Америкада яшим Шул ук вакытта, минем яшьтә яңа илдә яңа тормышка күчүнең бик җиңелдән булмасын да аңлый идем. Ни тел белмим, ни үз гомеремдә машина йөртеп караганым юк, компьютер буенча да бик оста түгелмен

Сорау: Сезгә бүген сезнең квартирны тентү барышында йолып алынган, “химия шарашкасы...” дип башланган һәм “Химия фәннәре докторлары В.Мирзаянов, Л.Федоров” дип беткән кулъязма; “икенчесе беткәч...” дип башланган һәм “...кешенең исән калуы” дип беткән кулъязма; “Хөрмәтле редактор...” дип башланган һәм “...барлык россиялеләрне” дип беткән кулъязма күрсәтелә. Әлеге кулъязмалар кемнеке, сезгә алар нинди хәлләрдә килеп керде?

Җавап: Барлык бу кулъязмалар В.Мирзаяновныкы, миңа матбугат өчен мәкалә язганда кулланырга дип бирелделәр. “Агуланган сәясәт” мәкаләсе өчен “Химия шарашкасы...” дип башланган язмалар кулланылды. Шул язмалардан соң Мирзаянов миңа калганнарын да бирде, аларны мәкалә язганда куллану ният ителгән иде, тик әлегәчә алай эшләнмәде.

Сорау: Мирзаянов белән сез “Агуланган сәясәт” мәкаләсен нинди максатта дөньяга чыгардыгыз, һәм охшаш эчтәлекле мәкаләләр чыгарту өчен арытаба чаралар күрелдеме?

Җавап: Минем максат монда шуннан тора иде. Минемчә, бездә химик корал ясау һәм аны ясау алымнарын булдыру факты үзе үк ил өчен авыр нәтиҗәләргә китерергә мөмкин. Моннан тыш, Россияне химик коралдан арындыру буенча рәсми хакимият күргән чаралар системасы, минемчә, булган кадәр куркынычны чагылдырмый. Шуңа бәйле рәвештә мин берничә мәкалә чыгартырга, аларда химик коралны юк итү белән бәйле проблемаларны чишү юлларына үз карашымны күрсәтергә ниятләдем. Мирзаянов, аның сүзләренә ышанганда (ышанмаганда, иптәш чекистлар, үзегез беләсез, – В.М.), шул ук максаттан эш итте. “Агуланган сәясәт” мәкаләсе чыгуга Мирзаянов уңай караш белдерде. Аның дөньяга чыгуына канәгать иде.

Сорау: Сездән йолып алынган бүтән ике кулъязманы Мирзаянов сезгә нинди конкрет публикацияләр өчен биргәнне аныклагыз.

Җавап: Быел 23 сентябрь тирәсендә “Агуланган сәясәт” мәкаләсе чыгуга җавап итеп “Известия” газетасының кичке санында корреспондент Литовкин мәкаләсе дөнья күрде. Литовкин мәкаләсенә җавап буларак Мирзаянов белән без чираттагы яңа мәкаләне язарга булдык. Шуңа бәйле рәвештә Мирзаянов “Хөрмәтле редактор...” дип башланган һәм “...барлык россиялеләрне” дип беткән текстны язып миңа тапшырды. Мирзаянов текстын мин әдәби яктан эшкәртеп өлгермәгәнгә күрә, без мәкаләне әзерләмәдек һәм дөньяга чыгармадык (ассызыклау минеке – В.М.). “Икенчесе беткәч...” дип башланган һәм “...кешенең исән калуы” дип беткән кулъязманы да Мирзаянов әзерләде, аны без химик корал ясый торган, хәзергәчә ясалган шундый коралны юк итү планлаштырылган заводы булган Волгоград шәһәренең бер җирле газетасында чыгартырга ниятләгән идек. Безнеңчә, химик коралны саклау урынында юк итәргә кирәк, элек ясалган заводларына ташырга түгел. Ләкин бу мәкаләне дә дөньяга чыгартырга өлгермәдек.

Федоров кулы белән язылган: Сорау алу беркетмәсен үзем укыдым, күрсәтмәләр минем сүзләрдән дөрес язылган. Өстәмә һәм төзәтмәләрем юк. (Имза)

Сорау алды: РФ КМ Тикшеренү идарәсенең бүлекчә башлыгы
юстиция подполковнигы Н.И.Фанин

9.

Катгый серле

Мәскәү ш., 1992 елның 28 октябре

Россия Федерациясе Куркынычсызлык министрлыгының Тикшеренү идарәсенең өлкән тикшерүчесе Шкарин, үзенең хезмәт кабинетында, РСФСР УПК 123, 150-152 статьялары таләпләрен үтәп, шикләнелүче сыйфатындагы

Мирзаянов Вил Солтановичтан сорау алды. (1935 елда Башкортстан АССР Дүртөйле районы Иске Каңгыш авылында туган (бүтән белешмәләре эштә бар).)

Сорау алу 10 сәгать 40 минутта башланды.

Сорау алу 12 сәгать 40 минутта тәмамланды.

Сорау: Бүгенге сорау алуда Сезгә адвокат булу кирәкме?

Җавап: Тикшерүче миңа аңлатканча, хатыным Мирзаянова Нурия Халитовна мине яклауга 10нчы юридик консультация адвокаты Аснис Александр Яковлевич белән килешү төзегән, ә аңа серле документлар белән эшләүгә рөхсәт белешмәсе күрсәтмәве нигезендә эштә катнашу кире кагылган. Аңлавымча, адвокат А.Я.Аснисның эштә катнашуына бүтән киртәләр юк. Бүгенге сорау алуда миңа адвокат кирәкми. Адвокат Беломестных Леонид Григорьевич хезмәтләреннән баш тартам.

Сорау: Россиядә химик корал әзерләнү турында белешмәләрне «Московские новости» газетасы редакциясеннән башка массакүләм хәбәр чараларына тапшырдыгызмы?

Җавап: Россиядә яңа химик корал әзерләү факты турында мин «Куранты» газетасының 1991 елның 10 октябрендәге «Инверсия» мәкаләсендә яздым. Ул мәкаләне язып, газета редакциясенә үз башлангычым белән, Россия халкының путчистларны җиңеп чыгуы тәэсирендә тапшырдым. Шул чакта ук әле хәрби химия комплексы түрәләренең, химик коралны әзерләү, җитештерү һәм сынауларны туктату турында АКШ һәм СССР хөкүмәтләре арасындагы шул ук елгы килешүгә дә карамастан, агулавыч матдәләр әзерләүне, җитештерүне һәм сынауларны Россиянең милли интересларына каршы рәвештә дәвам итәчәкләрен алдан күрдем, чөнки ул түрәләр дәүләтебезне демократияләштерү мөмкинлегенә ышанмадылар һәм ышанмыйлар. Шул ук вакытта хәрби химия комплексы үзенең тар максатларын алга куя, элеккечә үк халык өчен файдасыз сарыфлар исәбенә хакимияттә тора һәм туклана. Ул түрәләр бүгенге көнгәчә бар көчләре белән элекке структураларны әйтелгән максатларда саклап калырга тырышалар. Россиядә, атап әйткәндә Органик химия һәм технология Союз дәүләт фәнни тикшеренү институтында (ГСНИИОХТ) яңа химик корал әзерләнү факты турында миңа шул институтта яңа агулавыч матдәләр проблемасы өстендә эшләү рәвешем буенча билгеле иде. Бу публикациям өчен миңа карата җинаять эше кузгатылмады, дисциплинар җәза да алмадым. Ул гына да түгел, бу вакытта институтның яңа химик корал турында тагы да зуррак күләмле белешмәләргә ия булган ике хезмәткәре АКШка һәм Израильгә эмиграциягә китте. Шуннан чыгып, Россиядә яңа химик корал әзерләнү турында белешмәләр компетентлы органнар һәм институт администрациясе тарафыннан саклаулы түгел дип әйтергә була. 1991 елга Волгоградның «Химпром» җитештерү берләшмәсенең элекке баш инженеры, ГСНИИОХТның Волгоград филиалының фән буенча директор урынбасары Либман Борис Яковлевич АКШка эмиграциягә китте. 1992 елда элекке җитәкче фәнни хезмәткәр, химия фәннәре докторы Гальперин Ефим Лазаревич Израильгә эмиграциягә китте. Бу затлар чит дәүләтләргә Россиядә яңа химик корал әзерләнү турында белешмәләр биргәндерме, миңа билгесез.

1992 елның 15 сентябрендә мин Америка газетасы «Балтимор Сан» корреспонденты Уильям Энглундка интервью бирдем, анда «Московские новости» газетасында бастыру өчен үзем әзерләгән мәкаләнең эчтәлеген асылда тулы күләмдә бәян иттем, ягъни корреспондентка бинар корал ясалу факты турында сөйләдем. Интервьюда яңа химик агулавыч матдәнең тиңдәш Америка матдәләре белән чагыштырганда нәтиҗәлерәк булуы турында белешмәләр китердем. Ул интервьюны мин Лев Александрович Федоров белән бергә бирдем.

1992 елның 21 октябрендә мин Л.А.Федоров белән бергә «Аргументы и факты» газетасы өчен булган, Россиядә химик корал җитештерү һәм сынау мәсьәләләре, шулай ук аларның хәзинәләрен юк итү, шуңа бәйле экологик куркынычсызлык проблемалары турындагы мәкаләгә кул куйдым. Ул мәкаләне, үзенә 1992 елның сентябрь башында мин биргән мәкалә вариантын кулланып, тулысынча Федоров язды. Шул ук көнне, ягъни 21 октябрьдә Федоров белән без «Новое время» журналы корреспонденты Олег Вишняковка интервью бирдек. Ул интервьюда мин яңа агулавыч матдәнең үзенчәлеге турындагы үз версиямне һәм аның базасында бинар корал ясау версиясен бәян иттем. Аерым алганда, ике еллап элек безнең институт галимнәренең VX тибындагы моңарчы булган иң көчле агулавыч матдәләрне характеристикалары буенча 5-8 тапкыр уздыра торган яңа агулавыч матдә ясавын әйттем. Ул тирегә тиеп зыянлаудан гына да терелү асылда мөмкин түгел. Яңа агулавыч матдә нигезендә бездә үз бинар коралыбыз да әзерләнде, ул Америка бинарыннан шактый нәтиҗәлерәк булып чыкты. Эш шунда ки, һәр компоненты аерым-аерым бөтенләй куркынычсыз булган Америка бинарыннан аермалы буларак, безнең коралда бер компонент агулавыч матдә булып тора.

Яңа агулавыч матдәнең индустриаль партиясе Волгоград заводында чыгарылды. Минем версиям ГСНИИОХТда агулавыч матдәләрнең төрле тирәлекләрдәге микроконцентрацияләренә физик-химик анализ өлкәсендә эшләүче галим буларак үз интуициямә нигезләнә.

Әйтелгән мәкаләләрне һәм интервьюларны дөньяга чыгарткан өчен гонорарларны миңа беркем дә тәкъдим итмәде, һәм мин аларны алмадым.

Сорау алу беркетмәсен укыдым. Күрсәтмәләр минем сүзләрдән дөрес язылган. Беркетмәгә төзәтмә һәм өстәмәләрем юк. (В.С.Мирзаянов)

Сорау алды һәм беркетмәне төзеде:

РФ КМ Тикшеренү идарәсенең өлкән тикшерүчесе
юстиция капитаны В.А.Шкарин

10.

1992 елның 2 ноябрендә Мәскәү ш. Калинин районы суды,

судья А.С.Щанин рәислегендә, прокурор В.А.Буйволов, секретарь С.В.Лебедева катнашында, ябык суд утырышында, 1935 елның 9 мартында Башкортстан АССР Дүртөйле районы Иске Каңгыш авылында туган, … адресында яшәүче, Регион Центр «Возрождение» акционерлык җәмгыятендә фәнни-техник бүлек башлыгы булып эшләүче, башкорт, югары белемле, өйләнгән, ике баласы булган, хөкемгә тартылмаган, РФ ҖК 75 ст. 1 өлеше буенча гаепләнүче Мирзаянов Вил Солтановичны кулга алуның законлылыгына һәм нигезлелегенә шикаятьне карап

АЧЫКЛАДЫ:

Гариза бирүченең шикаятеннән һәм биргән материалларыннан күренгәнчә, 1992 елның 22 октябрендә В.С.Мирзаянов РФ УПК 122 статьясы тәртибендә РФ ҖК 75 ст. 1 өлешендә каралган җинаятьне кылуда шикләнелеп тоткарланган һәм шул көнне ул (Мирзаянов) РФ Генераль прокуроры урынбасары тарафыннан РФ УПК 90-92, 96 статьялары нигезендә сак астына алынган.

Материалларны тикшереп, прокурор гаризасын тыңлап, В.С.Мирзаяновның шикаятен канәгатьләндерергә кирәк дип саныйм, чөнки РФ УПК 89 статьясына ярашлы рәвештә судта ул алдан тикшерүләрдән яисә судтан качар, җинаять эше буенча чынбарлыкны торгызуга комачаулар яисә җинаятьчел эшчәнлек белән шөгыльләнер дип фараз итәрлек нигезләр табылмады. Моннан тыш, аның Мәскәү шәһәрендә даими яшәү урыны бар, ул элек җинаять җаваплылыгына тартылмаган, тәрбиясендә кече яшьтәге балалары бар, аңа инкриминацияләнә торган гамәл авыр җинаятьләр составына карамый.

Әйтелгәннәр нигезендә һәм Россия Федерациясе УПК 11,220-1,220-2,331 статьяларына нигезләнеп, суд

КАРАР ИТТЕ:

Мирзаянов Вил Солтановичның шикаятен канәгатьләндерергә, аны сак астыннан суд залында азат итәргә. В.С.Мирзаяновка карата даими яшәү урыныннан китмәү турында имза алуны сайларга.

Карар тәмамлы, шикаятькә һәм протестка алгысыз.

Судьяның һәм секретарьның имзалары.
11.

Серле

Органик химия һәм технология Россия дәүләт

В.А.Петрунинга

12.11.92 № 6/2835

Россия Федерациясе Куркынычсызлык министрлыгының Тикшеренү идарәсе ГРНИИОХТның элекке хезмәткәре, «Агуланган сәясәт» мәкаләсендә (1992 елның 20 сентябрендә «Московские новости» атналык газетасының 38нче санында) безнең илдә химик корал өлкәсендә фәнни тикшеренү эшләре алып барылу турындагы белешмәләрне ачып салган Мирзаянов Вил Солтановичны РСФСР ҖК 75 ст. 1 өлешендә каралган җинаятьне кылуда гаепләү буенча җинаять эшен карый.

Әйтелгәннән чыгып, Сездән мәкаләдә ГРНИИОХТның әлеге фәнни тикшеренүләр белән шөгыльләнүе турында Мирзаянов китергән белешмәләрнең дөреслеккә туры килүен тикшереп хәбәр итүегезне сорыйбыз.

Расланган очракта, алар нинди норматив актларга яраштырып үткәрелгән һәм ул белешмәләр Мирзаяновка нинди конкрет чыганаклардан билгеле булган (документлар белән танышу киңәшмәләрдә катнашу һ.б.)?

Шулай ук безнең адреска В.С.Мирзаяновка карата шәхси эшне һәм аның характеристикасын җибәрүегезне сорыйбыз.

Идарәнең бүлек башлыгы

Дөрес. РФ КМ Тикшеренү идарәсенең өлкән тикшерүчесе

Институтның җавабы минем раслауларның дөреслегенә бернинди шик калдырмады. Анда серләрнең дә сере – химик корал ясау буенча фәнни тикшеренү эшләрен үткәрүне Михаил Горбачев санкциясе белән нигезләү бар. Инде язганымча, СССРда беркайчан беркайда бу фактны рәсми раслауның булганы юк иде. Шул сәбәпле җавап хатының серлелеге арттырылды.

12.

Катгый серле. Экз. 1

РФ Куркынычсызлык министрлыгының Тикшеренү идарәсенең бүлек башлыгы в/б

Мәскәү ш. 24.11.92 № 1846 сс

Сезнең № 6/2835 12.11.92 ел соравыгызга шуны хәбәр итәбез, – ГРНИИОХТда химик корал ясау буенча фәнни тикшеренү эшләре үткәрелү турындагы В.С.Мирзаянов «Агуланган сәясәт» мәкаләсендә китергән белешмәләр дөреслеккә туры килә.

Югарыда әйтелгән мәкаләдә: «Органик химия һәм технология Союз дәүләт фәнни тикшеренү институтында (ГСНИИОХТ) яңа агулавыч матдә ясалды. Мәкерлеге («сугышчан характеристикалары») буенча ул билгеле VX матдәсен дә уздыра: аның белән агуланганнан соң терелү асылда мөмкин түгел...» – дип искә алынган яңа агулавыч матдә ясау эшләре ГРНИИОХТда КПСС ҮК һәм Министрлар Советының 1977 елның 24 апреле № 3509-123 карарын үтәү йөзеннән үткәрелде.

Шулай ук ГРНИИОХТда бинар корал әзерләнү турында Мирзаянов шул ук мәкаләдә: «…шул яңа агулавыч матдә нигезендә инде үз бинар коралыбыз да әзерләнде”, – дип китергән белешмәләр дә дөреслеккә туры килә. Бинар корал ясау буенча эшләр ГРНИИОХТда КПСС ҮК һәм Министрлар Советының 1986 елның 31 декабре № 1584-434, 1989 елның 6 октябре № 844 - 186(!) карарларын үтәү йөзеннән үткәрелде (ассызыклау минеке – В.М.)

Күрсәтелгән белешмәләр Мирзаяновка аның башта 29 лаб. өлкән фәнни хезмәткәре, ә 1986 елдан башлап чит ил техник разведкаларына каршылык буенча тармак бүлеге башлыгы буларак һөнәри бурычларына ярашлы рәвештә серле документлар белән танышуы, ябык киңәшмәләрдә катнашуы һ.б.ш. сәбәпле билгеле булды.

Сезгә Мирзаяновның шәхси эше материалларын җибәрәбез, аларда аның вазифалык характеристикасы да бар.

Кушымта: В.С.Мирзаяновның № 10650 Шәхси эше, 131 б., серсез, адреска гына.

Директор урынбасары
А.В.Мартынов

13.

КАРАП ЧЫГУ БЕРКЕТМӘСЕ

Мәскәү ш. 1993 елның 24 феврале

Россия Федерациясе Куркынычсызлык министрлыгының Тикшеренү идарәсенең өлкән тикшерүчесе юстиция капитаны Шкарин, Органик химия һәм технология Россия дәүләт фәнни тикшеренү институтының (ГРНИИОХТ) фән буенча директор урынбасары Кузнецов Николай Александрович һәм таныклар: (…) адресы буенча яшәүче Лисицына Валентина Ивановна һәм (…) адресы буенча яшәүче Михайловская Галина Вячеславовна катнашында, РСФСР Җинаять-процесс кодексының 141,178,179 һәм 182 статьялары таләпләренә нигезләнеп, ГРНИИОХТның 1 бүлеге бинасында № 73-3 эшен карап чыкты. Санап үтелгән затларга РСФСР УПК 169 статьясында каралганча тикшерүченең барлык гамәлләренә шаһит булу, беркетмәгә кертелергә тиешле белдерүләр ясау хокуклары аңлатылды.

...............Кузнецов .............Лисицына ..............Михайловская

Таныклар В.И.Лисицына һәм Г.В.Михайловскаяга шулай ук РСФСР УПК 13 статьясында каралганча карап чыгуның фактын, эчтәлеген һәм нәтиҗәсен таныклау бурычы аңлатылды.

......................... /Лисицына/ ...................../Михайловская/

Карап чыгу 10 сәгать 35 минутта башланды.

КАРАП ЧЫГУДА АЧЫКЛАНДЫ:

№ 73-3 эш, инвентарь № 6291, бер томда, номерланган битләрдә, куе зәңгәр төстәге катыргы тышлы. Әлеге эшнең 160-165 битләрендә «Компонентлар системасы нигезендә «А-232» матдәсе» тәҗрибә-конструкторлык эшенең состав өлешенә техник йөкләмә» дип исемләнгән документ һәм «Новичок-5» шифры бар, «Катгый серле» грифлы, номеры 2187 сс/хф. Әлеге документ 9 пункттан тора. (Арытаба шул пунктлар санала). Арытаба:

Әлеге документның соңгы битенең аскы өлешендә зәңгәр төстәге буяу белән язылган имза һәм 20.04.90 ел датасы бар.

Карап чыгу барышында Н.А.Кузнецов шуларны аңлатты: техник йөкләмәдә искә алынган «А-232» матдәсе ГРНИИОХТда бинар вариантта ясалган яңа агулавыч матдә, ә «А-208» матдәсе VX тибындагы билгеле агулавыч матдә, 36382 хәрби часте Нөкес ш. төбәгендәге химия полигонында дислокацияләнә; имзаны һәм 20.04.90 ел датасын Мирзаянов Вил Солтанович язган, ул Мирзаяновның, чит ил техник разведкаларына каршылык бүлеге башлыгы, бүлекнең дәүләти һәм хәрби сернең сакланышын тәэмин итү таләпләренә кагылышлы өлешен әзерләү өчен җаваплы кеше буларак, әлеге техник йөкләмә белән танышуын һәм яңа агулавыч матдә белән тәҗрибә-конструкторлык эшен үткәргәндә дәүләти һәм хәрби сернең сакланышын тәэмин итүнең анда күрсәтелгән таләпләренә ризалыгын аңлата.

14.

Катгый серле. Экз. 2

КИЛЕШЕНГӘН. Раслыйм

ВП МО 4984 башлыгы Е.А.Умблия

ГСНИИОХТ директоры В.А.Петрунин

1990 ел, 27 апрель

КИЛЕШЕНГӘН

исх. искәрмәләре белән

1244-60/хф 2Т-575 сс

ВП МО 458 башлыгы Н.Г.Рагулин
16.05.1990

КИЛЕШЕНГӘН

исх. искәрмәләре белән

1244-60/хф-2Т-575 сс

«Базальт» ФҖБ генераль директоры А.С.Обухов

16.05.1990

«КОМПОНЕНТЛАР СИСТЕМАСЫ НИГЕЗЕНДӘ
«А-232» МАТДӘСЕ» ТӘҖРИБӘ-КОНСТРУКТОРЛЫК
ЭШЕНЕҢ (ОКРның) СОСТАВ ӨЛЕШЕНӘ ТЕХНИК ЙӨКЛӘМӘ

Шифры «Новичок-5»

«А-232» матдәсенең компонентлар системасына кыр сынаулары өчен шартлаулы тәэсир принцибындагы махсус эшләнмә корпусларын (макетларын) әзерләү, ясау һәм тәэмин итү»

2187 сс/хф

1. ТӘҖРИБӘ-КОНСТРУКТОРЛЫК ЭШЕ (ОКР) ӨЛЕШЕН ҮТӘҮ ӨЧЕН АТАМА, ШИФР ҺӘМ НИГЕЗЛӘМӘ

Компонентлар системасы нигезендәге «А-232» матдәсе» ОКРның состав өлеше, шифры «Новичок-5», «А-232» матдәсенең компонентлар системасына кыр сынаулары өчен шартлаулы тәэсир принцибындагы махсус эшләнмә корпусларын (макетларын) әзерләү, ясау һәм тәэмин итү» инстанцияләрнең № 844-186 06.10.89 ел карары һәм ОКР тактик-техник йөкләмәсе нигезендә үтәлә.

(исх. № 0076 хф 07.12.89 64518 х/ч) (Химик гаскәрләр башлыгы идарәсе – В.М.)

2. ОКРның СОСТАВ ӨЛЕШЕН ҮТӘҮНЕҢ МАКСАТЫ

«А-232» матдәсенең компонентлар системасына кыр сынауларын махсус эшләнмә корпуслары (макетлар) белән тәэмин итү.

3. ОКРның СОСТАВ ӨЛЕШЕНЕҢ БУРЫЧЛАРЫ

3.1. Матдә компонентлары системасына кыр сынаулары үткәрү өчен шартлаулы тәэсирле макетлар әзерләү һәм тәэмин итү.

«А-208» матдәсе белән чагыштырганда «А-232»

3.2. 26382 хәрби частендәге кыр сынауларында катнашу.

4. ОКРның СОСТАВ ӨЛЕШЕН ҮТӘҮГӘ ТАЛӘПЛӘР

4.1. Эшләрне башкару нәтиҗәсендә таләп ителгән санда шартлаулы тәэсирле макетлар, кыр сынаулары үткәрү өчен кирәкле комплектлау узеллары әзерләнергә, шулай ук аларга документлар бирелергә тиеш.

4.2. «А-232» матдәсенең компонентлар системасы һәм «А-208» матдәсе өчен баллоннар кору урынына, ә корпуслар һәм комплектлау узеллары сынаулар үткәрү урынына китерелергә тиеш.

4.3. Макетларны кушу һәм эшләтү механизмнарының эшкә сәләте сынау нәтиҗәләре буенча «Базальт» ФҖБ карары белән расланырга тиеш.

– Сынаулар имитацион корылмаларда Цельсий буенча минус 30 градустан плюс 50 градуска кадәрге температура интервалында, 243.5.586.087 сызымы һәм 243.5.585.820 сызымы макетларын эшкәртүдә 1988 елда «Базальт» ФҖБдә кулланылган имитаторларны файдаланып үткәрелә – И-3-6 (БК).

«Махсус корылма (макет) корпуслары» гыйбарәсе арытаба текстта – макетлар.

4.4. Комплектлау узеллары булган макетларны ясау, китерү һәм кыр сынауларында катнашу ГСНИИОХТ белән килешү буенча башкарыла.

4.5. Әлеге техник эшләнмәне килештерүдән соң бер ай дәвердә «Базальт» ФҖБ эшләр башкаруның план-графигы проектын төзи һәм ГСНИИОХТ белән килештерә.

5. ТЕХНИК ТАЛӘПЛӘР

5.1. Шартлаулы тәэсир принцибындагы макетлар 285 данә ясалырга тиеш, шул исәптән:

243.5.586.087-02 сызымы макетлары – 133 данә

243.5.586.087-12 сызымы макетлары – 82 данә

243.5.585.820-02 сызымы макетлары – 50 данә

243.5.585.820-12 сызымы макетлары – 20 данә

Макетларның һәр тибында сызымга ярашлы булган тиешле комплектлау элементлары, шул исәптән басым, температура датчиклары, проба алгычлар, бушану клапаннары булырга тиеш.

5.2. Барлык типтагы комплектларның һәм комплектлау элементларының корылган баллоннарын һәм макет корпусларын ташу өчен кирәкле санда тара әзерләп ясалырга тиеш.

Тара матди частьнең тимер юл белән 4000 км.га кадәр һәм автомобиль транспорты белән 1000 км.га кадәр ташыганда сакланышын тәэмин итәргә тиеш.

5.3. Макетлар Цельсий буенча минус 30 градустан плюс 50 градуска кадәр температура диапазонында нормаль эшләргә тиеш.

5.4. Компонентлар, аларның бер макеттагы массасы (реакц. катнашма массасы), реакция параметрлары һәм ахыргы матдә буенча кирәкле белешмәләрне «Базальт» ФҖБ соравы буенча ГСНИИОХТ бирә.

5.5. Макетларны җыю һәм кору өчен 26382 хәрби частькә макетларның техник тасвиры, җыю һәм эксплуатацияләү буенча инструкцияләр бирелергә тиеш.

5.6. Макетлар кыр шартларында җыю җайланмалары белән комплектланырга тиеш.

2187 сс/хф

6. ЭШ ЭТАПЛАРЫ

6.1. Макетларның техник документларын аларны кору, җыю, эксплуатацияләү, кыр сынаулары үткәрү өчен җитәрлек күләмдә ГСНИИОХТ, ВФ ГСНИИОХТ һәм 26382 х/ч адресларына бирү.

Срогы 1990 елның III кварталы.

6.2. 44 данә макет әзерләү, шул исәптән:

243.5.586.0870-2 сызымы макетларын – 32 данә

242.5.585.820-02 сызымы макетларын – 8 данә

243.5.585.820-12 сызымы макетларын – 4 данә

Барлык тип макетларның баллоннарын ВФ ГСНИИОХТ адресына, комплектлау элементларын һәм макет корпусларын 26382 х/ч адресына китерү.

Срогы 1990 елның IV кварталы.

6.3. Программага ярашлы рәвештә кыр сынауларында катнашу.

Срогы 1991 елның I кварталы – 1992 елның II кварталы.

6.4. 241 данә макет әзерләү, шул исәптән:

243.5.586.087-02 сызымы макетларын – 101 данә

243.5.586.087-12 сызымы макетларын – 82 данә

243.5.585.820-02 сызымы макетларын – 42 данә

243.5.585.820-12 сызымы макетларын – 16 данә

Барлык тип макетларның баллоннарын ВФ ГСНИИОХТ адресына, комплектлау элементларын һәм макет корпусларын 26382 х/ч адресына китерү.

Срогы 1991 елның мае.

6.5. Эш нәтиҗәләрен йомгаклау. ОКРның состав өлеше нәтиҗәләре буенча хисапны ГСНИИОХТга тапшыру.

Срогы 1991 елның сентябре.

6.6. ОКРның состав өлешен кабул итү.

Срогы 1992 елның октябре.

2187 сс/хф

7. ДОКУМЕНТЛАРНЫ ӘЗЕРЛӘҮГӘ ТАЛӘПЛӘР

7.1. Эш башкару барышында ГСНИИОХТ, ВФ ГСНИИОХТ, 26382 х/ч адресларына барлык тип макетлар һәм комплектлаучы элементлар өчен макетларны завод шартларында корырга, макетларны кыр шартларында сынауларны үткәрергә җитәрлек күләмдә техник документлар бирелергә тиеш:

сынау беркетмәләре һәм макетларның эш сәләте турында нәтиҗәләр – ГСНИИОХТ адресына;

макетларга сызымнар – ГСНИИОХТ, ВФ ГСНИИОХТ, 26382 х/ч адресларына;

макетларның техник тасвирлары, җыю һәм эксплуатацияләү буенча инструкцияләр – ГСНИИОХТ, ВФ ГСНИИОХТ, 26382 х/ч адресларына.

7.2. Эш йомгаклары буенча хисаплар ГОСТ В15.110-81 таләпләренә ярашлы рәвештә дүрт данәдә чыгарылырга, аларда түбәндәгеләр булырга тиеш:

макетларның конструктив схемалары;

макетларның төп параметрлары;

макетларның эш сәләтен сынау нәтиҗәләре.

8. ОКРның СОСТАВ ӨЛЕШЕН КАБУЛ ИТҮ ТӘРТИБЕ

8.1. ОКРның состав өлешен карап кабул итү ГОСТ В15.204-79 таләпләренә ярашлы рәвештә башкарыла.

9. ОКРның СОСТАВ ӨЛЕШЕН БАШКАРГАНДА ДӘҮЛӘТИ ҺӘМ ХӘРБИ СЕРНЕ САКЛАУНЫ ТӘЭМИН ИТҮ БУЕНЧА ТАЛӘПЛӘР

9.1. Серлелек режимын тәэмин итү буенча таләпләр

9.1.1. Серлелек режимын тәэмин итүнең максаты һәм бурычы булып дошманнан һәм чит кешеләрдән, шул исәптән предприятиедә эшләүчеләрдән эш башкару фактын, аның максат һәм бурычларын яшерү тора.

9.1.2. Серлелек режимы 0126-87 Инструкциясенә, «Фолиант» проблемасы буенча положениега, башка норматив документларга ярашлы рәвештә башкарыла.

9.1.3. Махсус оештыру-режим чаралары белән түбәндәге белешмәләр сакланырга тиеш:

2187 сс/хф

компонент системалары буенча, шул исәптән конкрет предприятиедә ОКРның состав өлешен башкару факты;

ОКРның состав өлешенең максат һәм бурычлары

компонентлар системасы составы;

матдәләр турында белешмәләр;

сынау нәтиҗәләре.

9.1.4. Әлеге Техник йөкләмәгә рөхсәт катгый чикләнгән булырга, предприятиедә гамәлдә булган рөхсәт системасына ярашлы рәвештә (рөхсәт исемлекләре буенча) башкарылырга тиеш.

9.1.5. Конкрет белешмәләрнең серлелек дәрәҗәсе:

тулаем тема – катгый серле, «Ф» сериясе;

компонент системалары буенча, шул исәптән конкрет предприятиедә ОКР үткәрү факты – катгый серле, «Ф» сериясе;

«А-232», «А-208» матдәләренең чын атамалары – катгый серле, «Ф» сериясе;

«А-255» матдәсенең чын атамасы – катгый серле, «Ф» сериясе;

«А-232», «А-208» һәм «А-255» матдәләре белән эш итү факты, аларның физик-химик һәм токсикологик характеристикалары – катгый серле, «Ф» сериясе;

корылмаган макетлар, баллоннар – серсез;

макетларның эш сәләтен бәяләү өчен имитатор үрнәкләре – серсез;

имитатор белән корылган макет индустрия полигоннарында һәм (МО) сынаулар үткәрелгәннән соң – серсез.

Башка белешмә һәм материалларның серлелек дәрәҗәсе гамәлдәге исемлекләргә ярашлы рәвештә билгеләнә.

9.1.6. Тема буенча эшләр «Төтен тәэсирле боеприпас макетларын эштә сынау» легендасы астында үткәрелә.

9.2. ПД ИТР буенча таләпләр.

9.2.1. Әзерләү, имитацион корылышта эш сәләтен бәяләү һәм макетларны китерү этапларында ПД ИТР буенча таләпләр куелмый.

9.2.2. Әлеге ОКР дәүләт теркәвенә алынмый.

Лаборатория башлыгы Н.П.Федоров

Өлкән фәнни хезмәткәр А.А.Савкин

Фәнни хезмәткәр Н.Н.Андреев

Визалар (имзалар)

Мосякин, Мирзаянов

23.4.90 19.04.90 20.04.90 ел

15.

ЭКСПЕРТЛАР АНЫКЛАМАСЫ

Мәскәү ш. 1993 елның 16 марты

Экспертлар комиссиясе, рәисе Органик синтез технологиясе дәүләт институтының бүлек башлыгы Кармишин Юрий Михайлович, комиссия әгъзалары: химия фәннәре кандидаты, Органик синтез технологиясе дәүләт институтының фән буенча директор урынбасары Бальченко Рим Кузьмич, «Тяжоргсинтез» акционерлык җәмгыятенең баш белгече Кочетков Анатолий Михайлович, «Тяжоргсинтез» акционерлык җәмгыятенең җитәкче белгече Габов Игорь Михайлович, химия фәннәре кандидаты, Органик химия һәм технология Россия дәүләт фәнни тикшеренү институтының (ГРНИИОХТ) лаборатория башлыгы Кузнецов Борис Алексеевич, физика-математика фәннәре кандидаты, ГРНИИОХТның элекке өлкән фәнни хезмәткәре Космынин Борис Петрович, техник фәннәр кандидаты, хәрби инженер-химик, 61469 х/ч командиры урынбасары полковник Климентьев Юрий Алексеевич, 61469 х/ч командирының серлелек режимы буенча урынбасары һәм элемтә белгече подполковник Печененко Николай Григорьевич, инженер-химик, РФ Саклану министрлыгының Индустриаль сәясәт комитетындагы вәкиллеге җитәкчесе Смирницкий Вадим Васильевич, техник фәннәр кандидаты, инженер-химик, запастагы полковник Чугунов Николай Иосифович һәм 52688 х/ч бүлек башлыгы полковник Кордюков Аркадий Егорович составында, РФ КМ тикшеренү идарәсенең өлкән тикшерүчесе юстиция капитаны В.А.Шкаринның 1993 елның 11 январе карары нигезендә, № 62 җинаять эше буенча дөреслекне һәм серлелек дәрәҗәсен билгеләү буенча экспертиза үткәрде һәм РСФСР УПК 191 статьясына ярашлы рәвештә шушы аныкламаны төзеде.

Экспертлар карамагына шундый материалларның светокопияләре бирелгән иде:

(В.М.) Арытаба минем кулъязмалар һәм дөнья күргән мәкаләләр санала. Ләкин өстәлгән:

– 1992 елның октябрендә «Новое время» журналының 44нче санында бастырылган «Бинар бомба шартлады» мәкаләсе;

– 1992 елның 30 октябрендә «Независимая газета»ның 210нчы санында бастырылган «Без үз территориябездә химик сугыш алып бардык» мәкаләсе.

Экспертлар чишүенә шундый сораулар куелды:

а) публикация һәм интервьюларда Мирзаянов химик кораллар әзерләү өлкәсендәге тикшеренүләр һәм чаралар турында нинди конкрет белешмәләрне ачкан?

б) химик корал турында түбәндәге материалларда бирелгән (минем кулъязмалар һәм мәкаләләр санала – В.М.) белешмәләр күләм һәм характер буенча дөреслеккә туры киләме?

в) химик кораллар әзерләү өлкәсендәге тикшеренүләр һәм чаралар турында үз мәкаләләрендә, интервьюларында һәм кулъязма материалларында Мирзаянов китергән белешмәләр дөреслеккә туры киләме? Туры килсә, ул белешмәләрнең серлелек дәрәҗәсе нинди? Алар дәүләт сере яисә вазифа сере булып торамы?

г) Мирзаянов гамәлләренең нинди дә булса тискәре нәтиҗәләре булдымы? Булса, конкрет ниндиләр?

КОМИССИЯ АЧЫКЛАДЫ

1. Тикшерелә торган документларның текстларында безнең илдә яңа агулавыч матдә ясалу турында белешмәләр бар. Аталган белешмәләр дөреслеккә туры килә (ассызыклау минеке – В.М.). ГСНИИОХТда (хәзер ГРНИИОХТ) чыннан да АКШ армиясе арсеналында торган агулы VX матдәсеннән сугышчан характеристикалар комплексы, шул исәптән дәвалау кыенлыгы буенча шактый өстен торган яңа химик кушылма синтезланды, өйрәнелде һәм сыналды.

Булган белешмәләр буенча, химик коралы булган илләрнең армия арсеналларында югарыда әйтелгән матдәнең аналогы юк (ассызыклау минеке – В.М.)… Бу белешмәләр 1992 елда һәм хәзер дә …катгый серле булып торалар һәм дәүләт серен тәшкил итәләр.

2. Тикшерелә торган документларның текстларында химик корал ясау өлкәсендәге максатчан программаның юнәлеше һәм нәтиҗәләре турында белешмәләр бар…

Аталган белешмәләр дөреслеккә туры килә. ГСНИИОХТда яңа агулавыч матдә нигезендә бинар коралның тәҗрибә үрнәкләре эшләнеп, полигон сынауларын уңышлы үтте. Булган мәгълүмәт буенча, чит илләргә моңарчы ул белешмәләр билгесез иде (ассызыклау минеке – В.М.).

Китерелгән мәгълүмәттә (2.1 – 2.6 п.п.) ил оборонасы интересларында бинар корал ясау буенча үткәрелә торган перспектив гамәли һәм фәнни тикшеренү эшләренең юнәлеше һәм нәтиҗәләре турындагы белешмәләр бәян ителгән. Бу белешмәләр 1992 елда һәм хәзер дә …катгый серле булып торалар һәм дәүләт серен тәшкил итәләр.

3. Комиссия карамагында Мирзаяновның гамәлләре аркылы хәзерге вакытта нинди дә булса тискәре нәтиҗәләр килеп чыкканы турында белешмәләр юк.

НӘТИҖӘЛӘР:

Үткәрелгән экспертиза тикшерүләре аркылы комиссия шундый нәтиҗәләргә килде:

Кулъязма материалларның, публикация һәм интервьюларның әлеге аныкламаның тикшерү өлешендә китерелгән өзекләрендә шул турыда белешмәләр бар:

1. Фән һәм техника өлкәсендәге иң яңа, булган коралларның (боеприпасларның) мөмкинлекләрен күтәрергә сәләтле казанышлар (ил оборонасы хакына үткәрелгән фәнни тикшеренү нәтиҗәләре). Бу белешмәләр 1992 елда һәм хәзер дә …катгый серле булып торалар һәм дәүләт серен тәшкил итәләр.

2. Бинар корал ясау буенча перспектив, ил оборонасы интересларында үткәрелә торган гамәли фәнни тикшеренү эшләренең юнәлеше һәм нәтиҗәләре. Бу белешмәләр 1992 елда һәм хәзер дә …катгый серле булып торалар һәм дәүләт серен тәшкил итәләр.

Арытаба экспертларның имзалары.

16.

Россия Федерациясе Министрлар Советы – Хөкүмәте

Мәскәү ш. 1993 елның 30 мае. № 256-16

Дәүләт серен тәшкил иткән белешмәләрнең вакытлы исемлегенә үзгәрешләр һәм өстәмәләр кертү турында

Россия Федерациясе Министрлар Советы – Хөкүмәте карар итә:

1. Дәүләт серен тәшкил итүче белешмәләрнең Россия Федерациясе Хөкүмәтенең 18.09.1992 ел № 733 55 карары белән расланган вакытлы исемлегенә түбәндәге үзгәрешләрне һәм өстәмәләрне кертергә:

а) «а» подпунктын түбәндәге редакциядә бәян итәргә:

«а) атом-төш боеприпасларын, стратегик максатлы ракеталарны, аларны җибәрү корылмаларын, хәрби максатлы космик аппаратларны, аларның йөртү ракеталарын, ракеталардан, космик һөҗүмнән саклану чараларын, яңа физик яисә башка принциплардагы корГеналны яисә аннан махсус саклану чараларын, атом-төшле энергетик корылмалары булган коралларны, ракета һөҗүме турында кисәтү, космик тирәлеккә контроль системаларын, тирән су асты техник чараларын, стратегик авиацияне, шулай ук аларның төп комплектлау җиһазларын – тулаем Россия Федерациясендә, аның составындагы республикаларда, министрлыкка, тармакка, аерым режимлы яисә аеруча мөһим предприятиегә»; – Аеруча мөһим

б) IX “Төрле белешмәләр” бүлегенә түбәндәге эчтәлекле 122 пунктны өстәргә:

«122. Химик яисә биологик корал өлкәсендә элек башкарылган эшләрнең эчтәлеген яисә асылын, аларда ирешелгән нәтиҗәләрне ачучы белешмәләрне, шулай ук җитештерү рецептуралары, технологияләре яисә эшләнмәләрне кору буенча белешмәләрне». – Катгый серле

Россия Федерациясе Саклану министрлыгына – аталган үзгәреш һәм өстәмәләрне Россия Федерациясе министрлыкларына һәм тармакларына, Россия Федерациясе составындагы республикаларның, крайларның, өлкәләрнең, автономияле берәмлекләрнең, Мәскәү, Санкт-Петербург шәһәрләренең башкарма хакимият органнарына билгеләнгән тәртиптә җиткерергә.

2. Россия Федерациясе министрлыкларына һәм тармакларына – сер астына алынырга тиешле вакытлы тармак белешмәләре исемлекләрен төзегәндә әлеге карарда билгеләнгән өстәмә һәм үзгәрешләрне исәпкә алырга.

Россия Федерациясе Саклану министрлыгына һәм Россия Федерациясе Куркынычсызлык министрлыгына – бу эштә кирәкле булган ярдәмне күрсәтергә.

Россия Федерациясе Министрлар Советы – Хөкүмәте рәисе
В.Черномырдин

17.

Экз. 2. 6 /01341/5.04.93

Россия Федерациясе Кораллы Көчләре Генераль штабы башлыгы
генерал-полковник М.П.Колесниковка

Россия Федерациясе Куркынычсызлык министрлыгының Тикшеренү идарәсе Органик химия һәм технология Россия дәүләт фәнни тикшеренү институтының (ГРНИИОХТ) элекке хезмәткәре Мирзаянов Вил Солтановичны РСФСР ҖК 75 ст. 1 өлешендә каралган җинаятьне кылуда гаепләү эшен тикшерә.

Тикшерү барышында Мирзаяновның 1992 елда массакүләм хәбәр чаралары аша ГРНИИОХТда Саклану министрлыгы заказы буенча яңа агулавыч матдә ясалу һәм шуның нигезенә бинар система әзерләнү турындагы дәүләт сере булган белешмәләрне ачып салуы ачыкланды. Әйтелгәннәр нигезендә шуны хәбәр итүегезне сорыйм, – РФ КК Генераль штабында Мирзаяновның аталган гамәлләре нәтиҗәсендә Россиянең саклану сәләтенә нинди дә булса тискәре нәтиҗәләр китерелү турында белешмәләр бармы?

Идарә башлыгы

18.

Россия Федерациясе Кораллы Көчләре Генштабы

Россия Федерациясе Куркынычсызлык министрлыгының Тикшеренү идарәсе башлыгы
С.Д.Балашовка

1993 елның 29 апреле. № 312/10/053. На исх. № 6 01341. 5.4.93 ел

Саклану министрлыгы Мирзаяновның дәүләт серен тәшкил иткән гамәлләрне ачып салуы аркылы Россиянең саклану сәләтенә нинди дә булса тискәре нәтиҗәләр китерелү турында белешмәләр бирү турындагы Сезнең мөрәҗәгатье карады.

В.Мирзаянов публикацияләрендә һәм интервьюларында безнең химик корал өлкәсендәге хәзерге вакытта бернинди гамәлдәге халыкара килешүләр белән тыелмаган тикшеренү һәм эшләнмәләрнең нәтиҗәләре турында белешмәләр ачып салынган.

Аннан тыш, В.Мирзаянов публикацияләрендә Химик коралны тыю турындагы күпьяклы конвенциядә дә, Россия белән АКШ арасында химик корал өлкәсендәге икеяклы килешүләрдә дә каралмаган дәрәҗәдә җентекле мәгълүмәт бәян ителгән. Югарыда аталган халыкара килешүләр үз көченә кергәннән соң һәр катнашучы дәүләт бары тик эшләү-әзерләү объектының «урнашуын, характерын һәм тулай эшчәнлек даирәсен» хәбәр итәргә бурычлы булачак.

Шулай итеп, химик коралның яңа төрләрен эшләгән (халыкара тыюлар әле булмаганда эшләүне дәвам иткән) бер бүтән ил дә бу өлкәдәге үз тикшеренү һәм әзерләүләренең нәтиҗәләре турында нинди дә булса җентекле белешмәләрне, шул исәптән конкрет матдәләрнең атамаларын һәм үткәрелгән сынаулар нәтиҗәләре буенча үзлекләрен игълан итмәячәк.

В.Мирзаянов химик корал әзерләү объектлары һәм аларның эшчәнлек үзенчәлеге турында белешмәләрне тиешле вакытыннан алда дөньяга чыгарткан (бүтән илләрдә бу әлегәчә сер итеп саклана һәм нинди әзерләүләр белән нинди объектларның «өстенлекле» шөгыльләнгән булуы һәм конвенция үз көченә кергәннән соң игълан ителергә тиешлеге хәл ителә), шулай ук конвенция буенча игълан ителәчәк дәрәҗәдән дә җентеклерәк белешмәләр – әзерләнә торган үрнәкләрнең чагыштырмача токсик һәм сугышчан үзлекләре, аларны эшләү урыннары, тәҗрибә партияләрен әзерләү һәм сынаулар, бу яңа матдәләрнең шартлы атамалары һәм тулаем әзерләү программалары (курсив минеке – В.М.) турында белешмәләр ачып салынган. Дөньяга чыгарылган белешмәләр химик коралны тыю буенча Женевада уза торган ике яклы сөйләшүләр барышында АКШның тискәре реакциясен тудырды. Бу Америка делегациясенең Россияне химик корал буенча Вайоминг меморандумының беренче этабында имеш тә әзерләнгән, җитештерелгән һәм шактый күләмдә тупланган, В.Мирзаянов публикацияләрендә күрсәтелгән агулавыч матдәләр турында белешмәләр бирмәде, дип гаепләве белән раслана, чынлыкта исә андый агулавыч матдә хәзинәләре юк. Шул ук сөйләшүләрдә Америка ягы (В.Мирзаяновның әйтелгән публикацияләренә сылтанып) Россиянең химик корал өлкәсендәге үз тикшеренүләре һәм әзерләүләре нәтиҗәләрен берьяклы ачуына юнәлтелгән өстәмә йөкләмәләр кертү гамәлләре кылды. Аннан тыш, әйтелгән публикацияләр Россиягә карата охшаш таләпләр Күпьяклы конвенция кысаларында куелсын өчен алшартлар тудырды, шул ук вакытта тиңдәш белешмәләрен сер итеп саклаучы бүтән илләр конвенция үз көченә кергәннән соң химик корал әзерләү буенча эшчәнлекләренең характеры буенча иң гомуми белешмәләрне генә игълан итәчәкләр. Әлеге публикацияләр белән Россиягә реаль сәяси зыян салынды, халыкара аренада аның абруе какшатылды. Россия, янәсе, химик коралны тыю өлкәсендә булган бурычларын үтәми, дигән ялгыш тәэсир тудырылды. Шулай итеп, В.Мирзаянов публикацияләре аша хәзерге вакытта, химик корал өлкәсендәге безнең тикшеренү һәм әзерләнүләрнең нәтиҗәләре турындагы белешмәләрне Химик коралны тыю турындагы конвенция һәм бу өлкәдәге бүтән халыкара килешүләр үз көченә кергәннән соң булачак игъланнары кысаларында бүтән илләр өчен каралмаган дәрәҗәдә җентекле рәвештә берьяклы ачу юлы белән, хәрби зыян салынды. Аннан тыш, Конвенция үз көченә кергәннән соң бүтән илләр ягыннан Россиягә ул әзерли торган үрнәкләрнең тулы атамалары һәм җентекле сыйфатлары турында тагы да тулырак белешмәләрне берьяклы тәртиптә игълан итү таләбе кую өчен алшартлар тудырылды, моны исә «өченче дөнья» дәүләтләре үз максатларында файдаланырга мөмкин, ә бу химик коралның таралуына ярдәм итәчәк.

Генераль штаб башлыгы

19.

РФ Химия һәм нефть химиясе индустриясе комитеты рәисе

6/ 01342. 5.04.93

Россия Федерациясе Куркынычсызлык министрлыгының Тикшеренү идарәсе Органик синтез һәм технология Россия дәүләт фәнни тикшеренү институтының (ГРНИИОХТ) элекке хезмәткәре Мирзаянов Вил Солтановичны РСФСР ҖК 75 ст. 1 өлешендә каралган җинаятьне кылуда гаепләү эшен тикшерә. Тикшерү барышында Мирзаяновның 1992 елда массакүләм хәбәр чаралары аша ГРНИИОХТда Саклану министрлыгы заказы буенча яңа агулавыч матдә ясалу һәм шуның нигезенә бинар система әзерләнү турындагы дәүләт сере булган белешмәләрне ачып салуы ачыкланды.

Әйтелгәннәр нигезендә шуны хәбәр итүегезне сорыйм, – РФ КК Генераль штабында Мирзаяновның аталган гамәлләре нәтиҗәсендә Россиянең саклану сәләтенә нинди дә булса тискәре нәтиҗәләр китерелү турында белешмәләр бармы (ассызыклау минеке – В.М.)?

Идарә башлыгы
генерал-майор С.Д.Балашов

20.

Экз. 1

10185, Центр, ул.Мясницкая, 20

Россия Федерациясе Куркынычсызлык министрлыгының Тикшеренү идарәсе башлыгы
С.Д.Балашовка

13.04.93. № 629 с на 6/01342, 05.04.93

Комитет белгечләренең бәяләве буенча, В.С.Мирзаяновның химия һәм нефть химиясе индустриясенең массакүләм хәбәр чараларындага публикацияләре аша, катгый серле белешмәләрне ачып салу белән бергә, әхлакый һәм экономик зыян да салынган. Бу шуннан гыйбарәт – Россиядә хөкүмәт тарафыннан 1987 елда игълан ителгәнчә химик корал җитештерү туктатылу факты дөнья һәм Россия җәмәгатьчелегенең бер өлеше тарафыннан шиккә алына. Илнең элек химик корал җитештергән объектлар урнашкан төбәкләре халкын дезинформацияләү сәбәпле әлеге предприятиеләр тирәсендә киеренке хәл куера, ә бу, аерым алганда, Чабаксардагы «Химпром» ҖБ базасында химик коралны юк итү объектын урнаштыру тәкъдимен кире кагуга китерде. Нәтиҗәдә Россиянең химик корал хәзинәләрен юк итү турындагы халыкара килешүләрен үтәү срогы өзелү куркынычы астына куелды, шулай ук әлеге максатларда Чабаксар «Химпром»ын файдалану мөмкин булмау сәбәпле химик коралны юк итү программасы кискен кыйбатланачак.

Россиянең саклану сәләте өчен тискәре нәтиҗәләрне бәяләүгә килгәндә, бу мәсьәлә Росхимнефтепром компетенциясе чикләрендә түгел (ассызыклау минеке – В.М.).

Рәис
В.П.Иванов

21.

Серле. Экз. 2

6/01343/ 5.04.93

Россия Федерациясе Куркынычсызлык министрлыгының Тикшеренү идарәсе Органик синтез һәм технология Россия дәүләт фәнни тикшеренү институтының (ГРНИИОХТ) элекке хезмәткәре Мирзаянов Вил Солтановичны РСФСР ҖК 75 ст. 1 өлешендә каралган җинаятьне кылуда гаепләү эшен тикшерә.

Тикшерү барышында Мирзаяновның 1992 елда массакүләм хәбәр чаралары аша ГРНИИОХТда яңа агулавыч матдә ясалу һәм шуның нигезенә бинар система әзерләнү турындагы дәүләт сере булган белешмәләрне ачып салуы ачыкланды. Әйтелгәннәр нигезендә шуны хәбәр итүегезне сорыйм, – Россия Чит ил эшләре министрлыгында РФ КК Генераль штабында Мирзаяновның аталган гамәлләре нәтиҗәсендә Россиянең сәяси яисә башка интересларына нинди дә булса тискәре нәтиҗәләр китерелү турында белешмәләр бармы?

Идарә башлыгы
С.Д.Балашов

22.

Россия Федерациясе Чит ил эшләре министрлыгы

121200, г.Москва Г-200, Смоленско-Сенная площадь, дом 32/34 Телефон 244-16-06

11.05.93 № 61/дрк. На 6/01343, 5.04.93

Россия Федерациясе Куркынычсызлык министрлыгының

Тикшеренү идарәсе башлыгы

В.С.Мирзаянов эше буенча соравыгыз уңаеннан РФ МИД түбәндәгеләрне хәбәр итә ала.

Хәзерге вакытта нәрсәнең илдә һәм аннан читтә зуррак резонанс алуын билгеләп булмый – В.С.Мирзаянов публикацияләреме, әллә аны дәүләт серен ачуда гаепләп аңа карата җинаять эше кузгату фактымы, чөнки нәкъ менә соңгысы ул публикацияләрдә булган белешмәләрне раслау кебек кабул ителде.

РФ Чит ил эшләре министрлыгында дөньяга чыгарылган белешмәләрнең ни дәрәҗәдә дөреслеккә туры килүе һәм бинар химик корал әзерләнү турындагы белешмәләрне ачып салу аркылы безнең куркынычсызлык интересларына ни дәрәҗә зыян салынуы турында белешмәләр юк.

Шул ук вакытта шуны әйтергә мөмкин, – В.С.Мирзаянов эше уңаеннан Россия һәм чит ил хәбәр чараларында җәелеп киткән кампания АКШ ягыннан безнең адреска хәлгә ярашлы борчылу белдерүгә һәм хәлне аңлату өчен белешмәләр сорауга нигез булды. Бу мәсьәлә буенча шулай ук АКШ Милли фәннәр академиясе шәхсән РФ Президентына мөрәҗәгать итте. Ләкин әлегә безнең АКШ һәм башка илләр белән мөнәсәбәтләрдә җитди катлаулыклар күзәтелмәде. Ванкуверда булып узган югары дәрәҗәле Россия-Америка очрашуы барышында химик коралны тыю буенча Россия белән Америка арасындагы икеяклы сөйләшүләрдә алгарышка ирешү билгеләп үтелде.

Хөрмәт белән, министр урынбасары

23.

Россия Федерациясе Президенты Б.Н.Ельцинның химик корал проблемасы буенча белдерүе текстын таратабыз.

-----------------------------------------------------------

Россия Федерациясе Президентының химик коралны юк итү проблемасы буенча белдерүе

Соңгы айларда күп кенә төбәкләрдәге җәмәгатьчелек химик коралны юк итү проблемасы белән борчыла.

Алдагы унъеллыкларда Россиядә дистәләрчә мең тонна сугышчан агулавыч матдәләр җитештерелде һәм тупланды. Дөнья үзгәрде, Россиянең дөньяда тоткан урыны үзгәрде, без беркемгә дә һөҗүм итәргә җыенмыйбыз. Химик коралдан – безгә мирас булып калган элеккеләрдән арыныр вакыт җитте. Бу Россиянең фикере генә түгел, ә быел Парижда Химик коралны тыю турында конвенциягә кул куйган йөз утыз сигез илнең дә уртак фикере.

Без химик коралны халыкара таләпләрдән чыгып кына түгел, милли куркынычсызлыктан чыгып та юк итә башларга тиешбез: чөнки снарядлар һәм савытлар әкренләп яраксызга чыга, аларны мәңге саклап булмый. Бу корал күп еллар буе берничә заводта җитештерелде. Юк итү процессы катлаулы булачак, һәм аны тормышка ашыру аз вакыт сорамый. Тик башларга кирәк. Хәзерге вакытта Химик коралны юк итү буенча дәүләт программасы әзерләнә. Ул түбәндәге принципларга нигезләнәчәк:

1. Халыкның тормышы һәм саулыгы өчен һәм шулай ук әйләнә-тирә табигатьнең торышы өчен куркынычсызлыкны берсүзсез тәэмин итү.

2. Химик коралны юк итү предприятиеләренең йогынты зонасында яшәүче халыкны социаль яклау буенча барлык таләпләрне берсүзсез үтәү.

3. Хәвефне минимумга төшерә торган иң яңа технологияләр куллану, һәм агуларны юк итү нәтиҗәсендә, бу мөмкин булган очракларда, кыйммәтле химик матдәләр алу.

4. Агулавыч матдәләрне Россия территориясе буйлап ташу күләмнәрен минимумга төшерү.

Химик коралны юк итү буенча эшләр бары тик дәүләти экологик экспертизаның тулаем Программа буенча һәм һәр объект буенча уңай нәтиҗә чыгаруыннан соң гына башланачак. Андый экспертизада мотлак рәвештә галимнәр һәм белгечләр генә түгел, җәмәгать оешмаларының, шул исәптән бөтенроссия һәм төбәк оешмаларының вәкилләре дә катнашачак.

Мин Удмуртиянең, Чуашстанның, Сарытау өлкәсенең башкарма хакимият органнарына бу Программаны әзерләүгә, химик коралны юк итү буенча эшләрне әзерләп үткәрүнең приоритетларын һәм шартларын билгеләүгә актив кушылуларын сорап мөрәҗәгать итәм. Андый катнашу Россия өчен котылгысыз булган адымны илнең шактый территорияләрен, халык куркынычсызлыгын катгый гарантияләгән хәлдә, социаль-экономик үстерүгә куәтле этәргеч булыр. Әлеге Программа чараларының шактый өлеше халык саулыгын саклау, аналарны һәм балаларны саклау, торак һәм социаль-көнкүреш объектлары, юллар һәм башка инфраструктура төзү буенча төбәк проблемаларын чишүгә юнәлтеләчәк.

Хәзер файдасыз һәм куркынычлы булган химик корал таулары – үткәнебезнең авыр мирасы ул. Россия аннан үз куркынычсызлыгы хакына, бөтен дөнья куркынычсызлыгы хакына арынырга тиеш.

Б.Ельцин
1993 елның 20 апреле

24.

ТЕНТҮ БЕРКЕТМӘСЕ

Мәскәү шәһ., 1992 елның 22 октябре

РФ КМ Тикшеренү идарәсе тикшерүчесе юстиция өл. л-ты Мартыненко һәм шул ук идарәнең кече тикшерүчесе юстиция л-ты Зеньков, РФ КМ хезмәткәрләре А.Т.Светин, И.В.Белянин (ГСНИИОХТның элекке хезмәткәре) һәм А.А.Дмитриев (ГСНИИОХТ буенча минем элекке коллега, Богомазов белән эшләгән иде – В.М.), Федоров Лев Александрович һәм түбәндәге таныклар катнашында:

1. Мосякин Герман Митрофанович (ул техник комиссия аныкламасына кул куйган һәм минем функциональ бурычларым турындагы хатны язган – В.М.), (…) адресы буенча яши, һәм

2. Суринский Иван Иванович, ГСНИИОХТның режим бүлеге башлыгы урынбасары, (…) адресы буенча яши;

тентү турындагы 1992 елның 20 октябре карарына һәм РСФСР Җинаять-процесс кодексының 169-171 статьялары таләпләренә нигезләнеп, (…) адресындагы Л.А.Федоров квартирында тентү үткәрде.

Югарыда саналган затларга тикшерүченең барлык гамәлләренә шаһит булу һәм аның теге я бу гамәлләре уңаеннан белдерүләр ясау хокуклары аңлатылды. Таныкларга, аннан тыш, РСФСР УПК 135 статьясында каралганча тентү фактын, эчтәлеген һәм нәтиҗәләрен таныклау бурычлары аңлатылды. (Имзалар)

Тентү 7 сәгать 30 минутта башланды.

Тентү башланыр алдыннан Л.А.Федоровка тентү карарында күрсәтелгән, эшкә катнашы булган предметларны һәм документларны үз иреге белән бирергә тәкъдим ителде. Шуннан соң Л.А.Федоров зәңгәр буяу белән эшләнгән ике кулъязма документ бирде. Бер документта 7 (җиде) бит. Икенчесендә 6 (алты) бит. Федоров шулай ук «Московские новости» атналык газетасының ике данәсен, рус телендәге 38нче һәм инглиз телендәге 39нчы саннарын бирде. Шуннан соң Л.А.Федоров зәңгәр буяу белән эшләнгән 4 (дүрт) битле тагын бер кулъязма документ бирде.

Л.А.Федоровның аңлатуынча, өч кулъязма документны аңа Мирзаянов Вил Солтанович тапшырган, һәм шулар нигезендә Федоров һәм Мирзаянов «Московские новости» атналыгына мәкалә әзерләгәннәр.

Л.А.Федоров үз иреге белән документларны һәм газеталарны биргәннән соң аның квартирында тентү үткәрелмәде (ассызыклау минеке – В.М.)

Өч документ кәгазь конвертларга салынды һәм белешмәләр өчен булган СССР КГБ СУ № 2 пичәте белән пичәтләнде, тикшерүче, Федоров һәм таныклар имзасы белән таныкланды.

Тентү 8 сәгатьтә тәмамланды.

Тентү беркетмәсен укыдык. Дөрес язылган. Тентү һәм беркетмә эчтәлеге буенча искәрмәләребез юк.

Үзендә тентү үткәрелгән зат (Имза) (Федоров)

Тентүне үткәрде һәм беркетмәне төзеде:

СУ МБРФ тикшерүчесе юстиция л-ты С.М.Мартыненко

СУ МБРФ кече тикшерүчесе юстиция л-ты И.Е.Зеньков

Тентү беркетмәсе копиясен 1992 елның 22 октябрендә алдым (копия тапшырылган затның фамилиясе һәм имзасы)

25.

Кадерле секретарь әфәнде!

Мин бүген доктор Вил Мирзаянов, Мәскәүдәге Органик химия һәм технология Россия дәүләт фәнни тикшеренү институтының элекке хезмәткәре турысында язам, ул 1992 елның октябрендә кулга алынган һәм дәүләт серләрен ачуда гаепләнә. Доктор Мирзаянов күптән түгел әхлакый батырлыгы өчен Кавалло фондының махсус бүләген алды, һәм аның эше күпсанлы кеше хокуклары комитетларының борчылу предметына әверелде. Аны соавторлыкта чыккан бер мәкаләсе өчен кулга алганнар, анда исә куәтле бинар агулавыч химик коралларны тикшереп әзерләү буенча яшерен институт һәм шул институттан агулы химик матдәләр чыгу аркылы халыкка янаган куркыныч тикшерелә. Институт эшенең Мәскәү халкы саулыгына янаган куркынычы белән борчылып, доктор Мирзаянов Россия хөкүмәтенең химик коралларны юк итү турындагы ачык чакыруының ялган булуын, чөнки шул ук вакытта яшерен рәвештә яңа химик коралны тикшерү эшләре финанслануын кыю рәвештә ачып салган.

Мине доктор Мирзаяновка – 1991 елгы август путчыннан соң коммунистик эраның серле законнарын бозган өчен гаепләнүче беренче кешегә каршы Ельцин администрациясе гамәлләре хәвефкә салды. Белүегезчә, дәүләт серләре буенча совет законы Россия бәйсез дәүләткә әйләнгәннән соң гамәлдән чыкты. Аннары шул ачыкланды – Россиянең яшерен службалары дәүләт сәясәтенең үтә дә мөһим аспектлары буенча ачык фикер алышуларны һаман да бастыра киләләр икән. Шунлыктан, доктор Мирзаяновны кулга алу, мөгаен, күптән түгел урнашкан «демократик хокукларны» фикер иреге буенча сынарга теләгән реформист карашлы кешеләрне кисәтү өчен хезмәт итәдер. Аннан тыш, доктор Мирзаяновны аңа адвокат кертмичә тоткарлау һәм аңа гаепләү материаллары белән танышуны чикләү суд процессының халыкара кабул ителгән стандартларын боза. Доктор Мирзаяновны эзәрләүләр Клинтон администрациясенең элекке Советлар Союзын демократияләштерү буенча тырышлыклары белән турыдан-туры каршылыкка керә. Сез дә бу батыр галимгә карата кылынган гамәлләр буенча минем кебек үк борчыласыз дип ышанам һәм Сезне дә аны азат итү турында шәхсән мөрәҗәгать итәргә чакырам.

Ялгызы калган супердержава һәм дөньяның алдынгы демократия таянычы буларак Кушма Штатлар үз йогынтысы буенча тиңсез хәлдә калды. Доктор Мирзаяновка суд ноябрьдә башланыр сыман, инде озак көтәсе түгел. Сезнең хезмәткәрләр доктор Мирзаяновка ярдәм планнары турында Дәүләт департаментында ният ителгән брифинг уңаеннан мисс Рэнди Катсоянис белән 225-5147 телефоны аша тоташырга мөмкин.

Бу үтә әһәмиятле эшкә игътибарыгыз өчен Сезгә рәхмәтлемен.

Чын күңелдән,
кече Джон Конейрс,
закон чыгару һәм милли куркынычсызлык субкомитеты рәисе.

26.

Кадерле Крис!

Мин сезгә химик корал сыйфатында куллану өчен имеш тә Советлар Союзы әзерләп, арытаба Россия сынаган, үтә агулы, тире һәм үпкә аша кереп нерв системасын параличлый торган яңа фосфорорганик агулавыч матдәләр классы турында «Московские новости»да мәкалә бастырган өчен кулга алынган Россия химигы доктор Вил Мирзаяновка карата тирән борчылуымны белдерер өчен язам. Бу очракка минем игътибарны күренекле журналист, 30 еллык дустым, узган айда Frontline документаль телепрограммасы өчен материал эзләгәндә Мирзаянов белән Мәскәүдә очрашкан Дэвид Вайс юнәлтте. 1992 елның 19 сентябрендә чыккан мәкаләсендә доктор Мирзаянов 1987-1991 еллар арасында Мәскәүдәге Органик химия һәм технология Союз дәүләт фәнни тикшеренү институтында еллар буе «Новичок» буларак билгеле яңа агулавыч матдә әзерләнде дип раслаган. Аныңча, яңа агулавыч матдә химик корал кимәленә җиткерелеп, 1992 елда сыналган. Институтның өлкән фәнни хезмәткәре Владимир Углевның күптән түгелге мәкаләләре дә доктор Мирзаянов хәбәрен раслый.

Үз мәкаләсе аркасында доктор Мирзаянов 1992 елның 22 октябрендә кулга алынган. Аннары иреккә чыгарылган һәм дәүләт серләрен ачуда гаепләнеп, суд көтә. Ләкин, миңа хәбәр итүләренчә, аның корал ясау турындагы эше сергә алынмаган булган. Мин моны бигрәк тә химик һәм биологик кораллар буенча барлык элекке эшләрне сер астына алу турындагы премьер-министр Виктор Черномырдин кул куйган Министрлар Советы карарына бәйләп аңлыйм. Бу очрак өлешчә шунысы белән дә борчый, – администрация күптән түгел Химик корал буенча конвенцияне сенатның чит ил эшләре комитетына ратификация өчен җибәрде. Ул килешүгә 1992 елның 3 сентябрендә, ягъни доктор Мирзаянов мәкаләсе дөньяга чыкканчы ике атнадан азрак элек ирешелгән иде. Аның фаш итүләре җитди. Бу дөрес булса, мөгаен, Россия сөйләшүләрне ихлас алып бармаган һәм химик корал буенча аның күптән түгел әзерләнгән коралын, ул конвенциягә кушымта булган контроль исемлеккә кермәү сәбәпле, тыймый торган килешүгә кул куйган.

Химик корал буенча конвенцияне комитетта тикшерү алдыннан, минемчә, администрация бу проблема буенча безгә ачык билгеле үз позициясен әзерләсә һәм доктор Мирзаянов очрагы буенча да, Россиянең химик корал программасы буенча киңрәк планда да үзенең барлык тырышлыклары турында хәбәр итсә максатка ярашлы булыр иде. Аерым алганда, доктор Мирзаяновның сүзләре дөрескә чыккан очракта, Кушма Штатларның яисә дөнья җәмәгатьчелегенең бу проблема буенча нинди юридик базада эш итә алуын белү мөһим.

Январьда президент Клинтон президент Ельцин белән очраша. Бу проблеманы шул чакта күтәрү максатка ярашлы булыр дип уйламыйсызмы? Сезнең фикерне ишетергә телим.

Чын күңелдән,
Дэниел Пэтрик Мойнихэн

27.

Кадерле Майор әфәнде!

«Дөнья өчен җаваплылык» Германия галимнәре инициативасы йөкләмәсе буенча мин сезгә Россиядәге коллегабыз белән булган хәлләрне җиткерергә телим. Ул Вил Мирзаянов, узган елның январена кадәр Мәскәүдәге Органик химия һәм технология дәүләти тикшеренү үзәгендә (ГСНИИОХТ) эшләгән. Доктор Мирзаянов 1991 елда Мәскәү мэрына һәм 1992 елда Россия җәмәгатьчелегенә («Московские новости» журналы аркылы) шул институтта үтә агулы (АКШның VX нерв-паралитик агентыннан 8-10 тапкыр агулырак!) бинар химик корал әзерләнү һәм шул коралның ике районда (Сарытауда һәм Үзбәкстанда) сыналуы турында хәбәр иткән. Үз публикацияләрендә шулай ук бу супер-агуның күпмедер күләме шул институтта саклану, ә моның әйләнә-тирәлек һәм Мәскәү халкы өчен бик зур куркыныч тудыруы турында әйткән.

1992 елның октябрендә доктор Мирзаянов Россия Куркынычсызлык министрлыгы (элекке КГБ) тарафыннан кулга алынып, 11 көн Мәскәүнең Лефортово төрмәсендә тотылган, барлык шул вакытта сорау алуларга тартылган. 1992 елның 1 ноябрендә Лефортово төрмәсеннән иреккә чыгарылган, ләкин, үзе турында Куркынычсызлык министрлыгына еш хәбәр итеп торырга тиеш булганга, аңа Мәскәүдән китү тыелган. Аңа карата җинаять эше ачылган, – ул «дәүләт серен ачуда» гаепләнгән, һәм шуннан соң көн саен сорау алуларга тартылган.

Узган елның январь азагында доктор Мирзаянов Мәскәү институтындагы эшеннән бушатылган.

Суд 1993 елның декабрендә яисә 1994 елның январенда башланыр сыман. Ул, иң ихтималы, ябык суд булыр. Ләкин, барыннан да кырысрагы шул, – суд һәм гаепләү ягы 1993 елның 30 мартында, ягъни тикшерү башлангач биш айдан соң чыккан декретка таяначак! Бу демократик илләрдәге теләсә кайсы юридик процедурага каршы килә. Ике факт буенча да судның гаделсез һәм законсыз булуын, Берләшкән Милләтләр Декларациясе принципларына сыешмавын көтәргә була. Шунлыктан, без ЮНЕСКОдан һәм аның кеше хокуклары комиссиясеннән Россия хөкүмәтенә һәм Россия Генераль прокуроры Алексей Казанник әфәндегә процедураларга карата протест җибәрүне һәм судны тулысынча аннуляцияләтүне сорыйбыз. Арытаба без, доктор Мирзаянов яңа химик коралларның составы турында да, аны җитештерү процессы турында да химик яисә техник нечкәлекләрне дөньяга чыгармаган, дип ассызыкларга телибез. Ул дәүләт серләрен ачмаган! Химик корал буенча 1993 елның январенда Парижда кул куелган Конвенция күзлегеннән караганда, доктор Мирзаянов халыкара җәмәгатьчелеккә Мәскәүдә һаман да үтә агулы бинар химик кораллар буенча тикшеренүләрнең дәвам итүе турында белешмәләр биргән (бу фактларны Россия хөкүмәте кире кага иде). Бу химик корал һәм аның прекурсорлары Химик корал буенча конвенциянең ахыргы текстына кушымта булган бер генә контроль исемлеккә дә, шулай ук Россиядән экспортлау тыелган химик товарлар исемлегенә дә кертелмәгән (Мирзаянов бу турыда да бернинди химик яисә техник нечкәлекне бирмәгән!).

Шул фактлардан Химик корал буенча конвенцияне үтәү буенча Россия хөкүмәте ниятләренең җитдилегенә карата шик туа һәм халыкара әһәмиятле ике куркыныч момент барлыкка килә:

1) Химик корал буенча конвенцияне урап узу ихтималы;

2) химик коралның таралу ихтималы арту.

Без, Германиядәге меңгә якын галим, шулай ук Инженер һәм Галимнәрнең Глобаль Җаваплылык Берлегеннән (INES) булган йөз меңнән артык халыкара коллегалар, алда әйтелгән хәлләр буенча тирән борчылабыз. Доктор Мирзаянов югары җаваплылык тоеп эш иткән. Төрмәләр буенча ЮНЕСКО киңәшләренә таянып фикер йөрткәндә, бу җинаять эше кеше хокукларын тупас бозу булып тора.

Шулай итеп, без Сездән тагы да вакыйгалар барышын өйрәнеп, доктор Мирзаянов файдасына һәм Химик корал буенча Конвенцияне ныгыту максатында гамәлләр кылуыгызны сорыйбыз.

Рәхмәт!

28.

Президент Борис Н.Ельцинга

Кадерле Президент әфәнде!

Академиянең 39 мең әгъзасы йөкләмәсе белән, без «ил оборонасы интересларындагы катгый серле тикшеренүләр» (бинар корал әзерләү) турында белешмәләрне ачып салуда гаепләнүче химик Вил Мирзаянов уңаеннан борчылу белдерәбез. Гаепләүләр аның доктор Л.Федоров белән соавторлыкта 1992 елның 16 сентябрендә «Московские новости»да химик кораллар ясау программасының дәвам итүе, шул сәбәпле әйләнә-тирәлеккә куркыныч янавы турында мәкалә бастыруыннан соң башланган. Хәбәр ителгәнчә, гаепләү 1993 елның 30 мартында кабул ителгән һәм премьер-министр Черномырдин кул куйган яңа «дәүләт серләре исемлеге»нә нигезләнә. Ул яңа исемлеккә аңарчы химик корал дип билгеләнмәгән кораллар да кертелгән, һәм аны шушы эш буенча кайтмалы көчкә ия булган төсле итеп кулланырга тырышалар. Шулай итеп, гаепләүчеләр коллегабызның гамәлләрен шул кайтмалылык нигезендә законсыз дип танырга маташа булып чыга.

Без Сезне, доктор Мирзаянов өстеннән гаепләүләр алынсын һәм аңа һөнәри эшен дәвам итәр өчен дипломнары кайтарылсын, ул кешеләр тормышын яхшыртуга арытаба да үз өлешен кертә алсын өчен, бу эшкә катнашырга өндибез.

Бу эшне тиз тәмамлату халыкара һәм эчке мөнәсәбәтләрнең яхшыруына өлеш дип каралырга мөмкин. АКШ белән Россия арасында үзара ышаныч һәм үсә барган ачыклык коралсызлану һәм контроль процессының мөһим өлешенә әверелер.

Бу эшкә игътибарыгыз өчен рәхмәт.

Чын күңелдән,
доктор Сайрил Харрис

Копияләр: Россия Генераль прокуроры В.Г.Степанковка, Кеше хокуклары комитеты рәисе Сергей Ковалевка.

29.

Нью-Йорк Фәннәр Академиясе президенты, Нобель премиясе лауреаты Джошуа Ледербергның «Нью-Йорк Таймс» газетасы редакторы Макс Френкельгә хаты

Майкл Гордон үзенең 1 декабрь мәкаләсендә Россиядә нерв-паралитик тәэсирле яңа класслы агулавыч матдәләр ясалуны раслаучы Россия галимнәренең кулга алынуын кыскача искә алып үткән иде. Мин Сезнең шул галимнәрнең берсе, 1992 елның октябрендә дәүләт серен ачуда гаепләнеп кулга алынган химия докторы Вил Мирзаяновның эшенә аеруча игътибар итүегезне телим. Ул чакта әле аның эшенә кагылышлы, тикшерү өчен нигез булырлык бернинди Россия законы да булмаган: химик һәм биологик кораллар буенча барлык элекке эшләрне дәүләт сере дип бәяли торган яшерен карарны Министрлар Советы 1993 елның 30 мартында гына кабул иткән. Карар әлеге эшне карауга арткы число белән кертелгән, һәм 1993 елның 25 ноябрендә эш Россия Югары Суды тыңлавына бирелгән. Мирзаяновның ул программаны бары искә алуы белән генә дәүләт серләрен ачуы шикле булганга күрә, бигрәк тә дөньяга чыгарылмаган нормативларның закон көче булмау сәбәпле, бу эш буенча Югары Суд билгеләгән Генераль прокуратура яисә судья аны тиз арада туктатса, бик тә акылга сыешлы булыр иде.

Бүтән очракта без Мирзаянов дөреслекне әйткән, үтергеч бинар химик коралларның тулы бер классы ясалган, Россия галим-диссидентларны эзәрләү буенча совет гамәлләренә кире кайта, дигән нәтиҗә ясарга тиеш булабыз.

Ихлас хөрмәт белән,

30.

Кадерле Президент әфәнде!

Химик Вил Мирзаяновның әле һаман дәүләт серләрен ачуда гаепләнеп суд көтүенә борчылып, без тагы да бер тапкыр Сездән бу эшне туктату мөмкинлеген каравыгызны сорыйбыз. Сезнең исемгә 16 июльдә язган хатыбызда әйтелгәнчә, Мирзаяновка карата гаепләүләр Министрлар Советы 1993 елның 30 мартында кабул иткән яңа дәүләт серләре исемлегенә нигезләнә. Бу исемлеккә аңарчы химик корал дип бәяләнмәгән кораллар кертелгән. Ләкин, Мирзаяновка ягыла торган җинаять аның соавторлыкта язылган һәм алты ай элегрәк, 1992 елның 16 сентябрендә «Московские новости»да басылып чыккан мәкаләсеннән килеп чыга, – анда исә сүз аның химик кораллар ясау программасының дәвам итүе һәм шуңа бәйле рәвештә әйләнә-тирәлеккә янаган куркыныч уңаеннан борчылуы турында бара. Күрәсең, әлеге карар, кайтмалы көчкә ия буларак, Мирзаянов эше өчен чыгарылгандыр. Без бу эшне уңай чишү сез ирешергә теләп тырышкан демократик җәмгыятьне үстерү өчен хәлиткеч нәрсә дип ышанабыз. Шуңа күрә Сезгә аны кичекмәстән туктату буенча чаралар күрүегезне сорап мөрәҗәгать итәбез.

Россия Федерациясендә демократия урнаштыру һәм бөтен дөньяда тынычлык урнаштыру эшендә ихлас теләкләр белән,

рәистәш Джоел Л.Лейбовиц
рәистәш Паул Г.Плотц

31.

24 январь көнне Мәскәүдә доктор Мирзаянов өстеннән суд башлана. Хурлыклы үткәндәге кебек үк, ул суд ябык булып, аңа бәйсез күзәтчеләр кертелмәячәк. Доктор Мирзаяновны химик коралның аеруча куркынычлы төрләре турында белешмәләрне ачып салган өчен хөкем итәчәкләр. Аңа карата гаепләүләр арткы число белән имзаланган законга нигезләнә, һәм ул юри шушы максаттан чыгарылган шикелле. Тикшерүнең шушы һәм башка бик тә шикле карарлары эшне процедур сәбәпләр буенча туктату өчен җитәрлек булырга тиеш. Тик монда тагын кеше хокукларының мөһим принциплары да катнашлы. Доктор Мирзаянов мөһим белешмәләрне халыкка чыгарганда намус кушуы буенча эш иткән. Шәхси файда эзләмәгән. Химик кораллар турында белешмәләрне ачып ул бәлки дәүләткә яисә, ким дигәндә, югары дәүләт түрәләренең абруена зыян салгандыр. Аның гамәлләре ул чакта законсыз булмаган (кайтмалы көчкә ия булган законны куллану шуннан килеп чыга), ләкин алар, чыннан да, Россиядә күмәк фикер алышу өчен байтак сораулар тудырды. Әгәр Россия ачык демократик илгә әйләнергә тиеш булса, анда халык ачыктан-ачык тикшерергә хаклы булган бүтән проблемалар да күтәрелә торыр. Әгәр доктор Мирзаянов хөкем ителсә, бу дәүләт службалары кайбер сорауларны уңайсыз дип тапкан саен мәгълүмәт таратучыларга арткы число белән җәза бирә торган законнар чыгарылачак дигәнне аңлатмасмы соң?

Мирзаянов эшен алга сөрүче билгеле көчләр җәмәгатьчелекне һәм киләчәктә ихтимал булган бүтәнчә уйлаучыларны куркытырга ниятлиләр сыман. Россиянең «көч министрлыкларындагы» ул көчләр, демократик җәмгыятькә хас булган ачыграк эш алымнарына күчәргә туры килер дә, Советлар Союзы чорыннан калган иске өстенлекләрдән колак кагарбыз, дип куркалар. Доктор Мирзаянов эше, күп яклары белән, «иске гвардия»нең Россия җәмгыятен һәм аның институтларын демократияләштерүне тоткарларга сәләтен сынау булып тора.

Андрей Сахаров фонды (АКШ) дәүләтнең үз серләрен саклау буенча законлаштырылган интересы Россиянең демократик үсеше өчен үтә дә мөһим булган мәгълүмәт иреген ныграк буар өчен кулланылмас дип өметләнә. Без судка мөрәҗәгать итеп, аны Россия дәүләтенең чыннан да бәйсез тармагы буларак эш итәргә һәм басымга бирешмәскә чакырабыз. Доктор Мирзаянов барлык гаепләүләрдән азат ителер дип көтәбез.

32.

Фәнни алгарыш өчен Америка ассоциациясенең (AAAS) Россия Генераль прокурорына хаты (1994 елның 13 январе)

Белүебезчә, доктор Вил Мирзаяновны дәүләт серләрен ачуда гаепләп хөкем итү 1994 елның 24 январена билгеләнгән. Без бу процессны җәмәгатьчелек өчен ябык итәргә дигән күрсәтмә бирелгәнне аңлыйбыз. Кушма Штатлардагы иң эре, 138 мең әгъзаны һәм 296 ассоциацияләнгән фәнни төркемне үз эченә алган фәнни оешма буларак Фәнни алгарыш өчен Америка ассоциациясе (AAAS) доктор Мирзаяновка карата гаепләүләр уңаеннан җитди борчылу белдерә һәм Сездән аның судына чит ил күзәтчеләрен керттерүне сорый.

Безнең борчылу доктор Мирзаянов җәмәгатьчелеккә химик кораллар эшләнү, саклану һәм Мәскәү төбәгендә агып чыгу турында белешмәләр биргәндә һөнәри һәм әхлакый җаваплылыкка ия булган галим буларак эш иткән, кеше хокукларына һәм химик кораллар җитештерүне көйләүгә карата стандарт халыкара килешүләр яклавы астында булган дигән фактка таяна. Сүз Россия дә катнашкан күпсанлы халыкара актлар, шул исәптән Бактериологик һәм агулавыч коралларны җитештерү һәм саклауны тыю турындагы конвенция, Химик коралларны тыю турында декларация һәм Химик коралларны юк итү һәм җитештермәү, агулавыч химик матдәләр җитештерү һәм саклауны тыю турында СССР белән Кушма Штатлар арасындагы икеяклы килешү турында бара. Мәскәүдә агулавыч химик матдәләр җитештерү һәм саклау аркылы әйләнә-тирәлеккә һәм халык саулыгына янаган реаль куркыныч доктор Мирзаяновны, аның һөнәри һәм әхлакый җаваплылыгына ярашлы рәвештә, халыкка шул проблема буенча үзендә булган белешмәләрне чыгарырга мәҗбүр иткән.

Россия кеше хокуклары буенча да күп килешүләр белән бәйләнгән, аларның таләпләре дә, шул исәптән Бөтендөнья кеше хокуклары декларациясенең 9-10 статьяларына, Гражданлык һәм сәяси хокуклар буенча халыкара конвенциянең 9-10 статьяларына ярашлы рәвештә превентив кулга алуга һәм тикшерүгә каршы иммунитет, гадел һәм ачык суд хөкеменә гарантияләр Мирзаянов эшендә кулланылырга мөмкин. Россиянең һәм Көнбатыш милләтләренең инде, бәхеткә каршы, «салкын сугыш» хәлендә булмавы да бу эшкә «дәүләт серләре» катнаштырыла алмауга көчле аргумент өсти. Доктор Мирзаянов өстеннән ябык җинаять суды оештыру кеше хокуклары һәм гаделлек буенча халыкара стандартларның тиешенчә үтәлмәве уңаеннан борчылуны арттыра гына. Җинаять эше ачу һәм ябык хөкем оештыру безнең ике ил арасындагы яңа ачыклык һәм хезмәттәшлек рухына ярашлы түгел, ә ул рухны Президент Клинтонның бу атнада Россиягә визит белән килүе күрсәтә. Ул визитны һәм президентлар Клинтон белән Ельцинның хәзер бара торган ихлас очрашуларын тиешенчә тәмамлау өчен АКШ күзәтчеләрен судка кертүдән яисә хәтта доктор Мирзаяновка карата булган барлык гаепләрне алып ташлаудан да килешлерәк нәрсә юктыр.

Соңгы елларда Россия сәяси тоткыннарны азат итү һәм ябык судлар практикасын бетерү буенча шактый адымнар ясады. Мирзаяновны эзәрлекләү һәм аның өстеннән яшерен суд исә, үкенечкә каршы, электәге тоталитар режим практикасына кире тәгәрәү булып тора.

Бу мөрәҗәгать Сезнең тырышлык һәм ярдәм аркылы Мирзаянов эше буенча хөкем алып баручылар игътибарына җиткерелсә, Гражданлык һәм сәяси хокуклар декларациясенә ярашлы рәвештә ул суд ачык ителсә, без Сезгә рәхмәтле булыр идек. Әгәр суд чит ил күзәтчеләре өчен ачык ителсә, аңа үз вәкилебезне әзерләп җибәрү өчен ул турыда безгә мөмкин кадәр тизрәк хәбәр итүегезне сорыйбыз.

Чын күңелдән,
AAASның Фән һәм Җаваплылык иреге комитеты рәисе
С.К.Гонсалес

33.

Нью-Йорк Фәннәр Академиясе доктор Вил Мирзаяновның халыкара килешүләр һәм фәнни җаваплылыкның әхлакый стандартлары яклавы астында булган гамәлләр өчен хөкемгә тартылачагы турында хәбәр алды.

Без доктор Мирзаянов өстеннән гаепләүләрне алып ташлауны һәм 1994 елның 24 январендагы судка чит ил күзәтчеләрен кертүне сорыйбыз.

Галимнәрнең дөнья игътибарын үз хөкүмәтләрендәге кайбер затларның ихтимал булган языкларына җәлеп итү иреге фәнни ирекнең элементар өлеше булып тора. Бу ирекне мыскыллау бер үк вакытта ул хөкүмәтләрнең халыкара мөнәсәбәтләрдә ихласлыгына нигезләрне какшату дигән сүз.

Нью-Йорк Фәннәр Академиясе президенты
Джошуа Ледерберг, Ph.D

34.

Россия Федерациясе Генераль прокуроры Алексей Казанник игътибарына

Кузнецкий мост,13, Москва, Россия 35. 1994 елның 14 январе.

Кадерле Казанник әфәнде!

Хатка беркетелгән резолюциядән күренгәнчә, 1945 елда Манхэттен проекты атомчы-галимнәре нигезләгән Америка Галимнәре Федерациясе Мирзаянов эше турысында елдан артык борчыла. Без Сезгә ул гадел хөкем тикшерүенә тартылачак дигән гарантия алыр өчен мөрәҗәгать итәбез. Хатыбыз суд ябык булачак дигән хәбәр сәбәпле языла. Аны хөкем итә торган законның ул янәсе язык кылган чакта әле булмавын да беләбез.

Мирзаянов эше хәзер Америка фәнни җәмгыятендә киң билгеле һәм безнең ике дәүләттә дә иң югары кимәлдә тикшерелә. Шул сәбәпле без ул эш кызыксынучы барлык яклар өчен дә ярашлы юл белән чишелер дип көтәбез.

Мирзаяновка яисә безгә бирә алган ярдәм я киңәшләрегез өчен сезгә алдан ук рәхмәт.

Чын күңелдән,

35.

Россиянең Генераль прокуроры

Кадерле әфәнде!

Үзен бөтен дөньяда кеше хокукларын һәм коллегаларның фәнни иреген ныгытуга багышлаган оешма буларак, без 24 январьга химик Вил Мирзаянов эше буенча ябык суд хөкеме ният ителү хәбәре уңаеннан борчылабыз. Сездән моны булдырмау өчен барысын да эшләвегезне сорыйбыз.

Ябык суд җинаять эшен дәүләт серләренең кайтмалы көч бирелгән яңа исемлеге нигезендә тикшерүгә бәйле гаделсезлекнең әле бер генә компоненты булып тора. Ябык суд үткәрелсә, Россия чыннан да бинар химик коралларның яңа төркемен ясаган дип фараз итәргә мөмкин. Шуңа күрә без катгый рәвештә Сездән, химик корал эшләүне тыю буенча бүтән милләтләр белән берләшергә дип сезнең ил игълан иткән нияткә шик төшмәсен өчен, бу эзәрләүне туктатуны сорыйбыз.

Чын күңелдән,
рәистәш Джоел Л.Лейбовиц
рәистәш Паул.Г.Плотц

36.

1994 елның 19 январе

Галиҗәнап!

Без АКШ Милли Фәннәр Академиясенең Кеше хокуклары комитеты йөкләмәсе буенча, аның, хәбәрләргә караганда, Россиядә химик корал буенча тикшеренү һәм әзерлек эшләренең дәвам итүе турында халыкка белдерүләр аркылы дәүләт серен ачуда гаепләнеп 1994 елның 24 январенда Мәскәү шәһәр судының ябык утырышында хөкемгә тартыласы фәнни коллегабыз, Россия химигы Вил Мирзаянов язмышы белән тирән борчылуын белдереп язабыз.

Комитетта булган белешмәләр буенча, доктор Мирзаянов химик кораллар турында мәгълүмәтнең техник моментларга карамый торган өлешен генә ачкан, һәм моны ул Россия халкын һәм бүтән халыкларны аермачык куркыныч турында кисәтү өчен эшләгән. Комитет шулай ук Мирзаянов халыкка белдерүләр ясаган чакта химик кораллар буенча тикшеренү һәм әзерлекләр турында белешмәләрне ачуның әле законсыз булмаганын да аңлый. Россия Федерациясе үзенең дөньяга чыгарылмаган дәүләт серләре исемлегенә химик кораллар буенча тикшеренү һәм әзерлекләрне 1993 елның 30 мартында – доктор Мирзаяновны гаепләүгә кадәр биш айдан артык үткәч өстәгән. Россиянең яңа Конституциясе законнарны арткы число белән кулланырга рөхсәт итми.

Без Россия хөкүмәтенә доктор Мирзаянов өстеннән барлык гаепләүләрне алуны сорап мөрәҗәгать итәбез, чөнки алар Россия Конституциясен турыдан-туры бозалар.

Гаепләүләр алынмаса, без Россия доктор Мирзаяновка гадел суд хөкеме тәэмин итәр дип көтәр идек һәм ул хөкемне БМОның Бөтендөнья Кеше хокуклары декларациясенә ярашлы рәвештә ачык итүне сорар идек. Доктор Мирзаянов үз намусы кушканча эш иткән, һәм шуңа күрә, үзенең сүз ирегенә хокукы һәм рәсми рәвештә дәүләт сере дип танылган белешмәләрне ачмавы нигезендә акланырга тиеш.

Чын күңелдән

37.

Кадерле Президент Ельцин!

Органик химия һәм технология дәүләт институтының элекке тикшеренүчесе Вил Мирзаянов өстеннән суд башлану 24 январьга билгеләнгән. Юристларның Кеше хокуклары комитеты якынлашып килгән ул суд хөкеменең шартлары һәм процедурасы уңаеннан борчыла. Беренчедән, безгә килгән белешмәләргә караганда, Мирзаянов Россия хөкүмәтенең химик кораллар өлкәсендәге тикшеренүләрне финанслауны дәвам итүен фаразлаучы, соавторлыкта язылган мәкаләсе өчен кулга алынган. Мирзаянов әфәндене Россиянең химик кораллар җитештерүе турында белешмәләрне ачканы өчен хөкем итәчәкләр. Бу гаепләүләр ул үз мәкаләсен язган чакта әле булмаган законга, № 256 16 30.03. 1993 ел карарына нигезләнә. Ул документ белән Министрлар Советы Россия Федерациясе хөкүмәтенең № 733 55 18.09.1992 ел карары белән кабул ителгән «Дәүләт серенә караган белешмәләрнең вакытлы исемлегенә» үзгәрешләр керткән. Димәк, закон арткы число белән кулланыла һәм Мирзаянов әфәнденең үзенә карата гаепләүләр турында искәртелү һәм белешмә алу буенча төп хокукын кире кага.

Россия дә кул куйган Гражданлык һәм сәяси хокуклар буенча халыкара конвенциянең 15 статьясында: беркем дә нинди дә булса җинаять милли яисә халыкара законнар белән тыелганчы шундый җинаятькә керә торган гамәле яисә гамәл кылмавы өчен гаепләнә алмый, диелгән.

Постфактум тикшеренү дә Россия Конституциясенең 15 статьясы белән тыелган. Аның 3 пунктында: «Дөньяга чыгарылмаган законнар кулланылмый» диелгән. Яңа Конституциянең 54 статьясының өстәмә 1 пункты: «Җаваплылыкны билгели яисә авырайта торган закон кайтмалы көчкә ия түгел», дип раслана.

Безне Россия хөкүмәтенең судны барлык күзәтчеләр өчен ябык итәргә ниятләве турындагы хәбәр дә борчый. Яшерен хөкемнәр Россия төзергә ниятләгән ачык демократик җәмгыять белән асылда ярашмый. Шуңа күрә, без Россия хөкүмәтеннән судка бәйсез Россия һәм чит ил күзәтчеләрен керттерүне сорыйбыз.

Мирзаянов эше Россия хөкүмәтенең кеше хокукларын хөрмәт итәргә һәм законлы институтлар гына төзергә дигән ниятләренә кырыс сынау булып тора. Без Сезгә судлар закон хокукларына ярашлы рәвештә дәүләтнең бәйсез тармагы буларак эш итсен һәм хөкүмәт басымыннан азат булсын өчен мөрәҗәгать итәбез.

Чын күңелдән,

38.

Сафларында 43 000 әгъза торган Америка Физиклар Җәмгыятенең Галимнәрнең халыкара иреге комитеты бөтен дөнья физикларының һәм башка галимнәренең хокукларын күзәтү һәм аларга тиешле ярдәм күрсәтү белән шөгыльләнә. Безнең игътибарны Мәскәүдә нерв-паралитик агулавыч матдәләр җитештерелү турында борчулы белешмәләр бастырган Россия химигына карата газета публикациясенә нигезләнгән җинаять эше буенча суд хөкеме үткәреләчәге җәлеп итте.

Арытаба безгә суд хөкеменең чит ил күзәтчеләре өчен ачык булмаячагы билгеле булды. Доктор Мирзаяновның хөкемгә химик корал җитештерүне тыя торган, Россия Федерациясе дә кул куйган ким дигәндә ике халыкара килешүгә – Химик коралсызлану Конвенциясенә һәм Химик коралны тыю турында декларациягә ярашлы гамәле өчен тартылуы хәвефле. Без доктор Мирзаянов өстеннән хөкемнең халыкара күзәтчеләр өчен ачык булуын һәм аңа карата гаепләүләрнең туктатылуын сорыйбыз.

Бу эшкә игътибарыгыз өчен рәхмәт. Сезнең җавапны көтәбез.

Чын күңелдән,
Фанг-Ли-Жи
Галимнәрнең халыкара иреге комитеты рәисе.

39.

Хөрмәтле Генераль прокурор, сезгә элекке СССР халык депутатлары съезды буенча коллегагыз мөрәҗәгать итә. Шул авыр чакларда Сезнең Борис Николаевич Ельцинга Югары Советтагы демократларны җитәкләргә мөмкинлек биргән бер игелекле гамәлегез минем өчен әлегәчә ул вакытның иң якты вакыйгаларыннан берсе булып тора.

Хәзер, инде демократия җиңде кебек тоелганда, Сезнең бөтенләй бүтән бер эшкә, химик-галим Вил Мирзаянов өстеннән суд хөкеменә ашыгыч катнашуыгыз сорала. Аны имеш тә серлелек режимын бозган дип гаепләүнең нечкәлекләренә керергә теләмим. Әгәр без салкын сугышны туктатып, химик коралны тулысынча юк итүгә керешә алганбыз икән, халыкара җәмәгатьчелектән тагы да нинди серләрне яшерергә кирәк? Агулавыч матдәләрнең яңа төрләрен әзерләүнең дәвам итүе фактынмы? Халыкара җәмәгатьчелек алдында Мирзаянов өстеннән процесс Россия җитәкчелеге алып барган сәясәткә, шулай ук бөтен тынычлык көрәшенә төзәткесез әхлакый зыян салырга мөмкин.

Бу үз сәләтләрен массакүләм юк итү коралы ясауга сарыф итәргә мәҗбүр булган бөтен бер буын галимнәрнең һәм инженерларның гаебе түгел, ә фаҗигасе булып тора. Мирзаянов авазы – тулы бер буынның намус авазы – буылырга түгел, якланырга тиеш.

Академик Роальд Сәгъдиев,
АКШның Мэриленд университеты

40.

Кадерле Генераль Прокурор!

Мин доктор Вил Мирзаянов өстеннән суд хөкеменең Мәскәү шәһәр судында, 24 январь, дүшәмбе көнгә ниятләнгәнен беләм.

Былтыргы визитым вакытында мин доктор Мирзаянов белән очрашу бәхетенә ирешкән идем, без аның белән берничә кат озак кына сөйләшеп алдык. Танышу вакытында мине аның ихласлыгы, турылыгы, үз илен нык яратуы бик сокландырды. Анда бернинди мин-минлек юк, тирән патриотДизм һәм мәскәүлеләрнең саулыгы турында чын борчылу гына бар иде, һәм шул аны үз институтының һәм хәрби-индустрия комплексының әйләнә-тирәлек өчен куркынычлы эшчәнлегенә игътибар юнәлтүгә этәргән дә инде.

Бу батыр кешене шундый гамәлләр кылырга һәм мине Пентагон материалларын дөньяга чыгарырга этәргән сәбәпләрнең бер үк төрле булуын тоям. Барыбызның да бәхетенә каршы, без инде бүтән, салкын сугыш беткән чорда яшибез. Ләкин шуны танырга тиешбез, – без коралларга контроль буенча реаль мәгънәле килешүләр төзегән бер вакытта, аларның гражданнар контролендә булуы да мөһим. Сталин чорында доктор Мирзаянов хөкүмәт дошманы дип игълан ителгән булыр иде. Хәзер исә ул гражданлык җаваплылыгының яңа халыкара нормасын беренчеләрдән булып нигезләүче, Сезнең илдә барган реформаларның һәм демократияләштерүнең алгы сызыгында баручы кеше дип танылырга тиеш. Мирзаяновны һәм аның кебек башкаларны дәшмәскә мәҗбүр итү Сезнең илдә әйләнә-тирәлекне саклау проблемаларын чишәргә яисә теләсә кайчан ихтимал булган химик агулану куркынычын киметергә булышмас. Мәгәр Россиянең халыкара килешүләрне үтәргә ниятләп белдергән вәгъдәләренә дөньяның ышанычы кимүгә китерер. Россия гражданнары хөкүмәтнең элекке үз ялгышларын төзәтүгә сәләтенә, үзләренә карата гадел булачагына ышанмый башлар.

Сезнең рәсми вәкилләрегезнең берсе безнең илдәге кайберәүләргә Мирзаянов өстеннән хөкем вак һәм әһәмиятсез нәрсә дип белдергән иде. Ышаныгыз – Мирзаянов эше безгә үз мәдәниятебезнең иң зур кыйммәте дип сүз иреген санаганга күрә аеруча мөһим. Галим кеше тагы да зуррак куркынычны булдырмас өчен халыкка белешмәләр бирергә, коррупцияне һәм кодрәтле түрәләрнең сәләтсезлеген фаш итәргә хаклы һәм җаваплы.

Мирзаянов эше Россиядә төзелә торган демократия өчен лакмус кәгазе булып тора. Ул элекке режимда эзәрләнгән, хәзер исә хаклы рәвештә һәркайда хөрмәт ителгән Андрей Сахаров традицияләрендәге кеше. Мин Сездән, үз кодрәтегезне кулланып, бу эшне кичекмәстән туктатуыгызны сорыйм. Россиянең яңа Конституциясендә моның өчен нигезләмәләр күп. Ул гына да түгел, мин Сездән үз офисыгызга доктор Мирзаяновның фаш итүләре һәм башка серле химик кораллану программалары, куркынычлы хәрби химия гамәлләре буенча интенсив тикшеренүләр алып барырга кушуыгызны сорыйм.

Хөрмәт белән,

41.

РФ исеме белән 1994 елның 08 июнендә Мәскәү ш. Перовский муниципалитет-ара (район) халык суды, суд рәисе халык судьясы Н.К.Воробьев, халык утырышчылары В.И.Коровин һәм Л.И.Калинина, адвокат А.Я.Аснис составында, секретарь Н.В.Дударева катнашында узган ачык суд утырышында Мирзаянов Вил Солтановичның Россия Федерациясе Федераль иминлек службасына, Россия Федерациясе Генераль прокуратурасына һәм Органик химия һәм технология Россия дәүләт фәнни тикшеренү институтына (ГРНИИОХТ) әхлакый зыянны каплату турындагы дәгъвәсе буенча № 2 2646/4 94 гражданлык эшен тикшереп,

КАРАР ИТТЕ:

Мирзаянов Вил Солтановичның дәгъвә таләпләрен өлешчә канәгатьләндерергә.

Мирзаянов Вил Солтанович файдасына Россия Федерациясе Генераль прокуратурасыннан әхлакый зыянны каплау исәбенә акчалата формада барлыгы 20.000.000 сум (егерме миллион сум), Органик химия һәм технология Россия дәүләт фәнни тикшеренү институтыннан барлыгы 10.000.000 сум (ун миллион сум) йолып алырга.

В.С.Мирзаяновның Россия Федерациясе Федераль иминлек

службасына әхлакый зыянны каплату турындагы дәгъвәсен КИРЕ КАГАРГА.

Карар Мәскәү шәһәр судына 10 көн эчендә шикаять ителергә мөмкин.

Халык судьясы ___ (Н.К.Воробьев)

Халык утырышчылары (имзалар)

4

2. Фәннәс Мирзаянов гәиләсе шеҗәрәсе.

Исемнэр индексы