-қыр, -ғыр, -кір, -гір косымшалары өнімсіз болса да әрі туынды етістік (ысқыр, пысқыр, ощыр, түшкір, үшкір, қышқыр) әрі туынды сын есім (ушцыр, өткір, білгір) жасайтын омоним жұрнақтар.
-қыр, -ғыр, -кір, -гір жұрнактары аркылы етістіктер-ден туатын сын есімдердің мағыналары жалғанатын сө-зінің лексикалық мазмұнына орай, белгілі бір іс-әрекет-ке бейімділікті, кабілеттілікті, жеткілікті білдіреді. Бұл Жағдайда -қыр жүрнағының мағынасы -қыш жұрнағы-Мен синонимдес болып келеді. Мысалы: алғыр, білгір, е1'йр, уищыр дегендерді алғыш, білгіш, ушқыш деп те айтуға болады.
Сонымен қатар, бұл жұрнақ әрі экспрессивті, әрі эмо-Чиялы я тілек, я қарғыс ренін білдіретін ж алаң және
күрделі формалар да тудырады Мысалы: қүрғыр, өртен-гір, қадалғыр, арам қатқыр, сеспей қатқыр, көсегең кө-
гергір, өркенің өскір т б.
-мыс (-мыш) формасы кейбір етістіктерден сын-дық ұғым тудыратын көне форма есебінде кызмет етеді Мысалы: жасамыс, айтылмыш, тарамыс, жазылмыш,
жаралмыш т. б.
-ымтал (-імтал) формасы. Бастапқы жалаң -ым және -тал қосымшаларынан қүралған күрделі жұрнақ. Оның сөз тудыру кабілеті тіпті аз, өзі жалғанған етіс-тіктерден, олардың мағыналарына орай, белгілі бір әре-кетке бейімділікті, қабілеттілікті білдіретін туынды сын есім жасайды. Мысалы: ұғымтал, өсімтал, сезімтал т б
-қы (-кі, -ғы, -гі) жұрнағы кейбір ётістіктерге жалғаиып, олардан сол сөздердің мағыналарына байла-нысты туған сындық үғымнын атауларын жасайды. Мы-салы: бүралқы, оралғы, жинақы, күлдіргі т. б.
Достарыңызбен бөлісу: |
