Ауыл шаруашылық ғылымдары агрономия

Әлеуметтану

УДК: 378.1:808.5.

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті

Іскерлік қарым-қатынас – қызмет жүйесіндегі адамдар арасындағы байланыстар дамуының күрделі де сан қатпарлы үдерісі. Бұған қатысушылар ресми статуста сөйлей отырып, нақтылы міндеттерге негізделген межелі мақсатты нысаналайды. Бұл үдерістің басты ерекшелігі – уақытты мөлшерлі пайдалану. Демек, сөйлеу уақытын мөлшерлі пайдалану – ұлттық мәдени дәстүрлермен, кәсіби этикалық ұстанымдармен айқындалатын бекітілген өлшемдерге бағыну [3].

Бүгінде ресми байланыс орнатудың түрлі жағдаяттарына сәйкесті “жазылған” не “жазылмаған” норма қағидалары мәлім. Сәйкесінше, қызмет барысындағы қабылданған тәртіп жүйесі мен оны орнымен құбылта білу үлгілері іскерлік этикет делінеді. Негізгі функциясы – адамдар арасындағы өзара түсіністікке септесер қағидаларды қалыптастыру. Ал, іскерлік этикет құрамына енер қағидалы ережелер белгілі бір ұжымның өзара тең дәрежелі мүшелері және ұжым жетекшісі мен оның қарауындағылар арасындағы қарым – қатынас жүйесін анықтайтын нормалар ретінде екі арнаға жіктеледі.

Іскерлік қарым-қатынас – адам өмірінің аса қажетті бөлігі, өзгелермен қарым-қатынас жасаудың маңызды түрі. Осы қарым-қатынастың мәңгілік әрі басты қозғаушы тетіктерінің бірі ретінде этикалық нормалар танылады. Өзімізге бағынышты адамдармен, басшымызбен не әріптестерімізбен іскерлік ынтымақтастықта қарым-қатынас жасай отырып, әрқайсымыз қалай болғанда да саналы не стихиялы тұрғыда осы этикалық нормаларға арқа сүйейміз, оларды тірек етеміз. Десек те, адамның моральдық нормаларды түсіну өресіне қарай, оның мазмұнын ұстану деңгейіне қарай, қарым-қатынас кезіндегі ескерілу дәрежесіне байланысты іскерлік қарым-қатынас жеңілдемек. Демек, этикалық нормаларды жөнімен тиімді үйлестіре отырып, алғы межелі мақсатымызға жетуде бірден-бір жәрдемші ете аламыз. Сондай-ақ, оларды орнымен тиімді қолдана алмау арқылы қарым-қатынасты қиындату өз алдына, оны мүлдем кереғар қалыпқа келтіру де әбден мүмкін жағдай.

Жалпы іскери қарым-қатынастағы “вертикальды”, “горизонтальды” байланыстардың этикалық қырлары туралы не білеміз? Енді осыған келелік. Қызметкерлермен тіл табыса қарым-қатынас жасай білу іс-әрекетін танытатыны аян. Бұл арадағы діңгек іспеттес этикалық алтын қағида: өзіңізге бағынышты адамдармен байланысыңыз басшыңыздың сізбен қарым – қатынасының қалай болғанын қалауыңызға сәйкесті келуі. Ал, бұл реттегі іскерлік қарым-қатынастың ұтымды нәтижеге қол жеткізуі басшының өзіне бағыныштылармен байланыста қолданар этикалық нормалар мен қағидаттарымен анықталмақ. Бұлардың сапына қызмет бабындағы этикалық мәдениеттің қайсысы тиімді, қайсысы тиімсіз екендігін ескеру енбек. Алғашқы кезекте бұл бағыттағы нормалы қағидаттар іскерлік қарым-қатынас табиғатын аңғартатындай, басқару үдерісіндегі ұйғарымдардың ненің негізінде және қалай берілуіне, қызметтік тәртіптің неден көрінетініне бірден-бір байланысты. Ал бұл арадағы іскерлік қарым-қатынас этикасының сақталмауы жағдайында көпшілік адамдар ұжымда өзін адамгершілік тұрғысынан қорғаныссыз сезініп, ыңғайсыз күйге енеді. Басшының өз қызметкерлерімен байланысы іскерлік қарым-қатынастың тұтас құрылымына әсер етіп, оның адами-психологиялық табиғатын айқындауға сеп. Нәтижеде дәл осы деңгейлер дәрежесінде қарым-қатынас мәдениетінің эталонды қағидаттары қалыптаспақ.

Бұл орайдағы іскерлік қарым-қатынастың қағидалы үлгілерінің бірқатары төмендегіше:

• 
  Өз ұйымыңызды қарым-қатынастың жоғары моральдық нормаларына сәйкес бірлігі мықты ұжымға айналдыру. Қызметкерлерді ұйымның алғы мақсаттарына жұмылдыра білу. Адам атаулы өзін ұжым мүшелерімен тығыз бірлікте екендігін толық аңғарғанда ғана өзін адамгершілік жағынан да, психологиялық жағынан да еркін сезінетіндігін ескеру.
  
• 
  Басшы атаулының жауапкершілік мәселесіне байланысты проблемалар туындаған жағдайда оның басты себептерін анықтауы. Проблема білімсіздіктен (надандықтан,мәдениетсіздіктен) туындап жатса,онда қарауыңыздағы қызметкерлердің әлсіз, кем тұстарын олардың бетіне басып үнемі айта бермеу. Қайта оның кемшіліктерін жоюға, толықтыруға қандай жәрдем жасай аларыңды ойлану.
  
• 
  Қызметкерлерге этикалық нормаларға сәйкесті ескерту жасау. Жағдаят турасында барлық ақпараттарды жинау, сәйкесінше қарым-қатынастың лайықты формасын таңдау. Ескертпелерді көзбе-көз тек оңаша отырғанда ғана айту.
  
• 
  Адамның жеке басын емес, оның іс-әрекетін сынау.
  
• 
  Қажетіне қарай комплемент айта отырып, сынды сыналап жеткізу амалын қолдану. Іскерлік қарым-қатынасты достық нотасында аяқтау.
  
• 
  Өзіңізге бағынышты адамдардың жеке өміріне орынсыз араласпау.
  
• 
  Қызметкерлердің бәріне бірдей тең құқылы мүше ретінде қарау.
  
• 
  Қызметкерлеріңіздің ұтымды қадамын, жақсы табысын мадақтауға келгенде мүдірмеу, жылы сөзіңізді аяп қалмау.
  
• 
  Ортақ іске қатысты жіберілген қателіктерді жасырмау, бүгіп қалмау.
  
• 
  Қарауыңыздағылардың алдында әркез адал болу.
  
• 
  Белгілі бір ұйғарым жасарда әр түрлі нюанстарға сәйкесті мөлшерлі жағдаятты және қызметкердің жеке тұлғалық қалпын ескеру, т.б.
  

Бұл реттегі іскерлік қарым-қатынасқа бірден-бір қажетті этикалық қағидалар үлгілерінің біразы төмендегіше:

• 
  Ұжымда әділ байланыстарға негізделген адамгершілік тұрғыдағы өзара ниеттес, тілектестік бағыттағы атмосфераны қалыптастыруға көмектесу.
  
• 
  Өз көзқарасыңызды тықпалауға не оған ақыл үйретуге ұмтылмау. Өзіндік ұсыныстарыңыз бен ескертпелеріңізді орнымен орнықты да мәдениетті түрде білдіру.
  
• 
  Қатқыл түрде кесіп-пішкен тонда үзілді-кесілді бағытта сөйлеспеу.
  
• 
  Үнемі адал да әділ, сенімді болу, жағымпаздық, жарамсақтықтан аулақ жүру. Өзіндік мінезіңіз, ұстанымыңыз болғай,т.б.
  

Бұл орайдағы ұстаным боларлық қағидалы үлгілер төмендегіше:

• 
  Өзгелер тарапынан өзіңізге белгілі бір ерекше байланыс талап ету.
  
• 
  Ортақ істі орындаудағы жауапкершілік пен құқұқтардың нақты да дәл бөлінуіне қол жеткізу.
  
• 
  Өз жауапкершілігіңізді қарауыңыздағыларға аудара салмау.
  
• 
  Әріптестеріңіз туралы күні бұрын жаман ойда болмау. Олармен қарым-қатынаста мүмкіндік болғанша сенімсіздіктен, өсек-аяңнан ада болу, ондайларды маңыңызға жолатпау.
  
• 
  Әңгімелесуші әріптесіңізді өз атымен атап, ретіне қарай бұны жиі қайталап отыру.
  
• 
  Дидарласушыңызға жылы қатынасыңызды білдіру мақсатында достық пейілде болу.
  
• 
  Қолыңыздан келмейтін нәрсеге уәде бермеу. Өзіңіздің іскерлік мүмкіндіктеріңізді тым асыра бағаламау.
  
• 
  Өзіңізді емес, өзгені тыңдауға тырысу.
  
• 
  Дидарласушыңыздың сізге жат еместігін, ұнайтындығын сөзбен, көзқараспен, ым-ишаратпен сездіру. Жымия отырып, көзіне тура қарау [4].
  
• 
  Әріптесіңізге өзіңіздің жеке мақсатыңызға қол жеткізудің құралы емес, сыйлауға тұрарлық тұлға ретінде қарау, т.б [5].
  

1. Қыдыршаев, А. С. Шешендіктануды оқытудың ғылыми-әдістемелік негіздері / А. С. Қыдыршаев. – Алматы : Білім. – 2000. – 270 б.

2. Қыдыршаев, А.С. Шешен-лектор профессиограммасы /А. С. Қыдыршаев. –Орал : БҚМУ баспасы. – 2004. – 56 б.

3. Қыдыршаев, А. С. Шешен-маманның этикалық мәдениетін қалыптастыру мәселесі / А. С. Қыдыршаев, Д. К. Төлегенова. // Қазақстан дамуының қазіргі жағдайындағы ғылым және білім беру:тәжірибесі, мәселелері және перспективалары. Халықаралық ғылыми-практикалық конф.мат. / Орал. – 2002. – 20-22 – б.б.

4. Момынова, Б. Қазақ тіліндегі ым мен ишаратттың қазақша түсіндірме сөздігі Казахско-русский толковый словарь мимики и жестов в казахском языке / Б. Момынова, С. Бейсембаева. – Алматы. – 2003. – 136 б.

5. Қыдыршаев, А. С. Шешендік тағылымы / А. С. Қыдыршаев. – Орал : Ағартушы. – 2005. – 142 б.

ПЕДАГОГИКА
УДК 004: 372. 881.111.1
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ КОМПЬЮТЕРНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБУЧЕНИИ ИНОСТРАННЫМ ЯЗЫКАМ
Ж. Ш. Джубандыкова
Западно-Казахстанский государственный университет имени М. Утемисова
Шет тілін оқыту жаңа ақпараттық технологияларды үйренуге негізделген. Компьютерлік технологияны пайдалану білім алушылардың жеке ерекшеліктерін ескеруге негізделген.
Обучение иностранному языку основано на изучении новых информационных технологий. Использование компьютерных технологий основано на учете индивидуальных особенностей обучаемых.
Foreign languages teaching based on new information is considered in this paper. The use of computer technology is based on individual features of pupils.
Поиск эффективных путей использования информационных технологий в целях улучшения обучения – это задача, для решения которой необходима совместная работа педагогов, методистов и индустрии информационных технологий. Компьютеры давно являются мощным инструментом обучения. С их помощью обучаемые получают доступ к новому информационному миру, что позволяет реализовывать их творческий потенциал и обеспечивает широкие возможности для обмена данными и осуществления совместной работы на большом расстоянии [1]. В то же время благодаря Интернету широкие массы людей получили доступ к большому количеству современных образовательных материалов, что дает импульс преподавателям к созданию и распространению учебных программ и ресурсов на весь мир. Б. Гейтс сравнил появление компьютеров в обучении с импульсом, равным воздействию печатного станка [2].

Обучение иностранному языку с помощью компьютера опирается на бихевиористскую теорию и личностно-ориентированный метод в педагогике, основанный на учете индивидуальных особенностей обучаемых, которые рассматриваются как личности, имеющие свои характерные черты, склонности и интересы. Отметим, что для каждого обучаемого характерен тот или иной способ осуществления деятельности при овладении иностранным языком. Компьютерное обучение получило широкое распространение в методике преподавания иностранных языков благодаря разработке индивидуального подхода к обучению, достижениям в области программированного обучения и компьютерной лингвистики, исследованиям возможностей машинного перевода. Широкое распространение компьютера в современной жизни, а также специальные знания, которые необходимы преподавателю при его использовании, позволяют говорить об обучении с помощью компьютера как о направлении в методике преподавания иностранных языков. В 70-е годы создатели программ стали уделять больше внимания их содержательной стороне. Исследования в области искусственного интеллекта позволили значительно усовершенствовать программы и ориентировать их на формирование коммуникативных умений обучаемых. Однако проблема коммуникативной направленности компьютерных программ по-прежнему остается актуальной и далеко от разрешения. В настоящее время выделяются следующие группы программ.

1. Тренировочные программы для индивидуальной работы дома или в компьютерных классах, ориентированные на овладение грамматическими формами, лексическими единицами и отдельными речевыми образцами, а также программы по обучению чтению и письму, предполагающие использование текстового редактора. Создатели данных программ стремятся сделать их интерактивными, т. е. предусматривающими активное участие обучаемых в выполнении заданий.

2. Текстовые программы для индивидуальной, парной и групповой работы, позволяющие модифицировать текст: расставлять знаки препинания, перегруппировывать предложения, редактировать текст и т.д. Программы данной группы в большей степени ориентированы на содержательную сторону обучения. Среди них наиболее распространенной является англоязычная программа «Составь рассказ» (Story Board). В основе программы лежит прием восстановления (reconstruction), когда на экране появляется короткий текст, в котором сохранены знаки препинания и название, а вместо слов оставлены пропуски. Задача обучаемых состоит в восстановлении текста.

3. Игровые программы, базирующиеся на проблемных ситуациях и способствующие повышению мотивации обучаемых. Третья группа представляет собой разнообразные игры, которые широко известны и популярны среди детей и взрослых.

4. Тестовые программы, позволяющие осуществлять различные виды тестирования. Тестовые программы предназначены в основном для осуществления текущего и итогового контроля, оценивания уровня сформированности всех составляющих коммуникативной компетенции и определения уровня владения языком обучаемыми. Эти программы могут быть и обучающими, так как предполагают самостоятельную подготовку обучаемых к различным видам текущего и итогового контроля. Они снабжены ключами и инструкциями, которые помогают обучаемым при самостоятельной работе.

5. Базы данных и программы, разработанные на их основе.

База данных позволяет выяснять сочетаемость искомого слова, его частность, а также знакомят с употреблением того или иного слова в более широком контексте. Обучение с помощью базы данных представляет собой современный подход к обучению, опирающийся на индуктивные процессы познания и языковую базу данных, которая содержит набор аутентичных устных и письменных высказываний.

База данных может состоять из аутентичных устных и письменных текстовых материалов, отдельных слов, фраз, микровысказываний, образцов, образцов аутентичной устной и письменной иноязычной речи, отражающих ее особенности, а также функциональные стили языка, рассчитанные на разнообразные группы пользователей, например, деловой французский, английский (французский, немецкий и т.д.) для медицинских работников, для финансовых работников, юристов и т.д.

Основная цель данного подхода состоит в том, чтобы научить обучаемых самостоятельно извлекать из аутентичного материала различного рода лингвистическую информацию об особенностях его употребления. Обучаемые, как правило, работают индивидуально в компьютерном классе, используют специальные компьютерные программы и без помощи преподавателя анализируют интересующие их лингвистические явления. Согласно данному подходу обучаемому следует развивать умение учиться, он должен выступать в роли исследователя, самостоятельно решать проблемы, связанные с сознанием языковой формы [3, 4]. Данный подход рассматривается как сознательно-ориентированный и основывается на осознании формы лексического и грамматического языкового явления, на данных контрастивной лингвистики и индуктивном способе овладения языком.

Компьютерные программы, с помощью которых осуществляется обучение, позволяют сортировать образцы речи таким образом, чтобы обучаемый мог легко получить интересующую его информацию. Так, группа COBUILD (Collins Birmingham University International Language Detibase) при университете города Бирмингем во главе с Дж. Синклером разработала англоязычную компьютерную программу Look up, которая позволяет выделять интересующую лексическую единицу в ее сочетании с другими словами [5]. Как правило, это одно слово или сочетания слов, представленные в виде «строки сочетаемости» (concordance line): на экране появляется строка из нескольких лексических единиц, в центре строки находится искомое слово «Строка сочетаемости» не является законченным предложением, и программой предусмотрена специальная операция, с помощью которой на экран может быть выведен более широкий контекст. Роль базы данных при обучении иностранным языкам трудно переоценить, так как базы данных могут использоваться не только студентами в процессе, но и преподавателями – неносителями языка в качестве справочного материала, а также в процессе разработки учебников и учебных пособий и других дидактических материалов.

Этот подход способствовал появлению целого ряда компьютерных программ, которые позволили реализовать идеи использования базы данных и оказали существенное влияние на формирование нового подхода к обучению – компьютерного обучения. Следует отметить, однако, что обучение с использованием базы данных имеет определенные ограничения, которые, возможно, будут преодолены в будущем в процессе совершенствования компьютерных и информационных технологий. Учебный процесс носит, как правило, рецептивный характер и не предусматривает заданий на активизацию языкового материала в речи.

Анализ литературных источников по данной проблеме, а также изучение практического опыта в данной области позволили выделить следующие преимущества компьютерного обучения:

Компьютерные программы являются эффективным средством самообучения и материалом для организации самостоятельной работы обучаемых.

Компьютерные программы, предназначенные для формирования, развития и совершенствования коммуникативной компетенции, отражают ход мыслей и стиль коммуникации их создателя. Зачастую они совпадают с логикой обучаемого. Это проводит к тому, что правильная реакция обучаемого может быть отвергнута компьютером как неверный вариант. В обучении иностранным языкам в современных условиях целесообразно использовать:

• 
  стандартные библиотеки элементарный обучающих модулей (блоков), из которых создается новая технология обучения, который затем адаптируется к различным уровням языковой компетенции обучемых;
  
• 
  nesting – технологию, формирующуюся по типу «матрешки»; основной принцип данной технологии – наращивание материала от модуля к модулю;
  
• 
  технологию обучения «снизу – вверх» переход от изучения элементарных единиц языка к более сложным языковым конструкциям.
  
• 
  технологию обучения «сверху – вниз», которая основана на погружении обучаемого в языковую среду с последующей адаптацией и самообучением.
  

2. Образование, наука и развитие кадрового потенциала. – ч. 2. Информационные технологии в высшей школе // Информационный бюллетень Microsoft. – Вып. 20. – Май. – 2003. – 60с.

3. Евдокимова, М. Г. Подготовка переводчиков в сфере профессиональной коммуникации и компьютерные технологии обучения // М. Г. Евдокимова. – Профессиональная коммуникация как цель обучения иностранному языку в неязыковом вузе : Сборник научных трудов. – Вып. № 454. – М. : Изд-во МГЛУ. – 2000. – С. 16-23.

4. Озерова, М. В. Содержание профессионально направленного обучения иностранному языку в неязыковом вузе // М. В. Озерова. – Профессиональная коммуникация как цель обучения иностранному языку в неязыковом вузе : Сб. науч тр. – Вып. № 454. – М. : – Изд-во МГЛУ. – 2000. – С. 23-32.

5. Клесникова, И. Л. Англо-русский терминологический справочник по методике преподавания иностранных языков / И. Л. Клесникова, О. А. Долгина. – СПб. : Изд-во «Русско-Балтийский информационный центр «БЛИЦ», “Cambridge University Press”. – 2000. – 224c.

УДК 378. 147. 31

По сравнению с наземными оптоволоконными каналами спутниковые системы связи обладают следующими преимуществами [2]:

• 
  -более быстрый доступ к информационным ресурсам, так как в спутниковом Интернете доступ реализуется за один «скачок», а не через последовательность «хостов» (посредников);
  
• 
  -огромная скорость передачи информации по прямому спутниковому каналу, до 48 Мб/с;
  
• 
  -возможность выбора оптимальной скорости в обратном канале, в случае образовательных каналов востребована пропускная способность в интервале 32-512 Кб/с;
  
• 
  -оперативность развертывания абонентских пунктов, поскольку спутниковые системы связи достаточно легко можно установить даже в труднодоступных местах;
  
• 
  -относительная дешевизна спутниковых терминалов и абонентских приемных станций;
  
• 
  -меньшая стоимость (в два-три раза) спутникового трафика по сравнению с наземным.