Эффекти́вность относи́тельная биологи́-ческая (ионизирующего излучения) ОБЭ
Biological quality factor (N)
Безразмерный коэффициент, характер-изующий эффективность биологического действия различных ионизирующих излучений. Определяется как отношение дозы некоторого образцового излучения D0 к дозе данного излучения Dx:
ОБЭ=D0/Dx .
Салыстырмалы биологиялық эффектілік (иондаушы сәуленің) ОБЭ
Biological quality factor (N)
Әртүрлі иондаушы сәулелердің биологиялық әсерінің тиімділігін сипаттайтын өлшемсіз коэффициент. Қандай да бір үлгі ретінде алынған сәуле дозасының D0 берілген сәуле дозасына Dx қатынасымен анықталады:
СБЭ=D0/Dx .
|
Эффективность сцинтиллятора конверсионная
Energy conversion efficiency of scintillator
Доля энергии регистрируемой сцинтиллятором частицы. Которая превращается в световую энергию.
|
Сцинтиллятордың конверсиялық тиімділігі
Energy conversion efficiency of scintillator
Жарық энергиясына айналатын бөлшек сцинтилляторы тіркейтін энергияның үлесі.
|
Эффе́кты поляризацио́нные в ядерных реакциях и при рассеянии элементарных частиц
Polarization effect
Зависимость сечения взаимодействия частиц от взаимной ориентации их спинов и импульсов.
|
Ядролық реакциялардағы және элементар бөлшектердің шашырауы кезіндегі поляризациялық эффектілер
Polarization effect
Бөлшектердің әсерлесу қимасының олардың спиндері мен импульстерінің өзара бағдарлануына тәуелділігі
|
Эффузия
Медленное (с тепловыми скоростями) истечение газов и паров из сосудов или каких-либо других квазизамкнутых объёмов.
|
Эффузия
Газдың немесе будың ыдыстан немесе қандай да бір басқа квазижабық көлемнен баяу шығуы (жылулық жылдамдықпен).
|
Ю
Юстиро́вка
Regulation, adjustment, positioning, setting
Совокупность операций по приведению средств измерения в состояние, обеспечивающее их правильность функционирования. Юстировка устраняет погрешности, выявляемые в результате контроля или поверки средств измерения.
|
Күйлеу
Regulation, adjustment, positioning, setting
Өлшеу құрал-жабдықтарының дұрыс жұмыс істеуін қамтамасыз ету, даярлау операцияларының жиынтығы. Күйлеу өлшеу құралдарын тексеру немесе бақылау нәтижесінде туындайтын қателіктерді жояды.
|
Я
Явле́ния перено́са
Transport phenomenon
Неравновесные процессы, в результате которых в физической системе происходит пространственный перенос электрического заряда, вещества, импульса, энергии, энтропии или какой-либо др. физической величины.
|
Тасымалдау құбылысы
Transport phenomenon
Қайтымсыз процестер. Мұндай процестердің нәтижесінде физикалық жүйеде электр зарядының, заттың, импульстің, энергияның, энтропияның немесе қандай да бір басқа физикалық шамалардың кеңістіктік тасымалдануы жүзеге асады.
|
Явле́ния приэлектро́дные
Electrode phenomena
Процессы в газовых разрядах в неоднородной по концентрации, температуре и др. параметрам плазме, заключенной между электродом и почти однородной плазмой.
|
Электрод маңайындағы құбылыстар
Electrode phenomena
Электрод пен біртекті плазманың арасына орналастырылған, концентрациясы, температурасы және басқа да плазмалық параметрлері бойынша біртекті емес газ рязрядтарындағы процестер.
|
Явления
Phenomena, effects
|
Құбылыс
Phenomena, effects
|
явления гальваномагнитные / galvanomagnetic effects — явления, вызванные действием магнитного поля на электрические свойства твёрдых проводников, по которым течёт электрический ток.
|
гальваномагнитті құбылыс / galvanomagnetic effects — электр тогы өтіп жатқан қатты өткізгіштердің электрлік қасиеттеріне магнит өрісімен әсер еткен кезде пайда болатын құбылыстар.
|
явления капиллярные / capillary effect — явления, обусловленные поверхностным натяжением на границе раздела несмешивающихся сред.
|
капиллярлы құбылыстар / capillary effect — араласпайтын екі ортаның шекарасындағы беттік керілуге негізделген құбылыс.
|
явления контактные / contact phenomena — электрические явления, возникающие при контакте металлов или полупроводников.
|
контактілік құбылыстар / contact phenomena — металдар мен жартылай өткізгіштердің түйіскен нүктесінде туындайтын электрлік құбылыс.
|
явления критические / crutucal phenomena — специфические явления, наблюдаемые вблизи критических точек и температур фазовых переходов второго рода.
|
шекті құбылыстар / crutucal phenomena — екінші ретті фазалық ауысулар кезіндегі шекті температура мен нүктелердің айналасында бақыланатын ерекше құбылыстар.
|
явления магнитотепловые / magnetic thermal phenomena — изменения теплового состояния тел при изменениях их магнитного состояния.
|
магнитті жылулық құбылыс / magnetic thermal phenomena — дененің магнитті күйінің өзгеруінен оның жылулық күйінің өзгерісі.
|
явления поверхностные / surface behavior — явления, обусловленные избытком свободной энергии поверхностного слоя тела, особенностями его структуры и состава.
|
беттік құбылыс / surface behavior — дененің беттік қабатының артық еркін энергиясымен, ерекше құрылымы мен құрамымен сипатталатын құбылыс.
|
Явления поверхностные
Surface behavior
Физико-химические явления, которые обусловлены особыми (по сравнению с объемными) свойствами поверхностных слоев жидкостей и твердых тел. Наиболее общее и важное свойство этих слоев – избыточная свободная энергия поверхности. Поверхностные явления протекают наиболее выраженно в гетерогенных системах с сильно развитой поверхностью раздела фаз, т. е. в дисперсных системах. Изучение закономерностей. Поверхностных явлений – важная составная часть коллоидной химии.
|
Беттік құбылыстар
Surface behavior
Сұйықтар мен қатты денелердің беттік қабаттарының қасиеттерінің (көлемдік қасиеттерімен салыстырғанда) ерекшеліктеріне негізделген физика-химиялық құбылыстар. Мұндай қабаттарға тән және оларға маңызды қасиеттерінің бірі – беттің артық еркін энергиясы. Беттік құбылыстар әсіресе фазалық айырылу беті күшті дамыған гетерогенді жүйелерде, яғни дисперсті жүйелерде анығырақ өтеді. Беттік құбылыстар заңдылықтарын оқып үйрену коллоидты химияның маңызды құраушы бөлігі болып табылады
|
явления переноса / transport phenomenas — неравновесные процессы, в результате которых в физической системе происходит пространственный перенос электрического заряда, вещества, импульса, энергии, энтропии или какой-либо другой физической величины.
|
тасымалдау құбылыстары / transport phenomenas — нәтижесінде физикалық жүйеде электр зарядының, заттың, импульстің, энергияның, энтропияның немесе басқа қандай да бір физикалық шаманың кеңістіктік тасымалдануы іске асатын тепе тең емес процестер.
|
явления приэлектродные / electrode phenomenas — процессы в газовых разрядах в неоднородной по концентрации, температуре и другим параметрам плазме, заключенной между электродом и почти однородной плазмой.
|
электродтық құбылыстар / electrode phenomenas — электрод пен біртекті плазма арасындағы плазманың концентрациясы, температурасы және тағы басқа параметрлері бойынша біртекті емес газ разрядтарындағы процестер.
|
явления термоэлектрические / thermoelectric phenomena — электрические явления, возникающие в металлах и полупроводниках при наличии градиентов температуры.
|
термоэлектрлік құбылыстар / thermoelectric phenomena — металдар мен жартылай өткізгіштерде температура градиенті нәтижесінде туындайтын электрлік құбылыс.
|
явления фотоэлектрические / photovoltaic phenomena — электрические явления, происходящие в веществе под действием электромагнитного излучения.
|
фотоэлектрлік құбылысы / photovoltaic phenomena — заттарда электромагниттік сәуленің әсерінен болатын электрлік құбылыстар.
|
явления электроповерхностные / electric surface behavior — физико-химические явления, обусловленные пространственным разделением зарядов разного знака на границе раздела фаз и приводящие к образ-ованию на поверхности раздела двой-ного электрического слоя и межфазного скачка потенциала; один из типов явлений поверх-ностных в коллоидной химии. К электропо-верхностным явлениям относятся явления электрокапиллярные, связанные с влиянием электрического потенциала на работу обра-зования поверхности; явления электрокин-етические; электромембранные явления, вызван-ные наличием скачка потенциала в поверх-ностных слоях биологичеких или искусственных мембран.
|
электрлі беттік құбылыс / electric surface behavior — фазалардың ажырау шекарасында әр түрлі таңбалы зарядтардың кеңістіктік бөлінуіне жән ажырау бетінде электрлік қос қабаттың түзілуіне және потенциалдың фаза аралық секірмелі түрде өзгеруіне негізделген физико-химиялық құбылыс; коллоидты химиядағы беттік құбылыстар түрлерінің бірі болып табылады. Электрлі беттік құбылыстарға бетің пайда болуына қажетті жұмысқа электрлік потенциалдың әсеріне байланысты электрлі капилярлы құбылыстар; электрлі кинетикалық құбылылыстар; жасан-ды немесе биологиялық мембраналардың беттік қабаттарында потенциалдың секірісі-нің салдарынан туындайтын электрлі мембраналық құбылыстар жатады.
|
явления эмиссионные / emission phenomena — явления, связанные с испусканием электронов твёрдыми и жидкими телами в результате внешних воздействий.
|
эмиссиялық құбылыстар / emission phenomena — сыртқы әсерлер нәтижесінде қатты және сұйық денелердің электрондар шығаруына байланысты құбылыстар.
|
Ядро атомное
Atomic nucleus
Положительно заряженная центральная массивная часть атома, состоящая из протонов и нейтронов. В ядре сосредоточена почти вся масса атома (более 99,95%). Состоит из протонов и нейтронов. Заряд ядра определяется суммарным зарядом протонов в ядре и соответствует атомному номеру химического элемента в периодической системе элементов.
|
Атом ядросы
Atomic nucleus
Протондар мен нейтрондардан тұратын, оң зарядталған атомның орталық массивті бөлі-гі. Ядрода атомның шамамен бүкіл массасы шоғырланған (99,95% көп). Нейтрондар мен протондардан тұрады. Ядро заряды ядрода-ғы протондар зарядтарының жалпы қосын-дымен анықталады және элементтердің периодтық жүйесіндегі химиялық элементтің атомдық номеріне сәйкес келеді.
|
Ядро дислокации
Dislocation core
Локальная область с сильно искаженной кристаллической решеткой вокруг линии дислокации.
|
Дислокация ядросы
Dislocation core
Дислокация сызығының айналасында кристалл торының қатты қисайған локалдық аймағы.
|
Яма потенциальная
Potential well
Ограниченная область пространства, в которой потенциальная энергия частицы меньше, чем вне ее.
|
Потенциалды шұңқыр
Potential well
Бөлшектің потенциалдық энергиясы бөлшектің сыртындағы энергиядан кіші болатын кеңістіктің шектелген облысы.
|
Яркость
Brightness, brilliance, intensity, luma, luminance, luminosity
Плотность поктока частиц, отнесенная к единице телесного угла
|
Жарықтық
Brightness, brilliance, intensity, luma, luminance, luminosity
Дене бұрышының бірлігіне келетін бөлшектер ағынының тығыздығы.
|
Яркость излучения
Radiation intensity
Характеристика какого-либо источника излучения для заданного направления; определяется отношением теплового потока к площади проекции излучающей поверхности на плоскости, перпендикулярной направлению излучения.
|
Сәулеленудің жарықтығы
Radiation intensity
Берілген бағыт үшін қандай да бір сәулелену көзінің сипаттамасы. Жылулық ағынның сәулелену бағытына перпендикуляр жазықтықта сәулеленуші беттің проекция ауданына қатынасымен анықталады.
|
Ячейка
Cell
ячейка Вигнера-Зейтса / wigner cell – наиболее часто используемая элементарная ячейка кристалла: для ее построения любой узел кристаллической решетки следует сое-динить со всеми соседними трансляционно-эквивалентными ему узлами и провести через середины соответствующих отрезков перпендикулярных к ним плоскости.
|
Ұяшық
Cell
Вигнер-Зейтс ұяшығы/ wigner cell – кристалдың көп қолданылатын элементар ұяшығы: оны құру үшін кристалдық тордың кез келген түйінін оған барлық көршілес трансляциялы-эквивалентті түйіндермен қосып және сәйкес келетін кесінділердің орталары арқылы оларға перпендикуляр жазықтықтарды жүргізу керек.
|
ячейка в кристаллах элементарная / unit cell – часть атомной структуры кристалла, параллельными переносами которой (трансляциями) в трех измерениях можно построить всю кристаллическую решетку; имеет форму параллелепипеда.
|
кристалдардағы элементар ұяшық / unit cell – параллель көшіру арқылы (трансляциялармен) үш өлшемде тұтас кристалды торды құруға болады. Параллепипед пішінді болады.
|
ячейка Кнудсена /Knudsen cell – устройство для получения высокостабильного потока атомов (молекул) в режиме эффузии.
|
Кнудсен ұяшығы /Knudsen cell – эффузия режимінде атомдардың (молекулалардың) жоғары тұрақты ағынын алуға арналған құрылғы.
|
ячейка Пеннинга / Penning cell – примерно с 1940-х и до коца 1950-х гг. словосочетание «ячейка Пеннинга» использовалось как коммерческое название для магниторазрядных датчиков вакуума. В конце 1950-х гг. фирма Varian использовала возможности организации направленного движения ионов в замагниченной газоразрядной плазме для откачки газов. В результате был разработан и выпущен магниторазрядный (или ионно-сорбционный, по западной терминологии - ионный) вакуумный насос, который назвали ячейкой Пеннинга.
|
Пеннинг ұяшығы / Penning cell – щамамен 1940 жылдан 1950 жылға дейін «Пеннинг ұяшығы» вакуумның магнитті разрядты датчиктері үшін комерциялық атау ретінде қолданылды.1950ж соңында Varian фирмасы газдарды шығару үшін магниттенген газды разрядты плазмада иондардың бағытталған қозғалысын ұйымдастырудың мүмкіндіктерін пайдаланды. Нәтижесінде Пеннинг ұяшығы деп атаған магнитті разрядты (немесе батыс терминологиясы бойынша – ионды, ионды-сорбциялық) вакуумды сорғыны жасап шығарды да кейіннен қолданысқа ұсынды.
|
ячейка примитивная / primitive cell – элементарная ячейка, имеющая минимальную площадь.
См. также разряд Пеннинга (в ст. разряд).
|
примитивті ұяшық / primitive cell –
минимал ауданға ие элементар ұяшық.
Қара.сон.қ. Пеннинг разряды (ст.разряд)
|
|
|
|
|
