50 – бал Паренхимиялық дистрофия кезінде мүшеде болатын өзгерістер
Тромб, оның түрлерi, морфологиялық сипатамасы, нәтижелерi
жүктеу/скачать 167.86 Kb.
|
| 14.Тромб, оның түрлерi, морфологиялық сипатамасы, нәтижелерi.
Тромбтың түрі, көлемі, пайда болу механизмдері эр түрлі. Кейде оның ұзындығы ондаған сантиметрге дейін жететін болса, кейде оны тек микроскоппен ғана көре аламыз. Сырткы көрінісіне, түсіне жэне кұрамына қарап тромбтын төрт түрін ажыратады: • кызыл тромб; • ак тромб аралас тромб; • гиалиндік тромб. Кызыл тромб көбінесе вена тамырларында кездеседі. Онын тез пайда болуына байланысты фибрин жіпшелері коагуляция фазасында атып жаткан каннын бүкіл элементтерін өз кұрамына косып алады. Сондыктанда кызыл тромб кұрамы калыпты жағдайда кан кұрамына сәйкес келеді, яғни, од эритроцит, лейкоцит жэне тромбоциттерден түзілген. Ақ тромб фибрин, лейкоцит және тромбоциттерден түзіліп, негізінен артерия тамырларында кездеседі. Артерияда кан өте жылдам аккандыктан фибрин торларына тамырды шеттей ағатын каннын ен жеңіл элементтері тромбоцит пен лейкоцит кана ілінеді, сондыктан ак тромбтың көлемі үлкен болмайды. Араме тромб. Оның кұрамында ак жэне кызыл тромб элементтері араласа орналаскандыктан түсі шүбар болады (37-сурет). Аралас тромбтын бас жағы ак тромбтан, орта шені нағыз аралас тромбтан, ал аяк жаты кызыл тромбтан түзілген. Тромбтын басы, эдетте, кан тамырларынын кемеріне тығыз жабыскан. Тромб бірнеше сағат өткен сон ретракция (сығылуы) нэтижесінде кұрамындағы сұйыктардан арылып катты кұрғак затка айналады. Микроскоппен карағанда микроциркуляция арнасындағы майда кан тамырларда жэне капиллярларда гиалиндік, фибриндік, тромбоциттік, эритроциттік, лейкоциттік жэне аралас тромбтарды көреміз (Д.Д. Зербино). Тек кана лейкоциттерден (лейкозда), эритроциттерден (стаздан кейін), фибриннен түзілген тромбтар болуы мүмкіндігін И.В. Давыдовский да айтып кеткен. Гиалинді тромб ең майда тамырларда, микроциркуляция арнасында кездеседі. Ол біртектес, катты, эозинофилді салмағынан түзіліп, тамыр ішінде бос жатады. Гиалинді тромбтын түзілу механизмдері жэне күрамы өте күрделі. Онын күрамында бір-бірімен өте тығыз байланыскан тромбоцит, лейкоцит, фибрин бар. Гиалинді тромб стаз салдарынан бір-бірімен жабысып калтан эритроциттердін ыдырауынан да, кейде плазма нәруызының шөгіндісінен де пайда болуы мүмкін. КШҰ синдромында таза фибрин жіптерінен немесе фибрин мен қанның ак түйіршіктерінің коспаларынан тұратын фибринді тромбтар түзіледі. Тромбтың пайда болуы өте күрделі, акырына дейін аныкталмаған үдеріс. Тромбтың пайда болу жөніндегі Р. Вирховтың өткен ғасырда айтып кеткен болжамдары өз күшін осы күнге дейін жойған жок. Олар: кан тамырының бүтіндігінін бұзылуы, кан ағымының баяулауы немесе өзгеруі жэне кан элементтері арасындағы тепе-тендігінің бұзылуы (Вирхов триадасы). Қан тамырынын бүтіндігінің бұзылуы қан үю үдерісінің алғашкы сатысы болып, тромбтьщ пайда болу орнын белгілейді. Кан тамырлары бойындағы кедергілер мысалы, аневризма, кан ағысының бәсендеуіне жэне осы жерде канның үйіріле ағуына байланысты дилятациялык тромбтың түзілуіне соктырады. Өкпенің, жүректін созылмалы ауруларында вена тамырларында канның баяу ағуына байланысты тромбоз үдерісі жиі кездеседі. Тромбоздың жэне бір себебі қанның (көптен жұкпалы аурулар кезінде, катерлі ісіктің ыдырауына байланысты, операциядан кейін) физикалык қасиеттері мен химиялык күрамынын өзгеруі. Бүл кезде кан тамырларынын эндотелий қабаты закымдалып плазма құрамында фибрин мөлшері көбейеді, қан элементтерінің электрлік заряды өзгеріп, кан үюына карсы жүйе қызметі әлсірейді. Осы өзгерістердің барлығы кан тамырларында тромб пайда болуына себеп болады. Қан тамырлары кемерінің кабынуы (тромбофлебит, тромбоартериит) да тромбозбен аскынады. Тромбоздың ақыры. Тромбоз әдетте физиологиялык кұбылыс есебінде жаракаттанған кан тамырларынан канның ағуын токтатады. Майда тромбтар фибринді ерітуші факторлар әсерінде ыдырап, жойылады (асептикалык аутолиз). Ірі кан тамырлар кенересінде жайғаскан тромб дэнекертінденіп (организация), қатты фиброзды табакшаға айналып калады (38-сурет). Кан тамырларын тығындап тастаушы тромбтың «сығылуы» (ретракциясы) нәтижесінде жарыктар панда болып, олар эндотелиймен астарланып, тромб өзектенеді (канализация), бірте-бірте осы өзектер аркылы кан айналымы кайта калпына келеді. Оны тромбтың тамырлануы (васкуляризациясы) дейді (39-сурет). Кейде тромбка кальций тұздары шөгіп калып, ол таска (флеболит) айналады. Жоғарыда көрсетілген үдерістерді тромбтын организм үшін колайлы өзгерістері деуге болады. Тромбтың үдемелі түрде өсуі (үдемелі тромбоз), тамыр кемірімен элсіз байланыскан (аксиалды) тромбтардың түзілуі тромбоэмболия кауіпіне байланысты аса зілді, организм үшін колайсыз өзгерістерге соктыруы мүмкін. Тромбтың жайғасу орнынан үзіліп түсіп, тромбоэмболға айналуы артериялык, тіпті, веналык инфарктын пайда болуымен аякталады. Мысалы, өкпе артериясының оның бұтактарының тромбоэмболиясы кенеттен өлім себебі бола алады немесе өкпе инфарктымен аскынады (40-сурет). Сепсис жағдайында немесе кан тамырларының кабырғалары кабынғанда (тромбофлебит, тромбоартериит) ірінді бактериялар тромбға өтіп, сепсистік тромбозға айналады. Тромбоздын маңызы кай жерде орналасканына, каншалыкты таралғанына жэне пайда болу жылдамдығына байланысты. Егер тромб біртіндеп пайда болса, тіпті, ең үлкен кан тамырларындағы, мысалы, колкадағы тромбтың өзі де, кан айналу үдерісін бұза алмайды. Себебі, бүл аралықта коллатералды жолдар тығындалып қалған кан тамырының жұмысын өз мойнына алып үлгереді де, кан айналымын қайта калпына келтіреді. Вена тамырларындағы тромбтар көпке дейін клиникалык белгі бермейді. Ал артерияның тромбозы аса кауіпті ол тез арада инфарктка немесе гангренаға соктырады (мысалы, жүрек, өкпе, ми инфаркты; ішек, кол-аяк гангренасы) Тромбоз жергілікті, жүйелі, үдемелі, сепсистік болып бөлінеді. Өте үлкен кауіп, кан тамыры кабырғасымен байланыспаған (аксиалды) тромбтардан төнеді. Олар көбінесе вена жүйесі үшін тэн болып кейбір жағдайларда тромбэмболияның көзі бола алады. И.В. Давыдовский көрсеткеніндей бұл тромбтардың пайда болуы канның ұю үдерісінін, әсіресе, фибрин ретракциясының, бұзылғандығының белгісі. Бүлар өте болбыр үдемелі түрде өсуші, организмде ірін ошактары болғанда тез іріндеп еритін (сепсистік аутолиз) «ауру» тромбтар катарына жатады. жүктеу/скачать 167.86 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|