Қан ағу, оны тоқтату және қан «қан сұйықтарын) құю әдістері

Жараланған қан тамырының өзегіне шыққан қанды - қан кету, қансырау дейді. Жарақаттың, жараланудың қай түрі болсын қансыратады( Т.Қасенов, Қ.Дүрмөнов, 1992 ).

Жараланған қан тамырдан аққан қан не сыртқа (терінің сыртына шығып көрініп тұрады), ңе көзге көрінбей мал ағзасының ішкі құрылымына, қуыстарға буын-буынға ағып кетеді. Қансырау салдарынан малдың өліміне ұшырау фактірлерін ерте заман адамдары да білген, біліп қана қоймай қан тоқтату әдістерін де пайдаланған.

Қан - мал денсаулығының оның бар тіршілік болмысының кепілі. Сондықтан қан мәселесіне айырықша қарайды. Мал жараланып қалса, мал дәрігері ең әуелі оның қан құрамына ынта қояды. Ол мал жараланғанына қанша уақыт өткенін білгісі келеді. Қаны ақса, қанша аққанына, қалай аққанына ден қояды. Өйткені осы сауалдардың бар әмбесі мал өмірінің шешуші дәнекерлері.

Қансырау себептері көп. Сол себептердің жиі кездесетін бір түрі — жарақаттану, жаралану. Мұндай жағдайға ұшыраған малдың қан тамыры жыртылады, бұзылады, тамыр сыртына қан шыға бастайды. Қанның көп аққаны жаман. Тамырдың қан қысымы көтерілгенде, артериосклероз ауруына шалдыққан ауру малдың қан тамыры жарылып кетуі де ғажап емес. Сондай-ақ сыртқы ауаның қысымы төмендегенде аурудың құлағынан, танауынан, тамағынан қан кетеді. Сыртқы атмосфералық ауа қысымы ұлғайғанда да қан кетуі мүмкін. Операция кезінде қарынның немесе кеуденің қуыстарынан көлемді ісік алынса, солардың орны да қансырап қалуы мүмкін және осындай жағдайлар мал іші суға толып кеткенде, сол суды инемен тесіп (қарынды) шығарғанда да байқалады.

Қан тамырынан қан кету процесі басқадай жағдайларда да кездеседі. Сондай жағдайлардың бірі- қан ауруы гемофилия. Гемофилия ауруына шалдыққан малдың төл кезінен-ақ ұю процесі баяулап, ауру мал әлсін- әлсін қансырай береді. Мүндайға еркек жынысты малдар жиі шалдығады. Танаудан, ішектен кеткен қанды тоқтату өте қиын, төл кездерінде осындайға душар болған малдар кейін өлімге де ұшырайды. Мұндай мал қосымша хирургиялық ауруға шалынса, оны өлімнен қүтқарып қалу өте қиын болады. Сондықтан хирургиялық операция алдында, операция кезінде және операциядан кейін осындай ауруға көп көңіл бөліп отыру қажет. Ауру малдарға аскорбин қышқылын беріп, уақытымен қан қүйып отыру керек, қансырап тұрған жерді тығындап фибрин пленкаларын кең қолдану арқылы қансырау процесін тоқтату керек.

Әсіресе бауыр ауруына шалдыққан, сарғайып кеткен малға қан құю қажет. Ондай малдарда қан ұюы төмендеп кеткендіктен, операциядан соң ішектен, танаудан қан кетеді. Кейде тері астындағы қан тамырларынан да қан кетеді. Мүңдай жағдайды холемиялық қансырау деп атайды. Сарғайған малды операциялық алардан бұрын оған қан құйып, азығын жөндеп, К, С витаминдерін енгізеді.

Айтылған себептерден басқа қансырау қан тамырының осалдығынан пайда болуы мүмкін, қан тамырының қабырғасы осал болса, қан сыртқа шығады. Фосфор, бензолмен уланғанда, уремия. холемия жағдайына ұшырағанда, орталық жүйке жүйесінің қызметі нашарлағанда, қантамырының төңірегіне, сыртына шығады. Жүйке және эндокрин мүшелердің қызметі нашарлағанда танаудан, емшектен, ішектен кеткен қанды викарлық қансырау деп атайды.

Анатомиялық қансыраудан басқа қансырауларды топтастырсақ, механикалық қансырау (жаралану, жарақаттану себептерінен), тамыр қабырғаларының әртүрлі ауру себептерінен өзгеруі, қан құю процестерінің өзгеруінен, сыртқы атмосфералық қысымының азаюы не үлғаюы, фосфор, бензол сияқты химиялық заттармен улануы сияқты әртүрлі себептерден қансырау пайда болатынын айтқан жөн.

Сонымен қатар дене сыртына аққан қанды сыртқы қансырау дейді, ішкі қансыраумен бірге жасырын атты және бір түрі болатынын айта кеткен артық емес. Жасырын қансыраудың сырт белгісі болмайды да, қансырап түрған тамырды болжап білу қиын. Ауру малдың жалпы белгілерімен жорамалдап отырып, арнайы бақылау әдістерімен қансыраған жерді анықтайды.

Уақытқа байланысты қансырауды алғашқы қансырау деп беледі. Алғашқы қансырау мал жарақатқа, жаралануға шалынған кезден басталады.

а) операция кезінде жараланған қан тамыры толық байланбауы;

е) қан қысымы күрт өзгеріп жоғарылап кету;

б) Қан ұюы жетіспегендіктен;

в) жарадағы кұрғап, қатып қалған таңғышты қалай болса солай жұлып алу;

г) жара төңірегіндегі қан тамырына тромб бітеліп қалып және ол ерігенде, жараның іруі, шіруі, жараға анаэробтық микробтардың енуі, сіңуі;

ж) жараның ішінде бөтен заттар-тас, темір, ағаш қалуы және олар қан тамырының қабырғасын көп уақыт жатқандықтан тесіп жіберуі.

Қансыраудың клиникалық белгілері. Қансыраудың белгілері көп-ақ. Қансыраудың белгілері жараланған жердің көлемі, оған байланысты жараланған қан тамыр өзегінің диаметрі. Малдың қансырауына қанша уақыт өтті, қаншалықты қан жоғалтты және жоғалған қан іш құрылымына ақты ма. әлде сыртқа қарай кетті ме, міне осы жағдайлардың бәріне байланысты. Қансыраудың белгілері екіге белінеді. Біріншіден, қанынан айырылған малдың жағдайы нашарлап, өзгерсе, оны жалпы өзгеріс белгілері деп, екіншіден, жара төңірегіндегі өзгерістерді жергілікті өзгеріс белгілері деп атайды.

Қансыраудың қай түрінде де көп қан жоғалса, жалпы өзгеріс бірдей болады. Жаңуарлар әлсіреп, мазасызданып, әлсін-әлсін тала береді, көзі қарауытып, сұп-суық қара тер басып кетеді, кілегей қабықтары бозарып, тамыр соғуы жиілейді, қан қысымы азаяды.

Жергілікті белгілері әр түрлі болады. Бұл белгілерді анықтау үшін қай қан тамырының жараланғанын, ол тамырдың қасында қандай мүше, қуыс, мүшелерінің тұрғанын, қан құйылған жерде қандай органның қаншалықты нашарлап, өзгеріске үшырағанын білу ләзім. Бас сүйектің ішіне қан құйылса, малдың жүйкелері жансызданып, есінен танады. Кеуде қуысына қан қүйылса, малдың тынысы тарылып, кеуденің қан кұйылған жағы дем алу, тыныс алу процесінде артта қалып, кеудеге фонендоскоп қойып тындаса, өкпе қызметінің шуы әлсірегенін байқауға болады. Қан құйылған кезде соның төңірегіне алақанды қойып, оның үстінен саусақпен шертіп байқаса, дыбыстың сау малдыкінен мүлде өзгеріп, тұншығып шығатынын білуге болады.

Осы әдіспен қанның кеуде қуысына қаншалықты көп құйылғанын, өкпенің қаншалықты қысылып, тыныс алу процесінен бөлек қалғанын анықтауға болады. Ал осы төңіректі инемен піскілесе, ине кірген жерден кеуде қуысына құйылған қан шыға бастайды. Жүрек қабына қүйылған қан жүректің сыртындағы қапты кеңітіп жібереді. Қан құйылуына байланысты жүрек қызметі нашарлап, күре тамырында қан қысымы жоғарылайды. Жүрек құйылған қанның әсерінен қыспаққа алынып, езіне тән қызметін атқара алмайды. Егер де жедел түрде операция жасап, жүрек қапты тіліп, жиналған қаннан тазартпаса, мал елімге ұшырайды. Жалпы тамыр соғуын санаса жиі келеді, бірақ жүрек теңірегін саусақтармен тоқылдатса, жүрек қабының кеңігенін дыбыстан айыруға болады. Осындай дыбыс өзгеріп, дыбыстың тұншығуы көбейе түседі.

Буынға қан құйылған малдың жалпы жағдайы айтарлықтай өзгермейді, қансыраудың жалпы белгілері де көзге түспейді. Бірақта қан құйылған буынның көлемі ұлғайып, аяқтарын қозғалтса, ауру үдей түседі, буынына қан құйылған аяқтарды басу ыңғайсыз, мал шыдамайды. Тағы бір белгі - қан құйылған ісіктің екі жағына алақан салып, бір алақанның саусақтарымен ісікті тез түртіп қалса, ісік ішіндегі сұйық екінші қолдың алақанына толқын сияқты келіп соғады.

Қарынның ішкі құрылымы, қуыстарының көлемі үлкен болғандықтан іш қуысындағы органдар, олардың қан тамырлары жараланғанда, қансырау белгілері бірдей пайда болады. Іш қуысындағы органдардың ең нәзігі көк бауыр. Көк бауыр жараланғанда да, асқазан- ішектердің қан тамырлары жараланғанда да, іш қуысына көп болып қан қүйылса да, белгілері бірдей - яғни организм қансызданып қалады. Осындай жағдайға іш қуысында орналасқан бауыр, көк бауыр, ұлтабар, ащы ішек пен тоқ ішек, қуық , жыныс мүшелердің құрылымы ұшырайды.

Іш қуысына кан жиналғанда, сол жерді басса тұншықпа дыбыс пайда болып, ауру мал түрған орнын ауыстырса, осы дыбыстың естілуі өзгереді. Қарын ішіне қан кеткенде тамыр соғуы және тыныс алуы жиілеп, деміге түседі. Іш қүрылымдары қатты ауырады. Ішек-қарынды басып көрсе, олардың еттері жиырылады.

Пальпация жасап, басып көргенде, анықтауға болатын жерлерге қан құйылған, сол жердің көлемі үлғайып, ісік пайда болады - мұны гематома дейді. Көлеміне байланысты гематоманың бірнеше түрі болады. Терінің әр жерінде нүкте сияқты құйылған қанды - петехия, тері жолақтарын, қан едәуір мөлшерде құйылып көгерген жерді — экхимоз, көлемділеу жайылып, шеттері көрінбейтін белгісіз құйылуды — шёёіЫіо деп атайды. Гематома үлкен болса, ол астында қалған қан тамырын басып, қысып тастайды, содан қан жүрмей қалады да, сол ісіктің төменгі жағын басып қараса, тамыр соғуы жоғалып кетеді. Қан ісігінің бетіндегі тері не көгереді, не бозарып, сүп- суық болып тұрады. Қан ісігі бар жердегі зардап қатты болғандықтан ауру мал шыдай алмай ыңқыддап жатады.

Қан ісігі жараланған қан тамырының өзегімен қатынасып тұрса, тамырдың әр соғуына орай қан ісігі де солқылдап тұрғанын байқауға болады. Уақытында, яғни дер кезінде көмек көрсетілмесе, осындай ісік қан тамырды басып, қысып тастайды да, ісіктен төмен жердегі ұлпаларға қорек зат, оттегі келмегендіктен өледі, жансызданады.

Қансыраудың сырт түрін білу қиын емес, себебі, шапшып, атқылап тұрған қанды көрген мал дәрігері қай қан тамырының жарақатқа ұшырағанын біледі.

Ал қансыраудың ішкі, әсіресе жасырын түрін анықтау оңайға түспейді. Қансыраудың себебін, түрін анықтау үшін, ауру малдың мәліметтерін жинайды, аурудың белгілері, организмнің жалпы жағдайы зерттеледі, сонан соң қарау, тыңдау, лабораториялық және рентген сәулесіне салу әдістерін қолдана отырып, арнайы қосымша бақылау жүргізу диагнозды дұрыс қоюға көмектеседі. Ауру жануар қан құсса, қүсықтың түріне көңіл бөлген жөн. Мысалы, қызыл қан өзгермей түссе-өңеш қансырап түр, қызыл қан күреңденіп қарақоңыр тартып түссе - асқазан қансырап түр, ал құсықтағы қан қып-қызыл боп, көбіктеніп түссе - ол өкпе жолдарынан акқан қан деп есептеледі. Нәжісін, несепті және артқы аналь тесігінен қып-қызыл қан ақса тік ішек тамырыңан кеткен деп, тік ішектен қаракүрең, өзгерілген қан ақса, ол ұлтабар немесе ішектің басқа белімдерінде күлбірек жара немесе қатерлі ісік бар деген сезімге келтіреді. Олай болса, осындай ауру малға арнайы қосымша зертгеулер жүргізу қажет. Соңғы жылдары қолданылатын арнайы

Қансыраудың мал өміріне қатері. Қансыраудың салдарынан ағзадағы қан азаяды да, торшаларда қан жеткіліксіз келеді. Қансырау еткен уақытына қарай екі түрге бөлінеді. Біріншісі бірден қансырау екінші ол үзақ уақытқа созылған баяу қансырау. Бірден қансырау кезінде мал организмдегі қан гемоглобинінің үштен бір бөлігін жоғалтып алса, уақыт тарлығына байланысты жоғалтқан қанның орнын толтыруға мүмкіншілік болмағаннан өлімге ұшырауы мүмкін. Осындай жағдайда ми да қансызданып қалады. Содан келіп тіршілік өше бастайды. Бірден қансырау салдарынан қан қысымы тез арада төмеңдеп кетеді, қан ішіндегі бояушы қызыл заттың көрсеткіштері де күрт азаяды. Ал ұзақ уақытқа созылған баяу қансырау кезінде мал ағзасы жоғалтқан қанды толықтыруға мумкіншілік алады. Мүндай малдың өз бетімен жүру қабілеті болады.

Қансырау жағдайына ұшыраған маддың қанын толтыру уақытқа, аурудың жүрек- тамыр жағдайына байланысты. Әлсіреген, жасы ұлғайған малдың, сонымен қатар өте жас төлдердің жоғалтқан қанын толтыру процесі созылмалы келеді.

Қансыраған малдың ағып тұрған қанның операциялық әдіспен тоқтатпаса ол өледі. Қан ұю процесі өзгермеген болса, тамыр өзегінде ұйыған қаннан пайда болып, аққан қан өз бетімен тоқтайды. Қан құю процесі нашарласа, не ауруға шалынса жаралы жерден аққан қанды тоқтату өте қиынға түседі, себебі, жараның көлемі болымсыз болғанның өзіңде ауруды өлімнен алып қалу ең бір қиынға соғатын жұмыс.

Қан тоқтату әдістері. Қансырап тұрған қан тамыры қан ұю процесі арқылы өз бетімен тоқтауы мүмкін. Қан тамырынан ағып тұрған қанды уақытша және біржолата тоқтату әдістері болашақ мал дәрігердің хирургиялық білімін, төжірибесін терендете түспек.

Қанды уақытша тоқтату әдістері. Жараланған мал қансырап тұрған жеріндегі қанды тоқтатып, сол ауру малға көмек көрсету керек.

Уақытша қан тоқтату әдістері неше түрлі кездесіл отырады.

а) Қансырап түрған жерді басып, қысып тастайтын таңгыш арқылы аққан қанды тоқтату әдісі. Қансырап түрған жерге дәкені бірнеше қабаттан салып сонымен орап тастау керек. Осылай еткенде ғана тезірек тромб пайда болып, қансырау тоқтайды. Жараға байланатын дәке мата микробтардан таза болу үшін, бұларды алдын-ала үтіктеу керек. Жаралану, жарақаттану ойламаған жерде, аяқ астынан болып қалса микробтардан таза, арнайы заттарды пайдалану керек.

ә) Қансырап тұрған артерия қан тамырларын жақын жердегі сүйекке бармақпен басып, ағып тұрған қанды тоқтату әдісі болады. Саусақпен басып қан тоқтату әдісі сирек қолданылады. Себебі, шаршаған саусақты ауыстырған кезде қан шапши береді. Басқа амал болмағандықтан осы әдісті есте сақтаған дұрыс.

Қан тамырын сүйекке басқандықтан тамырмен бірге жүйке жүйесі де қатты қысымға түсетіні хақ. Ондайда басып түрған жердің зардабы күшейіп үдей түседі.

Дегенмен, бармақпен қан тамырын басу әдісі операция кезінде қолданылады.

б) Жараланған малдың шапшып тұрған қан тамырын қысқыш аспаппен қысып, қанын тоқтатады.

в) Малдың аяқтарын немесе жараланған жерінен жоғары, бұлшық еттерді сүйекке резеңкемен қыса буса, қансырап тұрған қан тамыры қысылып, аққан қан тоқтайды. Жалпы қан тоқтату үшін орамал, белбеу, резеңке, түтіктер қолданылады. Эсмарх деген хирург, 1873 жылы ширатылған созылғыш резинаны ұсынған еді, қан тоқтату үшін сол құрал күні бүгінге дейін қолданылып келеді.

а) механикалық әдістер;

ә) мұздату және ыстық арқылы тоқтату әдістері; б) биологиялық әдістер;

в) химиялық әдістер.

Қансырап жатқан малдың қанын тоқтату үшін тек бір әдісті қолданып қоймай, жағдайға байланысты малдәрігер бар білімін, тәжірибесін салады. Сонымен қатар қансыраудан пайда болған өзгерістерді емдеуге де кіріседі.

Механикалық әдістер. Ұсақ қан тамырлары жараланып, қансырап тұрған шақта жараны таңғышпен қатты қысып байласа, қансырау тоқтауға тиіс. Тоқтамаса паренхиматозды органдар қансырап тұрса, жараны операциялық жолмен тығындап, қан тоқтату үшін жараның аузына сататын кішкене мақта немесе деке тастайды. Дәкені ұзыншалау кесіп, операция кезінде, соны жараға бірнеше қабат қылып бүктеп кіргізеді. Қансырап тұрған жараны тығындау қан тоқтататын әдістің бірі. Паренхиматозды органдардан басқа жатырдан, танау қуысынан, жамбас ішіндегі органдардан қан кеткенде де осындай әдісті қолданады. Тығын ретінде салынған дәке 48 сағаттан кейін алынуы керек. Қанның біржолата тоқтауына осы мерзім жеткілікті.

Мұздату және ыстық арқылы тоқтату әдістері. Физика заңдарына сәйкес суықтық (төменгі температура) қан тамырын құрыстырып, өзегін жіңішкертеді, ал ыстық (жоғарғы температура) белокты бүрістіріп, қан үю процесін тездетеді. Осыны ескеріп, маддәрігерлері қан тоқтатуға ыстық, суықты кең қолданып келеді.

Суық су құйып, қар - мұзды қансырап түрған жерге баса қойса, тамыр өзегі жіңішкеріп, тромбының пайда болу процесі тездейді. Ішкі мүше тамырларынан қан кетсе, оны суық сумен жуып, оның үстіне мұз салып резеңке ыдыс қояды. Малдың дене қызуынан қойылған мұз тез еріп кете береді. Осыған байланысты мұзды жаңартып отыру керек. Сонда ғана қансырау процесі азайып, тоқтайды.

Сонымен қатар паренхималық органдар мен ұсақ қан тамырлардан қан акқан жағдайда, қайнап тұрған тұзды су пайдаланады, оның қан тоқтатар қасиетін білу керек.

Ағзаға аралата тоқ жіберіп, денені қыздырып емдеу әдісін диатермия дейді. Жараланған қан тамырындағы қанды тоқтату үшін хирургиялық диатермия әдісі қолданылып, жылу беретін аспаптардың қуаты жоғары болғандықтан, тамыр күйіп, бүріліп қалады да, қан тоқтайды. Бұл әдісті ұсақ және орталай диаметрлі тамырларға қолданылады.

Әдістің пайдалы жері сол - ол операция жасауды тездетеді, тамыр байлаудың қажеті болмай қалады.

Соңғы жылдары О.К. Скобелкиннің басқаруымен хирургия саласында жаңа бір жаңалық туды, ол лазер сәулесінің қасиетін пайдаланып, ірі операциялар жасау. Бұл әдістің ұтымды жері сол-лазер сәулесі тиген жерде қан ұйып, ағымы тоқтап, микробтар жойылып, жара іріңдемей тез жазылады.

Ал қан тоқтауда В.С. Савельев ұсынған плазмалық скальпельдің келешегі зор.

Биологаялық әдістер. Бұл әдістер бірнеше топқа бөлінеді. Олар:

а) қансырап түрған жараны операция кезінде малдың майы, бұлшық еті, фасция, іш май шарбысымен тығындайды;

ө) витаминдер енгізеді;

б) бұлшық етке жануардын қанынан алынған, жұқпалы ауруға қарсы қолданылатын сүйық затты егеді;

в) қансыраған жерге қанның неше түрлі бөлшекгерін енгізеді (тромбин, қан тоқтататьш губка, фибриңдік пленка, биологиялық антисептикалық тығын);

г) қансыраған малға қан құю, қанның сұйық бөлімі, тромбоциттер массасы, антигемофильды глобулин А.

Қан жатқан малға консервіленген қаннан 200-500 мг. құйса, ол қанды үйытып ағу процесін тоқтатады. Жаңа ғана дайындалған цитрат косылған қанды қүйса, оның да қан тоқтатар қабілетінің жоғары екенін байқатады. Қол астында дайын қан болмай қалса, қан бөлшектерін, сарысуын немесе плазманы тамырға жіберіп, қан тоқтатуға болады.

Ең бір қиын да үзаққа созылатын операциялардан кейін немесе қансырау салдарынан ағзада қан үю процесі бүзылып, фибринолиз дейтін жағдай пайда болады. Осындай жағдайда плазмадан алынған фибриноген дөрісі қодцанылады. Ауру малдың қан тамырына енгізілген фибриноген тромбин әсерінен, ұйыған қан ерімейтін фибринге айналып, канның ұю процесін тездетеді. Фибриноген ұнтақ дәрі. Оның 1-2 грамын 250-500 мл. физиологиялық ерітіндісінде ерітіп, күре тамыр арқылы жіберіп отырады.

Қанның ұю процесін қалыпқа келтіруге себепкер болатын - витаминдер. Қансыраған жануарға С (аскорбин қышқылы), К (викасол) витаминдері қолданылады. Сол сияқты қан бөлшектері - тромбин атты зат қанды ұйытуға белсене қатысады. Егерде осы затты тамыр арқылы енгізсе, ол қансырап тұрған тамырдың қанын ұйытып қана қоймай, тамырдың өз ішіндегі қанды да ұйытады. Сондықтан да осы дәріге дәкені малып, жараға таңғыш ретінде ғана салуға болады. Месқарын немесе қуықтан аққан канды тоқтатуға амал қалмаса, осы тромбинді яғни оның ерітіндісін осы органдардың ішіне енгізіп, пайдалануға болады.

Соңғы кезде тромбинді жараға жеке түрде ғана емес, сонымен қатар фибриндік мақта, желатиндік губкамен қосып салатын болып жүр.

Осы губканы қансырап тұрған жараға, не ұнтақ ретінде, не тампон ретінде салып қойса, қансырау тоқтайды.

Іріңдеген жараға кансыраған кезінде, іріңге де қарсы, қан тоқтататын әсері бар биологиялық антисептикалық тығынның көмегі зор. Аталмыш тығынның құрамына қанның сұйық бөлшегі плазма, антибиотик, желатин басқа да дәрі-дәрмектер кіреді.

Жылқының немесе донор болған малдың қан сарысуын қансыраған малдың бұлшық етіне енгізсе, қан ұю процесі тездетіледі, қансырауды тоқтатады.

Операция кезінде бүйректен, көк бауырдан, мидан, бауырдан аққан қанды тоқтату үшін қансырап түрған органның жарасын тромбоминазаға бай іш май-шарбымен, не бұлшық етпен тығындайды. Осы әдіс айтарлықтай, көңілдегідей әсер етеді.

Қанның ұю процесін жақсартып, аққан қанды тоқтату үшін химиялық заттардың арасында кең өріс алғандарды атап өтсек: кальций хлориді, натрий хлориді, глюкоза және т.б.

Кейбір жағдайларда аминокапрон қышқылын не ішуге, не қан тамыры арқылы енгізуге болады. Кейбір созылмалы аурулардың салдарынан тамырдан аққан қан көлемсіз, бірақ күнделікті ағып тұрғандықтан ауру мал әлсіреп, созылмалы қан жоғалту жағдайына ұшырайды. Мұндай малды дұрыс емдеу үшін алдымен оның негізгі дертін емдеу керек. Яғни малдың іш қуысында жарақат болса, біріншіден, осы ауруды дұрыс емдесе, қансырау өзімен тоқтайды.

Біз пәлендей терең кетпей, қан тамырларынан аққан қанды тоқтату әдістермен жалпы түрде таныстырдық. Енді қансыраған, қанын жоғалтқан малдың жағдайы, оны емдеуде, кеткен қанды толықтыруда малдәрігері атқаратын жұмысқа тоқтамақпыз.

Қайсібір кез қансырап тұрған қан тамырын табу қиын болса, онда инемен сол тамырдың төңірегіндегі ұлпаларды бірге тіккенде, іште қалған қан тамыры жіпті тартып байлаған кезде қансырағанын қояды. Сонымен қатар қансырап тұрған беттері біріне-бірі жабысып, тромб пайда болады, арнайы аспап арқылы қансырап түрған тамырды сыға кысып немесе қысқыш арқылы қысылған тамырды жараның ішіне 5-7 күнге дейін қалдыруға болады.