Қазақ Ұлт-азаттық ҚОЗҒалысы
жүктеу/скачать 3.86 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 12 қаңтар.
- Қаңтар.
- Ақпанның басынан наурыздың басына дейін.
- Осы күні түстің алдында
- Осы ай.
- 8 наурыз.
- Осы күні
- 19 наурыз.
3 қаңтар. Жаң жыжұңЖаң жы жұң Үрімжіден ұшақпен аттанып, Ланьжоу арқылы 6- қаңтарда Нанжиңге барып, Жяң жиешыЖяң жие шыге: Шынжаң өлкелікӨлкелік бірлескен үкіметті құрылғанынан кейінгі Шынжаң жағдайы жөнінде доклатдоклад есеп берді. 11 қаңтар. Шынжаң өлкелікӨлкелік почта басқару мекемесі қатынас министірминистрлігінің почта бас мекемесіне хат жазып былай деді: Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» почта- – телеграф уәкілі Мәалыік өлкенің қамбақазынасысынан – шілде, тамыз, қыркүйек айларының қаржысын алып, Құлжаға қайтып, қхабарсыз кетті де, мекемеміз қызметті өткізіп ала алмайуға амалсыз қалды. Қайта тексеруге Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақтың» жағдайы ерекше күрделі болып отыр. Партия, үкімет, армия қызметкерлері әлі барып істеген орналасқан жоқ. Мекемеміздің де кісі жіберіп тексеруге мүмкіндігіе алболмай отыр». 12 қаңтар. АҚШ- – тың «Тұрмыс» журналының әйел тілшісі Истунис Барбара Үрімжіден Құлжаға барып, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерісі жөнінде тексеру зерттеу жүргізіп, ондағы жағдаймен таныстыай ұғысты. АкімбекӘкімбек қожамен, Әнуар Мұсабаевпен, Қайнамдармен әңгімелесті. 14 қаңтар. Гомин құрылтайына қатынасқан АқыметАхметжан Қасыми бірқыдыру Шынжаң уәкілдерінің бір бөлігін бастап Үрімжіге қайтып келді. АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов және пен Пың чаң гұй1 ЖКП-ның 7- -құрылтайының құжаттарын, Мао зы дұңның, Лю шау шчилердің шығармаларын алып, сол ұшақпен Үрімжіге келді. Пың чаң гұйдің амандығынқауіпсіздігінеа бола АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов оны өз үйіне орналастырды. Пың чаң гұй әкелген радиациярадиацияның қуаты жетпегендіктен Ян-ьанмен байланыс жасай алмады. Қаңтардың орта шені. АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов – «Шынжаң коммунизмшілдер одағының» басшылары Ло жы2, Чын Ши худа, Лй и таи ийұйлерге Дұң бюдың пікірін жеткізіп, «Шынжаң коммунизмшілдерді одағы» мен Ххалық төңкерістік партиясын қосып, демократиялық төңкеріс партиясы»Демкратиялық төңкеріс партиясы» – етіп құруды ақылдасты. 25 қаңтар. АқыметАхметжан Қасыми: Жяң жиешыЖяң жие шы, Иұй ю рын, Бәй чұң шы, Шау ли зы, Жяң жиңголарға жеке-жеке телеграммажеделхат жолдап,: бұдан былай Шынжаңдағы әр ұлт халқының бостандық, демократиялық бағыттағы тілектерін гін күні бұрын барынша жүзеге іске асырып, мемлекеттің көркейтіп, гүлденуі жолында құлшына жұмыс іқызмет істейтіндігін білдірді. 29 қаңтар. АқыметАхметжан Қасыми мен, АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов – Іле, Тарбағатай, Алтай уәли мекемелеріне мал, ұн, күріш, тері-терсек сияқты заттарды Үрімжіге тасытпаудан сырт, сонымен саудагерлердің сауда бұйымдарынөзге заттарыныңың барлығын жолдан тосып алып, Үрімжіге жібермей отырғандары дұрыс емес, оны доғару керек деген мағынада қалуға болмайтындығы жөнінде бұйрық шығарды. Қаңтар. Іле уәли мекемесі №43-бұйрық жариялап:, Іле аймақтық маңғолмонғол мәдениет қоғамын өзгертіп қайта құруды, Лороп ламаны – қоғам бастығы етіп тағайындауды ұйғарды. Осы күні Алтай уәли мекемесі: дін қайраткерлерінің уәкілдерінің мәжілісін ашып, діни заң ережеге сала отырып, саяси басқаруды діни заң ережелеріне сәйкестіре жүргізудің шарттарын мен шұғылдануды бекітті. Осы күні. Лю мың чұн ақылдасып бекіткен: «Ұйым арқылы – ұйымға, үкіметгіт арқылы – үкіметке төтеп беру» бағытына және Жаң жыжұңЖаң жы жұңның аттанар алдында берген нұсқауына сай, талай бірнеше рет мәжіліс ашып, Үш аймақҮш аймақ «Үш аймаққа» қарсы төтеп берудің нақты әдіс-айласынін ақылдасып белгіледі. Ол негізінен мынадай екі түрлібағытты қамтыды: 1. ГоминдаңГоминдаңның Шынжаң өлкелікӨлкелік партия ұйымыдаңбуы, Шынжаң қорғаныс әскерінің бас штабы, «Шынжаң газеті», тағы да басқа мекемелер қарсы үгіт-насихат мекемесі қатарлы орындар недауырнедәуір зор жұмысын барынша екпінді жүргізіп, батыл түрде: көлемде үгіт шабуылын қозғап, «Шынжаң – ҚытайдЖұңгоЖүңгоның айрылмас бір бөлегі» – дегенді баса дәріптеукерек, «Ббилік жүргізу програмабағдарлапрограммасыменын», яғни, оорталықтың басшылығында жұмыс істеп, өлкелікӨлкелік үкіметтің тұтастығын қорғайтынын, бүкіл өлкенің бейбітшілігін қамтамасыз ететіндігіндандыратынын, ұлттар ынтымағын күшейтетінін, демократиялық саясати жүргізетінін, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» ерекше белсенділігінеленуіне қарсы тұратынын зор пәрменділікпенкүшпен үгіттеу;. (2)2. ӨлкелікӨлкелік қытайҚытай мәдениет қоғамын негіз етіп, Үрімжі қаласындағы қытайқҚытайларды ұйымдастыру; онан соң Қадуан, Сәлістер арқылы өлкелікӨлкелік қазақ, қырғыз мәдениет қоғамын ыдырату; өлкелікӨлкелік маңғолмонғол мәдениет қоғамын және өлкелікӨлкелік сібе, солаң (дағұр), мәнзу мәдениет қоғамын желіктіріп, Үш аймақҮш аймақ «Үш аймаққа» қарсы қою.
«Демократиялық төңкеріс партиясы«Демкратиялық төңкеріс партиясы»» құрылғаннан кейін, дереу өз ұйымын дамайтуғакеңейтуге кірісті. Ішін араІшінара негізгі аймақтарда аймақтық комитет, кей бір аудандар мен негізгі аудандарда ячейка құйымдық топ ұрды. Осы күні Далелхқан Сүгірбаев АқыметАхметжан Қасымиға хат жазып, Алтай аймағының кенже қалған жағдайын ескере отырып:, өлкелікӨлкелік үкіметтің Алтай аймағының аудандарында 1946 жылғы және 1947 жылғы қазынадан берілетін қаражатты тезірек түсіріп беруін аударуды талап етті. Осы күні Жаң жыжұңЖаң жы жұң АқыметАхметжан Қасымиға жауап телеграммажеделхатын жолдап:, «Шынжаңдағы әр ұлт халқының АқыметАхметжан Қасымидың басшылығымен:нда болып, «түрлі дау-шардың бітім тауып, орнытұраққтылық орнап, құрлысқұрылыс қоғам ілгері дамыплеп, халық тұрмысының шаттыққа бөленетіініненуін» үміт етті. Ақпанның басынан наурыздың басына дейін. Оспан ІсләмИсламұлы ГоминдаңГоминдаңның Шынжаңдағы армия, үкімет билеушілерінен көмек алғаннан кейін, жасағын бастап шығыс Көктоғай, Шіңгіл, Бурылтоғай өңірлеріндегі Алтай 3- -атты әскери полкіне тұтқиыл шабуыл жасады. Тағы Шібеті маңында бір мезет дүрбелең тудырды. Солтүстік линия шептің соғысмайдан штабы мұны естіп, бір баталионбатальон әскери күшпен олардың жолын тосты. Оспан ІсләмИсламұлының қосыны кері шегініпқашып, Қара Еертістен өтіп кетті. 15 ақпан. Тарбағатай уәли мекемесі мекемесі: Алтай аймағы таратқан уақыттық ақша – Тарбағатай аймағында аймағындағы бүкілдей күшін мүлдем жояды –ке ие болмайды деп белгіледішешті. 17 ақпан. АқыметАхметжан Қасыми өлкелікӨлкелік ұйғыр мәдениет қоғамы ашқан бұқаралық жиналыста: Гомин құрылтайына қатынасқан кезіндегідағы көтерілген мәселелерменжағдайды таныстыра келіп, былай деді: «Ббіз Гомин құрылтайында – Шынжаң ұлттық афтономияавтономиясын жариялауды талап етіпеді деп қойдық. Бірақ бұл дербестік алу деген мағынада емес, сондай-ақ, біз қажет етіп отырған ұлттық афтономияавтономия бір ұлтпен ғана шектелмейді... Әәрине, тұтас Жаң жыжұңдағыШыңжандағы барлық ұлттар түгел тең құқыққа ие болатын, ұлттық афтономияавтономия, осысол арқылы демократиялық саясиғасаясатқа қол жеткізетінзуді ұлттық автономияны талап еттік.мақсат етеді. Ұлттық афтономияавтономияны я десе – тек бір ұлттың ғана жеке дара бостандығын ұамтамасыз етеді деп қарайтындар бар, мұндай адамдардың ойы мейілінше қате, ұлтымыздың жауы – қытайқытайлар емес, қайта керісінше, ежелден дара билік жүргізіп келе жатқанп келген іріп-шіріген қытайқытай мансаптылары екенін білуіміз керек. Біз бұл екеуінің парқын анық айырмай:, «қытайқҚытайлар біздің жауымыз» – деп қарасақ, қате болады. «Бейбітшілік бітіміне» қол қойылғаннан кейін, «Шығыс түркістанТүркістан республикасы» үкіметі өз салауатымен тарап, өзге аймақтар секілд,і. бБұрынғыдай өлкелікӨлкелік үкіметтің басшылығында болатынын жариялады... Егер бүгінгі күнде кей біреулер – «Шығыс түркістанТүркістанның дербестігін» талап етіпдеп даурығатын болса, онда ол «Бейбітшілік бітіміне» қарсы тұрғандық болады», «Ххалқымыз бүгінгі таңда шығыс түркістанТүркістан республикасы үкіметін құрғысы келіп отырған жоқ. Сонымен бірге «Бейбітшілік бітімін» атқаруға бөгеттік жасауға да әсте жол берілмейді». Ол және былай деді: «Біздің бұл жолғы ұлт азаттық қозғалысымыз әлде қандай бір ұлтқа қаратылған қозғалыс емес, біздің бұл реткі ұлт азаттық қозғалысымыз – өлкеміздегі ұлттардың іс жүзіндегі теңдігін жүзеге асыруды қамтамасыз ететіндандыратын қозғалыс еді. Бірақ,Бірақ ойда жоқта, дара билеуші үкіметпен қатысы жоқ қытайқытайлар төңкерістің бастапқы кезінде соққыға ұшырады. Бұл қалайда аз адамнаң қылығы әрекеті болғанымен, бірақ біз осындай істің орын алболғанын теріске шығармаймыз... Біздің жауымыз – қытайқытайлар емес, дара билеуші үкіметті жақжақтайтындар және халықтың ұқығықұқығына қол сұғушы тоңмойындар және оның жақжақтастары», «Ххалқымыз түсінсе керек, бүгінгі таңда біз қытайқытайларға, мемлекеттің тұтастығына қарсы тұрмаймыз, егерде қытайқҚытайларға, мемлекеттің тұтастығына қарсы тұрушылар болады екен. болса, Оол «Бейбітшілік бітіміне», «билік жүргізу программбағдарламаасына» қарсылар, біздің досымыз емес, сондықтан «Бейбітшілік бітімінен» тыс сыртқары әр қандай әрекетті әсте қолдамауымыз керек». 20 ақпан. Үрімжі қаласында 500- ден аса ұйғыр жастары өлкелікӨлкелік ұйғыр мәдениет қоғамында «бостандыАзаттық жиналысын» ашты. Жиналысты өлкелікӨлкелік ұйғыр мәдениет қоғамының бастығының орынбасары Әбдіуахит Мақсұм басқарды. Жиналысқа қатынасушылар: қытайқытайлардың үстемдігінің Шынжаң халқына ала келген алуан түрлі азап – ауыртпалығын айыптап, қытайқытайлардың үстемдігін аятоқтатуды, орталықтың армиясының Шынжаңнан шығып кетуін – талап етті. Жиналыстан кейін ереуіл өткізіп, жол бойы «Оорталықтың армиясы Шынжаңнан шығып кетсін», «қытайҚытайлардың үстемдігіне қарсы тұрайық» деп ұран шақырды. Олар өлкелікӨлкелік үкіметтің қақпасының алдына барып, Лю мың чұнға 30 -неше тармақтан тұратын талап қойып, түстен кейін сағат бесте әрең тарқады. 21 ақпан. ӨлкелікӨлкелік ұйғыр мәдениет қоғамы ұйымдастырған 5 мың адамдайй ереуілші ереуілшілер қосыны өлкелікӨлкелік үкіметке барып, Лю мың чұнға 50 т талап еттіармақтан тұратын талап қойып, 72 сағат ішінде жауап беруді айтты. Жинақтап келгенде бұл талаптар мыналар: (1)1. Орталықтың армиясы ішкі өлкеге қайтып кетсін;. (2)2. Ақсу мен , Қашқарларда – ұлттық армия құрылсын.; (3)3. Армия үкімет ісіне араласпасын. Әскерлер мен сақшылардың халықты езуіне қатаң тиымтыйым салынсын;;. (4)4. Орталыққа тікелей қарайтынтың өлкеде орналасқан мекемелері тұратын төте қарасты органдары түгелдей өлкелікӨлкелік үкіметтің қарауына өткізілсін.; (5)5. «Бейбітшілік бітімінің» шешіміне орай атқарылып, қызметкерлердің 70% мөлшері жергілікті адамдардан қойылсын;. (6)6. Халықтық сайлау – қайта жүргізіліп, аймақтардың уәлиі жерлікжергілікті адамдардан қойылсын;. (7)7. Үрімжінің уәлиі – Қадуан, өлкелікӨлкелік үкіметтің бас хатшысының орынбасары – Сәліс, Құмылдың уәлиі – Иолуарыс, Яркеннің уәлиі –Жоу фаң гаң, Хотанның уәлиі – Нұрбек (қытайшақытайша аты Хау дыңбаң) орынынан алынсынқызметтен қалдырылсын.; (8)8. Заң органдарынымекемелерініңң бастықтары орынынан алынып тасталып, заң мекемелерінің бастықтарынңды халық өзі басқарсайласын.; (9)9. Дін істер меңгермесіДіни істер меңгермебасқармасыі құрылсын;. (10)10. «Шынжаң газетінің» қытайшақытайшасы тоқтатылсын т.б. Лю миң чұн чұн: «бБұл өте күрделі талап келелі істер екен. ӨлкелікӨлкелік үкімет жора лармүшелері мәжілісінің талқысынан өткізіп барып жауап беріледі», – дегеннен кейін ғана, ереуілшіл бұқара бірте-бірте тарап кетті. 22 ақпан. АқыметАхметжан Қасыми: өлкелікӨлкелік үкімет жора лармүшелерініңының шұғыл мәжілісін басқарып аштышақырды. Мәжілісте Ахметжан Қасымидың:, Бурһан Шаһидиді, АбдыкерімӘбдікәрім Аббасовтытар, Жоу фаң гаңды, Қадуанды және басқаларды қатарлыларды қызметтенорынынан алу туралыып тастауды АқыметАхметжан Қасымидың арызданушы талаптарының себептерін түсіндіру үшін ереуілге шыққан бұқараның уәкілдері келіп, мәжілісте өздерінің пікірлерін баян қылсын айтсын – деген ұсынысы дереу қабылданды. ӨлкелікӨлкелік ұйғыр мәдениет қоғамының бастығының орынбасары Абуахит Мақсұм қатарлылар бастатқан өкілдер келіп, мәжілісте бұқараның талабын баян қылды. Бұқара уәкілдері шығып кеткеннен кейін, АқыметАхметжан Қасымидың алдымен Хотанның уәлиі – Нұрбек пен Яркеннің уәлиі Жоу фаң гаңды орынынан алу туралы міндетінен қалдыру ұсынысыын қойып еді, ол мақұлданды. Сұң ши лян қатарлы мәнсап иелерілар мәжілістің қатысты мазмұнынан хабар алғатапқаннан кейін, жаңа ғимаратта түнделетіп мәжіліс ашты. Мәжіліске қатынасқандар бір ауыздан: Үш аймақҮш аймақ«Үш аймаққа» қа батыл қарама-қарсы бағыт қолданып, ереуілге қарсы – ереуіл ұйымдастырыпмен, арыз беруге қарсы – арыз ұйымдастырып, оларға табанды түрде қарсы жауап қайтарып,берумен төтеп беріп, Үш аймақҮш аймақ «Үш аймаққа» қайтарма соққы беру керек – деп есептеді. Оны ұйымдастырға – Лю мың чұн, Шие иұң сұн, Ляң кы шұндер нақты орналастыруға жауапты береді – деп шештіболды. Осы күні түстің алдында, ГоминдаңГоминдаң жақжағынтан ұйымдастырылған 5 мыңнан көбірек қазақ, қытайқытай, дүнген ұлттарының бұқарасы көшеге шығып ереуіл жасап, жол бойы: «Оорталық үкіметті қорғап, қуаттаймыз», «Шынжаң ұйғырлардың ғана Шынжаңы емес, 14 ұлттың1 Шынжаңы», «Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарының ерекшелбөлшектенуіне қарсы тұрайық», «АқыметАхметжан менды, Аббасовтың көзін жоғалтайық» – деген секілді ұран дар шақырып, өлкелікӨлкелік үкіметтің алдына келіп жиналып, алдыңғы талаптардың әр тармағына дәлме-дәл, қарама-қарсы түрде 26 тармақты арыз талап қойды және: егер үкімет халық ауанын қабылдамайтын болса, өздерінің мәселені өз діндерінің ережелері бойынша шешетіндігін айтып даурықтыжеткізді. АқыметАхметжан Қасымидың тақтан орынынан кетуін түсуін талап етті. 25 ақпан. ҚытайҚытай, дүнген, қазақ бұқарасы қауымы және бұқара арасына кіріп алған санчиңтуанның ұйым мүшелері, бұқарша киінгенаша жасанған әскерилер мен, сақшылар, сияқты бұзақылардан қатысқан 10 мыңнан астам адам – өлкелікӨлкелік қытайҚытай мәдениет қоғамының бастығы Лю иұң шяңның бастауымен өлкелікӨлкелік үкіметтің алдына келіп, талап қойдарыз жолдады. Арыз жолдаушы бұқара уәкілі: шығып, 16 тармақтан тқратын талап қойып, оған АқыметАхметжан Қасымидың өзінің жауап берсінуін талап етті деді. Олар қойғанБұл талаптардың бастылары мыналар: (1)1. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» ерекшеленуі белсенділігі күшінен қалдырылсын;. (2)2. Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақтағы» шекараны мемлекет армиясы қорғасын;. (3)3. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» қарулы қосындары «Бейбітшілік бітіміндегі» белгілемелер шарттар бойынша құрылсын;. (4)4. «Құлжа оқиғасы» кезінде жергілік бейкүнә тұрғындарды қырғындаған жендеттер қатаң жазалансын;. (5)5. «Құлжа оқиғасында» зянзиянкестікке ұшырағандардың үй ішіндегілерге қамқорлық жасалсын;. (6)6. Жаң жыжұңЖаң жы жұңды: «Шынжаңды ЖұңгоЖүңгодан бөліп әкетпекші болған «Шығыс түркістанТүркістан» қозғалысына» қарсы тұрылсын шара қолдансын;. (7)7. Ұлттар ынтымағын қүшейтіп, ұлттар арасында кемсітуді, өшпенділікті қоздыруға қарсы тұрылсын, тиым салынсын т.б. АқыметАхметжан Қасыми уәкілдерді қабылдағаннан кейін, бұқараға арнап сөз сөйлегенде кейбір бұзақылар айғай -шу көтеріп, кедергілік жасады. Ол амалсыздан өлкелікӨлкелік үкіметтің басқа жора лармүшелеріымен бірге өлкелікӨлкелік үкіметтің ауласына шегініп кетті. Қақпаның сыртында, ереуілшілермен пікір таластырып тұрған Бұрһан Шаһидиның шафершоферіжүргізушісін бұқарамен талас-тартыс жасап тұрғанда гранат жарылып өлтірді. Бұқарадан Ереуілшілердің екі адамы жараланды. Алаң аласапыран болып кетті. Осы кезде Наньгуанда және басқа жерлерде ұйғыр бұқарасынан 5-6 мыңдай ұйғырлар адам жиналып, қоршауда қалған АқыметАхметжан Қасыми қатарлыларды құтқаруға әзірленіп тұрған болатын. Әскерлер мен сақшылар оңтүстік қақпаны жауып алды. Атты әскерлер жол тосты. Сонда да ұйғыр бұқараларынан қауымының бір қыдыру тобы адам алаңға өтіп кеттікірді. Екі жақжақтың қақығысқақтығысынанып, бір адам ұрып соққыдан өлтірілді. Істің насырға шауып, ауыр зардап тудыруынан, өзінің ауыр жауапкершілік арқалап қалуынан қорыққан ереуілді ұйымдастырушылар – Сұң ши лян мен Үрімжі қалалық сақшы мекемесінің бастығы Лю я жы және басқалар ереуілшілердің арасына барып, адамдарын бастап барып бұқараны таратыпуға жіберді және Лю я жының өзі АқыметАхметжан Қасыми мен Бұрһан Шаһидины үйіне жеткізіп салдқойды. Міне, бұл бүкіл Шынжаңды түршіктірген «25 ақпан» қанды оқиғасы еді. Осы күні Сұң ши лян Үрімжіде туылған орын алған оқиғаны телеграммажеделхат арқылы Жаң жыжұңЖаң жы жұңге мәлімдеді және әскери жағдай жариялауға рұқсатнүс жариялауды берудікітуін талап етті. Сонымен бірге Наньжиңдегі Жаң жыжұңЖаң жы жұңға телеграммажеделхат жолдап, оның Үрімжіге күні бұрын шұғыл қайтып келуін өтінді. 27 ақпан. Жияң жие шы телеграммажеделхат арқылы: Сұң ши лянға жағдайға үйлесімді төтеп беруді тапсырды және нүс әскери жағдай жариялауға рұқсат бердіжариялауды бекітті. Сұң ши лян телеграммажеделхатнты тапсырып алғаннан кейін, Ло шу рынға: Үрімжі қорғаныс әскері қолбасының шылығы атынан қҚала бойынша әскери жағдай нүс жариялауды қолма-қол бұйырды. Ақпанның соңы. Демократиялық төңкеріс партиясы«Демкратиялық төңкеріс партиясы» «қытайҚытай бауырластарға хат» деген үгіт қағазын таратып, «25 ақпан» қанды оқиғасының шын сырын әшкереледіп, қытайқытай бауырластарға ағайындарға – ұсақ ұлт бауырластармен ұзақ мезгіл бірге жасасып келе жатұанған ұсақ ұлттармен бауырластықты, ддостық сүйіспеншілікті айрықша қастерлеуге, ГоминдаңГоминдаң керітартпашыларының алдаумына әсте түсіп қалмауғапеу, «досты – күйіндіріп, дұшпанды – сүйіндіретін» істі істемеу арандатуға бармауға шақырдыжөнінде нәсихатнасихат айтты. Осы айдың соңы. Шынжаңдағының армия штабы мен, Гоминдаң үкіметінің билеушілері : өлкелікӨлкелік амандық сақтауқауіпсіздікті сақтау штабының ақылшыкеңесшісіы Асылбек Қабдеш бастаған пулемет баталионбатальоны мен 2-атты әскер лұйыныңдивизиясының Ма чу анфу басұарған ротанысымен бірге Оспан ІсләмИсламұлына көмекке жіберілді. Сонымен бірге 300 мылтық, 20 мың тал оқ және басқа да бірқыдыру керек-жарақ бұйымдар жіберіліп берілді. Ақпан. АқыметАхметжан Қасыми халықтан қор жинапған қаржыға, Үрімжіде «Ояну» деген халықтық газет шығарып, Үш аймақҮш аймақ оны «Үш аймақ» жақжағытның Үрімжідегі жаршысы етуді ұйғарды. Осы ай. Шынжаң өлкелікӨлкелік бірлескен үкіметі Үш аймақҮш аймақ – «Үш аймақтың» қағаз ақшасын жиып алуды Гомин үкіметінің қазына министірминистрлігіне тапсырдымәлімдеп, Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» ақшасын ауыстырып алу қоры ретінде Үш аймақҮш аймақ«Үш аймаққа» 180 миллион юань өлке ақшасын бөлерді. Қазына меңгермесіҚазына меңгермебасқармасіы, өлкелікӨлкелік сауда банкебанкісі, Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарына жеке-жеке кісі жіберіп, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» ақшасын жиып алуды және бақылап отырып өртеуді ұйғардытапсырды. Осы ай. Құсайын Сиябаев1Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» төңкерістік жастар одағының орталық комитет төрағасының орынбасарлығына тағайындалды. 5 наурыз. Үрімжі әскери қорғаныс қолбасшылық штабы «нНүпіс (төлқұжат) тексеру» деген атпен сылтаумен қыруар әскер – мен сақшыларды ұйғыр бұқарасы шоғырлы отырған Нанляңға жіберіп, семясемьяларғаұйлеріне тінту жүргізіп, 50 -неше адамды қолғтұтқынға алды. 6 наурыз. Үрімжі қорғаныс қолбасшысы Ло шурын әскери түсті күшінен қалдырғанын, бірақ тағы да топтасып ереуіл өткізуге тиымтыйым салынатынын, егер жиналып ереуіл өткізбекші болса, оны алдымен Үрімжі қорғаныс қолбасшылық штабынан бекіттіру керектігін жариялады. 8 наурыз. Жаң жыжұңЖаң жы жұң Нанжиңнен ұшақпен Ланжоуға келіп, 15 наурызда Үрімжіге жетті. 9 наурыз. Үрімжідегі «25-ақпан» қанды оқиғасы Қашқар бұқарасының ыза-кегін қозғады. Негізінен Ооқушылар мен, саудагерлерлерден құралағанден мыңдай адам көшеге шығып ереуіл өткізді. 24- наурызда бұқарадан тағы мыңдай адам ереуілге шықты өткізді және әскерлермен қақтығысып қалды. Осы күні Тарбағатай аймағының уәлиі дін қайраткерлерінің және мен қоғамдағы беделді адамдардың уәкілін шақырып, жиналыс ашты. 10 наурыз. Ұлттық армияның бас қолбасшылық шатбы №153-бұйрық шығарып:, Майтау мұнай кенінің әскери басқаруға алынғанын, Керімов Керімовтің – армия уәкілі болғанын, бұл кеннің мұнай өнімдерімен тек Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарын ғана қамдау ұйғарылғанын жариялады. 19 наурыз. Тарбағатай уәли мекемесі №4-мәжілісін ашып, Тарбағатай аймақтық әдебиет – көркемөнер жасампаздығы үйірмесі мекемесін кеңсесін құруды бекітті. 20 наурыз. Ұлттық армияның Алтай 3-атты әскер полкі Көктоғай аудланы мен Бурылтоғай ауданының шекарасындағы Шарбұлаққа барды. 25- наурызда Оспан ІсләмИсламұлының қосыны – н ГоминдаңГоминдаңның Ма чуан фу басқарған атты әскер ротасы мен Асылбек Қабдештің пулемет батальонынының сәйкесуіндекөмегімен Сарбұлаққа сұрапыл шабуыл жасады. Райымбайдың басқаруындағы Ұұлттық армияның Алтай 3-атты әскер полкі Райымбайдың басқаруында, Қобық 2-атты әскер полкінің 3-ротасының көмектесуінде, ерлікпен қарсы шабуылға шықтыйтарма соққы берді. Оспан Іслімұлының қосыны лажысыздан Итекқызылға шегіндііп кетті. 21 наурыз. АқыметАхметжан Қасыми мен, АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов қатарлы өлкелікӨлкелік үкіметтегі Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағынтың жора лармүшелеры «25-ақпан» қанды оқиғасы жөнінде «Бүкілбұл өлкедегі халыққа хат» жариялап:п, «Ббүкіл өлке халқын бейбітшілікті белсене қорғауға, ұлттар арасындағы достықты орнату нығайтуға жолында ұмтылуғақұлшыныс жасауға» үндеді. Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» жақжағы «Бейбітшілік бітіміне» әсте қайшылықкедергі жасамайды. «Біз айтқанымыздан қайтпаймыз, «Бейбітшілік бітіміне» бүкілдейтұтастай бойсынамыз» – деді. 25 наурыз. Жаң жыжұңЖаң жы жұң өлкелікӨлкелік бірлескен үкіметтің №22- -жоралар мәжілісін басқарып ашты. Мәжілісте қаралғанің басты мәселердің мазмұндары мынадай. (1)1. «Бейбіт өміргешілікке зияніріткі салғандардың ісін делоларды басқарудың тергеуге бағытталған нақты әдістерін шараларды мақұлдау. (2)2. Бұрһан Шаһиди, Рақымжан Сабырхажиев, Ысқақбек МононовМөнөнов, Сәліс, Даң би гаң, Әнуар Сәалжан, Нұсырет қатарлы 7 кісіден ұйымдасқан адамды: Алтайға барыпды көзден кешу ұйымын «Алтай оқиғасының» шынайы сипатын анықтауға сырын тексеруге жіберу. (3)3. Әнуәр Сәалжан басқарған группа бастығы болған сайлауды бақылайтыну 6-топты: гауппасын Алтай районына аймағына барып, осы райондаймақтағы аудан әкімдері мен өлкелікӨлкелік кеңес мүшелерін сайлау қызметіне ісіне жауапты болуға етіп жіберу. (4)4. «Шауешек қанды оқиғасы» мен «Дөрбілжің қанды оқиғасын» тексеруге Нәтижан Түсіп қатарлы бастатқан 8 кісілік үйірме ұйымдастыру жөнінде ұйғарым жасау адамды жіберу. (5)5. Ақсу, Уынсу, Қарақаш аудандарына барып: әкімдерді және өлкелікӨлкелік кеңес мүшелерін толықтап сайлауға – бБатыс солтүстік әскери әкімшілік меңгермебасқармасының іне бір жоғары дәрежелі мәнсап иесіты – Лю шяули, Айса, Омеар дамолладаомолла, Әнуар Жанбабаны жіберуларға қосып,. оңтүстікті көзден кешіру үйірмесін ұйымдастыру. Осы күні төраға – Жаң жыжұңЖаң жы жұң, төрағаның орынбасарлары – АқыметАхметжан Қасыми, Бұрһан Шаһиди және өлкелікӨлкелік үкіметтің барлық жора лармүшелері:ы «өлкелікӨлкелік үкіметтің негізгі позициясы ұстанымы мен тұржырымдамағысын баяндаған», «Ббүкіл өлкедегі бауырластарға хаттың» мәтініне қол қойып, таратты. Бұл хат – жиыны 10 түйіннен тұрады. Оның 7 түйінінде «25-ақпан» оқиғасына арналғанғ онда тоқтала келіп, былай делінген: «Демократияны бұрмалап, түсіндіруге болмайды. Еркіндіктің шет-шегі болмай қоймайды. Демократияның нағыз рухы – заң бойынша басқаруда. Бірақ, халықтыңа – мемлекетке қарсы шығтұру еркіндігі, өзгелердің еркіндігіне – қол сұғу атын еркіндігік жоқ, өйтпегенде олай болмаған жағдайда, еркіндікте еркін әрекеттің өзі заңға қайшы арекен қалыптасады оұиғаларды тудырады. Біз мұоны түзетуіміз керек және тосқауыл қоюуымыз керек. Мысалы: 21- ақпанда Үрімжідегі бір бөлім бұқараның өкілдерінің ереуілге шығып жасап, талап қойыпарыз айтып, үкіметті қыспаққа алуыған, үкіметке қарсылық көрсеткен әрекеті, сондай-ақ пен жауласқан қылығы және 25-ақпан күніда ереуіл жасап, арыз айтталап қойып, қоғамдық тәртіпті бқзып, қанды оқиға тудырған тәртіпті бүлдіріп, бейбітшілікке тұрмысты бұзып,ғынды қылмыс жасаған арандату қылығы әрекеті және 5-наурызда – нүпіс тексеріп, ұлттық сезімді намысты қорлаған қозғау секілді ісәрекеттер, бізше, өте қатты өкінерлік іс. Мұндай оұиғаларды түп негізінен түзету қажает». жүктеу/скачать 3.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|