Автомобилларнинг электр ва электрон жихозлари



Pdf көрінісі
бет11/13
Дата25.01.2022
өлшемі0.78 Mb.
#454823
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
avtomobillarning elektr va elektron zhixozlari

 

 



 

 

  5 

 

 




 

 

- 76 - 



айлантирувчи  узгартиргич  4  ва  улчанаётган  параметр  бирлигида 

даражаланган шкала 5 дан иборат. 

         Даракчи 

асбобларда 

курсаткич 

сифатида 

автомобилнинг 

асбоблар панелиди жойлаштирилган хабарчи лампалар хизмат килади. 

          Бажарадиган вазифасига кура, автомобилларнинг назорат-улчов 

асбоблари  куйидаги  гурухларга  булинади:  температурани  улчайдиган 

(термометрлар);  босим  улчайдиган(манометрлар);  ёнилги  сатхини 

улчайдиган;  аккумулятор  батареясини  зарядлаш  режимини  назорат 

киладиган,  тезлик  ва  утилган  йулни  улчайдиган(спидометрлар); 

айланиш  частотасини  улчайдиган  (тахометрлар).  Бундан  ташкари, 

назорат –  улчов асбоблари туркумига тахографлар хам киради. 

         

Термометр

 

– хароратни 



улчайдиган 

асбобдир.Масалан, 

двигателнинг совутиш тармогидаги сувнинг харорати  электр иссиклик 

термометри  билан  текширилади.Термометр  цилиндрлар  блокининг 

каллагига  урнатилган  дараклагич(датчик)  ва  асбоблар  токчасига 

урнатилган 

курсаткичдан 

иборат(15.2-расм).Ут 

олдириш 

тармоги 


кушилганда    ток  датчигининг  туташган  илашмалари  1  оркали 

курсаткичнинг  спирали  2  буйлаб  утиб,  биметалл  пластина  3  ни 

киздиради.Пластина  эгилади  ва  унинг  юкориги  учи  милини  четга,  чап 

вазиятга  силжитади.Дараклагичнинг  биметалл  пластинаси  5  спираль  6 

дан  утган  ток  таъсирида  кизиб  эгилиб,  илашма  7  ларни  ажратади, 

спираль  2  оркали  ток  утиши  тухтайди.Пластина  3  совиб  ,  тугрилана 

бошлайди.Айни  вактда  дараклагичнинг  пластинаси  хам  совийди,  чунки 

унинг  спиралидан  хам  ток  утмай  колади.Дараклагичнинг  илашмалари 

яна  кайтадан  туташади.Двигатель  етарли  микдорда  кизимаганда 

илашмалар  киска  муддатга  ажралади,дараклагичнинг  пластинаси  5 

кучлирок  кизийди  ва  мили  4  тегишли  паст  харорат  даражасини 

курсатади.Сувнинг харорати ортиши билан илашмалар узок вакт ичида 

ажралиб  туради,  мили  4  унг  томонга  силжиб,  юкорирок  харорат 

даражасини курсатади. 

             Манометр  –   суюклик  ва  газ  босимини  улчайдиган  асбобдир. 

Двигателнинг  мойлаш  тармогида  мой  босимининг  макбуллигини 

мунтазам  текшириб  туриш  учун  иссиклик  магометри  кулланилиб  , 

унинг 


асосий 

курсаткичи 

асбоблар 

 

пештокчасига 



жойлаштирилган(15.3-расм).Мой  дараклагич  (датчик)  штуцери  5  нинг 

тешиги  оркали  унинг  диафрагма  6  билан  ажратилган  ички  бушлигига 

киради.Диафрагмага  кузгалмайдиган  илашма  7  нинг  пластинаси 

тиралади.Бу  илашма  биметалл,  яъни  икки  жинсдаги  металл  пластина  9 

даги  кузгалувчан  илашма  8  га  сикилади.Ток  таъсирида  спираль  3 

курсаткичнинг  биметалл   пластинаси 2  ни  киздиради.Пластина  эгилиб, 

курсаткичнинг  милини  унгга  буради.Айни  вактда  спираль  10  хам 

кизийди  ва  биметалл  пластинка  эгилиб,  илашма  7  ва  8  ларни 

ажратади.Шу билан  ток бериши тухтайди.Мой босими тармокда канча 

юкори  булса,  илашма  7  ва  8  лар  шунча  кучли  сикилади,  натижада 

электр  ток  занжири  узок  муддат  туташиб  туради  ва  мили  4  босимни 

курсатади.Босимни  улчашда  манометр  улчов  чизикларида  асосан 

кгк/см бирликда даражаланган манометрлардан фойдаланилади.    



 

 

- 77 - 



        Ёнилги  сатхини  курсаткич.Бакдаги  бензин  микдорини  билиш  ва 

назорат килиб туриш учун бакда дараклагич ва асбоблар пештокчасига 

курсаткич  урнатилган.Бакка    урнатилган  дараклагич  реостат  2  ва 

дастакли  калкович1  дан  иборат.Бакда  ёнилги  канчалик  куп  булса, 

калкович шунчалик юкорига калкиб чикиб, дастакни силжитиб реостат 

каршилигини оширади.Курсаткич асбобда электромагнит 4 ва 5 лардан 

иборат.Электромагнитлар  уртасига  якорли  мили  6  ва  каршилик    7 

жойлаштирлган.Бакда  ёнилги  булмаганда  электромагнит  5  милини 

чапгп 

дараклагичнинг 



ноль 

томонига 

 

буради.Бак 



тулганда 

электромагнит  4  милини  унгга  буриб,  бакнинг  тулиш  даражасини 

курсатади.Агар  бак  тула  булмаса,  электромагнит  4  ва  5  ларнинг 

галтаклари таъсирида манометр мили оралик холатларни эгаллайди. 

           Спидометр    -  автомобилнинг    харакат  тезлигини  курсатувчи 

асбоб.Унинг  мили  магнитнинг  канчалик  тез  айланишига  караб 

манометрда  тегишли  вазиятда  булади.Магнитли  айлантирувчи  вал 

узатмалар  кутисининг  иккиламчи  валига  уланган  гилоф  ичида 

айлантирувчи 

тросс 


(«эгилувчан 

вал») 


билан 

харакатга 

келтирилади.Босиб  утилган  йул  хисоблагич  оркали  билинади,  у  валдан 

червякли узатма оркали харакатга келтирилади. 

         Аккумулятор  батареясини  зарядлаш  режимини  назорат  килиш 

асбоблари  .  Аккумулятор  батареясини  зарядлаш  режимини  назорат 

килиш  бир  вактнинг  узида  генератор  ва  реле-ростлагичнинг  техник 

холатини хам назорат килиш имкониятини беради.Зарядлаш режимини 

назорат  килиш  амперметр,  вольтметр  ёки  сигнал  лампа  ёрдамида 

амалга  оширилиши  мумкин.Амперметр  зарядлаш  занжирига  кетма-кет 

,  яъни    аккумулятор  ва  генераторнинг  иусьат  кутблари  орасига 

уланади.Автомобиль 

амперметрлари 

электромеханик 

асбоблар 

туркумига 

мансуб 

булиб 


уларнинг 

электромагнитли 

ёки 


магнитоэлектр турлари мавжуд. 

        Ойна  тозалагичлар    -    ёмгир  ва  кор    ёгиб  турганда  хайдовчи 

йулни куришига  имкон яратади.Ойна тозалагичнинг чуткалари турлича 

автомобилларди  асосан  электрик  юритмали  килинади.Шунингдек, 

пневматик  ёки  киритиш  найчасидаги  сийракланишдан  фойдаланиб 

ишлатиладиган, ёки   механик юритмали килинади. 

                Электр юритмали ойна тозалагичда  юритма сифатида жуда 

кичик  кувватли  электр  двигатели  ишлатилади.Двигателнинг  якори 

червякли 

узатма 


ёрдамида 

чуткалар 

юритгичнинг 

ричагларини 

харакатга  келтиради.Улагич  чуткаларнинг  икки  турли  тезликда 

харакатланишига  имкон  беради.Якорь  секин  айланганда,  чуткалар 

секин  тебранади  ва  якорь  тезрок  айланганда  эса  чуткалар  тезрок 

тебранади.   

   

МАЪРУЗА № 16 



Ёритиш системаси ва сигнализация. 

Режа. 


1.Йулни 

ёритишдаги 

мавжуд 

системалар, 

уларнинг 

техник 


тавсифномаси, ёритиш нормалари. 


 

 

- 78 - 



2.Бош фараларнинг тузилишининг узига хос томонлари.Туманга  карши 

фаралар  ва прожекторлар.  

3.Автомобиль  лампалари.Галогенли  лампалар  ва  уларни  автомобилга 

урнатишнинг узига хос томонлари. 

             

Умумий маълумотлар

. Автомобилларнинг харакат хавфсизлиги 

,  айникса  кунниннг  коронги  кисмида    ва  куриниш  ёмон  булган 

холларда, 

куп 


жихатдан 

ёруглик 


асбобларининг 

 

холати 



ва 

тавсифномасига 

боглик.Ёруглик 

асбоблари 

йулни 

ёритиш, 


автомобилнинг 

габарит 


улчамлари 

хакида 


маълумот 

бериш, 


хайдовчининг    мулжаллаган  ёки    амалга  ошираётган  харакати  хакида 

даарк  бериш,  давлат  раками,  кабина,  кузов  салони,  назорат-улчов  

асбоблари, багажник ва капот остини ёритиш учун хизмат килади. 

             Автомобилларнинг    ёруглик  асбоблари  ёритиш  ва  ёруглик 

даракчиларидан    ташкил  топган.Ёруглик  асбобининг  оптик  системаси 

лампа, нур кайтаргич ва нур таркатгичдан иборат.                                                      

           Лампа ёруглик кайтаргич вазифасини бажаради.Нур  кайтаргич 

параболоид  шаклида  булиб,  лампадан  кичик  бурчак  остида  чиккан 

ёруглик  окимини  туплайди  ва  оптик  ук  буйлаб  йуналтиради.Тиник 

материалдан тайёрланган, ички юзида линза ва призмаларга эга булган 

нур  таркатгичда  ёруглик  окими  вертикал  ва  горизонтал  текислик 

буйича кайта таксимланади.  

       Бирлашган  Миллатлар  Ташкилоти  кошидаги  Европа  Иктисодий 

комиссияси  (БМТ  ЕИК)    коидалари  талабларига    мос  келадиган  

автомобиль ёруглик асбоблари расмий халкаро тасдикланиш белгисини 

олади.Халкаро  тасдикланиш  белгиси(16.1-расм)  айланма  шаклида 

булиб,  уни  чига  Е  харфи  ёзилади.Белги  ёруглик  асбобининг    нур 

таркатгичига туширилади. 

 

 

 



 

 

 



 

 

                    



2439                                                         2440 

 

 



16.1-расм.Халкаро тасдикланиш белгиси 

 

Белги  тагида  ёки  унинг  ёнида  расман  тасдикланиш  тартиб  раками 



курсатилади.Белги  тагида,  тартиб  ракамининг  устида  горизонтал 

курсаткич  булиши  мумкин.Фара  йул  харакати  чап  томонлама  ташкил 

килинган  мамлакатларда(Хиндистон,  Англия….),  курсаткич  унг  томонга 

йуналтирилган  булади.агар  фарани    йул  харакатининг    хам    чап 

томонлама  ва  хам  унг  томонламасига    мослш  имконияти  булса, 

курсаткич  икки  томонга  йуналтирилган  булади.Йул  харакати      унг 





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет