Ахмеди ысқАҚов қазіргі қазақ тілі морфология



бет64/185
Дата01.06.2022
өлшемі2.43 Mb.
#458875
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   185
Ахмеди ыс А ов азіргі аза тілі морфология

-қ, -к, -ық, -ік, -ақ, -ек. Бұл қосымшалар туынды сөздер жасаудағы өнімі де мол, қызмет өрісі де аса кен омонимдес жұрнақтың бірі (§ 11-ді қараңыз) -қ, -к, -ық,

-ік жұрнақтары арқылы етістіктен мынадай зат есімдер ^сасалады:



          1. Қонкретті заттық атаулар мен құрал-жабдық атаулары (тарақ, курек, қазық, пыіиақ, табақ, ңайрақ, төсек, тамызьщ, қармақ, сызық т. б.). 2) Алуан түрлі абстракт заттық үғымдардың атаулары (сурақ, тілек, қылық, ысқырық, ускірік, бөлік, буйрық, жаңғырық, тү-сінік, өксік, күйік, көрік, жинақ, санақ, жазық т. б.).




      1. -ынды, -інді, -нды, -нді қосымшалары -ын және -ды формаларынан қүралған күранды жүрнақ.

Бүл жүрнақ негізінен сабақты етістіктерге жалғанып белгілі бір іс-процестің нәтижесін білдіретін я заттык ұғымдардың атын жасайды. Мысалы: жуынды, іиайын-ды, сыпырынды, угінді, сарқынды, ертінді, қорытынды



  1. б. Бірақ сын есім тудыру жағынан да өнімді (§ 60).

        1. -ғыш, -гіш, -қыш, -кіш (-қаш, -кеш, -ғаш, -геш) жүрнақтары да омонимдес жұрнақтарға жатады, өйтке-ні бүл форма зат есім де (сыпырғыш, секірткііи т. б),, сын есім де (білгііи, байқағыіи, көргіш т. б) тудыратын жүрнақ ретінде қолданылады.



-ғыш, -гіш, -қыш, -кіш... жүрнақтары сабақты етістік-ке жалғанғанда түрлі қүрал-жабдық атауларын жасай-ды. Мысалы: сыпырғыш, сүзгіш, тұтқыш, басқыш, ес-керткіш т. б.



      1. -ыш, -іш, -ш — етістіктен зат есім жасайды. Бүл жүрнақтар (-ыш, -іш, -ш) көбінесе өздік етіс формала-рына жалғанып, абстракт үғымды білдіретін зат есім тудырады. Мысалы: қуаныш, өкініиі, сүйінііи, жубаныш, қызғаныш, куйініш, сағыныш т. б.






        1. Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   185




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет