SAMR- білім беруде цифрлік технологияларды қолдану моделі
Substitution Ауыстыру
Мақсат - үдерісті жеңілдету
Цифрлық технологиялар арқылы бұрыннан атқаралып жүрген іс-әрекеттердерде қолданыста болады
Білім беру мен оқытуда ешқандай функционалды өзгерістер жоқ
Педагог нұсқаушы ретінде барлық аспектілерді бағыттайды және орталық тұлға ретінде қала береді
«Ауыстыру» деңгейінің құралдары: Электрондық оқулықтар, электрондық құжаттар (doc, pdf), бейнебайланыс
Augmentation Көбейту
Мақсаты - тиімділікті арттыру және құралдарды кеңейту
Белсенділікті арттыру арқылы материалды меңгеру деңгейі бойынша кері байланыстың жылдам пайда болуы
Мұғалімнен оқушыға оқыту фокусының ығысуының басталуы
«Көбейту» деңгейінің құралдары: Онлайн-тест, викториналар мен квиз, мультимедиялық презентациялар, цифрлық портфолио, интерактивті тақталар, mindmap, бұлттық қоймалар
Modification Өзгерту
Жаңа оқыту жүйелері мен
баламалы коммуникация арналарын қосу
Онлайн ортаға оқу тапсырмаларына бейімдеу
Оқушыларды бағалауға және талқылауға тарту
«Өзгерту» деңгейінің құралдары: Google Classroom, Moodle,Teams, бірлескен жұмыс қызметтері;
«Үлкен деректер» талдау, материалды игеру процесін автоматтандыру
Redefinition Түрлендіру
Цифрлық технологиясыз орындалуы мүмкін емес жаңа педагогикалық тапсырмалардың пайда болуы
Ынтымақтастық және шығармашылық қағидаттарында оқытуды ұйымдастыру
«Көбейту» деңгейінің құралдары: Барлық қолжетімді технологияларды пайдалана отырып, оқушылардың онлайн-жобалар, медиа өнімдер жасауы
Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі» мамандығы бойынша оқытылатын жеке пәндердің әдістемелерінде цифрлы технологияларды қолдану өзіндік нәтиже беретіні анық. Осы тұрғыдан алғанда заманауи технологиялардың білім берудегі әлеуетіне тоқталатын болсақ, бастауыш сыныптарда жаратылыстану және дүниетану пәндерін оқыту әдістемесімен байланыстыра қарастырамыз.
2. Бастауыш білім берудегі цифрлық технологиялар Цифрландыру – бұл шындық және сонымен бірге қазіргі заманның басты мәселесі. Жоғары білім берудегі цифрлық технологиялар туралы мәселені қарастыра отырып, бұл бағыттағы қозғалыс, біріншіден, таза ұлттық шешім мен басымдық емес, екіншіден, жай ғана мақсат емес, терең мағынасы мен мақсаттары бар екенін атап өткен жөн. Болон процесінің негізгі миссиясы және барлық қатысушы елдерде, соның ішінде Қазақстанда, соңғы 20 жыл ішінде жоғары білім беру саласындағы құрылымдық реформалардың басты міндеті оқу мен оқытудың сапасы мен өзектілігін арттыру болып табылады. Өмір бойы білім алу қоғам, экономика және еліміздің азаматтарының әл-ауқаты үшін, сондай-ақ барлық Еуропа елдері үшін маңызды бола түсуде. Бүгінгі таңда оқу мен оқытудың инновациялық әдістері мәселелерінде халықаралық ынтымақтастық пен тәжірибе алмасу қарқынды дамып келеді, бұл еуропалық жоғары білім беру кеңістігінің (ЕЖББК) тағы бір ерекшелігі болып табылады.
Цифрлық технологиялар қоғамның барлық салаларына әсер етеді және университеттерде оқыту үдерісін, оны ұйымдастыру формаларын өзгерте алатындығы айқын. Мұны барлық прогрессивті елдер мойындайды. Бұл 2018-2020 жылдарға арналған негізгі басымдықтардың бірі ретінде форумға қатысушы елдердің білім министрлерінің бірлескен шешімі бойынша цифрлық технологияларды тарату мәселесі болды. Бұл Вектор сақталады деп сенуге барлық негіз бар, өйткені техника мен технологиялардың қарқынды дамуымен қатар жүретін әртүрлі бағыттарда қарқынды цифрландыру жалғасуда.
Қазіргі уақытта біздің жоғары оқу орнымыздың алдына болашақ мамандарды дайындау және оқытушыларды электронды орта жағдайында шығармашылықты дамытуға қолдау көрсету міндеті қойылған. Қазақстанда әртүрлілік пен икемділікті қамтамасыз ету үшін кепілдендірілген сападағы электронды және аралас оқытуды толығымен пайдалану үшін өзінің білім беру жүйесін дәйекті түрде бейімдеу қолға алынуда.
Біз жоғары білім беруді цифрландыру туралы айтқанда, қазіргі заманғы университетте Цифрлық технологияларды қолданудың үш аспектісіне тоқталамыз:
жеке тұлғаның да, білім беру мекемесінің да білім беру менеджментінде
цифрлық технологияларды қолдану (оның ішінде материалды, құзыреттілікті игеру дәрежесін бағалау, білім беру тректерін құру және түзету үшін);
кәсіби мақсаттар үшін цифрлық технологияларды оқыту.
Кең мағынада, біз қазір жоғары оқу орындарының цифрлық өзгеруінің куәсі болып отырмыз. Цифрлық трансформация-аналогтық ортаның цифрлық ортаға қажетті және сөзсіз ауысуы. Бұл цифрландыру немесе ақпараттандыру ғана емес. Мақсаттарды, ұйымдық құрылымды, үдерістерді, басқару жүйесін және күтілетін нәтижелерді қайта қарау қажеттілігін көрсетті.
Өмір бойы үздіксіз білім беру – оқыту жүйесіне көшу кеңістіктік модель — креативті-инновациялық кеңістік моделін (КИКМ) талап етеді. Сандық интерфейстері бар аналогтық мәдени орта біртіндеп Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті де айналуда. Ол барлық сегменттерді қамтиды: білім беру (тыңдаушылардың мәдениеті мен құзыреттілігін қалыптастыру үдерістері); оқиғалар (білім беру және ғылыми қызметте болатын іс-шаралар); сервистер (білім беру және ғылыми қызметті жүзеге асыруға арналған құралдар); инфрақұрылым (білім беру және ғылыми қызметті жүзеге асыруға арналған шарттар мен ережелер); Жобалар (ғылыми зерттеу қызметті жүзеге асыру және ҒЗҚ жүйесіне интеграциялау тәсілдері); адамдар (креативті-инновациялық қызметке қатысушылар).
Университетті басқаруда цифрлық технологияларды енгізу сияқты аспектіге қатысты мынаны айтуға болады. Барлық жоғары оқу орындары қазір оқыту бағдарламаларының сапасын бақылау және құжаттаманың онлайн-жүйесін белсенді әзірлеуде. Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті бұл бағытта да басымдық беріп көп нәрсеге қол жеткізді. Әрине, бұл процесс қымбат және уақытты қажет етеді, бірақ мұны объективті қажеттілік деп түсіну керек. Талапкерлерді қабылдау кезеңінде сандық технологиялардың қаншалықты белсенді қолданылатынын көру жеткілікті.
Цифрлық инновациялардың ішінде оқытудың аралас түрлерін (blended learning) дамыту түрінде онлайн-курстарын (Massive on-line open course) белсенді дамыту түрінде көрінетін онлайн-оқытудың жылдам бейімделуін атап өткен жөн. Онлайн-оқытудың даму серпіні, атап айтқанда, қазіргі кезде қолжетімді онлайн-курстардың өсуімен сипатталады. Қазір елімізде жоғары оқу орындарының барлығы дерлік қашықтан оқыту жүйесіне көшкені белгілі. Білім беру қызметтерінің өсіп келе жатқан онлайн-сегментінің пайда болуы осы саланың ландшафтын толығымен өзгерте алады.
Білім беруде цифрлық технологияларды қолданудың қосымша бағыттары – Америкада, Еуропада және Қазақстанда көптеген университеттер енгізген цифрлық кітапханалар мен университеттердің цифрлық кампустарын дамыту болып табылады.
Цифрландыру арқылы бүгінде кез-келген адам бұрын сарапшылар мен ғалымдар үшін ғана қол жетімді ақпаратқа қол жеткізе алады. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі әлемдік жаһандық сипатқа ие болып, қазір академиялық ұтқырлық бағдарламасы аясында шетелдік университеттерден докторантты, оқытушы немесе ғалымдарды шақыту мүмкіндіктері жоғары. Бұрын-соңды болмаған өзгерістер барысында көптеген университеттер өздерінің бірегей қасиеттері мен бәсекелестік артықшылықтарын сақтай отырып, жаһандық ғылыми-білім беру картасында бейімделуге және өз орнын табуға тырысуда.
Жаһандық білім беру нарығында өз әлеуетін сақтауға ұмтылатын университеттер алдында халықаралық ғылыми-білім беру кеңістігіне кіру міндеті тұр. Атап айтқанда, QS World University Ranking рейтингіндегі критерийлердің бір бөлігі шетелдік білім алушылар мен оқытушылардың үлесі бойынша университеттің жаһандану дәрежесін бағалайды. The рейтингі шетелдік білім алушылардың үлесін, шетелдік оқытушылардың үлесін және шетелдік зерттеу топтарымен бірлесіп жарияланған мақалалар санын ескереді.
Университеттердің халықаралық білім беру кеңістігіне интеграциялану стратегияларының ішінде – басқа елдерде ашық халықаралық кампустар құру, шетелдік ғалымдарды, оқытушылар мен студенттерді тарту, өз ғалымдары үшін академиялық ұтқырлық бағдарламаларын қолдау және студенттер үшін шетелдік практикаларды ұйымдастыру қамтылады.
Жаһандану бойынша трендтер Халықаралық білім алушылар санының динамикасы бойынша статистикалық деректермен айқын расталады. ЭЫДҰ елдері бойынша Динамика шетелдік білім алушылар санының жыл сайынғы 5%-дық өсуін көрсетеді.
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті, 2020-2025 жылдарға арналған даму стратегиясына байланысты цифрлық трансформациядан өтіп отыр. Мұндай қайта құру тек АТ шешімдерін жүзеге асыруда ғана емес, сонымен бірге университеттегі маңызды мәдени және ұйымдастырушылық өзгеріс болып табылады. Цифрлық университетке көшу неғұрлым икемді және жіксіз процестерді енгізуді, корпоративтік мәдениетті өзгертуді, оңтайландыруды көздейді.
Цифрлық университетке өту қажеттілігінің жеделдігі бірнеше факторлармен түсіндіріледі. Біріншіден, қазіргі уақытта барлық білім алушылар digital natives ұрпағына жатады, олар күнделікті өмірде инновациялық технологияларды қолдануға үлкен бейімділікті көрсетеді. Бұл әсіресе IT және интернет технологияларына, сондай-ақ оларды тек кәсіби салада ғана емес, сонымен бірге әлеуметтену мен қарым-қатынас үшін де қолдануға қатысты. Осылайша, университетті цифрландыру оны мақсатты аудиторияға бейімдейді. Бұл ЖОО-ның білім беру нарығындағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға, қосымша құндылықты қалыптастыруға және білім алушыларды тартуға алып келеді.
Екіншіден, университеттер арасындағы бәсекелестіктің артуы, әсіресе жоғары оқу орындарына қатысты. Нарықтың жаһандануына байланысты білім алушы үшін күрес енді бір елдің немесе елдердің кластері аясында емес, халықаралық деңгейде болады. Осылайша, университеттің бәсекелестік артықшылығын құру және сақтау инновациялық технологияларды енгізудің уақтылығымен және соның салдарынан жаңа буынның білім беру жүйесіне қарай іргелі жылжу дайындығымен айқындалатын болады.
Үшіншіден, бүкіл оқу орны деңгейінде бөлімшелердің өзара іс-қимылының тиімділігін арттыру үшін университеттің ішкі процестерін цифрландыру қажеттілігінен туындайды. Бұл жаңа білім беру моделіне көшу кезінде университеттен талап етілетін барлық инновациялық және мәдени өзгерістерді жүргізу үшін қажет болады. Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті осы үшеуінде іске асырып, отырғанын атап өткіміз келеді.
Елімізде шетелдік университеттермен көп жылдық жұмыс барысында Цифрлық университеттің тұжырымдамалық үлгісі қалыптасты, ол бес деңгейден және т.б. қолдау платформасынан тұрады.
Бірінші деңгей – ең бастысы, ол ғылыми-педагогикалық қызметкерлермен (ҒПҚ), білімалушылармен, университеттің салалық және академиялық серіктестерімен, түлектермен және талапкерлермен ұсынылған. Бірінші деңгей – бұл университеттің ішкі және сыртқы стейкхолдерлері.
Екінші деңгей базалық ақпараттық сервистермен ұсынылған. Олардың міндеті-икемді құралдарды қолдана отырып, университет ішінде Цифрлық өзара әрекеттесу үшін бірыңғай ақпараттық кеңістік құру. Мұндай сервистердің мысалдары – дәрістер мен семинарлар өткізуге арналған бейне экрандар, университеттің барлық аумағында (жатақханаларды қоса алғанда) сымсыз байланыс, деректерді сақтауға және алмасуға арналған бұлтты қоймалар, кәсіби басып шығару және т.б.
Үшінші деңгей – қазіргі университеттегі білім алушылар мен ғылыми-зерттеу институттарының өмірін айтарлықтай жеңілдететін қызметтерді қамтиды. Шетелдік оқытушылар мен білім алушылар үшін олар университеттің міндетті элементі болып табылады, Қазақстандық университеттерінде бірқатар қызметтер әлі де іске асырудың бастапқы сатысында.
Цифрлық кітапхана білім алушылардың немесе оқытушының ғылыми әдебиеттерге кез-келген құрылғыдан, орналасқан жері мен уақытына қарамастан қол жетімділігін қамтамасыз етеді. Көптеген заманауи университеттер дәстүрлі және сандық кітапханаларды соңғы пайдаланушы тәжірибесі тұрғысынан біріктіреді. Мысалы, дәстүрлі кітапханада сіз кітапты немесе журналды кітапханалық компьютерден таба аласыз және оқи аласыз, сонымен бірге кез-келген пайдаланушы кітапты кітапхананың электронды каталогынан тауып, кампусқа келіп ала алады. Инновациялық технологиялардың мұндай конвергенциясы білім алушылар мен оқытушылар үшін қолжетімділік пен жайлы жағдай жоғары деңгейін қамтамасыз етеді және университеттің имиджіне оң әсер етеді.
Бұл бағыттар университеттер үшін өте маңызды, өйткені ол екі мақсатқа қызмет етеді. Бірінші мақсат – қазіргі кезде ЖОО үшін ең өзекті болып табылатын перспективалық ғылыми-зерттеу бағыттарын анықтау. Екінші мақсат – университеттің жарияланымдық белсенділігі мен дәйексөздерінің ағымдағы көрсеткіштерін анықтау.
Төртінші деңгей енгізу тұрғысынан ресурстарды көп қажет етеді, бірақ сонымен бірге университетке ең көп қосылған құнды алуға мүмкіндік береді. Ол цифрлық маркетинг, зерттеу жобаларын басқару, сатып алуды басқару, талапкерлермен және білім алушылармен өзара әрекеттесу сияқты қызметтерден тұрады.
Университетте өзгерістер енгізуге бағытталған қолдау іс-шараларынсыз цифрлық университетке көшу мүмкін емес. Мұндай іс-шаралар мыналарды қамтуы мүмкін:
* білім алушылар арасында цифрлық сауаттылықты арттыруға бағытталған оқу бағдарламалары шеңберінде элективті курстар немесе міндетті модульдерді әзірлеу;
* цифрлық дағдыларды дамыту саласындағы үдерістерді белгілейтін және оқытудың инновациялық әдістемелерін әзірлеумен айналысатын ғылыми-педагогикалық қызметкерлерге қолдау көрсету;
* білім алушылардың оқуының жоғары нәтижелерін қамтамасыз ету және жалпы университет жұмысының тиімділігін арттыру үшін ҰАТ тарапынан оқыту платформаларын озық пайдалануды ынталандыру;
* сандық технологияларды қолданудың жетілдірілген дағдылары бар NPR-ге көмек көрсету.
Біздің ойымызша, қазіргі заманғы деңгейге өту үшін университет жоғарыда сипатталған сандық университеттің барлық деңгейлерін барабар жауып, негізгі мүдделі тараптармен – білім алушылармен, ғылыми-зерттеу институттарымен, салалық және академиялық серіктестермен, түлектермен, талапкерлермен үнемі кері байланыста болуы керек.
Интерактивті тесттер құру; iSpring Quiz Maker; iSpring Free; Скринкасттар; Hyper Cam2; Мультимедиа контентпен жұмыс жасау; Video Converter бейнероликтерімен жұмыс жасау.
1 минутта дүние жүзі бойынша PPT-ны қолдана отырып 20000 астам баяндама жүргізіліп отырады (2012ж.) PPT компьютерлерге жалпы орнату саны 1 миллиардтан астам. Бұл әлемдегі презентация құрушыларының 95 пайызын құрайды (2012ж.) iSpring Suite 8 бағдарламасы PowerPoint бағдарламасына қосымша бағдарлама болып табылады сондықтан қолдануда өте жеңіл әрі қарапайым iSpring Suite 8. Интерактивті электронды курстар мен PowerPoint бағдарламасында тест жасауға арналған бағдарлама. Мобилді құралдарды қолдау. Электронды материалдар кез-келген құралғыардан көру мүмкіндігі: Компьютерлер мен ноутбуктардан; Windows-құрылғыларынан ; iPad және iPhone; Android-құрылғыларынан. Курсты публикациялау үшін бір рет шерту жеткілікті! Web: интернетке орнату үшін (сайт, блог); iSpring Cloud: презентацияны «облако» (бұлтқа) орнату және тезірек тарату үшін; iSpring Online: iSpring қашықтықтан оқыту жүйелеріне публикациялауҚОЖ: басқа қышықтықтан оқыту жүйелеріне SCORM, AICC, Tin Can API форматтарында сақтау мүмкіндігі; Видео: mp4-ке конвертациялау жәнеYouTube-ке жүктеу.
Бастауыш білім беруде цифрлық технологияның атқаратын рөлі өте маңызды. Барлық пәндерді оқыту барысында цифрлық технологияларды пайдалану қажеттіліктен туындап отыр. Осы мақсатты жүзеге асыру үшін бастауышта өтетін 3 сыныпта «Цифрлық сауаттылық» пәнін атап өтеміз. Бастауыш білім беру кафедрасы осыны ескере отырып, болашақ бастауыш сынып мұғалімі АКТмен деген қосымша мамандандырылған мамандық беруді жүзеге асырып келеді. Ақпаратты яғни цифрлы сауатты мұғалім, келешекте осы пәнді бастауышта өзі оқытатын болады.
Мысалы: Жаратылыстану 2 сынып «Өсімдіктер әлемін қалай сақтауға болады?»
https://wordwall.net/ru/resource/23741066
STEAM технологиясы бойынша ұсынылатын тапсырмалар.
«Жаратылыстану» «Математика», «Технология», «Инженерлік өнер» осы топтарға арналған тапсырмаларды келтіреміз. «Жаратылыстану» пәні бойынша «Мен зерттеушімін» бөлімінен «Мәдени өсімдіктерді күту» дүниетану пәні бойынша, «Көшпенділер ойлап тапқан тағам – ірімшіктің адам ағзасына пайдасы» ғылыми жоба «Математика» бойынша, пәнді «Мен математиканы білемін» атты олимпиадаға қатысу «Технология» бойынша сенсорлық кабинетте жұмыс, «Инженерлік өнер» бойынша, «Болашақ инженерлер» легомен құрастыру, «Байтерек» мұнарасын құрастыру немесе «Балалар қалашығын» құрастыру тапсырмасын ұсынуға болады. Бастауыш сыныптарда инновациялық технология ретінде STEAM технологиясының орны ерекше екенін атап өткізіміз келеді.
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті, Педагогика және психология институты «Бастауыш білім беру» кафедрасы тірек мектеппен байланыста келесі тапсырмаларды орындатты. STEAM біздің оқушыларымызды – өнертапқыштардың, жаңашылдар мен көшбасшылардың болашақ ұрпағын ғалымдар ретінде зерттеулер жүргізуге, технолог ретінде модельдеуге, инженерлер ретінде құрастыруға, суретшілер ретінде салуға, математиктер ретінде аналитикалық ойлауға және балалар ретінде ойнауға шабыттандырады.
Осы дәріске ағымдық, аралық, қорытынды бақылау бойынша тест тапсырмалары және сұрақтар
1. «Бастауыш мектеп педагогикасы мен ғылымының өзекті мәселелері» курсының мақсаты мен міндеттері, мазмұны
2. Педагогикалық зерттеу әдіснамасы
3. Қазіргі ғылым мен бастауыш білімнің әдіснамалық тұғырлары
4. Оқыту нәтижелері сапасын бағалауға құзыреттілік тұрғысынан келу
7. Әдіснамалық рефлексия және оның зерттеу жұмысындағы мәні.
8. Дамытушылық білім беру үдерістерін психологиялық-педагогикалық, әлеуметтік-педагогикалық жобалау
9. Отандық бастауыш білім беру жүйесінің әлемдік білім беру кеңістігіне кірігуі.
10. Жаңартылаған бастауыш білім беру оқу бағдарламаларының басты идеялары. (1-4 сыныптар).
11. Бастауыш мектептегі әмбебап оқу әрекетттерді жобалау технологиялары
12. Педагогика ғылымы дамуының жаңа тұжырымдамалық идеялары мен бағыттары.
13. Бастауыш білім берудегі инновациялық үдерістердің мәні.
14. Білім беру философиясының тұжырымдамалары
15.Бастауыш оқыту педагогикасы саласында ғылыми білім алудың заманауи әдістерінің бірі – интербелсенді әдістер.
16. Жаңартылған бастауыш білім берудің оқу-әдістемелік кешендеріне сипаттама.
17. Жеке пәндердің оқу-әдістемелік кешендеріне талдау жасаңыз.
18. Бастауыш білім сапасын бағалаудың халықаралық жүйесі.
19. Ғылымның жүйесцентристік және антроцентристік пардигмалары.
20. Парадигма – әдіснамалық категория ретінде
21. Білім берудің мониторингі – ғылыми және практикалық мәселе.
22. Интелектуальды интерфейс тұжырымдамасы.
23. Тұлғаға бағдарланған оқыту технологиясының тұжырымдамасы.
24. Деңгейлеп, саралап, даралап оқыту технологияларына сипаттама.
25. Бастауыш білім берудегі заманауи цифрлық технологиялар
26. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар
27. Мультимедия технологиялары және оларға сипаттама
28. Білім берудегі цифрлық технология
29. Отандық білім жүйесі мен шетелдік білім кеңістігін кіріктіру
30. Бастауыш оқыту педагогикасы саласындағы ғылыми таным әдістері
