АнықтамалықТЫҢ ҚҰрылымы ІІ том 2013 жылғы басылым

Келісімшарттың қорытындысы мерзімінде, яғни 20Х2 жылдың 1 ақпанында акцияның құны 100 ВБ құрады. Форвардтық келісімшарттың алғашқы әділ құны 20Х2 жылдың 1 ақпаны бойынша нөлге тең болатын.

20Х2 жылдың 31 желтоқсаны бойынша акцияның нарықтық бағасы ВБ110 ге көтеріліп кетті және форвардтық келісімшарттың әділ сомасы ВБ6,300 дейін өсті.

20Х3 жылдың 31 қаңтары бойынша акцияның нарықтық бағасы бір акцияға 106 ВБ болып төмендеді. Форвардтық келісім-шарттың әділ құны ВБ 2,000 ([106 ВБ × 1,000]˗ 104,000 ВБ) құрайды.

Сол күні келісім-шарт ақша қаражаттарымен таза есеппен төленді. Субъект «А» субъект «В» пайдасына 104,000 ВБ жеткізу бойынша міндеттемені және субъекті «В» «А» субъектісінің пайдасына 106,000 ВБ (106 ВБ ×1,000) жеткізу міндеттемесін алады, осылайша «В» субъектісі «А» субъектісінің пайдасына 2,000 ВБ мөлшердегі соманы төлеуге міндетті.

Дт		Шығындар	ВБ4,300
	Кт	Форвардтық актив		CU4,300
Форвардтық келісімнің әділ сомасының төмендеуі (яғни 4,300 ВБ = 6,300 ВБ — 2,000 ВБ)

Дт		Ақша қаражаты	ВБ2,000
	Кт	Форвардтық актив		ВБ2,000
Форвардтық келісім-шартты өтеу.

(b) Ақша ақшаға («Акциялардағы таза есеп»)

IE4. (а) пунктінде көрсетілгендей, ұқсас фактілердің болуын жобаласақ, өтеу таза есеп ақша қаражаттарының орнына акциялардың таза есебімен жүзеге асырылатын болады. «А» субъектісіндегі журнал жазбалары (а) пунктіндегі сияқты жоғары, форвардтық келісімшарттың өтеуінің есебі бойынша жазбаларды қоспағанда, көрінісі төмендегідей:

Келісімшарт акцияларда таза есеппен өтеледі. «А» субъектісі «В» субъектісінің пайдасына 104,000 ВБ (CU104 x 1,000) сомасына өз акцияларын жеткізу бойынша міндеттемені және «В» субъектісі «А» субъектісінің пайдасына 106,000 ВБ (CU106×1,000) сомасына акциялар жеткізу міндеттемесін алады. Осылайша, «В» субъектісі «А» субъектісінің пайдасына 2,000 ВБ (106,000 ВБ˗104,000 ВБ) сомаға акция жеткізуге міндетті. Яғни акциялар 18.9 (ВБ2,000/ВБ106).

IE5. (а) пункітіндегі сияқты ұқсас фактілер бар деп ойласақ, өтеу ақша қаражаттарының бекітілген сомасын жеткізу жолдарымен және «А» субъектісінің бекітілген акциялар санын алумен жүзеге асыратын болады. (а) және (b) пункттеріне үйлес «А» субъектісі төлейтін акциялар бағасы бір акцияға CU104 тең болады. Сәйкесінше, «А» субъектісі «В» субъектісінің пайдасына CU104,000 (CU104×1,000) мөлшерінде ақша қаражаттарын төлеу бойынша міндеттерді алады және «В» субъекті 1,000 дана «А» субъектісінің акцияларын бір жылдан кейін «А» субъектісінің пайдасына жеткізуге міндетті болады. «А» субъектісі журналға келесі жазбаларды енгізеді.

«А» субъектісі «В» субъектісінің пайдасына CU104,000 сомасында ақша қаражаттарын жеткізеді және «В» субъектісі 1,000 дана «А» субъектілерінің акцияларын «А» субъектісінің пайдасына жеткізеді.

IE6. Өтеу нұсқаларының болуы (мысалы, ақша қаражаттарындағы таза есеп, акциялардағы нетто-есеп, немесе ақша қаражаттары мен акцияларды айырбастау жолымен) форвардтық РЕПО келісім шарты қаражаттық актив, немесе қаражаттық міндет болуына алып келеді. Егер өтеудің нұсқаларының бірі ақша қаражаттарын акцияға айырбастау болса ((с) пункті, жоғары), онда «А» субъект (с) жоғары пункітінде көрсетілгендей, ақша қаражаттарын жеткізу бойынша міндетті мойындауы керек. Басқаша түрде «А» субъекті форвардтық келісімшартта туынды құрал құрал ретінде есебін жүргізеді.

IE7. Атаулы мысалда ақша қаражаттарында (а) таза есебімен, (b) акциялардың таза есебінде, немесе (с) ақша қаражаттарын акцияларға айырбасы жолымен өтелетін субъектінің өз акцияларын сатудағы форвардтық келісімшарттың есебіне арналған журналдық жазбалар анық көрсетілген. Мысалда, сонымен қатар, өтеу нұсқаларынан қорытынды талқылаулар көрсетіледі ((d) жоғары пунктін қараңыз). Мысалды жеңілдеті үшін акциялар бойынша дивиденділер төленбеген (яғни, «теңгерімдік кіріс» нөлге тең), осылайша форвардтық бағаның ағымдағы құны форвардтық келісімшарттың әділ бағасы нөлге тең болғанда «спот» бағасына тең болады. Форвардтық келісімшарттың әділ сомасы нарық бағасы мен бекітілген форвардтық бағаның ағымдағы құнының арасындағы айырмашылық ретінде есептелген.

IE8. 20Х2 жылдың 1 ақпанының жағдайы бойынша «А» субъектісі «В» субъектісімен «А» субъектісінің 20Х3 жылы 31 қаңтардағы күйі бойынша ақша қаражаттарының шығарылған қалыптағы акцияларының әділ сомасын төлей отырып, ақша қаражаттарының 20Х3 жылдың 31 қаңтарына CU104,000 (яғни акцияға CU104 бағасы бойынша) мөлшерінде айырбастағы 1,000 данасын сатып алуға келісімшартқа отырды. Келісімшарт таза есеппен ақша қаражаттарында өтелетін болады. «А» субъектісі журналда келесі жазбаларды жүргізеді.

IE9. Ақшалай қаражатпен таза салмақты есептеуді жүзеге асыру арқылы өтеудің орнына акциямен таза салмақты есептеуді жүзеге асыру арқылы өтеуді есепке алмағандағы, (а) тармағындағыдай ұқсас деректердің бар екендігін болжап көрейік. Төменде көрсетілгендерді қоспағанда, «А» субъектісі үшін арналған журналдық жазбалар (а) пунктінде көрсетілген жазбаларға ұқсас:

Келісім шарт акциялармен таза салмақты есептеу арқылы өтеледі. «А» субъектісінде CU104,000 (CU104×1,000) көлемінде өзінің акцияларын алуға құқы бар, сондай ақ «В» субъектісінің пайдасына CU106,000 (CU106×1,000) көлемінде өзінің акцияларын жеткізу бойынша міндеттемесі бар. Осылайша, «А» субъектісі «В» субъектісінің пайдасына таза CU2,000 (CU106,000˗CU104,000) көлеміндегі өзінің акцияларын жібереді, яғни 18.9 акция (CU2,000/CU106).

IE10. Тұрақты ақшалай қаражат соммасын алу мен субъектінің өзінің акцияларының тұрақты санын жеткізіп тұру арқылы жүзеге асырылатын өтемді қоспағанда, (а) пунктіндегідей ұқсас деректердің болуын болжап көрейік. Бір жылдан кейін «А» субъектісі төлейтін акция үшін жоғары баға (а) және (b) тармақтарына ұқсас, бір акция үшін CU104 көлемінде тіркелген. Осыған орай, «А» субъектісінде CU104,000 (CU104×1,000) көлемінде ақшалай қаражат алуға құқы және бір жылдан соң өзінің 1,000 дана акциясын жіберу жөніндегі міндеттемелері бар. «А» субъектісі журналда келесі жазбаларды жасайды.

20Х3 жылдың 31 қаңтарының жағдайы бойынша «А» субъектісі CU104,000 көлемінде ақшалай қаражатты алады және акциялардың 1,000 данасын жеткізеді.

IE11. Өтеудің түрлерінің бар болуы (мысалы, ақшалай қаражаттағы таза салмақпен есептеу, таза салмақты акциялармен есептеу, немесе ақшалай қаражат пен акцияларды алмастыру жолы) мерзімдік келісімшарттың қаржылай актив немесе қаржылай міндеттеме болуына алып келуі мүмкін. Ол үлескерлік құралдың анықтамасына сай келмейді, өйткені ол белгіленген ақшалай қаражат сомасы, немесе басқа да қаржы активтерінің орнына «А» субъектісінің өзінің белгіленген акцияларының санын қайта төлеп алу жолынан басқа жолдармен де өтелуі мүмкін. «А» субъектісі, жоғарыда және (a) және (b) параграфтарында көрсетілген туынды актив, немесе міндеттемені мойындауы керек. Өтелу барысында енгізілуі тиіс бухгалтерлік жазбалар келісімшарттың қандай жолмен өтелетіндігіне байланысты.

IE12. Берілген мысалда, (a) ақшалай қаражатпен таза салмақты есептеу, (b) акциялармен таза салмақты есептеу, немесе (c) субъектінің өзінің акцияларының орнына ақшалай қаражатты төлеу жолы арқылы өтелуі тиіс, субъектінің өзінің акцияларына сатып алушының сатып алған опциялары үшін журналды жазбалар ұсынылған. Бұл жерде, сонымен қатар, осы өтеу түрлерін қолданудың нәтижелері де талқыланған (төмендегі (d) параграфын қараңыз):

IE13. 20Х2 жылдың 1 ақпанындағы жағдай бойынша, «А» субъектісі «В» субъектісімен келісімшартқа отырды, ол бойынша «В» субъектісінің жеткізу бойынша міндеттемесі бар, егер, «А» субъектісі келісімшарт бойынша өзінің құқын пайдаланатын болса, онда 20Х3 жылдың 31 қаңтарындағы көлемі CU102,000 ақшалай қаражаттың орнына (яғни, бір акция үшін CU102 бағасы бойынша) 20Х3 жылдың 31 қаңтарындағы «А» субъектісінің өзінің қарапайым акцияларының 1,000 данасына әділ бағаны алуға «А» субъектісінің құқы бар. Келісімшарт ақшалай қаражат түрінде таза салмақты есептеу арқылы өтеледі. Егер «А» субъектісі өзінің құқын пайдаланбаған жағдайда, ешқандай да қосымша төлемдер төленбейді. «А» субъектісі журналда келесі жазбалар жүзеге асырады.