Аз ҷониби Шурои илми-методии Донишгоҳи технологии Тоҷикистои тавсия шудааст

Усулхои зерини назорати молиявиро фарқ мекунанд: "- санҷиш;

• 
  муоииа;
  
• 
  назорат;
  
• 
  таҳлили фаъолияти молиявӣ;
  
• 
  мушохида (мониторинг);
  
• 
  тафтиш.
  

171

Тафтиши пурра санҷиши ҳамаи паҳлӯҳои фаъолияти молиявӣ-хоҷагидории субъекти иқтисодиро дар бар мегирад. Тафтиши нопурра бо мақсади назорати ҷиҳатҳои алоҳидаи фаъолияти молиявӣ-хоҷагидории субъектҳои иқтисодӣ гуза-ронида мешавад.

Тавассути тафтиши мавзӯӣ фаъолияти молиявй-хоҷа-гидории як қатор субъектҳои хоҷагидории якхела бо мақсадй ошкор намудани камбудиҳо ва ҳуқуқвайронкуниҳои хос гуза-ронида мешавад.

Тафтиши маҷмӯй санҷиши ҳамаи тарафҳои фаъолиятИ молиявӣ-хоҷагидории субъектҳои иқтисодиро дар бар меги-рад, аз ҷумла, масъалаҳои муҳофизат ва истифодаи самара-ноки омилҳои истеҳсолот, риояи интизоми молиявӣ, сифатИ (дуруст ва саривақт пешниҳод намудани) хисоботи молиявЯ-

Тафтиши нақшавӣ дар асоси муқаррароти қонунгузори^¹ амалкунанда ва н^қшаи тасдиқ намудаи мақомоти назораткУ

172

пар вакти муқараршуда гузаронида мешавад. Тафтиши.

н^а^^да '_кшавӣ бошад, ба таври фаврӣ, дар ҳолатҳое гузаро-

^Г мешаваД, ки қонунгузории амалкуианда ичозат додааст.

Хангоми тафтиши ҳуҷҷатӣ, танҳо ҳуҷҷатҳо мавриди сан-

карор гирифта, дар вақти тафтиши воқеӣ бошад на танҳо

-ччатҳо, балки миқдори пули накд ва арзишҳои молӣ-моддии

Оиди натиҷаҳои тафтиш санад тартиб дода мешавад, ки _Дар асоси он дар бораи бартараф намудани камбудаву ҳуқук-вайронкуниҳои ошкор>шуда, ҷуброни зарари моддӣ ва ба ҷавобгарӣ кашидани шахсони гунаҳкор чораҳо андешида ме-шавад. •

Дар моддаи 55-уми Қонуни Ҷумҳурии ТОҷикистон «Дар бораи молияи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» омадааст, ки назорати давлатии молиявиро мақомоти ҳокимият ва идораи давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаи назорати давлатии молиявӣ, Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикпстон, хазинадорнп марказӣ ^ва шӯъбаҳои он, мақомоти молиявии макомоти маҳаллии Ҳокимияти давлатй, ихтиёрдорони асосӣ ва ихтиёрдорони маблагҳои буҷетӣ амалӣ менамоянд.

Ихтиёрдори асосии маблагҳои буҷетй мақомоти ҳокимият

^Ва идораи давлатиест. ки маблагҳои буҷети давлатиро ихтиёр-

^ДоРй карда, дар байни ташкилотҳои тобеи худ тақсим меку-

^аА- Ихтиёрдори асосӣ ҳамчунин ташкилоти муҳими бучетии

^аи илм, маориф, фарханг ва тандурустӣ шуда метавонад.

Ихтиёрдори маблагҳои буҷетӣ мақомоти ҳокимият, идо-

^и Давлатӣ ва ё ташкилоти буҷетй, ки маблагҳои буҷетиро аз

гиёрдори асосӣ мегирад ва ҳуқуқи тақсим ва назорати исти-

^°Даи маблагҳои буҷетиро ба ташкилотҳои тобеи худ дорад.

173

Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон шакл ва тартиби аз ҷониби мақомоти дахлдор амалӣ гардоиидани назорати давлатии молиявиро Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мо-лияи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон», Қонуни Ҷумҳур_Ии Тоҷикистон «Дар бораи назорати давлатии молиявӣ д_ар Ҷумҳурии Тоҷикистон», Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи хазинадорӣ», Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бо-раи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар Ҷумҳурвд Тоҷикистон» ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар меиамоянд.

Назорати давлатии молиявӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба-рои таъмини ташкили санҷишу тафтиши воридот ва истифо-даи самарабахши маблағҳои буҷети давлатӣ, фондҳои давдатй] қарзҳое, кн аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва таҳти кафолати он ҷалб карда мешаванд, грантҳо, кӯмаки башарду-стона ва амволи давлатӣ дар шаронти инкишофи муносибатҳои бозорӣ ва ташаккули бахши хусусй.нигаронида шудааст.

Мутобиқи моддаи 2-уми Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи назорати давлатии молиявӣ дар Ҷумҳурии Тоҷи-кистон» вазифаҳои назорати давлатии молиявӣ инҳоанд:

- ташкил ва амалигардонии санҷиш ва тафтиши иҷрои
қисми даромад ва хароҷоти буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва махаллй,
фондҳои давлатӣ аз рӯи ҳаҷм, сохтор ва таъиноти мақсаднок,
инчунин самарабахшии маблаггузории давлатӣ ва истифодай
амволи давлатй;

. - таҳлил намудани асоснокии кисмҳои даромад ва хароҷоти лоиҳаи буҷети давлатӣ ва фондҳои давлатӣ;

- назорати маблаггузории саривақтӣ ва пурраи барнО'
маҳои давлатии сармоягузорӣ ва иҷтимоӣ, истифодаи максзД'
ноки маблагҳои аз буҷети ҷумҳуриявӣ барои рафъи оқибатхо'¹
офатҳои табий ҷудошаванда, ҳамчунин назорати таксй^¹
кӯмаки башардӯстона ва техникие, ки Ҳукумати ҶумхуР^¹
Тоҷикистон мегирад;

174

_ назорати кабул, истифода ва нигохдории фонди давла-_{и м}еталлҳои қимматбаҳо ва сангҳои қимматбахо, ки қисми р_КИбии захираҳои тиллою асъории давлат мебошанд;

• 
  саиҷиш ва тафтиши харакати конунӣ ва саривактии маблағҳои буҷети давлатӣ ва фондҳои давлатй дар бонкҳои лазлатй ва дигар муассисаҳои молиявию карзӣ:
  
• 
  назорати истифодаи мақсадноки захираҳои карзй ва сармоягузориҳои хориҷӣ, ки аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Хоҷикистон, инчуиин аз ҷониби Бонки миллии Тоҷикистон бо мувофиқаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷалб карда мешаванд;
  
• 
  таҳлили камбудпҳои ошкоргарднда дар нпшондихандаҳои тасдиқгардидаи буҷети давлатӣ ва фондҳои давлатӣ ва тахияи пешниҳодҳое, ки ба рафъи онҳо нигаронида шудаанд;
  
• 
  тафтиш ва тахлили фаъолияти макомотҳое, ки вазнфаҳои назорати молиявии дохилиидоравиро анҷом медиҳанд;
  
• 
  назорати фаъолияти молиявию хоҷагидории субъектхои давлатии хоҷагидорӣ, инчунин таъмини ҳифзи маблағҳои давлатӣ ва амволи давлатй аз ҷониби оихо;
  
• 
  ба Президенти Ҷумҳурии Тохикистон пешниҳод намуда-ни иттилоот ва хулосаҳо оид ба натиҷаҳои корхои таҳлилию назоратӣ ва дар бораи ичрои буҷети давлатии соли сипари-^шУда, инчунин ҳисоботи ҷамъбастии солона оид ба натиҷахои тафтиш ва санҷишҳои анҷомдодашуда ба Маҷлиси намоянда-^г°ни Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон.
  

Назорати давлатии молиявӣ ба стандартҳои корҳои назо-¹1ию тафтишотие, ки дар амалияи байналмилалӣ истифода ^уРДа мешавапд, асос меёбад.

"0 мақсади амалӣ намуданн назоратн давлатии молиявй аз Рйфи Президенти Ҷумхурии Тоҷикистон мақомоти назорати

175

давлатии молиявӣ, таъсис дода мешавад, ки он мақоми асосщ назорати давлатии молиявӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон буд_а дар назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳисоботдиҳанд_а' мебошад.

Моддаи 5-уми Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бо-раи назорати давлатии молиявӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба мақомоти назорати давлатии молиявӣ гузаронидани чуннн намудҳои назоратро пешбинӣ менамояд:

• 
  гузаронидапи тафтишҳои маҷмӯӣ ва санҷишҳои мавзӯӣ оид ба иҷрои буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ, фондҳои давлатӣ, аз ҷумла баро.и нигоҳ доштани мақомоти ҳокимият ва идоракунии давлатии Ҷумҳурни Тоҷикистон, хизматрасоннй қарзи дохилӣ ва хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, истифодаи кӯмаки хориҷне, ки аз ҷоннби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ё бо кафолати он гирифта мешавад, маблағгузории ташкилот ва муассисаҳои давлатии дар хориҷа амалкунанда, иичунин истифода ва ҳИфзи амволи давлатӣ;
  
• 
  ташкили тафтишҳои маҷмӯӣ ва санчишҳои мавзӯии ф'¹" ъолияти молиявию хоҷагии субъектҳои хоҷагидории давлати;
  
• 
  гузаронидани санҷишҳои мавзӯӣ оид ба масъалаҳои кз? бул, истифода ва нигохдории фонди давлатии металлҳои ки^' матбаҳо ва сангҳои қимматбаҳо, ки қисми захираҳои тилло'⁰ асъори давлат мебошад; . .
  
• 
  доИр намудани санҷишҳо оиди хизматрасонип маблағхР буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ аз ҷониби Бонки миллии ҷикистон, бонкҳои давлатӣ ва тиҷоратӣ;
  

МЛВЗУИ 6. НЛЗОРЛТИ МОЛИЯВЙ

._ гузаронидаии санҷишҳо оид ба хизматрасонии карзи пчвлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Бопки миллии Тоҷикистон;

- ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод наму-яанй иттилооти семоҳа оид ба натиҷаҳои фаъолияти назоратӣ ра тадбирҳои нисбати онҳо андешидашуда.

Тафтишҳои маҷмӯй ва санҷишҳои мавзӯӣ, мутобики нақшаҳои тасдиқгардида дар мавқеи ҷойгиршавии объекти тафтишшаванда анҷом дода мешавад.

Оид ба натиҷаҳои тафтиш ва санҷишҳои гузаронидашуда санад таҳия мегардад, ки дар он асос, мақсад, мавзеъ, объекти тафтишшаванда, номгӯи ҳуҷҷатхо ва объектҳои омӯхташуда, номгӯи ҳуҷҷатхои дастраснагардида, маълумот оид ба иора-соиҳо, зиён ва зарари ошкоршуда, инчунин тавсияҳо оид ба андешидани тадбирҳо баҳри рафъи камбудиҳои ошкоргадида дарҷ карда мешаванд.

Роҳбари объекти тафтищшаванда дар мӯҳлати се рӯз ва-зифадор аст, ки бо санади тафтиш ё санҷиш шинос шуда, ба он имзо гузорад. Ҳангоми бо камбудиҳои ошкоршудаи раф-ти тафтиш ва санҷиш розй набудани шахси мапсабдори масъ-ул, санад бо зикри мавҷудияти эродҳо ва с эътироз имзо кар-да мешавад. Дар сурати аз ҷониби шахси мансабдор рад на-мудани шиносой 6о санад ё имзогузорй ба он, тафтишкунан-Да бояд бо зикри сана ва ҳолатҳои рад бо иштироки шоҳидон Дар санад сабти дахлдор гузорад 121.

Ҳангоми гузаронидани тафтиш ё санҷищ шахсони тафтиш-^ГаР ба фаъолияти амалию хоҷагии объекти тафтишшаванда 'аоояд дахолат кунанд, инчунин хулосаҳои худро то анҷоми •^фтищ (санҷиш) ва барасмиятдарории он дар шакли санад ^Улоса) ошкор намоянд.

Маълумоте, ки ба тафтишгарон ва шахсони ҷалбшуда дар ''Раёни тасртиш ва санҷиш дастрас гардидааст, набояд ба '•Ксадҳои шахсй истифода бурда шавад.

177

Санҷиши мавзӯии соҳибкорони инфиродӣ ва шахсони ҳуқукии ганридавлатӣ оид ба гирифтан, гузарокидан ё исти-фодаи маблағҳои давлатӣ, фондҳои давлатӣ, қарзҳои аз та-рафи Х,укумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ё бо кафолати $ ҷалбшаванда аз ҷониби макомоти назорати давлатии молиявй мутобиқи талаботи Қонуни Ҷумхурии Тоҷикистон «Дар бо-раи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» танҳо оид ба ҳамин маблагҳо ба амал баровар-да мешавад. Санҷиши фаъолияти шахсони ҳукуқии давлатй бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур татбиқ карда мешавад.

Дар рафти иҷрои буҷетн давлатӣ тафтиш ва таҳлили фаъо-лияти макомоти даромадҳо ва пардохтҳои давлатӣ, хазинадорӣ, молиявӣ, бонкӣ ва дигар мақомотҳои идоракунии давлатӣ ҷиҳати аз ҷониби онҳо пурра ва саривақт таъмин намудани ҷамъоварии воридоти андозӣ ва ғайриандозӣ ба буҷет, инчу-нин назорати хароҷоти воқеии маблагҳои буҷетӣ анҷом дода мешавад. Дар муқоиса бо нишондиҳандаҳои тасдиқгардидаи буҷети давлатӣ таҳлили онҳо гузаронида шуда, ҳангоми ошкор намудани камбудиҳо, барои рафъи онҳо пешниҳод ирсол кар-да мешавад.

Инчунин ташаккул ва истифодаи самарабахши маблагҳои фондҳои давлатӣ таҳти назорат қарор дода мешавад.

Назорати вазъи қарзи давлатии дохилӣ ва хориҷӣ ба тав-ри зайл анҷом дода мешавад:

• 
  идоракунӣ ва хизматрасонии қарзҳои давлатии дохилӣ ва хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
  
• 
  конунӣ, мақсаднок ва самарбахш будани иетифодаи қарзҳои хориҷӣ, грантҳо, кӯмакҳои башардӯстона ва техни-кие, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мегирад, инчунин қарзҳое, ки субъектҳои хоҷагидорӣ бо кафолати давлат ме-гиранд;
  

- додани қарзҳои давлатӣ ва кафолати давлатӣ, инчунин ба ихтиёри давлатҳо ва ташкилотҳои хориҷй беподош дода-_ни воситаҳои давлатй.

Намуди нави назорати молиявӣ, ки дар Ҷумҳурии Тоҷи-кистон дар солҳои 90-уми асрй XX пайдо шуд, назорати моли-явии аудиторӣ ном дорад. Бо гузариши Ҷумҳурии Тоҷикистон ба низоми идоракунии бозории иқтисодиёт ва пайдоиши кор-хонаву ташкилотҳои гуногуни тиҷоратӣ (бонкҳои тиҷоратй, ширкатҳои суғурта, корпоратсияҳо) талабот ба устувории молиявӣ ва баҳодиҳии воқеии ҳолати молиявии корхонаву ташкилотҳои мазкур хело афзуд ва он яке аз заминаҳои асо-сии пайдоиши назорати молиявии мустақил (аудиторӣ) гардид.

Аудитор (лотинӣ аисНюг - шунаванда) мутахассисест, ки фаьолияти молиявии ширкатро мустақилона тафтиш намуда, оиди натиҷаҳои он санад тартиб дода, ба шахсони дахлдор пешкаш менамояд.

3 марти соли 2006 дар Тоҷикистон Қонуни Ҷумҳурии Тоҷи-кистон «Дар бораи фаъолияти аудиторӣ» қабул карда шуд. Қонуни мазкур асосҳои умумӣ, ҳуқуқӣ, ташкилӣ ва чараёни амалй сохтани фаъолияти аудиториро, ки дар Ҷумҳурии То-Ҷикистои байни мақомоти давлатй, шахсони воқсӣ ва хуқукӣ, аудиторҳо ва ташкилотҳои аудиторӣ ба амал меоянд, ба тан-^Зим медарорад.

Дар моддаи 1-уми Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бо-

Рац фаъолияти аудиторӣ» омадааст, ки «фаъолияти аудиторӣ

^" фаъолияти соҳибкорй дар масъалаи санҷиши мустақилонаи

^а*исобгирии муҳосибй ва ҳисоботи муҳосибии (молиявии)

°Ҳибкорони инфиродӣ ва шахсони ҳуқуқӣ мебошад».

Ба доираи фаъолияти аудиторӣ ва аудит санҷиши баҳисоб-^^ии муҳосибии муассисаҳои буҷетй дохил памешаваид.

179

Объекти назорати аудитори фаъолияти молияви-хоҷа_Ги. дории корхоиаву ташкилотҳо. ва соҳибкорони инфиродй бя шумор меравад.

Ҳадафи асосии фаъолияти аудиторӣ мукаррар намуда_Ни дурустии ҳисоботи молиявии субъектҳои хоҷагидорӣ аст. Д_ар зери мафҳуми дурустии ҳисоботи молиявй, сатҳи ҳакдонӣ бу-дани маълумотхои дар он ҷойдошта фаҳмида шуда, ба исти-фодабараидаи он ҳисобот имкон медиҳад дар асоси он оиди натиҷахои фаъолияти субъекти хоҷагидорӣ хулосаи асоснок бароварда, қарорҳои мувофик кабул намояд.

Иҷозатномадиҳии фаъолияти аудиторӣ дар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи иҷозатномадиҳй ба баъ-зе намудҳои фаъолият» амалӣ карда мешавад. Бо Қарори Ҳукумати Ҷумхурии Тоҷикистон аз 19-уми июни соли 2000 таҳти №259 «Тартиби гузаронидани аттестатсия барои хуқуқи гузароиидани фаъолияти аудиторӣ» тасдиқ карда шуд, ки| мувофиқи он иҷозатномаро барои гузаронидани фаъолияти аудиторӣ Вазорати молияи Ҷумҳурии Точикистон медиҳад.

Шартҳои асосии фаъолияти аудиторӣ инҳо мебошанд:

• 
  мустақилият;
  
• 
  воқеият;
  
• 
  салоҳияти касбӣ;
  
• 
  махфй нигоҳ доштани натиҷаҳои аудит.
  

Аудитор ҳукук дорад, ки фаъолияти аудиториро ба сщЧ ти аудитори инфиродӣ ё корманди ташкилоти аудиторй, дар асоси шартномаи меҳнатӣ ба кор ҷалб шудааст, фаъоДИ яташро бе ташкили шахси ҳукуқӣ амалӣ намояд.

Ташкилоти аудитори - ташкилоти тиҷоратӣ буда, санчи ҳои аудиторӣ ва хизматхои ба аудит дахлдорро амалӣ ме ' мояд.

180

Ташкилоти аудиториро дар ҳар кадом шакли ташкили-

н барои ташкилотҳои тиҷоратй ба истиснои ҷамъиятҳои

вохиди давлатӣ мувофикат куиад.

Ташкилоти аудиторӣ фаъолияти худро оид ба гузаронида-ни аудит баъди гирифтани иҷозатнома бо тартибе, ки Қонуни Ҷумхурии Тоҷикистои «Дар бораи ичозатномадиҳй ба баъзе намудхои фаъолият» муқаррар намудааст, амалй менамояд.

Шахсони воқей ва ҳуқуқии хориҷй дар асоси талаботи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи фаъолияти ауди-торӣ» метавонанд дар худуди Ҷумҳурии Тоҷикистои таш-килотҳои аудиторй ташкил намоянд ва ё ба сифати аудито-рони инфиродӣ ба фаъолияти аудиторӣ машгул шаванд.

На кам аз 70 фоизи шумораи кормандони ташкилоти аудиторӣ бояд шаҳрвандони Ҷумҳурии Точикистон бошанд. Дар ҳолати роҳбари ташкилоти аудиторӣ будани шаҳрванди хориҷй бояд на кам аз 75 фоизи кормандони онро ошҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон ташкил намоянд /3/.

Аз микдори умумии ҳайати кормандони ташкилоти ауди-торй шумораи аудиторони соҳиби иҷозатнома бояд на кам аз 70 фоиз бошад. Ташкилотҳои аудиторй метавонанд шахсоие-Р°> ки аттестати тахассусии аудиторӣ (ва иҷозатнома) барои ^УҚуқи анҷом додани фаъолияти аудиторӣ надоранд, ба сифа-^Ти ёрдамчии аудитор ба кор қабул намоянд /3/.

Фаъолияти аудиторӣ намудхои санҷиши ҳатмй ва ташаб-°Усиро дар бар мегирад.

Аудити ҳатмӣ - санҷиши ҳарсолаи баҳисобгирии муҳосибӣ ' Ҳисоботи муҳосибии (молиявии) шахсони ҳукуқӣ мебошад. УДити ҳатмӣ аз тарафи ташкилотҳои аудиторй гузаронида ^МеШавад.

"° аудити ҳатмии ҳарсола инҳо фаро гирифта мешаванд: ■ бонкҳо;

181

• 
  ташкилотҳои молиявии ғайрибонкӣ, ки шаклҳои алоҳи-даи муомилоти бонкиро анҷом медиҳанд ва ташкилотҳое, ки ба хариду фурӯши когазхои қиматнок машгуланд;
  
• 
  ҷамъияти сахҳомии кушода;
  
• 
  ташкилотҳои суғуртавӣ;
  
• 
  фондҳои ҷамъиятӣ;
  
• 
  субъектҳои монопояияи табиӣ;
  
• 
  биржаҳои молӣ ва фондӣ, фондҳои сармбягузорӣ ва корхонаҳои воҳиди давлатии дорои хукуқи пешбурди хоҷагй.
  

Санҷиши аудитории шахсони санҷишшавандае, ки дар ҳуҷҷатҳои муҳосибии (мояиявии) онҳо маълумоти дорои сир-ри давлатӣ мавҷуд аст, мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида мешавад.

Вазифаҳои асосии назорати аудиторӣ инҳоанд:

• 
  мукаррар намудани дурустии ҳисоботхои муҳосиботӣ, молиявӣ ва мувофиқати амалиётҳон молиявӣ ва хоҷагидории гу-заронпдашуда бо санадхои меъёрни дар Ҷумҳурии Тоҷикистон амалкунанда;
  
• 
  санҷиши ҳуччатҳои пардохтӣ-ҳисобкунӣ, эъломиян андоз ва дигар ӯҳдадориҳои молиявии субъектҳои иктисодӣ.
  

• 
  бурдани ҳисоби муҳосиботӣ;
  
• 
  таҳияи ҳисоботи муҳосиботӣ ва эъломия оиди даромаДХ^
  
• 
  таҳлил ва пешгӯикунии фаъолияти молиявӣ-хочагидор^
  
• 
  омӯзиши кормандони сохаи муҳосибот ва маслиҳатди^х>1 оиди масъалаҳои қонунгузории молиявӣ-хочагидорӣ;
  

_ кор карда баромадани тавсияҳое, ки дар натиҷаи санҷиши аудиторӣ гирифтааст.

Назорати аудиторӣ ҳам аз ҷониби ширкатҳои аудиторӣ (аз чумла, ширкатҳои аудитории хориҷӣ) ва ҳам аз тарафи шахсони воқеии аз аттестатсияи давлатӣ гузаштаву ба си-фати соҳибкор-аудитор ба қайд гирифташуда, гузаронида мешавад. Пас аз-гирифтани иҷозатнома барои амалӣ наму-дани фаъолияти аудиторӣ ширкатҳоя аудиторӣ ва зудито-рон ҳамчуи шахсони воқеӣ дар Реестри Давлатии аудиторҳо ва ширкатҳои аудиторӣ ба қайд гирифта мсшаванд. Аудито-рон ва ширкатҳои аудиторӣ ҳукуқ надоранд дар як вақт ҳам ба фаъолияти аудиторй ва ҳам ба ягон намуди дигари фаъо-лияти соҳибкорй машгул шаванд.

Ҳамаи хизматрасониҳои аудиторӣ пулакӣ мебошад. Му-носибати аудиторон ва ширкатҳои аудиторӣ бо мизочон дар асоси шартнома ба ро.ҳ монда шуда, нархи хизматрасониҳои аудиторӣ шартномавӣ мебошад.

1. 
   Назорати молиявӣ чист?
   
2. 
   Ҳадаф ва вазифаҳои назорати молиявиро .шарҳ диҳед.
   
3. 
   Объектҳо ва мавзӯъҳои назорати молиявӣ кадомҳоанд?
   
4. 
   Дар таҷрибаи ҷаҳонӣ кадом намунаҳои назорати моли-явиро фарқ мекунанд?
   
5. 
   Принсипҳои ташкили назорати молияви кадомҳоанд?
   
6. 
   Назорати молиявӣ ба кадом намудҳо тақсим мешавад?
   

7; Шаклҳои назорати молиявиро номбар карда, моҳия-^ташонро фаҳмонед.

9. Назорати молиявй тавассути кадом усулҳо гузарони-^а мешавад?

Ю. Кадом намудҳои тафтиши молиявиро фарқ мекунанд?

183

МОЛИЯ ВА ҚАРЗ

11. 
    Назорати молиявии давлатӣ дар Точикистон аз ҷониби кадом макомот гузаронида мешавад?
    
12. 
    Назорати президентӣ дар соҳаи молия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷӣ тавр гузаронида мешавад?
    
13. 
    Макомоти иазорати давлатии молиявии Тоҷикистон кадом намудҳои назорати молиявиро мегузаронанд?
    
14. 
    Фарқи назорати давлатии молиявиро аз назорати гайридавлатии молиявӣ фахмонед.
    
15. 
    Фаъолияти аудиторй дар Тоҷикистон дар асоси кадом конунхо ва ҳуҷҷатҳои меъёрӣ-ҳукукӣ танзим карда мешавад?
    
16. 
    Шартҳои фаъолияти аудиторӣ кадомҳоанд?
    
17. 
    Вазифаҳои назорати аудиториро номбар кунед.
    
18. 
    Кадом субъектҳои хоҷагидорӣ ба аудпти ҳатмии ҳарсола фаро гирифта мешаванд?
    
19. 
    Моҳияти аудити ташаббусиро фахмонед.
    
20. 
    Тартиби иштиркои шаҳрвандони хориҷиро дар гуза-ронидани фаъолияти аудиторӣ дар Тоҷикистон шарҳ диҳед.
    
21. 
    Иҷозатномаро бароп гузаронидани фаъолияти аудиторӣ дар Тоҷикистон кӣ медиҳад?