Химия тілінің ақиқатты нәрселер мен қүбылыстарды бейнелеуі

Заттар мен химиялық құбылыстар

мен номенклатура

6-сызбанүсқа

Химия тілі пэнінің ғылыми аймағымен тікелей байланысты болғандықтан берілетін білім де, ѳз кезеғінде, заттар мен қүбылыстардың бейнеленуі символика мен номенклатура түрінде баяндалады. Атап ѳтетін жай - ғылым тілі ғылыми білімдерді байланыстырушы жалғыз ғана форма емес, білім тілдік емес таңбалармен де, табиғи тілмен де ѳрнектеледі жэне жасанды ақпараттық тілдермен беріледі. Химиялық танымның пэндік аймағы - заттар атауларының жүйесі химиялық номенклатурамен, мағыналық жағы - үғымдар жұтіесі химиялық терминологиямен, таңбалық жағы - символикамен бекітіледі.

Лингвистердің копшілігі атап корсеткендей, ғылым тілі жалпы эдеби тілдің оз бетінше қызмет ететін алуан түрлілігі болып саналады. Әрбір ғылым тілінің жеке озінің материалдық бірлік жиынтығы бар.

Лингвистикалық эдебиеттегі ғылым тілінде үш салыстырмалы ѳзіндік қабатты корсетеді: 1) терминологиялық емес лексика; 2) жалпы ғылыми лексика; 3) терминологиялық лексика. Жоғарыда аталған логикалық түсінік бойынша ғылым тілінің барлық арнайы бѳліғі терминологияға біріғеді де, терминологияның озі, объект, қүбылыс атаулары жэне олардың заңдылықтарының байланысы, қарым-қатынасы, қасиеті, белгісі, сапасы, үрдісі, күйі жэне т.б. ретінде анықталады.

Ғылым тілі материалдық бірліктерінің жиынтығы терминологияға қарағанда кең, жалпы халықтың тіл шекарасынан шығады, мүндай бірлікке номенклатуралық атаулар мен символдық қүралдар жатады.

Ғылым тілінің пайда болуы жэне дамуы жинақталған білімді,

ғылыми үғымдарды танылатын іс-эрекеттерді жеткізумен

Егер де ғылыми тілдің барлық тілдік бірліктері табиғи тіл қүралдары арқылы жасалса, химиялық қосылыстың миллиондаған халықаралық атаулары, химиялық формула мен теңдеулердің біразы оның создік қүрамына енгізілсе, химия ғылымының тілін табиғи тілмен генетикалық жэне функңионалды байланысқан жалпы халықтық үлттық тіл ретінде анықтауға болады. Лексикалық деңгейдегі химия ғылымының тілі табиғи тілден гѳрі бай жэне кең әлеуметтік қолданысқа ие.

Химия ғылымы тілінің байлығы табиғи тілмен байланысты күшейеді. Табиғи тіл белгілі бір жалпы халықтық үлттық тілдің грамматикалык күрыльгмы бойынша сойлем, мэтін мазмүнын қүру кезінде байланыстырушы қүрал қызметін атқарады. Сондықтан мэтін деңгейіндегі ғылым тілінің үлттық ерекшелігі жэне экзотерикалық (экзотеричность) қабілеті бар, бірақ ол басқа үлт тілдерінің химиктері үшін толық жеткіліксіз.

Кең таралған пікірге жүгінсек, оқушыларда химиялық тілді калыптастыруга негізделген бірқатар мэселелерді қарастыруымызға болады. Материяның біріншілігі жэне сананың екіншілігі туралы диалектикалық материализм қағидасына сәйкес, заттардың объективтік элемі және олардың озгерісі химиялық таным, үғымның козі болып табылады. Окушы санасында олардың бейнеленуінің жалпылаған формасы, тіл таңбалары, орнын басушы үғымдар, шындықтың бейнеленуінің заттанған түрі, таным қызметінің жүзеге асуындағы маңызы зор.

Химиялық тілді меңгеруі бойынша оқушылардың танымдық қызметін үйымдастыру таңбалық ақпаратты қайта ѳңдеудін психологиясына сүйенуді талап етеді. Шартты таңбалармен іс-әрекет танымының эмпирикалық деңгейінен теориялық деңгейіне кѳшуді білдіреді. Химияның меңгерілген тілі логикалық іс-әрекеттің

Сѳздің құралдық функциясы жэне шартты таңбалар туралы

тезисті алғаш рет физиолог И.М. Сеченов жэне психолог

Л.В.Выготский ұсынды. Орынды қолданған ғылым тілі

оқушылардың ойлауына эсер етіп, оқытудың тиімділігін арттырады. Осы тұрғыдан алғанда химиялық тіл - химиялық ойлаудың формасы. Педагогика мен психологияның кѳрсеткеніндей, оқытуда ғылымның шартты таңбаларын саналы жэне белсенді қолдану оқушының ойлау қабілетін дамытады, керісінше нашар игерілген ғылым тілі оларды оқыту мен дамытуды тежейді.

Химия тілі нақты заттарды, оның қасиетін ұғындыра отырып, оқушыларды абстракциялық ойға жетелейді. Жоғары сынып оқушыларында абстракты ойлауға символдар мен номендерді меңғеру, ойлау қабілеті арқылы негіз салады. Мұның бэрі оқушы дамуына, химия тілін жете меңгеруіне жағдай жасайды.

Сонымен бірге эмпирикалық жағдайды сѳздік бейнелеуден олардың мэнін шартты таңбалармен ѳрнектеуге, яғни пайдалануға кешкенде сегізінші сынып оқушылары үіпін күрделі психологиялық кедергі (барьер) туатындығын ескеру қажет. Формула мен теңдеулерді жазу, шамадан тыс жаттығулар орындату бүл кедергіні күшейте түседі. Мұндай кедергіні болдырмау үшін В.Н.Верховскийдің пікіріне жүгінбекпіз.

Химиялық танымның логикасы жэне мектепте химияны оқытудың үрдісі оны зерттеу мен пайдаланудың ұстанымдары химиялық тілдің мына мүмкіндіктерін қѳрсетеді:

0. 
   Химия тілін оқытудағы тарихнамалық;
   

0. 
   Шындықты бейнелеудегі оның барлық компоненттерінің ѳзара байланысы;
   

0. 
   Оқыту мақсатының біртіндеп ѳзгеруі жэне теориялық деңгейінің эр алуандығын ескере отырып, кезең бойынша дамуы;
   

0. 
   Шынайылықты бейнелеудегі химия тілінің ролі;
   

0. 
   Химия тілін қолданудағы мазмұндылықтың ѳзара байланысы;
   

0. 
   Таңбаларды меңгерту барысында оқушылардың ақыл-ойын дамыту.
   

Қалыптасу процесінде химия тілі бірқатар кезеңдерден ѳтеді: алдымен ол арнайы оқыту пэні, содан соң таным, білім, іскерлікті игеру эдісі, ақыр соңында білім мен іскерлікті практикада

Қазіргі кезде химиялық білімнің жинақталу жэне топталу қүралы ретінде символика функциялары үлкен қызығушылық тудырады. Бүл ғылыми ақпараттың қарқынды осу дэуірінен корінеді. Яғни үғымдарды білуден символдарды білуге кошуді үсынады. Оның мэні мазмүнды қорыту ғылымның шартты таңбаларымен материалданған іс-эрекетке айналуында.

Символика функциясының мазмүнының кѳрінуі мен жетістіктері оның химиялық жэне семиотикалық мазмүнын ашумен тікелей байланысты.

Семиотикалық шартты таңбалар жүйесі ретіндегі химиялық тілді эдіскерлердің пікірі бойынша біртүтастық түрғыдан қарастыру үшін оның білім мазмүнын мынандай үш аспект арқылы ашып корсетуімізге болады;

0. 
   Семантикалық, ол химия тілінің мэні мен обьектісі арасындағы қатынасты айқындау. Оқушылардың заттардың шынайы элемімен таңбаларды байланыстыра білмеуі. Мүндай жүйені орындау алынған білімнің жэне логикалық ойлаудың белгілі формаларының барлық жиынтығын пайдалануды талап етеді. Бүл мэселемен жан-жақты Н.Е.Кузнецова айналысқан.
   

0. 
   Грамматикалық, таңба, формула, теңдеу, термин, атаулардың жазылуы мен айтылуы, ережелері мен тэсілдері туралы білім қүрастырғанда жіберілетін кемшіліктер түрлерін жэне оны болдырмау мәселесін Ж.Ш.Шорова зерттеген.
   

0. 
   Химия тілін практикальщ түрғыдан қолданып, игерілген білімді сѳз арқылы (оқу, жазу, тыңдау жэне т.б.) басқаға жеткізудің эдісін меңғерудің маңызы зор.
   

Химиялық тіл заттар элемі жэне олардың озгерістерін бейнелеудегі таным қүралдарының бірі болғандықтан, оның мазмүны мектептегі химия бағамында аз кѳлемде берілгенімен оларды сапалы игерудің мақсаттары ашық қорсетілген. Оның қүрамында химиялық символика, терминология, номенклатура жэне оларды қолдану

жүктеу/скачать 2.23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: