Анар Бекмырзақызы Салқынбай Қазақ тілінің тарихи грамматикасы оқу-әдістемелік кешен
жүктеу/скачать 0.71 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ
ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ Жүсіп Баласағуни еңбегі: а) Гүлстан-би Түрки. ә) Дивани луғат-ит турк б) Кодекс Куманикус в) Қутадғу білік г) Ақиқат сыйы Махмут Қашқари қай ғасырда өмір сүрді? а) VІІ ә) ХІ б) ХІІІ в) ІХ г) Х Орхон-Енисей ескерткіші қай ғасырға жатады? а) Б.э.д. І ғ. ә) б.э.д. V ғ. б) ІХ-ХІІ ғ. в) V-VІІІ ғ. г) орта ғасыр Қазақ әдеби тілі қай кезеңнен басталады? а) ХІІІ ғ. ә) Орта ғасыр. б) ХVІІғ. в) ХVІ ғ. г) Көне түркі кезеңі Самойлович жүйелеуі бойынша қазақ тілі қай тілдер жүйесінен орын алған. а) Д- тобы ә) Р-тобы б) тау тобы в) таулық тобы г) З – тобы Н.А.Баскаков түркі тілдерінің дамуын неше кезеңге бөледі? а) төрт кезеңге ә) бес кезеңге б) үш кезеңге в) алты кезеңге г) кезеңге бөлмеген М.Томанов қазақ тілінің тарихи даму кезеңдерін неше кезеңге бөлген? а) Бес кезеңге ә) үш кезеңге б) төрт кезеңге в) алты кезеңге г) кезеңге бөлмеген Қазақ тілі қай тілдік бірлестіктің құрамына кіреді? а) оғыз тобы ә) оғыз-қыпшақ тобы б) қарлұқ-қыпшақ тобы в) ноғай тобы г) қыпшақ тобы Бүгінгі тілдік ерекшеліктерге талдау жасай отырып, тарихқа белгісіз кезеңдердегі тілдің сипатын болжайтын қандай тәсіл? а) диахрондық тәсіл ә) перспективті тәсіл б) ретроспективті тәсіл в) синхрондық тәсіл г) тарихи-салыстырмалы тәсіл. Тілдік деректердің тарихи байланысы мен жүйесін сақтай отырып салыстыратын тәсіл. а) тарихи-салыстырмалы тәсіл. ә) ретроспективті тәсіл б) перспективті тәсіл в) синхрондық тәсіл г) диахрондық тәсіл Жүйелілік қатынастар арқылы көрінетін тілдік ярустарды салыстыруда қолданылатын тілдік әдіс. а) диахрондық тәсіл ә) типологиялық-салыстыру әдісі б) перспективті тәсіл в) синхрондық тәсіл г) тарихи-салыстырмалы тәсіл. Белгілі бір тарихи кезеңдегі тілді жан-жақты сипаттауға құрылатын әдіс. а) диахрондық тәсіл ә) ретроспективті тәсіл б) перспективті тәсіл в) синхрондық тәсіл г) тарихи-салыстырмалы тәсіл. Тілдердегі ортақ заңдылықтар, ортақ ерекшеліктер негізінде зерттейтін тәсіл. а) диахрондық тәсіл ә) ретроспективті тәсіл б) типологиялық модификация тәсілі в) синхрондық тәсіл г) тарихи-салыстырмалы тәсіл. Түркі бірлестігі дәуірінің бірінші кезеңін атаңыз. а) алтай кезеңі ә) көне түркі қағанаты кезеңі б) орта түркі кезеңі в) ХУ ғасырда г) Алтын орда кезеңі “Қазақ тілі тарихи грамматикасы“ оқулығының авторы. а) Ғ.Айдаров ә) С.Аманжолов б) Ә.Құрышжанов в) М.Томанов г) Н.А.Баскаков “Қазақ тілі тарихи грамматикасының“ ең бірінші бағдарламасын жасаған автор. а) Ғ.Айдаров ә) М.Томанов, Ғ.Қалиев. б) Ғ.Қалиев, С.Аманжолов в) М.Томанов, А.Аманжолов г) Ә.Құрышжанов, М.Томанов Көне түркі тілінде неше дауысты бар? а) жеті ә) он екі б) тоғыз в) сегіз г) он Көне түркі жазба ескеткіштерінде қай дауысты дыбыс жоқ. а) а,е ә) ә б) ы,і в) о,ө г) и,у Көне түркі жазбаларындағы ашық дауыстылар. а) о,ө,у ә)ы,і,а,е, б) е,ә,о,у в) а,е г) ә,ө,о,ұ 20. Көне түркі жазбаларындағы қысаң дауыстылар а) ы,і,у,ү ә) а,е,і,ы, б) ы,у,а,е в) а,о,е,ұ г) а,ы,у,і, 21. Көне түркі тіліндегі жуан дауыстылар. а) а,у,і,е ә) а,о,е,і,ы,ө б) а,у,о, ы в) і,ө,ы.у. г) а,ы,у,е,і Көне түркі тіліндегі жіңішке дауыстылар. а) а,ә, у,е, ә) е,ө, ү, і б) ы,а,у,ә,і в) і,ә,ы,у,а, г) і,ә,ы,а,е, 23. Көне түркі тіліндегі жартылай ашық дауыстылар. а) а, у, е ә) е, у, і. б) у, і, ә в) а, е, і, ә г) о, у 24. Көне түркі тіліндегі езулік дауыстылар. а) а, у, ә, і. ә) а, е, ы, і. б) а,у,і,ә,ы, в) ы,у,і,е, г) ы,ө,е,а 25. Көне түркі тіліндегі еріндік дауыстылар. а) о,ө, у, ү. ә) а,ы,е,ә б) ы,у,ә,е,о в) ы,а,е,і,ә г) а,у,ы,е, 26. Көне түркі тіліндегі неше дауыссыз фонема болған? а) 15 фонема ә) 22 фонема б) 16 фонема в) 14 фонема г) 20 фонема 27. Көне түркі тіліндегі тек жуан дауыстылармен тіркесетін фонемалар. а) в,ф,к,й,ц, ә) ж,л,г,н,п,щ б) ч,с,м,и,т, б, в) б, д, ғ, қ, л, н, т г) ф,в,е,к, р,п,з 28. Көне түркі тілінде сөз басында айтылмайтын дауыссыздар. а) в,к,р,м,ц,й ә) д, г, ғ, н, ң, р, з б) к,н,р,г,ш,л,д в) м,п,н,р,т, г) б,щ,ш,л,р,т,и, 29. Ә дыбысы қай кезеңнен бастап қолданыла бастаған. а) ХІ ғасыр. ә) УІІ ғасыр. б) УІІ ғасыр в) көне түркі кезеңі г) орта ғасыр 30. Көне түркі тіліндегі тұрақсыз дыбыстар. а) т,л,д,н ә) п,р,н, б) т,н,п,р,о в) л, р г) ч,с,м,и,т 31. Фузиялық өзгешелік деген не? а) Түбір мен түбір арасындағы ерекшелік ә) дыбыс пен дыбыс арасындағы ерекшелік б) түбір мен қосымша арасындағы ерекшелік в) қосымша мен аффикс арасындағы ерекшелік. г) түбір мен суффикс арасындағы ерекшелік 32. Н-д-т өзгерісі қандай ерекшелікке жатады. а) ешқандай ерекшелік емес. ә) фузиялық өзгешелік б) дыбыстар сәйкестігі в) дыбыстық алмасу г) тектес емес сәйкестік 33. Протезалық құбылысты көрсетіңіз. а) орыс, ораза ә) өмір, орақ,ол б) асық, үздік в) ырас, айран г) ықылас, асырау 34. Протезалық құбылысты көрсетіңіз. а) Іренжу, ылашын, ырахмет ә) ысырап, ыдыс б) ынсап, Ыдырыс в) Ынтымақ, ықылас г) іс, іскер, ілесу 35. Сөз ортасындағы тарихи элизияланған дыбыстарды анықтаңыз. а) майда, маса ә) мақта, марапатттау б) мән, мәлім в) сана, аттау г) мансап, тайпақ 36. Түркі тілдерінің ішінде ерін үндестігін жүйелі сақтаған тіл. а) Өзбек тілі ә) қазақ тілі б) қырғыз тілі в) татар тілі г) қарақалпақ тілі 37. Аса ежелгі заманда түркі сөздері неше буынды болған. а) екі буынды ә) бір буынды б) үш буынды. в) төрт буынды г) буын болмаған. 38. Дауыстылар гармониясы қандай сипатта көрінген? а) лабиальдық ә) лабиальдық және палатальдық б) палатальдық в) гармония болмаған г) еріндік үндесу 39.Сингармониялық паралелльдерді көрсетіңіз. а) арсию, ырсию, маңқию, мыңқию ә) асып-тасып, ай-шай б) жап-жарық, тап-таза в) бұлт, таза, жаса г) жіңішке, жуан, жас, кәрі 40. Сингармониялық параллельдерді көрсетіңіз. а) ақ, пәк, қара ә) мақсат, мән, майда б) шөкім-шоқым, балбырау-былбырау в) сан, сапа, сара г) сен, сән, салтанат, сайра 41. Сингармониялық варианттарды көрсетіңіз. а) жай-жәй, және-жана, әкіреңдеу-ақыраңдау ә) бала-балапан б) майса, балауса, в) жайна-жадыра, жазира г) тара-тала, таса 42. Көне түркілік -ч дыбысы қай диалектіде сақталған? а) оңтүстік диалектіде ә) солтүстік диалектіде б) батыс диалектіде в) орталық диалектіде г) жетісу диалектісінде 43. Көне түркі жазбаларында сөз басында қандай дыбыстар басым келеді. а) ұяң ә) қатаң б) үнді в) ызың г) барлық дауыссыз 44. Алтай гипотезасы бойынша туыс тілдерді көрсетіңіз. а) түркі-славян ә) түркі-фин-угор, славян б) түркі - қытай в) моңғол, славян, қытай г) түркі, монғол, фин-угор, тұңғыс манчжур 45.Көне түркі тілінде дауыстылардың жуан-жіңішке болып үндесуі қай дәрежеде. а) екінші буында сақталмаған ә) сөзде толық сақталған б) үшінші буында сақталмаған. в) толық сақталмаған г) мүлде сақталмаған 46. Көне түркі тіліндегі аффрикат дыбыстарды көрсетіңіз. а) тс, тш, лт,рт ә) ар,ур б) тс, тш в) нт, рт, лт, г) мт,ит, ар. 47. Орхон-Енисей жазбаларында қай көптік жалғау кездеседі. а) –лар, -лер ә) –лар, -лер, -тар б) – лар, -лер, -дар, -дер в) -тар, -тер, -дар, -дер г) -т, -з, -қ,-лар, -лер 48. Морфологиялық ығысу теориясын ұсынған автор. а) А.Н.Кононов ә) В.А.Богородицкий. б) С.Е.Малов в) М.Томанов. г) Н.А.Баскаков 49. Фузия деген не? а) түбір ішіндегі дыбыстық ерекшеліктің болуы ә) қосымшаның байланысуы б) сингармониялық жүйе в) Түбір мен қосымша арасының жымдасуы г) буындардың қалыптасу жүйесі 50. Көсемшенің қай түрі көне түркі тілінде қолданылған. а) –ып, -іп, -п ә) –а, -е, ып, -іп б) –ны, іп, п в) а,-е, -п, -пан, пен, г) -қалы,-келі, -ғалы, -гелі 51. –У тұлғалы қимыл есімінің көне тұлғасы. а) –ун, -үн ә) -ғу, гу б) -ғару, -геру, в) –сы, сыз, си. г) – у, ау, еу. 52. Түбірлердің синкретизмі теориясының авторы. а) А.Н.Кононов. ә) Э.В.Севортян. б) С.Е.Малов в) Н.А.Баскаков г) С.Исаев 53. Есім мен етістік мағынасының жақындығы. а) Ығысу ә) Түбір синкретизмі б) Фузия в) Флексия г) Сәйкесу 54. Түбір синкретизмін табыңыз. а) Толық, тотық ә) Қат, қатқыл б) Аш-аш в) Сабақты, сабақта г) Тарақ, сабақ 55. Түбір синкретизмін табыңыз. а) тоң, тоң ә) тот, тоты б) бас, басшы в) кеңес, кеңесу г) асты, ащы, аспаз 56. Түбір синкретизмін табыңыз. а) астық, аспаз ә) ат, ат, ат б) мектеп, ұстаз в) оқу г) оқушы, білім 57. Түбір синкретизмін табыңыз. а) қартай, қартаю ә) күйік, күдік б) кеңіс, кеңістік в) көн, көн г) ұзын, ұзақ 58. Тарихи синонимдерді табыңыз. а) өткір, өткер ә) қара, сары б) жақын, жанау в) тура, түзу г) тарс-тұрс 59. Тарихи омонимдерді табыңыз. а) тап-таза, қап-қара ә) қап-қара, әппақ б) көк, көп в) кеш, қаш г) той, той, той 60. Орыс тілінен енген сөздерді табыңыз. а) бәтенке, кәрзеңке ә) ренжу, әуе б) нан, сағат в) самолет, ырыс г) ынтымақ, мектеп 61. Орыс тілінен енген сөздерді табыңыз. а) дәптер, кеме ә) биік, аласа б) кәмпит в) мәмпәси, мәслихат г) дәріс, сынып 62. Орыс тілінен енген сөздерді табыңыз. а) сөмке, жәрмеңке ә) нар, наркескен б) шипа, шипагер в) совет, қайсар г) қанат, қамшы 63. Түрік тілінен орыс тіліне енген сөзді табыңыз. а) жас ә) қамшы б) қанат в) гүл г) нан 64. Тәуелдік жалғау қай есімдіктен қысқарған. а) жіктеу ә) сұрау б) өздік в) болымсыз г) қысқармаған 65. “Мухаббат наме” қай дәуірде жазылған. а) Алтын орда дәуірі ә) монғол шапқыншылығы кезі б) араб шапқыншылығы кезі в) қазан төнкерісінен кейін г) көне түркі кезеңі 66. -ған есімшесінің орнына жұмсалған тұлға. а) іп, іп, п ә) мыш б) лар, лер в) ыс, іс г) ық, ік 67. Түркі тілінің алғашқы грамматикасын жазған түркі ғалымы. а) Баласағұни ә) Қашқари б) Әл-Фараби в) Әл-Бируни г) Әл-Хорезми 68. Орта түркі кезеңін атаңыз. а) 17-18 ғ.ғ. ә) 5-8 ғ.ғ. б) 10-11 ғ.ғ. в) 10-15 ғ.ғ. г) 14-15 ғ.ғ. 69. Қазақ тілі қай топқа жатады. а) оғыз тобы ә) қарлұқ тобы б) қыпшақ тобы в) қимақ тобы г) ноғай тобы 70. Қадырғали Жалайридың еңбегін атаңыз. а) Ақиқат сыйы ә) Гүлстан-би түркі б) Диуани хикмет в) Диуани лұғат –ит түрк г) Жами-ат тауарих 71. Қ.Жалайридың еңбектерін қай қазақ ғалымы зерттеген. а) М.Томанов ә) Ә.Құрышжанов б) Р.Сыздықова в) С.Аманжолов г) Н.Сауранбаев 72. “Игорь жасағы туралы сөз” жырындағы тюркизмдер сырын ашқан кім. а) Н.Нақысбеков ә) Ш.Сарыбаев б) К.Кемеңгеров в) О.Сүлейменов г) А.Байтұрсынов 73. Қосымшалар мен шылаудың арғы тегі не. а) қосымшалар ә) жұрнақтар б) шылаулар в) тегі анықталмаған г) дербес сөздер 74. Көне түркі тілінде тәуелді жалғау қалай тұлғаланған. а) ым, ім, м ә) ым, ім, им, ум, үм б) ық, ік, қ в) ыр, ір, р г) ым, ім, са, се 75. Жіктік жалғауының шығу жолы а) шылаулардан ә) септік жалғауынан б) сілтеу есімдігінен в) жіктеу есімдігінен г) зат есімнен 76. Көне түркі тілінде жіктік жалғау қай тұлғада келген. а) мын, бін ә) пын, пін б) ман, мен, сан, сен в) мын, сын, сін г) ды, ді 77. Тарихи ескерткіштегі ілік септігінің мағынасы. а) бағыттық ә) себептік б) тәуелділік в) меншіктілік г) мағынасыз 78. Табыс септік ненің грамматикалық көрсеткіші. а) толықтауыш ә) анықтауыш б) тура толықтауыш в) бастауыш г) баяндауыш 79. Көне түркі тіліндегі табыс септігінің тұлғасы. а) пы, пі, ты, ті ә) ди, ды б) ық, ік, ығы, ігі, ұқ, үг, ы, и, н, ні, ны в) ты, ті г) сы, сіз, лы, лі 80. Көне түркі тіліндегі барыс септігінің тұлғалануы. а) ға, ге, қа, са ә) қа, ке, а, е б) са, се в) ға, ге, ру, ғару, геру, а, е г) иа, е, а 81. Барыс септігі қай септіктің орнына жұмсала алды. а) атау, ілік ә) жатыс, шығыс б) ілік, табыс в) көмектес г) атау, көмектес 82. Шығыс септігінің негізгі мағынасы. а) болжамдық ә) мекендік б) іс-әрекеттің шығар көзі, ажыраған объектісі в) қарсылықты г) мезгілдік 83. Көмектес септігінің шығуы қай сөзбен байланысты. а) бірде, біресе шылауы ә) бірле шылауы б) мен, бен, пен в) демеулік шылау г) септеулік шылау 84. Сын есімнің қалыптасуы қай сөз табымен байланысты. а) шылау ә) үстеу б) одағай в) зат есім г) сан есім 85. Сын есімнің шырайлары. а) -рақ, -лау ә) -ып, -іп б) -ың, -ің в) -са, -се г) -ла, -ле 86. Алтай тілдеріне ортақ сан есімдерді зерттеуші ғалым. а) Э.Тенишев ә) А.Н.Баскаков б) Г.Рамстед в) А.Н.Кононов г) С.Е.Малов 87. Орхон-Енисей жазбаларындағы санау жүйесі. а) он бес ә) екі жиырма б) бестен үш в) онның бірі г) қырық жеті 88. Көне түркі тіліндегі жинақтық сан есім жасайтын қосымша. а) ағу, егу, гу ә) ынч, інч б) ыс, ус в) бен, пен, мен г) ағу, ыр, ір 89. Жіктеу есімдіктерінің түпкі түбірі. а) мен, сен, ол ә) ме, се, о б) мы, сы, о в) м, с, о г) мын, мін, ол 90. Жіктеу, сілтеу есімдіктерінің байланыстылығы. а) байланысты ә) байланысты емес б) мүлдем бөлек сөздер в) қарама-қарсы мәндес г) омонимдес 91. Етістік тұлғаларының арғы негізі. а) есімдік ә) қимыл есімі б) қосымша в) шылау г) еліктеуіш сөз 92. Етістік категорияларын көрсетіңіз. а) шырай ә) тәуелдік жалғау б) рай, шақ в) септік категориясы г) жіктік жалғау 93. 5-8 ғ.ғ. қолданылған көсемше түрі. а) а, е, и, ы, у, ө, п, пан, пен ә) а, е, и, ін б) ған, кен, қан, кен в) асы, есі г) гелі, қалы 94. Көне түркі тілінде қолданған есімше. а) ған, ген, қан, кен ә) ып, іп, п б) мыш, ған, р в) а, е, и г) мыш, а, е 95. Қазақ тілінде райдың түрі нешеу. а) екі ә) үш б) төрт в) бес г) алты 96. Шартты райдың көне тұлғасы. а) са, се ә) сар, сер б) ар, ер в) сосын г) сондай 97. Қазақ тілінің тарихы қай пәнмен тығыз байланысты. а) тарих ә) география б) геометрия в) геология г) жаратылыстану 98. “Жами' ат-тауарихтың” авторы кім. а) М.Қашқари ә) Әбілғазы б) Қ.Жалаири в) Шәкәрім г) Баласағүни 99. Тілімізге араб сөздері қай дәуірде ене бастады. а) Кейінгі ә) 5-8 ғ.ғ. б) көне түркі дәуірінде в) орта ғасырлардан бастап г) Алтын Орда дәуірі 100. Орта ғасырларда жазылған ескерткіштер. а) Күлтегін, Тоныкөк ә) Мухаббат наме, Құтты білік б) Енисей ескерткіштері в) Мойынчур г) Абай 101. Көне түркі ескерткіштерін атаңыз. а) Күлтегін, Тоныкөк, Мойынчур ә) Дивани луғат ит түрк б) Гүлстан би түрки в) Мухаббат наме г) Бабур нама 102. Қазақ тіліне ең жақын тілдер. а) қарақалпақ, өзбек ә) әзірбайжан, түрік б) ноғай, қарақалпақ в) түркімен, ұйғыр г) қырғыз, ұйғыр 103. Қазақ тілінде қай дауысты бар. а) дифтонг ә) созылыңқы б) сонорлық в) ызың г) қысаң 104. Сөз басында қатаң дыбыстың айтылуы тіл тарихында қандай құбылыс. а) ең көне ежелгі ә) кейін пайда болған б) орта түркі дәуірінде пайда болған в) қазіргі тілге тән құбылыс г) болмаған құбылыс 105. Жеке тілге ыдырау дәуірінде болған құбылысты атаңыз. а) т > д, к > қ ә) д > т, ғ > к б) с > ш, б > п в) б > м, с > ш г) з > и, и > с 106. Көне түркі тілінде ғ, г дыбыстары сөз басында жұмсалған ба? а) бірнеше сөзде кездеседі ә) кейде сөз басында келеді б) көптеп кездеседі в) жұмсалады г) мүлдем кездеспейді 107. Үлес, ұйыс, қияс, жуас сөздерінің тарихи құрамын анықтаңыз. а) түбір сөз ә) туынды сөз б) біріккен сөз в) қысқарған сөз г) қос сөз 108. Негізгі септелетін сөз табы. а) Сан есім ә) сын есім б) зат есім в) үстеу г) шылау 109. з дыбысы көптік мағына туғызған деп көрсеткен ғалым. а) А.Н.Кононов ә) С.Е.Малов б) М.Томанов. в) Г.Рамстедт г) Б.Серебренников 110. Тәуелдік жалғауының ІІІ-жағын “сын“ сөзінен шығарған ғалым а) В.В.Радлов. ә) Н.К.Дмитриев б) А.Н.Кононов в) В. Котвич. г) Н.З.Гаджиева 111.Есім мен етістіктің омонимдестігі туралы алғаш ой айтқан ғалым. а) М.Томанов ә) П.М.Мелиоранский. б) Ә.Құрышжанов в) Ф.Соссюр г) С.Е.Малов 112. Табыс септігінің генезисі қай септікпен жақын болады. а) атау септігі ә) ілік септігі б) барыс септігі в) табыс септігі г) жатыс септігі 113. Тұрақты тіркестердің шығуы немен сабақтастырылады. а) еркін тіркеспен ә) түйдекті тіркеспен б) қосымшалы тіркеспен в) негізбен г) сөз тіркесімен 114. Көне түркі тілдерінде жатыс септігі қай септіктің орнына жұмсалған. а) шығыс, көмектес ә) шығыс, барыс б) атау, ілік в) табыс, шығыс г) көмектес 115. Көне түркі тіліндегі көмектес септігінің тұлғасы а) бірге, бірден ә) ан, ун, б) ин, им, ын,ым в) ім, ым, м г) –ын, -ін, -н 116. М.Қашқари еңбегіндегі көмектес септігінің тұлғасы. а) мен, бен, біресе ә) бен, бірле, бірге б) бен, пен, біле, бір в) бірле, біле г) бірге, бір 117. Есімдерден зат есім жасайтын жұрнақтар. а) –лық, -лік ә) -ған, ген б) –ар, ер в) - мыш г) та, те 118.Есімдерден зат есім тудыратын жұрнақтар а) –мыш, -міш ә) -ар, -ер. б) -атын, -етін в) -сар, -сер г) -шы, -ші, -чы, -чі. 119. Етістіктерден зат есім жасайтын жұрнақтар. а) –ық, ік, -қ,-к ә) –ар,-ер б) -са, -се в) -сар, -сер г) -атын, -етін. 120. “Кодекс куманикус“ еңбегінің авторы кім? а) Ахмет Югнеки ә) Ахмет Яссауи б) авторы жоқ в) Баласағуни г) М.Қашқари 121. Бурке, талға, торқа, қысқа сөздерінің тарихи құрамы. а) түбір сөз. ә) туынды сөз б) біріккен сөз в) күрделі сөз г) кіріккен сөз 122. Секір, көтер, үйір, қыңыр сөздерінің тарихи құрамы. а) түбір сөз ә) біріккен сөз б) кіріккен сөз в) туынды сөз г) қос сөз 123. Айт, үміт, қарт, қайт сөздерінің тарихи құрамы. а) түбір сөз ә) туынды сөз б) біріккен сөз в) қос сөз г) ауыспалы мағыналы сөз 124. Қазақ тіліне ең жақын орта ғасырлық мұра а) Оғыз наме. ә) Қутадғу білік б) Кодкес Куманикус в) Гүлстан би түрки г) Білге қаған 125. Б.Сағындықұлы пікірі бойынша тәуелдік тұлғасы қайсы. а) –ын, -ин ә) -ым,-ім, -ық, -ік б) -нікі,-дікі, -тікі в) -ныз,-ніз, -мыз, -міз г) –ыс, -іс -і 126. Етістіктің функциялық тұлғаларын көрсетіңіз. а) көсемше, есімше, қимыл есім ә) рай тұлғалары б) шақ тұлғалары в) қалып етістігі г) қимыл есімі 127. Шақ категориясы қай райға тән. а) тән емес ә) қалау рай б) бұйрық рай в) шартты рай г) ашық рай 128. Өткен шақ тұлғаларының ішіндегі ең көнесі. а) -ген, -ған ә) -атын, -етін, -итін б) -ып, -іп, -п в) -ды, -ді, -ты, -ті, -ду г) -мыш 129. “Құтты білікті” қазақ тіліне аударған кім. а) Абай Құнанбаев ә) А.Егеубаев б) И.Сапарбаев в) М.Мақатаев г) Шәкерім 130. Қазақ тілі тарихында екпін қай буынға түскен. а) тұрақсыз болған ә) бірінші буынға б) екінші буынға в) соны буынға г) екпін болмаған 131. Сөз басында айтылмаған дыбыстарды көрсетіңіз. а) а, с, к ә) к, қ, т, п б) е, ш, а, о в) д, г, ғ, н, ң, р, з г) а,с,п,р,н,г, 132. Сәйкес қолданылған дыбыстар қайсы. а) д-т, г-к, ғ-қ ә) т-п, к-с б) м-и, р-у в) л-м, и-к г) р-о, л-р, с-и 133. Қазақ тілі фонетикалық жүйесінің ерекшелігі. а) аффикс құрамында ерінділік (у, ұ, ү) дыбыстар жоқ ә) аффикс құрамында ерінділік дыбыстар бар б) созылыңқы дауыстылар бар в) 15 дауысты дыбыс бар г) ерекшелігі болмайды 134. Қазақ тіліне орыс тілінің әсері күшейе бастайтын кезең. а) 15 ғ. ә) 18 ғ. екінші жартысы б) 16 г. в) көне түркі кезеңі. г) орта ғасыр 135. “тарихи тұрақсыз” деп аталатын топқа жататын дыбыстар. а) а, е ә) с, ш б) қ, ғ в) л, р г) п,б 136. Үстеулердің грамматикалық топ ретінде қалыптасуы. а) көне заманнан бері ә) біршама кеш қалыптасқан б) жаңа қалыптасқан в) 20 ғ. қалыптасқан г) 18 ғ.қалыптасқан 137. Миллион, триллион сан есімдерінің енуі. а) батыс тілінен ә) қытай тілінен б) араб тілінен в) эстон тілінен г) парсы тілі 138. Өзгелік етіс тұлғалары қайсы. а) т (ұт, үт, ыт, іт); р (үр, ұр); тур (тұр, дұр); гур, з, тыз, кіт, гір ә) қыз, гіз, ғыз, гір б) мыс, міс, мыш в) айын, ейін г) атын, етін, сы, сі 139. Ортақ етіс тұлғаларының ескерткіште тұлғалануы. а) -ш, -с ә) -ыр, -ір, -р б) -са, -се в) -сар, -сер г) -ыс, -іс 140. Орхон жазбаларындағы сын есім жасайтын өнімді қосымша а) – дық, -дік ә) -сыз, -сіз б) бар, бер в) емес г) -мыш, -міш 141. Көне түркі ескерткіштеріндегі сын есім жасайтын өнімді тұлға. а) -чыл, чіл ә) шық, шік б) сар, сер в) ның, нің г) та, те, на, не 142. Көне түркі тілінде қолданған сын есімдер а) үр, қара ә) әппақ, сұр б) теп-тегіс, жұп-жұмыр в) мөлдір г) әдемі, жақсы 143. Сары сын есімінің көне түркілік сипаты а) сарғыш ә) сарғылт б) сарығ в) сары г)сарғылтым 144. Қары, кәрі сын есімдері әуелде қай сөз табында жұмсалған. а) шылау ә) сан есім б) етістік в) үстеу г) көмекші сөз 145. Сын есімнің құрамы тарихи тұрғыда қалай ажырайды? а) ажырамайды ә) түбір мен қосымшаға б) түбір болады в) қосымшаларға г) мағынасыз болады 146.Есімдерден сын есім жасайтын аффикстер тарихи тұрақты ма? а) тарихи тұрақты ә) тұрақты емес б) аффикстер өзгерген в) кейбірі ғана тұрақты г) ішінара тұрақты болады 147. Сын есім жұрнақтарының тарихы қай тұлғалардан шығады а) етістен ә) қимыл есімнен б) шартты райдан в) қалау райдан г) есімшеден 148.Тіліміздегі сан, санақ, мөлшер ұғымын білдіретін сөз табы. а) зат есім ә) сын есім б) сан есім в) есімдік г)үстеу 149. Санау жүйесімен байланысты болатын сан есім түрі а) есептік ә) реттік б) болжалдық в) бөлшектік г) жинақтық 150. Түмен сөзі қай тілден енген? а) орыс тілінен ә) қазақтың өз сөзі б) түрік тілінен в) монғол тілінен г) қытай тілінен 151.Сан есімдер қай сөз таптарымен байланысты? а) есім, етістік ә) сын есім б) үстеу в) одағай г) шылау 152. “Ал” етістігі қай сан есімнің арғы негізі. а) екі ә) үш б) төрт в) бес г) алты 153. “Же” етістігі қай сан есімнің арғы негізі. а) бес ә) алты б) жеті в) сегіз г) тоғыз 154. “Икки он” қай сан есімнің мәнін білдіреді. а) екі ә) он б) жиырма в) он екі г) он бес 155. “Елліг” түрінде дыбысталған сан есім. а) бес ә) елу б) жеті в) қырық г) үш 156. Көне түркі тілінде “елліг” сөзі қай мәнде жұмсалған. а) қол, елу ә) елі б) үш в) он г) жиырма 157. “Сегіз он” қай сан есім. а) сегіз ә) он б) он сегіз в) сексен г) тоқсан 158. “Тоғыз он” қай сан есім. а) тоғыз ә) он б) он тоғыз в) тоқсан г) жетпіс 159. “Екі жиырма” қазірше қалай оқылады. а) 12 ә) 22 б) 20 в) 2 г) 3 160. “Бес қырық” қалай оқылады. а) 45 ә) 35 б) 25 в) 15 г) 5 161. “Алты елу” қалай оқылады а) 6 ә) 56 б) 46 в) 26 г) 16 162. Сары ұйғыр тілін кім зерттеді. а) Баскаков Н.А. ә) Кононов Н.А. б) Малов С.Е. в) Серебренников Б. г) Гаджиева З. 163. Қарақалпақ тілін зерттеген ғалым. а) Баскаков Н.А. ә) Кононов Н.А. б) Малов С.Е. в) Серебренников Б. г) Гаджиева З. 164. Өзбек тілін зерттеген ғалым. а) Баскаков Н.А. ә) Кононов Н.А. б) Малов С.Е. в) Серебренников Б. г) Гаджиева З. 165. Түркі тілін салыстырып зерттеген ғалым. а) Баскаков Н.А. ә) Кононов Н.А. б) Малов С.Е. в) Серебренников Б., Гаджиева З. г) Н.К.Дмитриев 166. Башқұрт тілін зерттеген ғалым. а) Баскаков Н.А. ә) Кононов Н.А. б) Юлдашев Ш. в) Серебренников Б. г) Гаджиева З. 167. Ноғай тілін зерттеген ғалым. а) Баскаков Н.А. ә) Кононов Н.А. б) Малов С.Е. в) Серебренников Б. г) Гаджиева З. 168. Көне түркі жазба ескерткіштерін алғаш зерттегендердің бірі . а) Баскаков Н.А. ә) Кононов Н.А. б) Малов С.Е. в) Серебренников Б. г) Гаджиева З. 169. Татар тілін зерттеген ғалым. а) Баскаков Н.А. ә) Кононов Н.А. б) Малов С.Е. в) Серебренников Б. г) Ганиев Ф. 170. Көне түркі тілінде есімдіктің неше түрі бар. а) үш ә) төрт б) бес в) алты г) жеті 171. Есімдік генезисі туралы алғашқы пікір айтқан ғалым. а) Дмитриев Н.К. ә) Щербак А.М. б) Томанов М. в) Құрышжанов Ә. г) Аманжолов А.С. 172. Мен, сен, ол, біз, сіз - қай есімдік түрі. а) сілтеу ә) жіктеу б) өздік в) есімдік емес г) жоғарыдағының бәрі 173. “Мен” есімдігінің түбірі. а) мен ә) ме б) м в) б г) жоғарыдағының бәрі 174. “Сен” есімдігінің түбірі а) сен ә) с б) се в) м г) б 175. Ол, сол қай есімдікке жатады а) жіктеу ә) жатпайды б) өздік в) болымсыздық г) сілтеу 176. бұл есімдігімен түбірлес сөздер а) бұған, бұны ә) бұлт б) бұлдырық в) бұрын г) бұрынғы 177. Есімдікті зерттеген қазақ ғалымы. а) С.Аманжолов ә) Ә.Ибатов б) Н.Сауранбаев в) С.Исаев г) М.Серғалиев 178. Көсемшенің арғы тегі қандай форма? а) зат есім ә) сын есім б) сан есім в) қимыл есімі г) шылау 179. Бұйрық рай формасының сипаты а) –сы, -сі ә) етістіктің түбір тұлғасы б) -мақ, -мек в) -сар, -сер г) бірақ. 180. Бұйрық раймен семантикалық және грамматикалық жағынан тығыз байланысатын рай түрі а) шартты рай ә) ашық рай б) тұйық рай в) қалау рай г) жоғарыдағының бәрі 181. У-УІІІ ғасыр мұраларындағы қалау рай тұлғасы. а) -ғым, -гім ә) -айын, -ейін, -йін, -алым, -лым б) –ар, -ер в) –сы, -сі г) -ты, -ті 182. Барғым келеді - қай райдың түрі а) бұйрық рай ә) шартты рай б) ашық рай в) қалау рай г) райға жатпайды 183. Көне түркі тіліндегі шартты рай тұлғасы а) -сар, -сер ә) – ның, -нің б) –ыс, -іс в) -мыс, -міс г) – тар, -тер 184. Шақ категориясы қай райға тән? а) ашық рай ә) қалау рай б) бұйрық рай в) шартты рай г) тұйық рай –Мыш тұлғасының орнына жұмсалатын өткен шақ тұлғасы а) -ып, -іп ә) –са, -се б) –ның, -нің в) -ға, -ге г) -ған, -ген, -қан, -кен 186. Орхон-Енисей ескерткіштеріндегі жедел өткен шақ тұлғасы. а) екен ә) ғой б) болған в) –ды, -ді, -ты, -ті г) -ып, -іп, -п 187. Ған тұлғасының өткен шақ формасында өнімді қолданылуы қай ғасырда болған а) ең көне заманда ә) ХІІІ-ХІУ ғасырдан басталады б) кеңес өкіметі тұсында в) көне түркі кезеңінде г) алтай дәуірінде 188.Салт етістік деген не? а) Табыс септігін қажет етеді ә) табыс септігін қажет етпейді б) тек барыс септігімен тіркеседі в) тек жатыс септігіменг тіркеседі г) тек көмектес септігімен тіркеседі 189. Сабақты етістік деген не? а) Табыс септігін қажет етеді ә) табыс септігін қажет етпейді б) тек барыс септігімен тіркеседі в) тек жатыс септігіменг тіркеседі г) тек көмектес септігімен тіркеседі 190. Салт, сабақты етістіктерді бір-біріне айналдыратын қандай тұлғалар? а) көсемше ә) есімше б) есім в) етіс г) қимыл есімі 191. Құтыл – етістіктің қай түрі а) салт ә) сабақты б) көсемшелі в) есімшелі г) жоғарыдағының бәрі 192. құтқар – етістіктің қай түрі а) салт ә) сабақты б) көсемшелі в) есімшелі г) жоғарыдағының бәрі 193. Тарт – етістіктің қай түрі? а) салт ә) сабақты б) көсемшелі в) есімшелі г) жоғарыдағының бәрі 194. Тартыл – етістіктің қай түрі а) есімшелі ә) сабақты б) көсемшелі в) салт г) жоғарыдағының бәрі 195.Жұбан –етістіктің қай түрі? а) салт ә) сабақты б) көсемшелі в) есімшелі г) жоғарыдағының бәрі 196. Жұбат –етістіктің қай түрі? а) түбір ә) сабақты б) көсемшелі в) есімшелі г) салт 197. Қорық - етістіктің қай түрі? а) түбір ә) сабақты б) көсемшелі в) салт г) жоғарыдағының бәрі 198. Қорқыт –етістіктің қай түрі? а) салт ә) сабақты б) көсемшелі в) есімшелі г) жоғарыдағының бәрі 199. Еркеле – етьістіктің қай түрі а) есімшелі ә) сабақты б) көсемшелі в) салт г) жоғарыдағының бәрі 200. Еркелет –етістіктің қай түрі? а) салт ә) сабақты б) көсемшелі в) есімшелі г) жоғарыдағының бәрі 201. Көне түркі жазбаларындағы өздік етіс тұлғасы. а) -ды, ді ә) -т, -ыт, -іт б) -ған, -ген в) -ғыз, -гіз г) -ын, -ін, ун, -үн 202.Көне түркі ескеткіштеріндегі өзгелік етіс тұлғалары. а) -т, -ут, -үт, -ыт, -іт, -р, -ур, -үр, -з, -тыз, -кіт ә) -са, -се б) -мыш, міш в) -ған, -ген г) –ар, -ер, -р 203. У-УІІ ғасыр мұраларындағы ырықсыз етіс тұлғалары а) -ым, -ім, -м ә) -л, -ыл, -іл б) -т, -үт, -ут в) -сы, -сі г) - қ, ық, ік 204.Тарихи сөзжасамның зерттеу нысаны а) қосымша ә) түбір сөз б) біріккен сөз в) қос сөз г) туынды сөздің тарихы 205. Тарихи морфологияның зерттеу нысаны. а) Сөз таптары мен оның категориялары ә) қосымшалар б) түбір мағынасы в) сөз мағынасы г) сөйлем мағынасы 206. Сөзжасамның неше тәсілі бар? а) 2 ә) 3 б) 4 в) 5 г) 6 207. Фонетикалық тәсіл деген не? а) сөз мағынасы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 208. Аналитикалық сөзжасам деген не? а) сөз мағынасы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 209. Семантикалық сөзжасам деген не? а) сөз мағынасының дамуы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 210. Морфологиялық сөзжасам деген не? а) сөз мағынасы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 211. “Көз-Көр“ - қай тәсіл арқылы жасалған атаулар а) сөз мағынасы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 212. “Ауа-әуе“ қай тәсіл арқылы жасалған атаулар а) сөз мағынасы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 213. Аса-есе - қай тәсіл арқылы жасалған атаулар а) сөз мағынасы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 214. “ бозбала“ қай тәсіл арқылы жасалған атаулар а) сөз мағынасы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 215. “сужүрек“ - қай тәсіл арқылы жасалған атаулар а) сөз мағынасы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 216. “тасжүрек“ - қай тәсіл арқылы жасалған атаулар а) сөз мағынасы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 217. жаз-жаз - қай тәсіл арқылы жасалған атаулар а) сөз мағынасының дамуы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 218. “бас-бас” - қай тәсіл арқылы жасалған атаулар а) сөз мағынасының дамуы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 219. “тіз – тер“ -қай тәсіл арқылы жасалған атаулар а) сөз мағынасы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 220. “ана-ене“ - қай тәсіл арқылы жасалған атаулар а) сөз мағынасы арқылы сөзжасау ә) дыбыстық өзгерістер арқылы сөз жасау б) сөз тіркесімі арқылы сөз жасау в) сөз тудырушы қосымшалар арқылы сөз жасау г) жоғарыдағының бәрі 221. Тарихи лексикологияның зерттеу нысаны а) сөз мағынасының дамуы мен өзгеру заңдылығы, шығу тарихы ә) түбір сөз б) туынды сөз в) түбір мен қосымша г) жоғарыдағының бәрі 222. Тарихи синтаксистің зерттеу нысаны. а) сөз мағынасының дамуы мен өзгеру заңдылығы, шығу тарихы ә) түбір сөз б) туынды сөз в) түбір мен қосымша г) сөйлем жүйесі 223. Сөзді құрылымына қарай қалай жіктеуге болады? а) сөз мағынасына ә) түбір сөз б) туынды сөз в) түбір мен қосымша г) жоғарыдағының бәрі 224. Сын есімді сөз тіркесін тап. а) арық бұқа ә) кеше келдім б) мен оқыдым в) оқыған ел азаматы г) үш жүздей жылқы 225. Үстеулі сөз тіркесін тап. а) арық бұқа ә) кеше келдім б) мен оқыдым в) оқыған ел азаматы г) үш жүздей жылқы 226. Бастауыш пен баяндауыштық қатынастағы тіркесті тап. а) арық бұқа ә) кеше келдім б) мен оқыдым в) оқыған ел азаматы г) үш жүздей жылқы 227. Есімшелі сөз тіркесін тап. а) арық бұқа ә) кеше келдім б) мен оқыдым в) оқыған ел азаматы г) үш жүздей жылқы 228. сан есімді сөз тіркесін тап. а) арық бұқа ә) кеше келдім б) мен оқыдым в) оқыған ел азаматы г) үш жүздей жылқы 229. Сын есімді сөз тіркесін тап. а) ұлығ еб ә) ечім қаған б) күнтүз олурматы в) килче йыл г) екіден бөліп салды Изафеттік тіркесті тап. а) ұлығ еб ә) ечім қаған б) күнтүз олурматы в) килче йыл г) екіден бөліп салды Үстеулі сөз тіркесін тап. а) ұлығ еб ә) ечім қаған б) күнтүз олурматы в) килче йыл г) екіден бөліп салды Есімді қабысуды тап. а) ұлығ еб ә) ечім қаған б) күнтүз олурматы в) килче йыл г) екіден бөліп салды Сан есімді сөз тіркесін тап. а) ұлығ еб ә) ечім қаған б) күнтүз олурматы в) килче йыл г) екіден бөліп салды Атау тұлғалы сан есімді сөз тіркесі қандай байланыс түрі болады а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в). жанасу г) матасу Ілік септігі сөз тіркесінің қай түрін жасай алады. а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в) жанасу г) матасу Бастауыш пен баяндауыш сөз тіркесінің қай түрін жасай алады. а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в) жанасу г) матасу Изафеттің бірінші түрі қай сөз тіркесінің түрін жасайды. а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в) жанасу г) матасу Изафеттің 3-ші түрі қай сөз тіркесінің түрін жасайды а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в) жанасу г) матасу Изафеттің 2-ші түрі сөз тіркесінің қай түрін жасайды. а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в) жанасу г) матасу Барыс септігі сөз тіркесінің қай түрін жасайды? а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в). жанасу г) матасу Атау септігі сөз тіркесінің қай түрін жасайды? а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в). жанасу г) матасу Ілік септігі сөз тіркесінің қай түрін жасайды? а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в). жанасу г) матасу Табыс септігі сөз тіркесінің қай түрін жасайды? а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в). жанасу г) матасу Жатыс септігі сөз тіркесінің қай түрін жасайды? а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в). жанасу г) матасу Шығыс септігі сөз тіркесінің қай түрін жасайды? а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в). жанасу г) матасу Көмектес септігі сөз тіркесінің қай түрін жасайды? а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в) жанасу г) матасу Интонация сөз тіркесінің қай түрін байланыстырады? а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в) жанасу г) матасу Орын тәртібі сөз тіркесінің қай түрін байланыстырады? а) Қабысу ә) меңгеру б) қиысу в). жанасу г) матасу Бір нәрсе жайында хабарлай айтылған сөйлем қандай сөйлем? а) хабарлы сөйлем ә) сұраулы сөйлем б) лепті сөйлем в). бұйрықты сөйлем г) жоғарыдағының бәрі Бір нәрсе жайында сұрай айтылған сөйлем қандай сөйлем? а) хабарлы сөйлем ә) сұраулы сөйлем б) лепті сөйлем в). бұйықты сөйлем г) жоғарыдағының бәрі Бір нәрсе жайында бұйыра айтылған сөйлем қандай сөйлем? а) хабарлы сөйлем ә) сұраулы сөйлем б) лепті сөйлем в). бұйықты сөйлем г) жоғарыдағының бәрі Бір нәрсе жайында көтеріңкі леппен айтылған сөйлем қандай сөйлем? а) хабарлы сөйлем ә) сұраулы сөйлем б) лепті сөйлем в). бұйықты сөйлем г) жоғарыдағының бәрі Белгілі ой толық айтылып, сөйлем мүшелері толық қатысқан сөйлем. а) жай сөйлем ә) толымды сөйлем б) жақты сөйлем в). жақсыз сөйлем г) толымсыз сөйлем Белгілі ой толық айтылмай, сөйлем мүшелері толық қатыспайтын сөйлем. а) жай сөйлем ә) толымды сөйлем б) жақты сөйлем в). жақсыз сөйлем г) толымсыз сөйлем Белгілі ой толық айтылып, бастауыш мүшесі болмайтын сөйлем. а) жай сөйлем ә) толымды сөйлем б) жақты сөйлем в). жақсыз сөйлем г) толымсыз сөйлем Белгілі ой толық айтылып, бастауышы бар сөйлем. а) жай сөйлем ә) толымды сөйлем б) жақты сөйлем в). жақсыз сөйлем г) толымсыз сөйлем Бір ғана ой айтылып, сөйлем мүшелері толық қатысқан сөйлем. а) жай сөйлем ә) құрмалас сөйлем б) жақты сөйлем в). жақсыз сөйлем г) толымсыз сөйлем Құрамында бірнеше жай сөйлемі бар, күрделі ойды білдіретін сөйлем. а) жай сөйлем ә) құрмалас сөйлем б) жақты сөйлем в). жақсыз сөйлем г) толымсыз сөйлем Көне түркі тіліндегі баяндауыштың сипатын көрсетіңіз. а) Мән Жабраил тұрұр мән ә) Мен Жәбрейіл болармын б) Мен Жәбрейілмін в) Жоғарыдағының бәрі г) Ешқайсысы емес. С.Е.Малов классификациясы бойынша қазақ тілі қай топқа жатады. а) ең көне тіл ә) көне тіл б) жаңа тіл в) ең жаңа тіл г) бәріне де жатады 261. Н.А.Баскаков классификациясы бойынша қазақ тілі қай топқа жатады. а) оғыз ә) қыпшақ б) қыпшақ-ноғай в) қарлұқ г) бұлғар Ж.Аралбаев тіл дамуының неше кезеңін көрсетеді? а) екі ә) үш б) төрт в) бес г) алты А.Н. Самойлович классификациясы бойынша тілдер неше топқа бөлінген. а) 4 ә) 5 б) 6 в) 7 г) 8 264. А.Н.Самойлович классификациясы қандай негізгі белгілер бойынша жасалған. а) грамматикалық ә) фонетикалық б) семантикалық в) синтаксистік г) фонетикалық, морфологиялық 265. С.Е.Малов классификациясы қандай негізгі белгі бойынша жасалған. а) тек тарихи принцип ә) морфологиялық б) семантикалық в) синтаксистік г) ешқайсысы да емес 266. Н.А.Баскаков классификациясы қандай негізгі белгі бойынша жасалған. ә) тарихи б) этнология, грамматикалық, тарихи в) морфологиялық г) семантикалық 267. ХІУ ғасыр шамасында жазылған қазақ тіліндегі сөздік а) Дивани-луғат-ит түрк ә) Мұхаббат-наме б) Кодекс-Куманикус в) Ақиқат сыйы г) Диуани Хикмет 268. М.Қашқаридың еңбегін атаңыз а) Дивани-луғат-ит түрк ә) Мұхаббат-наме б) Кодекс-Куманикус в) Ақиқат сыйы г) Диуани Хикмет 269. Қожа Ахмет Яссауи еңбегін атаңыз а) Дивани-луғат-ит түрк ә) Мұхаббат-наме б) Кодекс-Куманикус в) Ақиқат сыйы г) Диуани Хикмет 270 Хорезми Равани еңбегін атаңыз а) Дивани-луғат-ит түрк ә) Мұхаббат-наме б) Кодекс-Куманикус в) Ақиқат сыйы г) Диуани Хикмет 271. Ахмет Югнеки еңбегін атаңыз а) Дивани-луғат-ит түрк ә) Мұхаббат-наме б) Кодекс-Куманикус в) Ақиқат сыйы г) Диуани Хикмет 272. Жер-су, тайпа атауын зерттейтін сала а) семантика ә) ономастика б) грамматика в) фонетика г) синтаксис 273. Тарихи-салыстырмалы әдіс қалай зерттейді а) дыбыстар мен морфемалардың тарихи қалыптасуын салыстыра зерттейді ә) грамматиканы зерттейді б) қазіргі дыбыстарды зерттейді в) қазіргі морфемаларды салыстыра зерттейді г) синтаксистік жүйеде зерттейді 274. ДЖ аффрикаты қалай жіктеледі а) д-з ә) д-й б) д-ж в) д-р г) ж-и 275. ДЗ аффрикаты қалай жіктеледі а) д-з ә) д-й б) д-ж в) д-р г) ж-и 276. ТШ аффрикаты қалай жіктеледі а) т-з ә) д-й б) т-ж в) д-р г) т-ш 277. ТС аффрикаты қалай жіктеледі а) т-з ә) д-й б) т-с в) д-р г) т-и 278. Әр тектес сәйкестікке қайсысы жатады а) д-з ә) д-й б) д-ж в) д- т г) р-з 279. Әр тектес сәйкестікке қайсысы жатады а) л-т ә) д-з б) д-ж в) д-т г) ж-з 280. Тектес сәйкестікке қайсысы жатады а) к-т ә) д- с б) д-л в) д-р г) д-ж 281. Армян жазулы қыпшақ ескерткіш қалай аталады. а) Дана Хиқар сөзі ә) Ақиқат сыйы б) Гүлстан-би түрки в) Хикмет г) Ақыл кітабы 282. Қазақтың халық тілінің даму тарихы қай кезеңнен басталады. а) 4-7 ғасыр ә) 8-9 ғасыр б)15-16 ғасыр в) 17-18 ғасыр г) 19-20 ғасыр 283. Тарихи деректердегі “қазақ“ этнонимінің пайда болу тарихы қай кезеңде а) 4-7 ғасыр ә) 8-9 ғасыр б)15-16 ғасыр в) 17-18 ғасыр г) 19-20 ғасыр 284. Қазақ тілінің нормалану кезеңі. а) 4-7 ғасыр ә) 8-9 ғасыр б) 15-16 ғасыр в) 17-18 ғасыр г) 19-20 ғасыр 285. Көне түркі жазбалары қай кезеңге жатады. а) 5-7 ғасыр ә) 8-9 ғасыр б)15-16 ғасыр в) 17-18 ғасыр г) 19-20 ғасыр 286. Ұлттық жазба әдеби тілдің қалыптасу, өркендеу дәуірі. а) 4-7 ғасыр ә) 8-9 ғасыр б) 15-16 ғасыр в) 17-18 ғасыр г) 19 ғасыр 287. Түркінің төл жазуымен қай кезеңде жазды а) 4-7 ғасыр ә) 8-9 ғасыр б)15-16 ғасыр в) 17-18 ғасыр г) 19-20 ғасыр 288. Араб қарпімен қай кезеңде жазды а) 4-7 ғасыр ә) 8-9 ғасыр б)15-16 ғасыр в) 17-18 ғасыр г) Орта ғасырдан бастап, ХХ-ғ.басына дейін 289. Кирилицаға қай кезеңде көшті а) ХХ ғасыр ортасы ә) ХХғасыр аяғы б) ХІХ-ХХ ғасыр в) ХУІІ-ХУІІІ ғасыр г) ХХ ғасыр басы 290. Қыпшақ-ноғай тіл тобы арасында қазақ тілінің өзіндік ерекшелігі а) фузияда л-д-т варианттары бар ә) көптік жалғауы б) септік жалғауы в) тәуелдік жалғауы г) жоғарыдағының бәрі 291. Түбір құрамындағы дыбыс сәйкестіктерін атаңыз а) е-і, а-ы, і-ү, ө-ү ә) а-у б) а-ы, а-т в) с-а, а-у, ы-ғ г) жоғарыдағының бәрі 292. Қазақ тілінде сөз басында қай позиция қолданылады. а) й ә) ж б) дж в) д г) жоғарыдағының бәрі 293.Орыс тілінен енген дыбыстар а) в,ф, к, у, ә) в, ж, х, ф, ч, с,н б) а-ы, а-т в) в, ф, х, ц, ч, щ г) жоғарыдағының бәрі 294. Араб-парсы тілінің ықпалымен сөз басында айтылатын дыбыстар а) з, ғ, г, ә ә) а-у б) а-ы, а-т в) с-а, а-у, ы-ғ г) жоғарыдағының бәрі 295. Көне түркі тілінде неше септік болған а) 5 ә) 6 б) 7 в) 8 г) жоғарыдағының бәрі 296. –нікі, -дікі, -тікі тұлғалары қандай қызметте келеді а) субьективтік ә) обьективтік б) предикативтік в) атрибуттық г) адвербиальдық 297. Жіктік жалғауының синтаксистік қызметі. а) субьективтік ә) обьективтік б) предикативтік в) атрибуттық г) адвербиальдық 298. Атау септігінің синтаксистік қызметі. а) субьективтік ә) обьективтік б) предикативтік в) атрибуттық г) адвербиальдық 299. Табыс септігінің синтаксистік қызметі. а) субьективтік ә) обьективтік б) предикативтік в) атрибуттық г) адвербиальдық 300. Ілік септігінің синтаксистік қызметі. а) субьективтік ә) обьективтік б) предикативтік в) атрибуттық г) адвербиальдық Емтихан сұрақтары: Қазақ тілі тарихи грамматикасы пәні, мақсаты, міндеті, зерттелу жайы, нысаны. Қазақ тілі тарихи грамматикасының сипаттама граматикасынан ерекшелігі, салалары, басқа пәндермен байланысы. Қазақ тілі грамматикалық құрылысының тарихи дамуын зерттеудің негізгі кезеңдері. Классификациялау. Зерттеу тәсілдері. Көне қазақ тілі туралы. Тарихи фонетиканың зерттеу объектісі, мақсаты, зерттелу тарихы. Фонетикалық жүйенің негізгі ерекшеліктері. Қазақ тілінің фонетикалық сипатының өзгешелігі. Көне түркі тіліндегі дауыссыз дыбыстардың қазақ тіліндегі көріністері. Көне түркі жазбаларындағы қатаң дыбыстар туралы. Көне түркі жазбаларындағы дыбыс тіркестері. Дауыссыз дыбыстар жүйесіндегі тарихи өзгерістер. Х-қ-к-ғ-г дауыссыздарының дамуы. П-б-м; н-ң р-з; р-л дыбыстарының өзгерісі туралы. Силлабофонемалар теориясы туралы. Махмуд Қашқари ХІ ғасырдағы түркі тілдерінің фонетикалық жүйесі туралы. Қашқари еңбегіндегі дауыстылар жүйесі. Ә дыбысының тарихы. Ә дыбысының шығуы туралы көзқарастар. Орта ғасырдағы мұраларда Ә дыбысының кездесуі туралы. Көне түркі тіліндегі дауысты дыбыстар жүйесі. Көне түркі тіліндегі ерін дауыстылар. Көне түркі тіліндегі езулік дауыстылар. Созылыңқылар. Қазақ тілі фонетикалық жүйесінің негізгі ерекшеліктері. Көне қазақ тіліндегі дауыстылардың негізгі ерекшелігі. Көне қазақ тіліндегі кейбір дауыстылардың ерекшелігі. Буын, оның түрлері. Сингармонизм заңдылығы. Сингармониялық параллельдер мен варианттар. Көне қазақ тіліндегі екпін мәселесі мен қазіргі екпін туралы көзқарастар. Тарихи лексикология. Зерттеу нысаны, салалары, зерттелуі. Сөздің лексикалық жүйедегі орны, лексикалық мағына, сөздің пайда болуы, дамуы, қолдану қабілеттілігі. Сөз мағынасының өзгеру жолдары. Ескерткіштердегі сөздік қор мен сөздік құрамды анықтау. Сөздің ішкі семантикалық құрылымы мен этимологиясын анықтаудың жолдары. Қазақ тіліндегі жалпы түркі тілдеріне тән ортақ лексикалық қабат. Тұрақты тіркестердің тарихы дамуы туралы. Еркін тіркес пен тұрақты тіркестердің мағыналық байланысы. Тұрақты тіркестің тарихи дамуын мысалдармен дәлелдеу. Қашқари, Баласағуни, Қ.Жалаири еңбектеріндегі тұрақты тіркес. Қазақ тіліндегі фразеологизмдердің пайда болу, қалыптасу тарихы. ФТ-ның еркін тіркестер арқылы қалыптасатынын көрсету. ФТ дамуы туралы ғылыми пікірлер. Синонимдік, антонимдік сөздердің қалыптасуындағы заңдылықтар. Синонимдердің қалыптасуы. Антонимдердің қалыптасуы. Көне түркі тіліндігі бір буынды сөздердің көпмағыналылығы. Көпмағыналылық туралы. Көне түркі жазбаларындағы сөздердің көпмағыналылығы, деректер келтіру. Этнолингвистиканың негізгі мәселелері, мақсаты, зерттелуі. Көне қыпшақ ескерткіштері, зерттелуі. “Кодекс куманикус”, “Дана Хикар сөзі” лексикасы. Махмут Қашқари еңбегіндегі топонимдердің берілуі. Көне қыпшақ тіліндегі кісі атаулары (мұрағаттар негізінде). Көне қазақ тіліндегі сөздіктер. Қазақ тілінің тарихи сөзжасамы. Нысаны, өзге пәндермен байланысы, Сөзжасамның негізгі заңдылықтары туралы. Түркологияда және қазақ тіл біліміндегі зерттелуі. Сөзжасамның негізгі ұғымдары. Туынды сөз. Сөзжасамдық ұя мен сөзжасамды мағына, қалып, тип, тізбек т.б. Сөзжасам мен номинация теориясы. Сөзжасам мен негіздеме. Фонетикалық сөзжасам. Дыбыстық сәйкестіктердің нәтижесінде пайда болатын атаулар. Фонетикалық қалыптар. Конверсиялық сөзжасам. Функционалдық мағынаның дамуы. Конверсия және синкретизм. Лексикалану процесі. Байырғы сөздердің жаңа мағынаға ие болуы. Синтетикалық сөзжасам. Сөзжасамдық жұрнақтардың мағыналық сипаты. Парадигматикалық және синтагматикалық қатыстылығы. Негіздің мотивтенуі. Туынды сөздің мағынасындағы ортақ сема. Негізділік мәселесі. Аналитикалық сөзжасам. Екі сөздің қосылу, бірігу, қосарлану арқылы жасалатын туынды сөздердің мағыналық ерекшелігі. Олардың ішкі мағыналық табиғаты, сыңарларының сөзжасауға қатыстылығы. Тарихи морфология. Зерттеу нысаны, мақсаты, зерттелу тарихы. Лексикалық мағына мен грамматикалық мағынаның тарихи қарым-қатынасы, даму сипаты. Тіл дамуындағы заңдылықтардың сөздің морфологиялық құрамына тигізетін әсері. Морфемалар тарихы. Түбір морфема және қосымша морфема. Этимон-түбірлердің сипаты. Буын дамуы – сөз мағыналарының дамуы. Түбірлер дамуының кезеңі. Ішкі флексия мәселелері. Түбірдің тектік бірлігі мен жақындығы. Түбірлердің грамматикалық тұлғалары мен олардың түрленуі. Сөздердің грамматикалық таптарға жіктелуі туралы пікірлер. Грамматикалық категориялардың қалыптасу тарихы. Ескерткіштердегі сөз таптарының жалпы сипаты. Зат есімнің даму тарихы мен грамматикалық тұлғалары. Зат есім мен етістіктің мағыналық тектестігі. Э.В.Севортянның этимологиялық сөздігі, етістік, зат есім туғызушы аффикстердің тарихы туралы. Зат есімнің тәуелдік, септік, көптік жалғауы туралы. Көне түркі жазба ескерткіштеріндегі зат есім мен оның жалғаулары. Көне түркі мұраларындағы зат есімнің сипаты. Сын есімнің мағыналық дамуы. Сын есім тудырушы жұрнақтар, сын есімдердің қазіргі қазақ тіліндегі мағыналық сипаты. Сын есім туғызушы жұрнақтар. Сандардың шығуы туралы пікірлер, зерттелуі. Сан есімдердің этимологиясы туралы көзқарастар. Қасиетті сандар тарихы – 1, 3, 7, 9, 40 деген сандар. Көне ескерткіштерде сан есімнің көрінісі, санау үлгілері, грамматикалық тұлғалануы. Есімдіктің даму тарихы мен қалыптасу жолдары. Сілтеу, жіктеу есімдіктерінің тектестігі. Сұрау, белгісіздік, топтау есімдіктерінің тарихи дамуы. Етістіктің сөз табы ретіндегі даму жүйесі. Етістік пен зат есімнің байланысы туралы көзқарастар. Етістіктің қалыптасуындағы қимыл есімнің қызметі мен маңызы. Етістіктің грамматикалық формалары. Тұлғалық және мағыналық күрделілігі. Орхон-Енисей жазба ескеткіштеріндегі салт және сабақты етістік. Болымды және болымсыз етістік. Есімшенің даму тарихы. Есімшенің тұлғалық, мағыналық сипаты. “Дивани луғат ит түрк” еңбегіндегі көсемше тұлғалардың көрінісі. Қөсемше тұлғаларының тұлғалық сипаты. Көсемше тұлғаларының мағыналық сипаты. Рай тұлғаларының дамуы. Көне қыпшақ тіліндегі үстеулер. Үстеулердің дамуы. Көне қыпшақ тіліндегі үстеулердің қалыптасуындағы септіктердің рөлі. Еліктеуіш сөздер мен көмекші сөздер, олардың пайда болу, қалыптасу жолдары. Тарихи синтаксистің зерттеу нысаны, өзге пәндермен байланысы, зерттелуі, синтаксистік жүйені айқындаудың негізгі принциптер. Көне түркі тіліндегі сөз тіркестерінің сипаты. Көне түркі тіліндегі есімді сөз тіркесі. Көне түркі тіліндегі етістікті сөз тіркесі. Сөз тіркесінің даму бағыттары. Көне түркі тіліндегі матаса, қабыса байланысу. Түркі изафеті туралы. Түркі изафеті туралы Майзель пікірі. Көне түркі тіліндегі меңгеру мен оның зерттелуі. Көне түркі тілндегі меңгерудің сипаты. Е.Ағманов пікірі. Меңгеру жасаудағы септіктік рөлі. Жай сөйлемнің дамуы. Оның түрлері. Есімді жай сөйлемдер, етістікті жай сөйлемдердің дамуы. Сөйлемдердегі сөздің орын тәртібі. Көне қазақ тіліндегі сөйлемнің сипаты. Жазба нұсқалардағы атаулы сөйлемдер. Құрмалас сөйлемнің дамуы. Құрмалас сөйлем түрлері. Құрмалас сөйлем типінің қолданыс жүйесі. Құрмалас сөйлемнің тарихы туралы ғылыми пікірлер. Н.Т. Сауранбаев, С.Аманжолов құрмалас сөйлемнің тарихы туралы. жүктеу/скачать 0.71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||