Қазақ Ұлт-азаттық ҚОЗҒалысы
жүктеу/скачать 3.86 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 8 қыркүйек.
- Осы күні
- Осы күні.
- 7 қараша.
Тамыздың орта шені. Ұйғыр Сайран қатарлы Жеті аймақтағы алға басар жастар мен зялылар Үрімжіден Құлжаға барды. Осының алдында, Қасымбай Төлепберді1, Ыбырайым Тұрды қатарлы Жеті аймақтың зор үлкен бір топ алғабасар жастары мен зялылары арт-артынан Үш аймақҮш аймақ«Үш аймаққа» баспаналай барған болатын. Осы айдың орта шені. АқыметАхметжан Қасыми, АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов, Сайпиден АзезиСайфидден Азизи қатарлы Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағынтың өлкелікӨлкелік үкімет жора лармүшелеріы арт-артынан Құлжаға қайтып барды. 27 тамызда Рақымжан Сабырхажиев, Әнуар Ханбаба қатарлы соңғы топ тағы кісілер Құлжаға қайтып барды. Шынжаң өлкелікӨлкелік бірлескен үкіметі ыдырау кезеңіне жеттікүйіне түсті. ХХХ ХХХ ХХХ ІҮ. Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақты» ішкі жақжақтан реттеу және нығайту (1947- – жыл, тамыз - – - 1949 – -жыл, тамыз)
1947- – жыл (тамыз – -желтоқсан) Тамыздың орта шені. ӨлкелікӨлкелік бірлескен үкімет тұралағаннан кейін, Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» жақжағы: Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарының ақша айналымының, зат бағасының орнықтылығын сақтау үшін – Гоминдаң үкіметі Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтқа» айналымғда ГоминдаңГоминдаң үкіметі таратқан қағаз ақшаға қайтадан таңба басу арқылыып, айналым мөлшерін шектеу шарасын қолданды. Тамыздың соңы. Оспан ІсләмИсламұлы 600- ден астам қарулы қолмен Алтай аймағына шабуыл жасап, Сарытоғай қатарлы жерлерде тұратын Алтай 3-атты әскер полкінің шолғыншы әскери бөлімдерін жеңіп, Шіңгіл, Көктоғай қалашықтарын басып алды. Алтай 3-атты әскер полкі қатты шығындалды. Ұлттық армияның солтүстік линия шебінің соғыс штабы – СарсүмбеСарысүмбе, Қаба, Жеменей, Буыршын аудандарында партизандар қосынын құрып, өзін өзі қорғау жөнінде шұғыл бұйрық түсіберді. Ыбырайымбай бастаған Қобық 2-атты әскер полкінің үш ротасы Қарашорда Оспан ІсләмИсламұлының жасақтарынан жеңіліп, сыртқы МаңғолМонғолияға шегініп кетті. Ұлттық армияның солтүстік линия шебінің соғыс штабы Нүсіпқан Көнбаевқа: Қобық 2-атты әскер бөлімінің қалған үш ротасын бастап көмекке баруға бұйрықғын берді. Нүсіпқан Көнбаев әскери бөлімді тбастап Сарбұлаққа барғанда – Оспан ІсләмИсламұлының қолына жолығып, қиян-кескі шайқас жүргізді. Қобық 2- -атты әскер полкі ауыр шығындалып Нүсіпқан Көнбаев қалған бөлімін тбастап СарсүмбеСарысүмбе қаласына шегінді. Осы айдың соңы. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағытның талабы бойынша Кеңес одағыКеңес Одағы жіберген ақылшыларкеңесшілер үйірместобыі Құлжаға жасырын тағы келді. Ол АқыметАхметжан Қасымидың «2-кеңсесі» деп аталды. 1 қыркүйек. Жаң жыжұңЖаң жы жұң – АқыметАхметжан Қасыми мен Рақымжан Сабырхажиевке хат жазып, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағынқа мынадай сұрау қойды: «Сіздердің Үрімжідегі уәкілдеріңіздің Құлжаға түгел қайтып кетуі «Ббейбітшілік бітімін» бір жақжақтың жыртып тастауы емес пе? Егер жыртып тастаған болсаңыздар, тағы да қаруға жүгінесіздер ме? Егер ондай мағына болмаса, Үрімжіге қайтып келіп, үйлесімді де заңды жолмен шешу әдістерін кеңескілеріңіз келе ме?». Жаң жыжұңЖаң жы жұң өзінің хатында: Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағынты өлкелікӨлкелік үкіметпен бірге отырып, өткендегі келді-кеттілерді ортақ талқылап, «Бейбітшілік бітімін» түбеігейлі дәйектеілендіруге;, бір топтың шеңгелге алу немесе екінші топтың күрес жасау қасарыса күресуін қылықтарын қойыптоқтатып, демократиялық саясисаясаттды жолға қоюға, мемлекеттің тұтастығын қорғауқорғауға, ҚытайЖұңгоЖүңго – Кеңес достығын арттырунығайтуға, ұлттардың ынтымағын күшейтуге, бүкіл өлкенің бейбітшілігін қамтамасыз етугеіп, Шынжаңның қоғамдық құрылымын дамытуға сына күш салуға үндедшақырдыі. 2 қыркүйек. Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» жақжағынтың көрсетуіұсынысымен Ақсудыңға уәлиі болып сайланған Әбілез Мболған Абылез Мақсұм міндетінен орынынан алынып тасталып, оның орнына ГоминдаңгГоминдаңшыл Сейіт АқыметАхметқожа отыртағайындалды. Қыркүйектің басы. Бұрынғы Қобық ауданындағы көне торғауыт маңғолмонғолдарының Үрімжіде тұратын бұрынғы әйел ханзадасы Жаужап Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақты» аудару құлату қимылын әрекеттерін жүргізу үшін мақсатында Мойлықты қарулы жасақ банда ұйымбасұйымдастыру үшін ға Қобыққа жіберді. 8 қыркүйек. Шауешек ауданында Қытай қытайҚытай мәдениет қоғамы құрылды. Бастығы – Хан зұң зы болды. Осы күні Тарбағатай уәли мекемесінің орган газеті – «Халық ауазы» газетінің редакциясы бөлімі Жаң жыжұңЖаң жы жұңға хат жазып:, ГоминдаңГоминдаңның тыңшылары мен сақшыларының «Халық ауазының» Үрімжіде және оңтүстік Шынжаңда таралуына кесе көлделең болғандарына тұрғандығына наразылық білдіріп, ақбаратақпарат бостандығын талап етті. Осы күні Жаң жыжұңЖаң жы жұң ГоминдаңГоминдаңның №6-орталық комитетінтің жалпы жиналысына қатынасу үшін Шынжаңнан аттанып, ұшақпен Нанжиңге кетті. 10 қыркүйек. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» осы күннен бастап:, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» көлемінде бұқара халықтың қолындағы бұрынғы Шығыс түркістанТүркістан республикасы үкіметі таратқан ақшаның ендігі әрі енді ауыстырылмайтындығын және айналымда жүұрмейтінін жарияладымәлімдеді. 11 қыркүйек. Іле уәли мекемесі №78- бұйрық-бұйрық жариялап, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» экономикалық бақылау комитетіБақылау комитетін құруды, Қани Иолташты – төраға, Жанболатты – орынбасары етіп тағайындауды ұйғарды. Осы күні Жаң жыжұңЖаң жы жұң – Нанжиңде ашылған ГоминдаңГоминдаңның №6-орталық комитетінің ГоминдаңГоминдаңның төртінші жалпы мәжілісі мен орталық партия топтарының бірлескен мәжілісінде Шынжаң мәселесі жөнінде арнаулы тақырыпта баяндама жасалды. Ол баяндамасында: «Шынжаңның өткендегі және қазіргі жағдайындағы әскери күрес, бейбіттшілік келіс сөзкеліссөз және саясисаяси күрес кезеңдері» депнен тарауларға бөліп, бөліп егжей-тегжейлі сөйледібаяндады. Осы күні Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағы: Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарының экономикалық қызметін бір тұтасбіртұтас басқару үшін Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақтың» ең жоғары экономикалық комитетін құруды, Болат Әлімді1 – меңгеруші, Патих Аллаяр, мен Нәапіл Асқатовтыарды оның – орынбасарлары, Керім ажы қатарлыларды жора мүше етіп тағайындауды. ұйғарды. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» ең жоғары экономикалық комитеттінің басты қызмет ұқығықұқығы – ақша беру талонын кесу арқылы Іле ТарбағатайІле, Тарбағатай, Алтай аймақтарының кірісі мен шығысын басқару, Іле ТарбағатайІле, Тарбағатай, Алтай аймақтарының бажы мекемесін, банкебанкілерін және осыларға қарасты құрылымдарын басқаруға өткізіп қарамағына алып, оларды жоспар, меже есеп арқылы басқару, Іле ТарбағатайІле, Тарбағатай, Алтай аймақтарындағы бажы мекемесінің, банкебанкілердің және оларға қарасты құрылымдардың басшы мүшелерін тағайындау. 15 қыркүйек. ӨлкелікӨлкелік сауда банкебанкісінің Іле бөлімше банкебанкісі атынан мың 1000 юаньдық, 3 мың юаньдық екі түрлі ақша (Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» мерзімдік шегі) таратып, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» көлемінде айналымға салды. 16 қыркүйек. Оспан ІсләмИсламұлының қолы ГоминдаңГоминдаңның Шынжаңдағы әскери, үкімет билеушілерінің көмек беуіменнде СарсүмбеСарысүмбеге күшті шабуыл жасалды. ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев амалсыз қалып, Солтүстік линия шептегі соғыс штабы мен Алтай уәли мекемесінің қызметкерлерін және Нүсіпқан Көнбаевтің Қобық атты әскер полкінің қалдық бөлімдерін ертіп, СарсүмбеСарысүмбе қаласынан шегініп шығып, Жеменей ауданы арқылы Кеңес одағыКеңес Одағының жеріне өтіп кетті. 17 қыркүйек. Оспан ІсләмИсламұлының қолы СарсүмбеСарысүмбе қалашығына басып кірді. Оспан ІсләмИсламұлы: Ләтіп Мұстапаұлын – Алтайдың уәлиі, Құсайын ояңды – орнбасары, Қанатбайды – қоғам қауіпсіздік мекемесінің бастығы, Құрманды – әскери қолбасшы етіп тағайындады. Буыршын, Бурылтоғай, Қаба қалашықтарын қарулы күшпен арт-артынан басып алды. 21 - -27 қыркүйек. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтағы» Маңғолмонғол халық уәкілдерінің жиналысы Құлжада ашылды. Жиналысқа 150 уәкіл қатысты. АбдыкерімӘбдікәрім Абасов жиналыста «МаңғолМонғол халық уәкілдер жиналысы және қазіргі жағдай» – деген тақырыпта сөз сөйледі. Жиналыста: Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақта» маңғолмонғол мәдениет қоғамы құрылғандығы жарияланды. Үлкен лама Лонов – қоғам бастығы, Ерде, Нималай – оның орынбасарлары болды. «Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтағы» әр ұлт бір бауырлас ұлттарға хат» жарияланды. Онда:ың маңғолмонғол халқын басқа ұлттармен ынтымақты күшейтіп, «Бейбітшілік бітімін» іске асыру жолында құлшына күрес жасауға жүргізуге үндеді. Жиналыстан кейін, Жұлдыз, Қобық, Арасан, Бұратала, Жың, Дөрбілжің аудандарында бөлімше қоғамныңдар бөлімшелері құрылды. 24 қыркүйек. ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев солтүстік линия шеп соғыс штабы мен, Алтай уәли мекемесі қызметкерлерінен және ұлттық армияның командир – жауынгерлерінен құралған 200- ден аса адамды бастап, Кеңес одағыКеңес Одағы арқылынан Шауешекке қайтып келіп, Оспан ІсләмИсламұлына қайтарма соққы беру және Алтай аймағын қайтарып алу әзірлік жоспарына жұмыстарына кірісіп кетті. 25 қыркүйек. Алтай аймағын қайтарып алу үшін, ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев – ұлттық армияның бас қолбасшысының орынбасары, солтүстік линия шептегі соғыс штабының бас қолбасшысы атымен, ретінде Тарбағатай аймағынанда әскерге адам алу туралы бұйрыққа қол қойдығын түсірді. Алтай 3-атты әскер полкін қайта құрды. Баделқан Сүгірбаев – полк бастығы болды. Тарбағатай 2-жаяу әскер полкін –, Тарбағатай атты әскер полкі депне өзгертті. Бастығы – Хамит Алиев болды. Осы күні Тарбағатай уәли мекемесі – уәлидің орынбасары Әлімжан Хакымбаев бастаған Тарбағатай аймақтық Оспан ІсләмИсламұлына қайтарма соққы беру қарсы күресті ұйымдастыру ерекшемақсатында уәлидің орынбасары Әлімжан Хакімбаев бастаған Тарбағатай аймақтық комисиякомиссиясын құрды. Аудандарда оның бөлімшелері комисиякомиссиялары құрылды. Бұлар Комиссия: Оспан Исламұлына қарсы Алтай аймағын қайтарып алу жорығына аттанатын ұлттық армияның Оспан ІсләмИсламұлын айдап шығып, – Алтай аймағын қайтарып алуына адам күшімен, заткерек-жарақпен, күші, қазына қаражатымен күші жақтарынан көмектесуге жауапты болды. 28 қыркүйек. ЖКП орталық комитетінің басшысы Жоу ын лай ЖКП орталық комитетіне төте қарасты тікелей қарайтын орындардағы кадыркадрларға, жауынгерлерге жасағанарналған «Бүкілұл ел зор көлемді қайтарма шабуылға өтіп, Жяң жиешыЖяң жие шыны жоғақұлатайлтайық» деген тақырыптағы баяндамасында: былай деді: «Жяң жиешыЖяң жие шының артқы шебі қатты өте осал күйде тұр. Оның Аартқы шебінде – 21 лұйдивизия бар. Әрине бұл осалдық етеді. Оның үстіне оның 8 лұйдивизиясы Шынжаң мен Гансудың батысында тұрады. Шынжаңда ұлт мәселесі орын алып отырбар. Қазір олар қозғалып отыркөтеріліске дайындалуда. Ол Жаңағы 8 лұйдивизия тырп ете алмайды» – деді. 30 қыркүйек. Тарбағатай уәли мекемесінің орган газеті - -«Халық ауазы» газеті: «Шинхуа «Шинхуа» » агенттігінің: «Лю бо чың, Дың шяу пиң бастаған бөлімдері Лұң – хай темір жолтеміржолын кесіп өтіп, ГоминдаңГоминдаң армиясын ойрандап, стратегиялық шабуылға өтудің орасан зор жеңісіне қол жеткізді», – деген хабарын көшіріп басты. Қыркүйектің соңы. ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев – Шамши Мамиев, Қажынаби Уәлиев қатарлы Алтай аймағындағы беделді қайраткерлерге хат жазып, оларданы:ң Алтай халқын Оспан ІсләмИсламұлымен батыл күрес жасауға жүргізуге жұмылдыруын үміт еттөтіндіі. Хатта былай деді: «Біз жеңілгеміз жоқ. Әскерлердің күй-жайы, қару-жарақ ақуалы өте жақжақсы. Қазір – Іле, Тарбағатай халқы бізге бар күшімен көмектесіп отыр. Біз жуық арада Оспан ІсләмИсламұлын жеңіп, сіздермен бас қосатындығымызға кәміл сенемін». Қыркүйек. Құлжаға шегініп барған Жеті аймақтың кеңес мүшелері мен беләйгілі қайраткерлері Құлжада «Жеті аймақ демократиялық одағын одағын» құрды. Төрағалыққа – Ыбырайым төрені, оның орынбасарларына – Қасымбай Тілеуберді, Нығымет халпеат1, хХалпатт Сұзықхажиев2 сайланды. Бұрынғы Үрімжіде шығатын «Ояну газетін» Құлжаға көшіріп әкеліп, орган газеті етуді, Әбдіуахит Мақсұмды бас редактор етіп тағайындауды ұйғардытағайындады. Осы ай. Іштен сатқын шыққан сатқындықтаның кесірінен демократиялық төңкеріс партиясы«Демкратиялық төңкеріс партиясының» Үрімжі ауданындағы райондық ГоминдаңГоминдаңның мүшелері – нен Иұй жян лин, Шын иұй жы, Иұй жяң жы,. Шы хы қатарлы 11 кісі тұтқындалып, түрмеге жабылды. Бұл Сқйтіп ұйым қатты ойраншылыққа күйзеліске ұшырады. Шын иұй жы түрмеде өлді. Қалғандары 1948 жылдың соңынан 1949 жылдың бас шеніне дейін арт - -артынан босатылды. Осы ай. Ұлттық армияның бас штабы: Тоқты Ыбырайымовты саясисаясат бөлім меңгерушісі міндетінен босатыпалуды, оның орынына – Сауданов Зайырды саяси бөлімнің меңгерушісі етіп тағайындауды ұйғардытағайындады. 10 қазан. Тарбағатай уәли мекемесінің орган газеті - -«Халық ауазы» газеті «Азаттық алатын күндер алыс емес» деген тақырыпта мақала жариялады. Мақалада былай делінген: «Керітартпашылардың үстемдігін аударып тастап, бүкіл ел халқын азат ету үшін жаппай қарсы шабуылға өту – бүкіл ел халқының тілегі», « ЖұңгоЖүңго халқының азат, дербес, бақытты жаңа ЖұңгоЖүңго құруын осы соғыстың жеңісі белгілейді». Мақаланың соңында былай делінген: «Бұл Бұл – бүкіл ел халқының осы реткі жаппай қарсы шабуылға өтуіндің жеңісі – ЖұңгоҚытайдЖүңгоны жартылай феодалдық, жартылай отарлық күйден құтқарып, бүкіл ел халқын шыт жаңа дүниеге енгізедібастайды. Сондықтан да бүкіл ел халқы саналы қозғалып, барлық күшін жұмсап, жаппай қарсы шабуылға өтудің жеңісіне қол жеткізу керек». 15 - -31 қазан. ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев Кеңес одағыКеңес Одағының командирі Виетов пен, Мироновттардың (–?) көмегімен әскерін үш бағытқа бөліп, Алтай аймағындағы иелеп жатқан Оспан ІсләмИсламұлының қолына қарсы шабуылға өтті. 1-бағытта – П.И.Лескин 800 -ден артық астам адамы бар машиналы баталионбатальонды басқарып, – Буыршын қалашығына шабуыл жасады. 2-бағытта – ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев Алтай 3-атты әскер полкін басқарып –, Ертістің төменгі ағысына шеру тартты. 3-бағытта – Хамит Ілиев Тарбағатай атты әскер полкін бастап – Бурылтоғай ауданының орталығына қалашығына шеру тартты. 17- қазанда, Буыршын қалашығын қайтарып алынды. СарсүмбеСарысүмбе, Бурылтоғай қалашықтарында тұрған Оспан ІсләмИсламұлының қолы бұны естіп, қалашықты тастап қашты. 18- қазанда, ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев әскери бөлімді бастап СарсүмбеСарысүмбе қаласшығына кірді. Айдың аяқ шенінде Көктоғай, Шіңгіл қалашықтарына күш біріктіре ті топтай отырып шабуылға өтті. Оспан ІсләмИсламұлы қалдық жасақтарын бастап Байдың тауына қашты. 16 қазан. АқыметАхметжан Қасыми мен Рақымжан Сабырхажиев Жаң жыжұңЖаң жы жұңға жауап хат жазып, 6 жақтан факттүрлі дәлел келтіре отырып,: Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағынтың өлкелікӨлкелік үкімет жора лармүшелерініының Үрімжіден кету себебі – үкіметтің «Бейбітшілік бітімі» мен «Билік жүргізу группасыбағдарламасынана» үздіксіз қайшылық кедергі жасағандығынан болды – деп түсіндірді. Сонымен бірге 4 талапты Үрімжіге қайтудың шарты етіп ретінде 4 талапты қойды. Бұл 4 талап мыналар: (1)1. Шынжаң халқы арасындағы алға басарларды демократтарды тұншықтыруға және қорлауға тиымтыйым салу. (2)2. Мұсылман ұйымдарының түрмедегі барлық адамдарын босату. (3)3. Мәсғұтты – өлкелікӨлкелік үкіметтің төрағалығынан алып тастау. (4)4. «Бейбітшілік бітімінің» барлық тармақтарына бойсыну. 23 қазан. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» және – Алтай уәли мекемесін қайта ұйымдастырды. ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев – Алтайдың уәлиі, Шәмши Мамиев, АбдырахманӘбдірахман Тоқылов1 – уәлидің орынбасарлары болып тағайындалды. Осы күні Алтай уәли мекемесі мәжіліс ашып, аудандық үкіметтерді қайта құруды ұйғарды. Мұқамет Темірбаев – СарсүмбеСарысүмбе ауданының әкімі, Рашат Әбілмәжінұлы – Буыршын ауданының әкімі, Көгенай дабы – Қаба ауданының әкімі, Қанапия Түсіпбекұлы – Жеменей ауданының әкімі, Мәлік МұқаметжанМұхаметжанұлы – Бурылтоғай ауданының әкімі, Қалман Ақытұлы – Көктоғай ауданы әкімінің орынбасары, Уатқан ӘАміре – Шіңгіл ауданы әкімінің орынбасары болып тағайындалды. Осы күні. ӨлкелікӨлкелік сауда банкебанкісінің Алтай аймақтық бөлімше банкебанкісі СарсүмбеСарысүмбеде қайта құрылды. Мінауар Абдоллақажиев – банкебанкі бастығы, Тұрмүқамет – оның орынбасары болды. Осы күні. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» егін, мал шаркашылығық банкебанкісінің Алтай аймақтық бөлімше банкебанкісі – СарсүмбеСарысүмбеде қайта құрылды. БанкеБанкі бастығы – Мақсұт Якухұп болды. Осы күні. Алтай уәли мекемесінің орган газеті – «Еркін Алтай» газеті қайта ашықұрылды, Бас редакторы – Мұқаш Жакеұлы болды. 26 қазан. Алтай уәли мекемесі Уатқан ӘАміреұлын – Шіңгіл ауданының әкімі етіп тағайындады. Қазанның аяқ шені. Үш аймақҮш аймақ Құлжада «Үш аймақтағы» сібе-солаң уәкілдерінің жиналысы Құлжада ашылды, АқыметАхметжан Қасыми 28- қазандағы жиынға қатынасып маңызды сөз сөйледі. Ол былай деді: «Біздің ұлт азаттық төңкерісіміздің жүруге тиісті жолы – үстемдік етуші ұлт дара билеуші үкіметті аударып тастағаннан кейін, өз ұлтының үстемдік етуші үкіметіне емес, қайта бұрынғы үстемдік етуші ұлт ішіндегі езілуші халықтыпен теңдіктіке, еркіндікке жеткізетінті іске асыра алатын үкіметті құру. Сондықтан, «Ббіз – езілуші ұлттардың халықтарын аттанысқа келтіріп қана қоймай,алмастан, езуші ұлттың ішіндегі демократияшыл эелементтермен де ынтымақтасып, уымыз және оларды да аттанысқа келтіруіміз керек». Уәкілдер жиналысында Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтағы» сібе, – солаң мәдениет қоғамы құрылғанын жарияланды. Қоғам бастығы – Тұңбау2, оның орынбасары – Гуан рұң лай болып сайланды. Құрылтайдан кейін Сұмылда, Ичыхашанда, Тоғызтарауда, Шауешекте оның бөлімшелері құрылды. Қазан. Ұлттық армияның бас штабы Сауан ауданының әкімі Қалибектің опасыздық жасау ықғылы күннен-күнге сенімсіздігі байқала ашыла бастағанын ескере отырып, Құлжадан – Құлжа 2-жаяу әскер полкі мен зеңбірекшілер баталионбатальонын, Бұраталадан – маңғолмонғол атты әскер баталионбатальонын жөткедіаттандырды. Құлжа жаяу әскер полкінің 2-баталионбатальонын кеңейтіп – Сауан атты әскер полкі етіп құрды. Құлжа 2-жаяу әскер полкін – Майтауда тұруға, осы полктің 5-6 роталарын – Сауанда тұруға бұйырды. Зеңбірекшілер баталионбатальонын және Шиху 1-жаяу әскер пболкінің бір бөлегін – Әнжихай менда, Сандаухызыда тұруға, Сауан атты әскер полкін, маңғолмонғол атты әскер баталионбатальонын – Ұланасу, Шыхызы өңірінде тұруға бұйырды. Осы күні. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағы – 50, 100, 200, 300, 500, 600 юаньдық почта маркасын және 5 юаньдықтан 50 мың юаньдыққа дейін 11 түрлі бажы шегін таратты. 1 қараша. Алтай уәли мекемесі №4-қаулы қабылдап:, Алтай аймақтық почта-телеграф мекемесінен – почта-телеграф, хабарласу кәсіптерін тез қалпына келтіруді талап етті. Қарашаның басы. Солтүстік линияның шептің соғыс штабы Алтай 3-атты әскер полкіне – СарсүмбеСарысүмбе қалашығында тұруды, Тарбағатай атты әскер полкнеполкіне – Сартоғайға орналасып, ГоминдаңГоминдаңның қарамағындағы меңгеруіндегі өңір мен Алтай аймағының онымен шекараласқан жерінің қорғанысына жауапты болуды бұйырды. 6 қараша. Сауан ауданының әкімі – Қалибек, Сауан аудандық қоғам қауіпсіздігі мекемесінің бастығы – Такыман Үш аймақҮш аймақ «Үш аймаққа» қарсы тұршығып, ГоминдаңГоминдаңды қолдап,ның қолтығына кіріп, ашықтан-ашық қарулы бүлік қозғашығарды. Олар мыңдай қарулы адамын екіге бөліп, Шиху қалашығы мен Сауан қалашығына шабуыл жасады және Күйтүң - -Әнжихай көпірін өртеді. Телефон сымдарын қиды. Дүңди, Чичаң, Бортүңке, Казгу, Қызыл, Байынго, Ламамяу өңірінде бұлаңшылық істеді. Осы күні Тарбағатай уәли мекемесі өз жерлерінің зат бағасын тізгіндеу үшін мынадай шешім жасады: (1)1. Тарбағатайға басқа жерден келген саудагерлер осы жердің өнімін шикі затқа айырбастап алсын. Ақшаға алмақ болса, банкебанкі арқылы есеп айыру расмятын өтесін. (2)2. Базарда – Үрімжіде таратылған 500 юаньдық қағаз ақшаны істетуге тиымтыйым салынады., (3)3. Үрімжіге аткезшілік істеуге және тауарды тығып қойып қымбатқа өткізуге тиымтыйым салынады. 7 қараша. Ұлттық армияның бас штабы № 300-бұйрық жаряжариялап арқылы Ұлттық армияның бас ауруханасын құруды (полк дәрежелі орынмекеме) ұйғарды. 12 қараша. АқыметАхметжан Қасыми – Ұлт азаттық төңкерісінің 3 жылдығына арналған салтанатты тойлау жиналыстында сөз сөйлеп:, әр ұлт халқына – Шынжаң өлкесінің нұрлы болашағы жолында күндіз-түні қызмет істеуге шақырдыді талап етті. 16 қараша. Іле аймағының уәли мекемесі көз алдағы нақты жағдайға негіздейле отырып, мынадай шешім жасады: (1)1. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» ең жоғары Экономикалық комитеті, Оқу-ағарту, денсаулық сақтауДенсаулық сақтау, Сақшы мекемелері – қатарлы орындарда Халықтық экономика басқару басқармасы, Ооқу-ағарту мекемесі, денсаулық сақтауДенсаулық сақтау басқармасы болып қайта құрылды. Сот мекемесіне де Іле уәли мекемесі басшылық ететін болдыді;. (2)2. Денсаулық, сауда тарауларының аАудандардағы бөлімше органдарыДенсаулық, сауда бөлімше орындары тарқатылдыкүшінен қалдырылды;. (3)3. Аудандағы аудандық сот мекемесі күшінен қаладыде күшін жойды. Оның міндеткәсіптері – н аудандық қоғам қауіпсзқауіпсіздігі мекемелеріне жүктелді жауапты болып басқарады.. (4)4. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» экономикалық бақылау комитетіБақылау комитеті – эЭкономикалық бақылау басқармасы болып өзгертіледі. 12 - -16 қараша. Ысқақбек МононовМөнөнов: Шиху алдыңғы шеп соғыс штабын құрып, Шыхызыдағы Сауан атты әскер полкінің екі ротасы 1-бағыттан бағыттан – Қызырбек, Дүңдиға шабуыл жасап, Қалибектің Манастағы ГоминдаңГоминдаң әскери бөлімімен байланысын үзіп тастауға, Құлжа 2-жаяу әскер бөлімінің 1- -баталионбатальонынан 2-бағыттан – Такман жасағына шабуыл жасауға бұйрық берді. ҚянҚиян-кескі соғыс арқылы, 3-желтоқсанда бандалардан жиыны 200 ден аса адам қолға түсті. Қалибек пен Такыман қалдық қолын бастап Манас өзенінен өтіп, ГоминдаңГоминдаңның үстемдігіндегі өңірге қашып кетті. Сонымен Қалибек, Такыман бөлігі быт-шыт етіліп Үш аймақҮш аймақталқандалып, «Үш аймақтың» іргесі бекіемделді. 17 қараша. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағы 200, 2500 юаньдық екі түрлі қағаз ақша таратты. Осы күні Алтай уәли мекемесі бұйрық шығарып:, Алтай аймағының аудандарында Оспан ІсләмИсламұлының бүлігіне төтеп беру үшін партизандар қосынын құруды талап еттіұйғарды. 18 қараша. Алтай аймағы тұңғыш реткі діни қайраткерлердің уәкілдері жиынының тұңғыш мәжілісін СарсүмбеСарысүмбеде ашты. Жиында мынадай шешім қабылдадылар белгіленді: (1)1. Діни істер басқармасы арнаулы үгітші уағызшы шығарып, дін жөнінде халыққа кең көлемде үгіт жүргізедіайтады;. (2)2. Аудандар тегіс дін мектебін ашылады. Дін сабақтары өтіледі;. (3)3. «Ұшыр», «зекет» жиналады.; (4)4. НекеленуНекелесу – дін қағидасы бойынша болады. Сондай-ақ, адамгершіліктен, ардан безген қылмыстыларға – ату, дараға асу, бір қол, бір аяғын кесу, сүргінге айдау жазалары беріледі;. (5)5. Діни заң ережелерінде – мұсылман болсын, әлде мұсылман емес болсын, бәрібір,олардың мал- мүлкін бұлауға жол берілмейді. 19 қараша. Алтай уәли мекемесі №80-бұйрық арқылы: шығарып, Алтай уәли мекемесінің тарауларынан, құрылымдары мен аудан мекемелерініңдардан маңдайшасындағылықтағы, босағалықтағы, таңбадағы, хат қағазындағы, қҚойылған аттардағы – шШығыс түркістанТүркістан – деген сөзді алып тастауды талап етті. 20 қараша. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағы Оспан ІсләмИсламұлы салған бүліктің Алтай аймағына жеткізген зянзиянына ерекшетөтенше көңіл бөліп, экономикалық жақжақтан көмек берумен қоса ден сырт, – Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарынан Әнуар Мұсабаев, Қали Абақ1 қатарлы бір топ кадыркадрды Алтай аймағына қызметке жіберуді ұйғарды. Осы күні Алтай уәли мекемесі: ГоминдаңГоминдаңмен арадағының «Бейбітшілік бітімін» бұзған бүлдірген факттіфактідеректерлердіін әшкерелепу, Оспан ІсләмИсламұлының Алтай халқына жасаған зянзиянын анықтапу, тізімге алу үшін арнайы комисиякомиссия құрылды. Мамила зәаңгі – меңгеруші, АқыметАхмет Жәакі имам мен, Шамши Мамиевтер – оның орынбасарлары болды. Қарашаның орта шені. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағы Әнуар Мұсабаевті Іле уәлиінің орынбасарлығына қалдырды. жүктеу/скачать 3.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|