ЫБЫРАЙ АЛТЫН: Од педагогика, этнография, фольклор салаларында жемісті
еңбек етіп, «Қыргыз хрестоматиясы», «Қыргыздарды орыс тіліне
үйретудегі бастапкы кеңес» оку кұралдарын жазды, «Қобыланды
батыр», «Жэнібек батыр» жырларынан үзінділер келгірді.
«Қыпшак Сейіткү.1», «Бай баласы мен жарлы баласы» және баска
тарихи еңбектерін жазды. Орыс географиядык когамының
Орынбор бөлімшесінің «Жазбаларында» Алтынсарин эгногра-
фиялык материалдар жариялады: «Орынбор ведомсгвосы
кыргыздарыныц күда гүсу жэне үйлену тойына катысты дәстүр-
лерінің очерктері», «Орынбор ведомствосы кыргыздарының
жерлеу және ас беру дәстүрлерінің очеркі».
Ол ха.ікын одебиет пен енерге жетелех жолы агартхшылык
деп білді. Алтынсаринніц шыгармалары казак хадкынын омірін
аділ корсепі. ()л озінің олеңдерімен гылымды наспхаітап.
надандыктан сактандырды. Әңгімелері карапайым окырмандарга
түсінікті. коркем гілмен жазылган, оның педагогикалык және
тэрбиелік мәні элі күнге дейін өз маңызын жогалткан жок.
АБАЙ ҚҰАНБАЙҰЛЫ: акын, жазушы, когам кайраткері, казак жазба әдебпеті- ің негізін Ссілушы, казак модениетін нсламның агартушылыкнегізінде орыс және еуропа модениетімен жакындатчга күш аліан реформатор, 1845 жылы 10
іамызда Семей облыдының Шыңгыс гауында дүниеге келген. 886 жылы өзінің ақындық жолын ашқан, атақты «Жаз»
олеңін жазады. Абай шығармасында аудармашылықпен айналы-
суының орны ерекше. Абай он бес жыл бойы орыс жазушы-
ларының елуден аса шығармаларын қазақ тіліне аударды, оның
ішінде «Евгений Онегиннен» жеті үзінді, Лермонтовтың жиырма
сегіз олеңі, Крыловтың он екі мысалы, А.Дельвигтің,
Я.Полонскийдің, И.Буниннің бірнеше өлеңдері бар. Абай үзақ
жылдар бойы (1890-1898) прозалық «Ғахлия» («Қара создер»)
туындысын жазды. Оған пікірлер, қанатты создер, осиеттер,
диалогтар енгізілді, бүл шығармасы қырық бес кара созден
түрады. Тақырып жағынан «Қара создер» Абайдың лирикасымен
үндескен. Автор озінің шығармаларында даланың атқамінерлері
мен патша шенеуніктерін аямай сынайды. Халықтың тағдыры
туралы толғанады, оның жетістіктері мен кемшіліктерін айтады.
Адамның кадір-қасиетін, қүдайға сену мен сенбеушілік туралы,
жастар тәрбиесі мәдениет пен ағартушылықтың қажеттілігі,
адамдардың басқа үлт окілдеріне қарым-қатынасы, кәрілік пен
олім туралы күрделі ой толғайды. Осындай сан-салалы моселелер
бір арнаға келіп тоғысады. «Қара сөздегі» ең басты ой желісі
адам рухының кереметтігін, адам мүмкіндігінің шектеусіз
екендігін дәлелдеу болып табылады.
Абай өз халкының жақсы жағына сүйсініп, оның кемшілігіне
күйінеді. Абайдың мүрасы жоғары ізгілікті, өмірдің мән-
мағынасын терең түсінуді, бейнелі коркем сөзді, жетілген стильд олық қамтиды. Абай атақты сазгер, қазақтың халык
музыкасының білгірі ретінде оны қатты бағалай да білген. Оның
бірқатар лирикалық әуендері қазақтың музыка мэдениетінің
алтын қоры болып табылады.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
