6В01101 – «педагогика и психология» мамандығы бойынша
Ғылыми-педагогикалық зерттеуде зерттеу құралы ретінде сұрақ- жауап әдісін таңдаудың негіздемесі келесідей негізделуі мүмкін
жүктеу/скачать 107.07 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- НЕГІЗГІ БӨЛІМ Зерттеу әдістемесі мен әдістерін, соның ішінде сұрақ-жауап әдісін таңдаудың негіздемесі
| Ғылыми-педагогикалық зерттеуде зерттеу құралы ретінде сұрақ- жауап әдісін таңдаудың негіздемесі келесідей негізделуі мүмкін:
Белсенді өзара әрекеттесу: сұрақ-жауап әдісі зерттеуші мен зерттеуге қатысушылар арасындағы белсенді өзара әрекеттесуді қамтамасыз етеді, бұл тереңірек және дәлірек деректерді алуға мҥмкіндік береді. Сапалы ақпарат алу: әңгімелесу немесе сауалнама барысында қатысушылардан неғұрлым егжей-тегжейлі және сапалы жауаптар алуға болады, бұл зерттелетін құбылыстарды толық түсінуге және талдауға ықпал етеді. Зерттеу контекстіне бейімделу: сұрақ-жауап әдісі қатысушылардың нақты контекстіне, қажеттіліктері мен ерекшеліктеріне байланысты зерттеу тәсілін бейімдеуге мүмкіндік береді. Қарым-қатынас дағдыларын дамыту: зерттеуге қатысушылармен сұрақ-жауап әдісімен өзара әрекеттесу процесінде олардың қарым- қатынас дағдылары, сондай-ақ жауаптарын дәлелдеу қабілеті дамуы мүмкін. Әр түрлі аспектілерді зерттеу: сұрақ-жауап әдісі мотивацияны, материалды түсінуді, оқу процесіне көзқарасты және басқа факторларды қоса алғанда, көптеген аспектілерді зерттеуге мүмкіндік береді. Жасырын аспектілерді талдау мүмкіндігі: сұрақтарға жауаптарды және зерттеуге қатысушылардың вербалды емес мінез-құлқын талдау арқылы олардың ойлау және зерттеу тақырыбына деген көзқарасының жасырын аспектілерін анықтауға болады. Осылайша, зерттеу құралы ретінде сұрақ-жауап әдісін таңдау оның қатысушылармен терең өзара әрекеттесуді, сапалы ақпарат алуды және зерттеу контекстіне бейімделуді қамтамасыз ету қабілетімен негізделген. НЕГІЗГІ БӨЛІМ Зерттеу әдістемесі мен әдістерін, соның ішінде сұрақ-жауап әдісін таңдаудың негіздемесі Зерттеу әдістері мен әдістерін, соның ішінде сұрақ-жауап әдісін таңдаудың негіздемесі ғылыми зерттеуді жобалаудың маңызды кезеңі болып табылады. Сұрақ-жауап әдісін таңдауға бірнеше негіз бар: Талдау тереңдігі: сұрақ-жауап әдісі зерттеуге қатысушылардың көзқарастары мен тәжірибелерін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Пікірлерді, сенімдерді және тәжірибелерді анықтауға бағытталған сұрақтарды тұжырымдау арқылы зерттеуші егжей-тегжейлі және егжей- тегжейлі жауаптар ала алады, бұл әсіресе күрделі құбылыстарды немесе процестерді талдауға бағытталған зерттеулер жағдайында маңызды. Талдау тереңдігі деректерді зерттеу талдауының егжей-тегжейлері мен толықтығын білдіреді. Талдау неғұрлым терең болса, соғырлым мәліметтер егжей-тегжейлі және жан-жақты зерттеліп, зерттелетін құбылыстың заңдылықтары, байланыстары мен ерекшеліктері анықталады. Сұрақ-жауап әдісі жағдайында (Q&A), терең талдау тек қойылған сұрақтарға жауаптарды қорытындылау мен түсіндіруді ғана емес, сонымен қатар жауаптардың артындағы жасырын мағыналарды, тенденцияларды, әлеуметтік-мәдени және психологиялық факторларды түсінуге тырысуды білдіреді. Төменде сұрақ-жауап әдісін қолдану кезінде терең талдауға қол жеткізуге болатын кейбір аспектілер келтірілген: Тақырыптық талдау: жауаптарды тақырыптық категорияларға бӛөу зерттеуге қатысушылар талқылайтын негізгі аспектілерді анықтауға көмектеседі. Бұл жауаптарда қарастырылуы мүмкін негізгі тақырыптар мен мәселелерді бөліп көрсетуге мүмкіндік береді. Контекстік талдау: жауаптардың контекстін тҥсіну олардың мағынасы мен мағынасын тереңірек және толық түсінуге көмектеседі. Бұған қатысушылардың пікірлері мен мінез-құлқына әсер етуі мүмкін. Әлеуметтік- мәдени, тарихи және басқа контекстік факторларды талдау кіреді. Салыстырмалы талдау: қатысушылардың әртүрлі топтары арасындағы немесе әртүрлі уақыт кезеңдеріндегі жауаптарды салыстыру көзқарастардағы, пікірлердегі және тәжірибелердегі айырмашылықтар мен ұқсастықтарды анықтауға көмектеседі. Бұл жауаптардағы өзгерістерге әсер ететін факторларды анықтауға мүмкіндік береді. Жасырын мәндерді түсіндіру: нақты жауаптардан басқа, жауаптарда болуы мҥмкін жасырын мәндер мен сигналдарға назар аудару керек. Бұл эмоционалды бояуды, белгілі бір тілдік бұрылыстарды немесе символизмді қолдануды талдауды қамтуы мүмкін. Себеп-салдарлық байланыстарды іздеу: жауаптардың әртҥрлі аспектілері арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды анықтауға тырысу белгілі бір құбылыстарға немесе пікірлерге қандай факторлар әсер етуі мүмкін екенін түсінуге көмектеседі. Сұрақ-жауап деректерін терең талдау тек егжей-тегжейге мұқият және мұқият болуды ғана емес, сонымен қатар ойлаудың икемділігін және зерттеуге қатысушылардың жауаптары қалыптасатын және түсіндірілетін кең контекстті көру қабілетін қажет етеді. Сапалы ақпарат: сұрақ-жауап әдісі көбінесе терең мотивацияларды, артықшылықтарды немесе Әлеуметтік-мәдени контексттерді түсінуге бағытталған зерттеулер үшін құнды болуы мүмкін сапалы ақпаратты жинау үшін қолданылады. Бұл зерттеушіге сапалы талдау үшін пайдалы болуы мүмкін әртүрлі және терең жауаптар алуға мүмкіндік береді. Сапалы ақпарат-бұл құбылыстардың, пікірлердің, тәжірибелердің немесе контексттің сипаттамалық сипаттамасы, әдетте мәтіндік немесе ауызша деректерді пайдалану. Бұл әдетте сандық ақпаратқа қарағанда тереңірек және егжей-тегжейлі және зерттелетін құбылыстар туралы толық түсінік береді. Сұрақ-жауап әдісі (Q&A) контекстінде сапалы ақпаратты қатысушылардың ашық сұрақтарға жауаптарын талдау және оларды зерттеуші түсіндіру арқылы жинауға болады. Бұл келесі аспектілерді қамтуы мүмкін: Пікірлер мен сенімдер: сапалы ақпарат белгілі бір тақырып немесе мәселе бойынша қатысушылардың әртҥрлі пікірлері мен сенімдерін ашуға көмектеседі. Бұл қарастырылып отырған мәселеге қатысты көзқарастар мен көзқарастардың әртүрлілігін жақсы түсінуге мүмкіндік береді. Тәжірибе мен тәжірибе: қатысушылардың жауаптары өздерінің тәжірибелері, тәжірибелері және субъективті сезімдері туралы ақпаратты қамтуы мүмкін. Бұл зерттеушіге зерттелетін құбылыстардың немесе оқиғалардың адамдардың өмірі мен мінез-құлқына қалай әсер ететіні туралы терең түсінік алуға мүмкіндік береді. Контекст және шарттар: сапалы ақпарат белгілі бір құбылыстар немесе оқиғалар орын алатын контекст пен жағдайларды анықтауға көмектеседі. Бұл зерттеушіге әртҥрлі факторлардың зерттелетін құбылыстар мен процестерге әсерін түсінуге мүмкіндік береді. Эмоционалды реакциялар: қатысушылардың жауаптарында олардың қарастырылып отырған мәселеге немесе оқиғаға эмоционалды реакциялары туралы ақпарат болуы мүмкін. Бұл зерттеушіге белгілі бір құбылыстардың қандай эмоциялар тудыратыны және оның адамдардың мінез-құлқына қалай әсер ететіні туралы түсінік алуға мүмкіндік береді. Сапалы ақпарат ғылыми зерттеулерде маңызды рөл атқарады, өйткені ол зерттеушілерге зерттелетін құбылыстарды, сондай-ақ олардың әлеуметтік- мәдени контекстін және адамдардың өмірі мен мінез-құлқына әсерін терең және толық түсінуге мүмкіндік береді. Интеракция мүмкіндігі: сұрақ-жауап әдісі зерттеуші мен зерттеуге қатысушылар арасындағы өзара әрекеттесу мҥмкіндігін қамтамасыз етеді. Бұл сұрақтарды нақтылауға, қосымша түсініктемелер сұрауға және деректерді жинаудың икемді және өнімді процесін құруға мүмкіндік береді. Интеракция мүмкіндігі сұрақ-жауап әдісінің (Q&A) маңызды аспектісі болып табылады. Бұл зерттеуші мен зерттеуге қатысушылардың деректерді жинау процесінде бір-бірімен өзара әрекеттесу қабілетін білдіреді. Міне, интеракция мүмкіндігіне қатысты бірнеше негізгі ойлар: Сұрақтарды нақты түсіну: зерттеуші зерттеуге қатысушыларға олардың мәнін тҥсінуді қамтамасыз ету үшін сұрақтарды нақты тұжырымдауы керек. Қажет болса, зерттеуші қатысушылардың жауап беруге дайын болуы үшін қосымша түсініктемелер немесе түсініктемелер бере алады. Қосымша сұрақтарға жауаптар: жауап беру барысында қатысушыларда қосымша сұрақтар немесе нақтылау сұраулары болуы мүмкін. Зерттеуші мұндай жағдайларға дайын болуы керек және мәселені толық және дәл түсіну үшін қосымша ақпарат немесе түсініктеме беруге дайын болуы керек. Диалогқа қатысу: интеракция мүмкіндігі сонымен қатар зерттеуші мен зерттеуге қатысушылардың диалог пен пікір алмасуға қатысу мүмкіндігін білдіреді. Бұл зерттеу тақырыбын тереңірек түсінуге ықпал етуі мүмкін, сонымен қатар зерттеушіге сұрақтарын нақтылауға және ақпараттық жауаптар алуға көмектеседі. Жеке ерекшеліктерді ескеру: өзара әрекеттесу процесінде зерттеуші зерттеуге қатысушылардың әрқайсысының жеке ерекшеліктерін ескеруі керек. Бұл олардың пікірлерін, сенімдері мен қалауларын құрметтеуді, сондай-ақ мәдени және әлеуметтік ерекшеліктерді ескеруді қамтиды. Ашық және сенімді атмосфераны құру: зерттеуге қатысушылар өздерін жайлы сезінетін және өз пікірлері мен тәжірибелерімен бөлісуге дайын болатын ашықтық пен сенім атмосферасын құру маңызды. Бұл өнімді өзара әрекеттесуге және жақсы мәліметтер жинауға ықпал етеді. Интеракция мүмкіндігі сұрақ-жауап әдісінде маңызды рөл атқарады, өйткені ол зерттеушіге зеұттеуге қатысушылардан неғұрлым мазмұнды және толық жауаптар алуға, сондай-ақ қарастырылып отырған мәселе туралы тереңірек түсінік қалыптастыруға мүмкіндік береді. Бейімделу: сұрақ-жауап әдісі зерттеушіге қатысушылармен белсенді қарым-қатынас жасауға мүмкіндік беретіндіктен, оны өзгеретін жағдайларға және зерттеу қажеттіліктеріне бейімдеуге болады. Бұл әдісті икемділікті және контекстік ерекшеліктерді ескеруді қажет ететін зерттеулер үшін әсіресе қолайлы етеді. Сұрақ-жауап әдісі (Q&A) контекстіндегі бейімделу зерттеушінің деректерді жинау процесінің өзгеретін жағдайлары мен қажеттіліктеріне икемді жауап беру қабілетін білдіреді. Берілген әдістің бейімделуіне байланысты бірнеше аспектілер: Сұрақтарды тұжырымдаудағы икемділік: зерттеуші қатысушылардың жауаптары мен пікірлеріне байланысты сҧрақтарды өзгертуге немесе толықтыруға дайын болуы керек. Бұл зерттелетін мәселені дәлірек және толық тҥсінуге және ақпараттандырылған деректерді алуға мҥмкіндік береді. Өзара әрекеттесу тәсілін өзгерту: деректерді жинау процесінде зерттеуші қатысушылармен өзара әрекеттесу тәсілін олардың реакциялары мен қажеттіліктеріне қарай ӛзгерте алады. Мысалы, егер қатысушылар белгілі бір тақырыпқа қызығушылық танытса немесе қосымша сұрақтар қойса, зерттеуші өз көзқарасын осы тақырыпты тереңдетуге бейімдей алады. Деректерді жинаудың әртҥрлі әдістерін қолдану: зерттеуші зерттеудің нақты қажеттіліктеріне байланысты деректерді жинаудың әртҥрлі әдістерін қолдана алады. Мысалы, тікелей сұрақтар мен жауаптардан басқа, қосымша ақпарат алу ҥшін фокус-топтарды, сұхбаттарды немесе қатысушылардың мінез-құлқын бақылауды пайдалануға болады. Зерттеу контекстіндегі қзгерістерге жауап беру: зерттеуші зерттеу процесі мен нәтижелеріне әсер етуі мҥмкін сыртқы контекстегі өзгерістерге бейімделуге дайын болуы керек. Мысалы, саяси жағдайдағы немесе қоғамдық пікірдегі өзгерістер зерттеу тәсілін өзгертуді қажет етуі мүмкін. Тұрақты бағалау және түзету: қажет болған жағдайда зерттеу жоспарын түзетуге және бейімдеуге дайын болу үшін деректерді жинау процесін және қатысушылардың өзара әрекеттесуге дайындығын үнемі бағалау маңызды. Сұрақ-жауап әдісіндегі бейімделу зерттеушіге қолда бар ресурстарды барынша пайдалануға және өзгермелі зерттеу жағдайлары мен орталарында сапалы деректер жинауды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Контекстті түсіну: сұрақ-жауап әдісі зерттеушіге зерттелетін құбылыстардың немесе мәселелердің әлеуметтік-мәдени контекстін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Сұрақтар қатысушылардың мәдени немесе әлеуметтік ерекшеліктерінің ерекшеліктеріне бейімделуі мүмкін, бұл неғұрлым маңызды және ақпараттық ақпаратты жинауға көмектеседі. Контекстті тҥсіну сұрақ-жауап әдісінде (Q&A) шешуші рөл атқарады, өйткені ол зерттеушіге зерттеуге қатысушылардың жауаптарын олардың әлеуметтік- мәдени және ситуациялық контекстіне сәйкес тҥсіндіруге көмектеседі. Міне, контекстті түсінуге байланысты бірнеше аспектілер. Әлеуметтік-мәдени контекст: зерттеуші қатысушылардың сұрақтары мен жауаптарын қабылдау мен түсіндіруге әсер етуі мүмкін мәдени құндылықтар, нормалар мен әдет-ғұрыптар сияқты әлеуметтік-мәдени факторларды ескеруі керек. Бұл тіл, діни сенім, әлеуметтік мәртебе және т. б. сияқты аспектілерді қамтуы мүмкін. Тарихи контекст: Тарихи контекстті зерттеу зерттеушіге өткен оқиғалар мен процестердің зерттеуге қатысушылардың пікірлері мен мінез-құлқына қалай әсер ететінін тҥсінуге көмектеседі. Бұл уақыт өте келе өзгерістерді ескеруге және зерттелетін құбылыстардың динамикасын жақсы түсінуге мүмкіндік береді. Ұйымдастырушылық контекст: егер зерттеу ұйымдық ортада жҥргізілсе (мысалы, жұмыс орнында немесе білім беру институтында), қатысушылардың жауаптарына әсер етуі мүмкін ұйым құрылымы, Корпоративтік мәдениет, процедуралар мен саясат сияқты осы контексттің ерекшеліктерін түсіну маңызды. Саяси және экономикалық контекст: зерттеуші сонымен қатар қатысушылардың пікірлері мен мінез-құлқына әсер етуі мҥмкін саяси өзгерістер, экономикалық дағдарыс немесе әлеуметтік теңсіздіктер сияқты зерттеу жүргізілетін саяси және экономикалық жағдайларды ескеруі керек. Қатысушылардың жеке контексті: соңында, әрбір зерттеуге қатысушының жеке ерекшеліктері мен контекстін ескеру маңызды, мысалы, олардың жеке тәжірибесі, білімі, кәсіби мәртебесі және т.б. бұл зерттеушіге олардың жеке сипаттамалары олардың жауаптарына қалай әсер ететінін жақсы түсінуге көмектеседі. Контекстті түсіну зерттеушіге зерттеуге қатысушылардың жауаптарын тереңірек және дәл түсіндіруге, сондай-ақ олардың табиғи ортасындағы зерттелетін құбылыстар туралы толық түсінік қалыптастыруға көмектеседі. Сүрақ-жауап әдісін таңдаудың негіздемесі зерттеу мақсаттарын, зерттелетін құбылыстардың ерекшеліктерін, қолда бар ресурстарды және зерттеу жүргізілетін контекстті ескеруі керек. жүктеу/скачать 107.07 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|