Аймақтық дамуындағы тұрақтылық пен тепе-теңдік тұжырымдамасының мәні мен маңызы
Сурет 2. Тұрақты даму тұжырымдамасының құрылымы
жүктеу/скачать 2.08 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сурет 3. БҰҰ-2015 орнықты дамуының негізгі мақсаттары әлем елдерінің экономикасын басқарудың жүйелік құралы ретінде
| Сурет 2. Тұрақты даму тұжырымдамасының құрылымы
Ескерту: автор дереккөз негізінде құрастырған [8] Халықаралық деңгейде адамзат тұрақсыз дамудан тұрақты дамуға көшу қажеттілігінің алдында тұрғаны мойындалды. Тұрақты дамудың мақсаты-жалпы адамзаттың өмір сүруі және әр адам үшін жеке өмір сүру сапасын арттыру. Нәтиже әлем болуы керек: - әлеуметтік салада-билік орталықтандырылмаған, азаматтар мен үкіметтер қақтығыстарды зорлық-зомбылықсыз шеше алады, Сот төрелігі мен әділеттілік жоғары құндылықтар болып табылады, материалдық байлық пен әлеуметтік қауіпсіздік бәріне қамтамасыз етілген, бұқаралық ақпарат құралдары болып жатқан оқиғаларды объективті түрде бейнелейді және адамдар мен мәдениеттерді біріктіреді; - экологиялық салада-халықтың тұрақты Саны, экожүйелерді әртүрлілікте сақтау және табиғат пен адам мәдениеттерінің өзара үйлесімділікте қатар өмір сүруі, экологиялық таза азық-түлік; - экономикалық салада-қоршаған ортаның минималды ластануы және қалдықтардың минималды мөлшері, адамдарды көтеретін Еңбек және лайықты сыйақы, зияткерлік белсенділік, әлеуметтік және техникалық инновациялар, адам білімін кеңейту, адамның шығармашылық өзін-өзі жүзеге асыруы [9]. Орнықты дамудың негізгі мақсаттарының жүйесі 2015 жылдың соңында қабылданған орнықты даму (ТДМ) саласындағы мақсаттар үшін БҰҰ желісі бойынша бекітілді (3-суретті қараңыз). Сурет 3. БҰҰ-2015 орнықты дамуының негізгі мақсаттары әлем елдерінің экономикасын басқарудың жүйелік құралы ретінде Ескерту: автор дереккөз негізінде құрастырған [10] 17 ТДМ іске асыру алты қайта құрумен байланысты [10]: - адами капиталды қалыптастыруға бағытталған «білім, гендер және теңсіздік»; - денсаулық пен әл-ауқатқа негізгі инвестицияларды жеңілдететін «денсаулық, әл-ауқат және демография»; - қазіргі заманғы энергия көздеріне жалпыға бірдей қол жетімділікті қамтамасыз етуге бағытталған «энергетиканы декарбонизациялау және тұрақты өнеркәсіп»; - азық-түлік жүйелерінің тұрақтылығы мен сауығуы үшін кешенді стратегияларды құруға бағытталған «тұрақты тамақ, жер, су және мұхиттар»; - экономикалық өнімді және әлеуметтік инклюзивті болу мақсатын жүзеге асыруға бағытталған «тұрақты қалалар мен қауымдастықтар»; - «тұрақты даму мүддесіндегі цифрлық революция» нормативтік стандарттарды, физикалық инфрақұрылымды және цифрлық жүйелерді құруға бағытталған. Тұрақты даму ұғымдардың екі тобын қамтиды: - өмір сүруге қажетті қажеттілік пен мүмкіндік. сақтау және дамыту үшін; - технологиялардың жай-күйіне және қоғамның ұйымдастырылуына байланысты қажеттіліктерді қанағаттандыру мүмкіндіктеріне қойылатын шектеулер. Бұл анықтамада нені сақтау керек және нені өзгерту керек екеніне назар аударылады: бүгінгі күні де, болашақта да қажеттіліктерді қанағаттандыру мүмкіндігінің өсуі сақталуға жатады; ресурстарды пайдалану, технологиялық жетілдіру, Инвестициялар бағыттары, басқару сапасы өзгеруге жатады. Тұрақты даму Тұжырымдамасы үш компонентті қамтиды: әлеуметтік, экономикалық және экологиялық тұрақтылық: - тұрақты әлеуметтік даму халықтың өмір сүру сапасын арттыруда көрінеді, бұл демографиялық жағдайды жақсартуға, адамдардың физиологиялық, психологиялық, мәдени және интеллектуалдық көбеюіне ықпал етеді; -тұрақты экономикалық даму тұрақты экологиялық экономикалық өсуге қол жеткізуде көрінеді («жасыл» жалпы өнімнің өсуі), сонымен бірге оның сандық сипаттамасы - нақты жалпы өнімнің өсуі ғана емес, сонымен қатар сапалық: экономикалық өсудің қарқынды компонентінің басым болуы, өнім сапасының өзгеруі, қоршаған орта; - экологиялық тұрақтылық әлеуметтік және экономикалық тұрақтылықпен байланысты және табиғи ресурстарды молықтыру мен ұтымды пайдалануды қамтамасыз етуден тұрады. Аймақтың тұрақты дамуы (бұдан әрі-АТД) деп жаңа ұрпақтың ресурстармен қамтамасыз етілуіне қауіп төндірмейтін, тірі ұрпақтың қажеттіліктерін уақтылы және теңгерімді қанағаттандыру түсініледі. Уақыт факторын ескере отырып, ұзақ мерзімді кезеңдегі аймақтық даму жағдайын сипаттау үшін «тепе-теңдік» санатын қолдану керек. «Экономиканың теңгерімді (тепе-теңдік) өсуі экономиканың біртұтас жүйе ретінде дамуына бағынатын оның құрылымдық элементтерінің келісілген динамикасын болжайды» [11]. Тиісінше, тепе-теңдік экономикалық процестердің келісілген дамуын сипаттайды. Сонымен қатар, оларды толық келісу мүмкін емес, өйткені әрдайым біршама ауытқу болады, бірақ экономиканың тұрақтылығын сақтау шегінде. Осылайша, егер ол жаңа диспропорцияларды жинақтамаса және қолда барды уақтылы еңсермесе, экономика теңгерімді дамиды. «Теңгерімділік (пропорционалдылық) - қоғамдық стратегия мен қоғамдық басымдықтарға сәйкес оның тұрақты, серпінді, үдемелі дамуы қамтамасыз етілетін ел экономикасының жағдайы» деген тәсіл бар [12]. Осыған байланысты экономиканың тепе-теңдігін қамтамасыз етудегі мақсаттылықтың маңызы мен орны маңызды болып көрінеді. Мұның дәлелі «тепе-теңдік - бұл аймақтық пропорциялар тепе-теңдікте болатын аймақтық экономиканың жағдайы» деген тұжырым болуы мүмкін [13]. Сонымен, И.Горленко, Л. Руденко, С.Малюка, Н. П. Аққу, «тепе - теңдік-бұл Даму прогрессіне, оның жоғарылауына қол жеткізу үшін әрбір жеке сәтте тұрақты күйді қамтамасыз ететін белгілі бір пропорциялардың көбею процесі» [14]. И. Вахович: «теңгерімділік Аймақтың қаржы ресурстарын әрбір саланың қажеттіліктеріне, мүдделері мен даму үрдістеріне сәйкес әлеуметтік, экономикалық және экологиялық мақсаттарға теңгерімді бөлуді көздейді», - деп атап өтті. Т. Галушкина, В. Реутов және Л. Кочаровская «тепе - теңдік - бұл пропорционалдылық, тепе-теңдік-оның сапалық сипаттамаларының сақталуын анықтайтын жүйе элементтері арасындағы сандық қатынас» [15]. Екінші жағынан, экономиканы Директивті басқару жағдайында тепе-теңдікке қол жеткізудің тетігі ресурстарды орталықтандырылған бөлу кезінде барлық өнімдерді өндірудің тиімділігін орташалау болды. Мұндай тепе-теңдік, жеке өндірушінің пікірінше, мәжбүрлі тепе-теңдік сипатына ие болды. Осылайша, «тұрақты даму» ұғымы әлеуметтік дамудың барлық негізгі факторларын: экологиялық, экономикалық, әлеуметтік факторларды біріктіру тұрғысынан түсіндіріледі. Бүгінгі және болашақ қажеттіліктерді анықтауда басымдық пен дәйектілікті қамтамасыз ету қажеттілігін атап өткен жөн. жүктеу/скачать 2.08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|