтығы деп аталатын параметрге тəуелді. Көздеу қашықтығы – бұл түсетін бөлшектің импульсіның бағытын көрсететін түзу мен соқтығысу өтетін бөлшектің арасындағы қашықтық. Ал жағдайында шешімнің бірмəнді болмауы бір ғана бұрыштың шашырауына көздеу қашықтығының екі мəні сəйкес келеді, əрі мұның өзі бөлшектердің өзара əрекеттесу заңына тəуелсіз болады. Серпімсіз соқтығысулар Соқтығысудың нəтижесінде шашырайтын бөлшектердің (немесе олардың біреуінің) ішкі энергиясы өзгереді, демек олай болса жүйенің қосынды кинетикалық энергиясы да өзгереді. Жүйенің кинетикалық энергиясының өсімшесін деп белгілеу қабылданған: шамасының таңбасына байланысты серпімсіз соқтығысу экзоэнергетикалық 0 немесе эндоэнергетикалық 0 деп аталады. Бірінші жағдайда жүйенің кинетикалық энергиясы артады, ал екінші жағдайда кемиді. Серпімді соқтығысу үшін 0 болатындығы анық. Біздің мақсатымызға серпімсіз соқтығысқаннан кейінгі бөлшектердің мүмкін импульстерін табу жатады. Бұл мəселе Ц-жүйеде жеңіл шешіледі. Шарт бойынша жүйенің берілген процесс үшін қосынды кинетикалық энергиясының өсімшесі: . (4.68) Бұл жағдайда болатындықтан, (4.61) бойынша бөлшектердің импульсы олардың соқтығысуынан кейін модульдері бойынша өзгереді. (4.68)−гі ті оның /2 өрнегімен алмастырып, əрбір бөлшектің соқтығысуынан кейінгі -импульсін жеңіл табуға болады. Нəтижесінде: 2µ (4.69) Енді осы мəселені К-жүйеде қарастырайық, импульсы −ге тең жəне массасы болатын бөлшек тыныштықтағы массасы -ге тең бөлшекке соқтығыссын. Бөлшектің соқтығысқаннан кейін шашырау жағдайларының мүмкіндігін қарастыру үшін импульстердің векторлық диаграммасын пайдаланған ыңғайлы. Мұндай диаграмма серпімді соқтығысу үшін салынған диаграммаға ұқсас. жүктеу/скачать 2.75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|