1. Патологиялық физиология туралы түсінік, оның маңызы. Патофизиология
Организмнiн электржаракатка жалпы реакциясы
жүктеу/скачать 111.86 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 15.Организмнің реактивтілігі туралы түсінік. Реактивтіліктің түрлері, реактивтілікті билейтін факторлар.
- Бейнақты
| Организмнiн электржаракатка жалпы реакциясы . Электр агымы дене аркылы еткенде жүйке рецепторларынын және өткiзгiш талшыктардын , канкалык және тегiс салалы еттердiн , бездiк тiндердiн козуын тудырады . Осыдан канкалык және тегiс салалы еттердiн тырысып жиырылып калуынан аяк - коллын буынынан шыгуы , жiлiншектердiн сынуы , дыбыс байламынын жиырылуы , тыныс алудын токтауы , кан кысымынын көтерiлуi , ерiксiз зәр шығару мен дәрет болуы байкалады . Жүйке жүйесiнiн және iшкi сѳлденiс ағзаларынын козуы катехоламиндердiн (адреналин , норадреналин ) кептеп шығарылуына , iшкi азалар мен дене мүшелерi кызметтерiнiн өзгерiстерiне әкеледi .
Өлімге әкелмейтін электржаракатта бұлшыкеттердiн тырыспалык жиырылуы естiн уакытша жоғалуымен , тыныс алудын және ( немесе ) журек кызметiнiн бузылысымен бірге болады , клиникалык елiм туындауы мүмкін . Дер уакытта көмек көрсетілгенде зардап шеккендерде бастын айналганы , бастын ауыруы , журектiн айнуы , жарыктан корку байкалады , канка булшыкеттерi кызметiнiн бұзылыстары сакталуы мүмкiн . Электржаракаттын әсерiнен адамның өлімі тыныс алудын және жүректін токтап калуынан болады . Ойткени откен тог сопакша мидагы сол мушелердін орталықтарын зақымдап бузылусына алып келеди. 15.Организмнің реактивтілігі туралы түсінік. Реактивтіліктің түрлері, реактивтілікті билейтін факторлар. Реактивтілік латынша re-қарсы, actio — эсер деген сөздерінен құралған. Қазіргі күні бұл түсініктен кең мағынада қолданылады. Реактивтілікке көптеген анықтамалар берілген. Н. Н. Сиротонин: “Реактивтілік — сыртқы ортаның әсерлеріне организмнің белгілі жолмен жауап қайтару қасиеті” — деп анықтаған. Ал, А. Д. Адо: “Реактивтілік — сыртқы орта ықпалдарының әсерлеріне түтас организмнің тіршілігін өзгертуімен жауап қайтару қасиеті”-дейді. Шын мәнінде ол: сырткы орта ықпалдарынын әсерлеріне түтас организмнін, оның жекелеген агзалары мен жүйелерінін тіршілігін озгертіп жауап катару касиеті немесе кабілеті. Ол барлык тірі жан-жануарларға төн қасиет. Қарапайым жануарлар сыртқы ортанын әсерлеріне зат алмасу үрдістерін өзгерту арқылы, кеуіп қалудан сақтанады, сыртқы ортадагы оттегі мен температураньщ өзгерістеріне төзімді болады. Суық қанды жануарларда қабыну үрдісі қалыптасып, қабыну кезінде қан тамырларының өзгерістері және фагоцитоз пайда болады. Жылы қанды жануарларда иммунитет басталып, сүтпен қоректенетін жануарларда аллергиялық серпілістер қосылады. Сонымен жануарлардың организмдері күрделілене түскен сайын, олардың реактивтілігі де күрделіленеді. Бүл организмдегі зат алмасу үрдістерінің күрделіленуімен жөне реттеуші жүйкелік-эндокриндік, иммундық жүйелердің жақсы дамуымен байланысты. Жоғары дамыған жануарларда қоршаған орта ықпалдарына (гипоксияға, микробтарга, улы заттарга т. с. с.) сезімталдық жоғары болады. Сонымен бірге оларда әртүрлі бүліндіргіш әсерлерге карсы қорғану-икемделу мүмкіншіліктері де артады. Тұтас организмнің реактивтілігі жан-жақты көптеген қүбылыстардың (қабыну, фагоцитоз, антиденелер мен сезімталдығы көтерілген лимфоциттердің өндірілуі, иммунитет, аллергия, анафилаксия, регенерация, зат алмасуларының өзгерістері, қызба т.с.с.) жиынтығымен көрінеді. Реактивтілік организмнің әртүрлі деңгейлерінде байқалады. Мәселен, молекулалық деңгейдс реактивтіліктің мысалы ретінде орак тәріздес жасушалық анемия кезіндегі S-гемоглобин (HbS) молекуласының оттегінің аздығына гемолиз дамуымен жауап кайтаруын атауга болады. Арнайыланған (спецификалык) туа біткен төзімділікке мысал ретінде адамдарда ірі қара малдың обасына, құстарда күйдіргі ауруына туа біткен иммунитетті келтіруге болады. Ал оның жүре пайда болған түріне иммунитетгің басқа түрлерін жатқызады. Олар өз алдына белсенді жөне енжар болып бөлінеді. Жүре пайда болған төзімділікті белсенді табиғи түрі жүқпалы аурулармен ауырғаннан кейінгі организмнің иммунитеті болса, жасанды түрі — алдын ала әлсіздендірілген микробтармен егу (вакцинация) кездеріндегі иммунитеті. Бұл кезде енгізілген екпелерге организмнің езі антиденелер өндіреді. Ал, жүре пайда болтан төзімділіктің енжар түрі ауруға қарсы, дайын антиденелері бар, емдік сарысуларды организмге енгізгенде дамиды. Бүны серотерапия деп атайды. Бейнақты (бейспецификалық) туа біткен тозімділік белсенді және енжар — деп ажыратылады. Оның белсенді түріне организмнің ауру туындататын ықпалдарға жаратылыстан қалыптасқан күрделі бейімделу жолдарымен белсенді түрде жауап қайтаруы жатады. Мәселен, сыртқы ортада 0 2 жетіспеуіне организм тыныс алуъш, жүрек соғуын жиілетіп, қан айналым жылдамдьнын артгырып, шеткері қанда эритроцитгердің санын көбейтіп т.с. с. жауап қайтарады Бейнақты туа біткен төзімділіктің енжар түрінің мысалына организмдегі биологиялық тосқауыдцар (тері, шырышты қабықтар, гематоэнцефалиялық, гистогематикалық тосқауылдар, шартсыз рефлекстер (жөтел, түшкіру), жануарлардың қатгы қабаттары т.с.с.) арқылы қоздырғыштарга енжар түрде қарсы тұруды келтіруге болады. Бейнақты жүре пайда болтан төзімділік организмді физикалық жүктемелерге жаттықтыру, температуралық ықпалдарға шынықтыру, гипоксия ға бейімдеу, бейдәстүрлік емдеу төсілдерін (ине салу, қан алу, дене нүктелерін күйдіріп емдеу т.с.с.) қолдану кездерінде байқалады. Сонымен реактивтілік организмнің төзімділігі емес, ол төзімділіктің белсенді түрімен жақын келетін түсінік. Кей жағдайларда реакгивтілік төмен болғавда тозімдиіік жоғары болуы мумкін. Мөселен, жануарлардың қысқы үйқысы кезінде орталық жүйке жүйесі тежелген, зат алмасу үрдістері азайған, дене қызымы төмендеген, осш ш ң бөрі реактивтіліктің төмендегенін көрсетеді. Ал, бұл кезде оттегі жетіспеуіне, жүқпаларға, уыттарға организмнің төзімділігі жоғары болады. Реактивтілікгі түрлік, топтық, даралық деп ажыратады Түрлік реактивтілік. Түрлік реактивтіліктің мысалы ретінде кейбір жануарлардьщ кыс мезгілінде үйқыға жатуын, қүстар мен б&тықтардың жыл маусымына қарай орын ауыстыруларьш т.с.с. келтіруге болады. Бүл реактивтілік жануарлардьщ жалпы түрін жөне жеке бастарын сақтап қалуға, олардың жаңа үрпақтарын жалғастыруға бағытгалған. Сонымен бірге адам жануарлардьщ кейбір жұқпалы дерггерімен ауырмайды. Мәселен, адам ірі қара малдың немесе итгердің обасьшен ауырмайды, осыған сөйкес құстар қальшты жағдайда күйдіргі ауруымен ауырмайды. Топтық реактивтілік. Жалпы адамзат бірнеше топтарға бөлінген. Әрбір үлттың мыңдаған ғасырлар қальштасқан әдет-ғүрпы, салт-дәстүрлері, қоректену ерекшеліктері, өркендеу сатылары адам организмінің реактивтілігіне эсер етпей қоймайды. Мөселен, тамаққа ас түзын көп пайдаланатын ұлттардың арасында артериалық гипертензия жиірек кездесетіні белгілі. Қиыр шыгыс жөне солгүстік аймақтардың түргындарыньщ реактивтілігі, оңтүстік аймақтардьщ түрғындарына Караганда, ерекше. Таулы жердің түрғындарьшың реактивтілігі жазық жерлерде тұратындардан өзгеше болады. Экологиялық апатты аймақтардың түрғындарының реактивтілігі, басқа адамдарга Караганда, біршама өзгерген. Сол себептен дертгердің осы топтардың арасында тарауы да өртүрлі. Сонымен бірге, адамзат қан топтары, тіндік үйлесімдігінің антигендер!, дене бітімдік ерекшеліктері, жынысы, жасы бойынша бірнеше топтарға бөлінеді. Бүл топтардың реактивтілік ерекшеліктеріне эсер ететіні белгілі. Даралык реактивтілік — деп жеке түлғалардьщ реактивтілігін айтады. Эр адам қайталанбайтын тұлға. Даралық реактивтілікке мысал ретінде мыналарды келтіруге болады. Кейбір адамдардьщ сүтке төзімділігі төмендеген болса, кейбір адамдардьщ араққа тез құнығып кетуі байқалады. Кейбір сау адамдардың арасында олардың эритроциттерінде ферменттердің жеткіліксіздігі нөтижесінде көптеген дәрілерге (амидопирин, аспирин т. б.) гемолиз тез дамиды. Кейбір адамдарға хлороформ бергенде жүрек қарыншаларьшың жыпылык, аритмиясы дамьш, олар тез жан тапсыруы мүмкін. Хлороформ жүрек етінің катехоламиндерге сезімталдығын көтереді. Даралық реактивтілік арнайыланған (спецификалық) жөне бейнақты (бейспецификалық) больш, олар өзЮідына физиологиялық, патологиялық болып бөлінеді. Физиологиялық арнайыланған даралық реактивтілікке иммунитет жатса, патологиялык түріне аллергия мен иммундық тагапылықты жағдайлар жатады. Бейнақты реактивтіліктің физиологиялық түрі сыртқы ортанын әртүрлі ықпалдарының өсерлерінен болады. Оның дерттік (патологиялык) түрі организмге көптеген бейнакты бүліндіргіш ықпалдардьщ (иондағьпп сөулелер, улы заттар, ыстық немесе суык температуралар т. с. с.) әсерлерінен дамиды. Сонымен бірге адамда бүрыннан дамыған созылмалы аурулар (атеросклероз, гипертониялық ауру, гепатит, туберкулез, іш ек-қары нны ң аурулары, қантты диабет т. б.) организмнің реактивтілігінің дерттік өзгерістеріне әкеледі. Даралық реактивтілік — адамның тұқым қуалайтын тектік және дене бітімдік ерекшеліктеріне, жүйкелік, эндокриндік, иммундьіқ жүйелердің жағдайларьша, оның қоректенуіне, қоршаған (әлеуметтік) орта жағдайларына, түлғаның жас мөлшері мен жынысына т.с.с. көптеген жағдайларға байланысты. жүктеу/скачать 111.86 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|