Қазақ Ұлт-азаттық ҚОЗҒалысы
жүктеу/скачать 3.86 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1 шілде.
- 1 қыркүйек.
- Жыл соңына дейін
- Қарашаның соңына дейін
- 30 қыркүйек.
- Қазан.
- Осы ай.
- 25 қараша.
Маусымның орта шені. Шау ли зы Ланьжоудағы Жаң жыжұңЖаң жы жұңға телеграммажеделхат жолдап: Кеңес одағыКеңес Одағының ҚытайЖұңгоЖүңгода тұратын бас елшісі Лошин (Лужин –?) – Шынжаңның бейбітшілігіне қолдау көрсету және ҚытайЖұңгоЖүңго мен Кеңес одағыКеңес Одағының сауда мәселесін шешу үшін алдымен – тату көршілік пен достыққа кедергі үгіт-насихат жұмысын екі жақжақтың да тоқтатуы керектігін білдірді – дей келіп, – Сіз үнемі Ланьжоуда тұрғандығыңыздан да, Шынжаң өлкесіндегі оқиғаны уағында ақылдасып шешіп отыру қиын. Егер қолыңыз тиіп Наньжиңге келе алсаңыз, ол жайында емін-еркін әңгімелесер едік» – деді». 25 маусым. Іле уәли мекемесі: Кеңес одағыКеңес Одағына импорт еткен өнер кәсіпөнеркәсіп, ауыл шаруашылық өндіріс құрал-жабдықтарына – импорт бажысы алынбайды – деп белгіледі. 25 маусым. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік жастар одағы Тарбағатай аймақтық комитетінің газеті – «Төңкерістік жастар газеті» шығуын тоқтатты. Маусым. АҚШ-тың Үрімжіде тұратын елшісінің орынбасары Макынакнанның (–?) жөн сілтеуімен және ұйымдастыруынмен Оспан ІсләмИсламұлы – ЖКП - ға, Кеңес одағыКеңес Одағына, Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» төңкерісіне қарсы комитет құрды. 1 шілде. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік жастар одағы Тарбағатай аймақтық комитетінің «Төңкерісшіл жастар» айлық журналы жарық көрді. Осы күні. Сол күнге дейін Алтай аймағының Жеменей өткелі арқылы Кеңес одағыКеңес Одағынажөнелткен импорт астығының мөлшері 840 мың кг. болды. 7 шілде. Алтай уәли мекемесі аудандарға:Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақтың» егін, мал шаруашылығы банкебанкісінің Алтай аймақтық банкебанк бөлімшесі және аудандағы оған қарасты банкебанк мекемелелері – бидайдың бір пұтын 18 мың юаньнан есептеп, диқан, малшыларға қарыз ақша беруді белгіленді – деп ұқтыру жолдады. 10 шілде. Сұң ши лян – Оспан ІсләмИсламұлын Үрімжіге алдырып, онымен құпия келісім жасады. Оның басты мазмұндары: Оспан ІсләмИсламұлының қол астындағы қарулы күшін молайтып, мың адамға жеткізу. Соғыс қаражатын өлкелікӨлкелік қазына береді. ГоминдаңГоминдаң армиясының жүз әскери тәрбиешісін жіберіп, жаттығу жүргізу. 29 шілде. Демократиялық төңкеріс партиясы«Демкратиялық төңкеріс партиясының» орталық комитеті Құлжада алтыншы рет мәжіліс ашып: жағдайдың мәжбүрлеуі себепті, демократиялық төңкеріс партиясы«Демкратиялық төңкеріс партиясын» таратты, әр дәрежелі ұйымдарды 1-тамыздан бастап жұмысты тоқтаттыі. Мәжіліс «Партия мүшелеріне хат» жаряжариялап, демократиялық төңкеріс партиясы«Демкратиялық төңкеріс партиясының» барлық мүшелерін құрылғалы отырған «Шынжаң бейбітшілікті қорғау демократиялық одағына» қатысуға үндеді. 31 шілде. Құлжада: Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарының басшылары қатысқан Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» халқының саясисаясат, экономика істерін жеделдете дамыту жөнінде пікір алмасу мәжілісі ашылды. Мәжілісте:Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақтың» ең жоғары экономика комитетін қалпына келтіру, АқыметАхметжан Қасымиды – меңгерушілікке тағайындау жәнеҮш аймақҮш аймақ «Үш аймақтың» экономикасын сәйкестендіріп дамыту үшін – Тарбағатай, Алтай аймақтарында оның бөлімше құрылымдарын құру ұйғарылды. Шілде. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағы ЗұнұнЗұнұн Типовты – Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» ұлттық армиясы бас қолбасшының орынбасары міндетінен босатты.
Мәжіліс: бүкіл Шынжаңдағы әр ұлт халқының күресіне басшылық ететін бір саясисаяси ұйымды Құлжа қаласында құру жөнінде қаулы алды және бұл саясисаяси ұйымның атын – Шынжаң бейбітшілікті қорғау демократиялық одағы – деп қоюды ұйғарды. (Төменде бұл қысқартылып « «Шынжаң одағы»» деп алынады – құрастырушылардан) Жиналыста: «Шынжаң одағының» орталық комитетіне – 35 мүше, 5 кандидат сайланды. АқыметАхметжан Қасыми – «Шынжаң одағы» орталық комитетінің төрағалығына ұсынылды және «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитетін құру ұйғарылды. АқыметАхметжан Қасыми, Ысқақбек МононовМөнөнов, Сайпиден АзезиСайфидден Азизи, Асқат Ысқақов, Шамши Мамиев, Әблімит Хажиев, Әбдімұталіп халфе, Ұйғыр Сайран, Ыбырайым төре, Әнуар Жанбаба, Кәрібай Төлеуберді қатарлы 11 кісіден ұйымдасқан «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитеті сайланды. АқыметАхметжан Қасыми – «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитетінің төрағасы болды. Мәжіліс бұрынғы «Жеті аймақ демократиялық одағы» басқарған «Ояну» газетін» – «Алға газеті» деп өзгертіп, оны – «Шынжаң одағы» орталық комитетінің газеті, «Одақ» журналын шығарып оны «Шынжаң одағы» орталық комитетінің журналы – етуді ұйғарды. Жиналыс: «Бүкіл Шынжаң халқына хат» жаряжариялап, бүкіл Шынжаң халқына – «Шынжаң одағының» сипатын, мақсатын түсіндіріп, «ұйғыр, қазақ, маңғолмонғол, қытайқҚытай, дүнген, өзбек қатарлы ұлттарды іс жүзіндегі ұқыққұқықтан жұрдай еткен құлдық үкіметті жою және кедейшілік пен қаратүнек тұрмыстан құтылу жолында бірлесуге», «Шынжаң одағы»на кіруге үндеді және «Шынжаң одағы» – Шынжаң халқына еркіндік, бейбіт өмір орнату үшін, «Бейбітшілік бітімін» толық дәйекті атқару үшін және «Бейбітшілік бітімін» бүлдірген тәуекелшілдерге қатаң соққы беру үшін, барлық алғабасар қайраткерлермен ынтымақтасу үшін құрылғандығы баса дәріптелді. «Шынжаң одағының» құрылтайы – Шынжаңның Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік қозғалысының бағдарламасын дамытып, жаңартып ұсынды.
22 тармақтан тұратын бұл ережеде – комитеттің құрылымы және қызмет ұқығықұқығы жөнінде белгілемелер жасалды. Оның басты мазмұны- : комитетте істейтін жауапты адамның мәселесін – уәли мекемесінің мәжілісі қарап, ұсынады, оны « «Шынжаң одағының» орталық комитеті бекітеді. Комитет уәли мекемесінің басшылығында қызмет істейді. Заң бөлімждері нақты үкім шығару жұмыстарына араласпайды. Іспен тікелейайналыспайды. Тек заң мекемелрі шығарған үкімінің дұрыс-бұрыстығын ғана тексеріп отырады. Сонымен бірге, аймақ көлеміндегі үкімет органдары мен заң мекемелері істей алмаған күрделі арыз-шағымістерін, немесе заң мекемелерінің үкіміне разы болмай жоғарыға арызданған істерді қарайды және ол жөнінде шешім жасап, одан соң сот мекемесінің үкім шығаруына тапсырып отырады. 3 тамыз. Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарының басшылары: бұрын Құлжада құрылған Іле сауда - -өнеркәсіпті дамыту серіктігін – Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» сауда- -өнеркәсіпті дамыту жарна серіктігі – етіп өзгертуді және Тарбағатай, Алтай аймақтарында оның бөлімше серіктігін құруды ақылдасып шешті. 5 тамыз. Гомин үкіметі Жаң жыжұңЖаң жы жұңның тілегіне сай – Сұң ши лянды Шынжаңнан ауыстырып әкетіп, Батыс солтүстік әскери әкімшілік меңгермесініңбасқармасының орынбасары, Тау жый ұйены – Шынжаң қорғаныс әскерінің бас қолбасшысыетіп тағайындады. Оған: Үрімжіде тұрып, Шынжаңның әскери істерін басқаруды бұйырды. 21 тамыз. «Шынжаң одағының» «Алға газеті» (ұйғырша, қазақша) жарық көрді. Сайпиден АзезиСайфидден Азизи оның бас редакторы болды. Көп өтпей «Демократия газеті» (қытайшаҚытайша) – «Шынжаң одағы» орталық комитетінің газеті болып өзгертілді. Оған – Чын ши хуа бас редактор болды. 30 тамыз. «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитеті екінші мәжілісін ашып, оның «УставЖарғысын» талқылап, мақұлдады. «УставЖарғы» жиыны 15 тармақтан тұрды, онда «Шынжаң одағына» кірудің шарттары және оған қойылатын талаптар мен одақтың әр дәрежелі ұйымдарының ұйымдық құрылымы және олардың ұқыққұқық шегі жөнінде нақты белгілемелер жасалды. Тамыз. «Шынжаң одағының» орталық ұйымдастыру комитеті мынадай шешім қабылдады: (1)1. «Шынжаң одағының» орталық ұйымдастыру бөлімін құрып, оған – ЗұнұнЗұнұн Таиыповты бастық етіп тағайындады;. (2)2. «Шынжаң одағының» орталық мәдениет, оқу-ағарту бөлімін құрып, оған – Ыбырайым Тұрдыны бастық етіп тағайындады;. (3)3. «Шынжаң одағының» орталық шаруашылық бөлімін құрып, оған – Әбдірейім Айсаны бастық етіп тағайындады;. (4)4. «Шынжаң одағы» орталық бақылау бөлімін құрып, оған – Жабықбай Ақалақшыны бастық етіп тағайындады.
Қарашаның соңыны дейін Тарбағатай аймағында: «Шынжаң одағының» 6 аудан дәрежелі ұйымдастыру комитеті; ауыл дәрежелі 100 ұйымдастыру комитеті құрылды. Одаққа – 9 мың 918 мүше қабылданды. 4 қыркүйек. «Шынжаң одағы» Іле аймақтық ұйымдастыру комитеті құрылды. Қайымбек қожа – «Шынжаң одағы» Іле аймақтық ұйымдастыру комитетінің төрағас, Осман, Зия1– оның орынбасары болып сайланды. 1 қарашада ресми қызметін бастады. Жыл соңына дейін «Шынжаң одағының» 14 аудан дәрежелі ұйымдастыру комитеті, 188 ауыл дәрежелі ұйымдастыру комитеті құрылды. Одаққа – 6 мың 723 мүше қабылданды. 10 қыркүйек. Сарысүмбеде – Алтай аймақтық халық уәкілдері жиналысы Сарсүмбе ашылды. Жиналыста ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев уәкілдерге Құлжаға барған сапары жөнінде доклатдокладесеп берді. Құлжада ашылған бірнеше мәжілістің рухын жеткізді. Жиналыста мынандай шешімдер жасалды: (1)1. «Шынжаң одағының» Алтай аймақтық ұйымдастыру комитеті құрылды;. (2)2. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» ең жоғары экономика комитетінің Алтай аймақтық бөлімшесі құрылды. ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев, Әнуар Мұсабаев қатарлы 9 адам оған жора мүше болып сайланды.; (3)3. Алтай аймақтық заңды қорғау, қоғам амандығынқауіпсіздігін сақтау комитеті құрылды. Оған – Шамши Мамиев қатарлы 7 кісі мүше болды;. (4)4. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» сауда - -өнеркәсіп жарна серіктігін құрылды. Оған – Қанапия Түсіпбек қатарлы 3 кісі сайланды. 13 қыркүйек. «Шынжаң одағы» Алтай аймақтық ұйымдастыру комитетінің бірінші мәжілісі СарсүмбеСарысүмбеде ашылды. Шамши Мамиев – «Шынжаң одағы» Алтай аймақтық ұйымдастыру комитетінің төрағасы, Қами Асылқан, Мұқаш Жәке – оның орынбасарлары болып сайланды. Ұйымдастыру комитеті 9 кісіден ұйымдастырылды. Қарашаның соңына дейін «Шынжаң одағының» аудан дәрежелі 6ұйымдастыру комитеті, ауыл дәрежелі 78 ұйымдастыру комитеті құрылды. Одаққа – 6 мың 394 мүше қабылданды. 15 қыркүйек. «Шынжаң одағы» Тарбағатай аймақтық ұйымдастыру комитетінің «Демократия газеті» жарық көрді. Әбдіқадыр ЗұнұнЗұнұн бас редактор болды. 17 қыркүйек. Ысқақбек МононовМөнөнов – Шиху, Сауан, Буыршын аудандық үкіметіне бұйрық беріп: 1925 жылдан 1929 жыл арасында туған жастарды биыл қазан айынан бастап бір ай әскери жатығу жасайды, ауылнайлар және мың басы мен жүз басылар бұған басшылық етіп, уақытында жүргізсін – деді. 18 қыркүйек. «Шынжаң одағы» Алтай аймақтық ұйымдастыру комитеті: «Шолпан» журналын – «Ынтымақ туы» деп өзгертуді, Мұсылманбекті – бас редакторлыққа қойып, айына бір санын шығарып тұруды ұйғарды. 25 қыркүйек. «Шынжаң одағы» Алтай аймақтық ұйымдастыру комитеті үшінші мәжілісін ашып, Алтай уәли мекемесінің «Ерікті Алтай»газетін – «Шынжаң одағы» Алтай аймақтық ұйымдастыру комитетінің органының газеті етіп шығаруды ұйғарды. 26 қыркүйек. «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитеті мәжіліс ашып, мынадай шешім қабылдады: (1)1. Радио стансиястанциялардың дикторлары, аударушылары, тілшілері, редакторларының басын қосып «Шынжаң одағы» орталығының хабар-ақпарат басқармасын құру. (2)2. Ұлттық армияда – «Шынжаң одағының» ұйымдарын құру. Ысқақбек МононовМөнөнов, Әбдірейымжан Қасенов, Могилев (Могутнов, Могоинов –?), Құрбан, Зия Самиди, Ерде – осы 9 кісіден «Шынжаң одағы» ұлттық армия ұйымдастыру комитетін ұйымдастыру. (3)3. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің ән-би үйірмесін құру. 28 қыркүйек. «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитеті АбдыкерімӘбдікәрім Аббасовты – «Шынжаң одағы» орталық хабар-ақпарат басқармасының бастығы етіп тағайындады. Басқарма – 1 қазаннан тартып қызметін ресми бастайды. 30 қыркүйек. Іле аймақтық заңды қорғау, қоғам амандығынқауіпсіздігін сақтау комитеті – 1949 жылдан бастап аудандардағы аудандық сот мекемесін қалпына келтіруді ұйғарды. Күз. «Шынжаң одағының» орталық комитеті «Әр дәрежелі ұйымдық қызметтің уақыттық ережеуақытша ережесін» жаряжариялап, тараттыды. Бұл ереже: (1)1. «Шынжаң одағының» әр дәрежелі ұйымдық құрылым қызметі. (2)2. «Шынжаң одағы» оқу-ағарту қызметі. (3)3. «Шынжаң одағы» шаруашылық қызметі – деген үш үлкен бөлімге бөлінді. 3 қазан. АқыметАхметжан Қасыми Жаң жыжұңЖаң жы жұңға 3-рет жауап хат жазып, мынадай бес түйінді пікір айтты: 1. «Бейбітшілік бітіміне» қол қойғаннан кейін, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақта» ерекше өзгеріс болмады. Мемлекет туының абыройы құрметтелді және тұрлі әдіс-амалдар қолданыла отырып, ұйғыр, қытайқытай тіл-жазуы ғана қолданылды. 2. Сұң ши лян мен Мәсғұттың – Оспан ІсләмИсламұлын және Қалибекті қолдағанына қарсы әскери қимыл қолданбай болмайды. Ұлттық рамияармия – «Бейбітшілік бітімі» бойынша қайта құрылды және бұрынғы белгіленген аймаұтарға орналастырылды. 3. Шығыс түркістанТүркістан республикасы үкіметі – тарап кетті. Шығыс түркістанТүркістан өз алдына ешқандай үгіт-насихат жүргізбейді. 4. Манас өзенінің бастыс жағалауында қорғаныс әскерін шоғырландыру уақыттық шара. Үкіметтің машиналары мен саудагерлердің қатынас құралына бқрыннан бері ешқандай бөгет жасалған емес. 5. ҚытайҚытай, дүнген, қазақ ұлттарын кемсітті – деген сөз: ұлттар арасындағы сүйіспеншілікке іріткі салудан басқа түк те емес». Қазанның басы. Қызметіне есеп беру шін еліне кеткен Кеңес одағыКеңес Одағының ҚытайЖұңгоЖүңгодағы бас елшісі Савельев Мәскеуден Үрімжіге қайтып келгеннен кейін – Тау жый ұие, Лю мың чұн, Чұй умен кезек-кезек жолығып: өлкелікӨлкелік үкімет пен Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағының қайта рақайласуына күш салатындығын білдірді және 5 түйінді нақты пікір айтты. Оның басты мазмұны мынадай: (1)1. Кеңес одағыКеңес Одағы үкіметі Жаң жыжұңЖаң жы жұң генералдың күш салуымен Шынжаң өлкесінің қазіргі бірнеше мәселелерінің шешілетіндігіне кәміл сенеді. (2)2. Шынжаң өлкесінің мәселесі – негізінен сыртқы істерСыртқы істер мәселесі және ұлттық мәселе. Сыртқы істерСыртқы істер жөнінде қайшылықты мәселелер жоқ. Ал, ұлттық мәселеге ерекше назар аудару қажет. Қазіргі ірі түрікшілердің ҚытайЖұңгоЖүңгодан қол үзу қозғалысына жақжақтастық білдіруге әсте болмайды. Әр мемлекеттегі ұсақ ұлттар өз отанынан айрылып, әсте жарқын жол таба алмайды. Отанынан айрылу қозғалысы –ұсақ ұлттарға залалды, бірақ,бірақ мемлекет ұсақ ұлттарға орынды саясат қолданып, оларды мемлекеттен айрылмайтын бір тұлға ету қажет. (3)3. Шынжаңдағы қазіргі мәселелерді кешеуілдетпей шешу керек. Әйтпесе үшінші жақжақ орайды пайдаланып, іріткі салады да мәселенің шешілуін қиындатып жібереді. (4)4. Кеңес одағыКеңес Одағы Іле мәселесін екі жақжақтың тікелей кеңесуі арқылы шешіп, қазіргі теекетірескен күйді шапшаң өзгертуді ақалайды. Алда-жалда екі жақжақтың пікірі өте алшақ болып, жақжақындасуға амал таба алмай, екі жақжақ Кеңес одағыКеңес Одағыныңжақ жарастыруын өтінсе, мен оны Кеңес одағыКеңес Одағы үкіметіне мәлімдеп, нұсқау сұраймын. Ал, өз басым, қызмет көрсетуге әзірмін. (5)5. Бас хатшы Лю мың чұнның менімен әңгімесінің мазмұнын Құлжа жақжаққа жеткіздім. Мен осы жолы елге қайтып бара жатып, Құлжада еру болғанда, Құлжадағы елшіге – Лю зыр ұң Құлжадан өткенде оны АқыметАхметжанмен кездестіруді тапсырдым». Қазанның бас шені. Лю зыр ұң Алматыға барып Қытай ЖұңгоЖүңго – Кеңес одағыКеңес Одағы Авиация серіктігінің алқалар мәжілісіне қатынасып қайтқан жолында, Құлжа аэродромында – АқыметАхметжан Қасымимен әңгімелесті. АқыметАхметжан Қасыми Лю зырұңға мынадай үш пікір айтты: (1)1.Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақта» – Қытай ЖұңгоЖүңгодан қол үзу ниеті мүлде жоқ. (2)2. Барлық мәселені бейбіт жолмен шешуді қалаймыз. (3)3. Жаң жыжұңЖаң жы жұңның мұнан былайғы жерде Шынжаң мәселесін ақылдасқанда, дипломатиялық қарым-қатынасқа ерекше назар аударуын өтінеміз». 11 қазан. Құлжада – «Шынжаң одағы» ұлттық армия ұйымдастыру комитеті құрылды. Әбдірайымжан Қасенов – төраға болды. Ұлттық армиядағы «Шынжаң одағының» ұйымдарыу комитеті – рота, баталионбатальон, полк, корпус бойынша жеке-жеке құрылды. БаталионБатальоннан жоғары орындардың бәрінде – «Шынжаң одағының» ұйымдастыру комитеті құрылды. Қазанның соңына дейін ұлттық армияда 16 полк дәрежелі ұйымдастыру комитеті, 20 баталионбатальон дәрежелі ұйымдастыру комитеті құрылды. Одаққа – 1300 ден астам мүше қабылданды. Қазан. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің «Одақ» журналы жарық көрді. Оған – АқыметАхметжан Қасыми бас редактор болды. Осы ай. Ұзақтан бері Қобық өңірінде бүлік жасап келген бандылардың атаманы – Мойылғы қолға түсті. Тарбағатай аймақтық сот мекемесі оны өлім жазасына үкім етті. Осы ай. «Шынжаң одағы» ұлттық армия ұйымдастыру комитетінің «Төңкеріс шұғыласы» газеті жарық көрді. 12 қараша. «Шынжаң одағы» орталық комитеті «Бүкіл өлке халқына хат» жариялап, ұлт азаттық төңкерісінің 4 жылдығын еске түсіріп, әр ұлт халқын «Шынжаң одағының» басшылығымен бірлесе – Масғұт, Айса қатарлылармен күрес жүргізіп, Шынжаңда нағыз бейбітшілікті орнату жолында күрес жүргізуге – шақырды. Осы күні Алтай уәли мекемесі СарсүмбеСарысүмбе қалашығында «12- -қараша» төңкерісін еске түсіру жиналысы ашылы. ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев –халықаралық жағдай, ҚытайдЖұңгоЖүңгоның саясисаясат жағдайы, өлкенің жағдайы және аймақтың қызметі жөнінде баяндама жасады. Ол баяндамасында былай деді: «Қазір ГоминдаңГоминдаң билеп отырған аймақтарағы халық азап шегіп, жанталасуда. Халық аяусыз езіліп, тағылықпен жаныштабжанышталып отырғанымен, бірақ халықтың азаттық қозғалысына әсте тосқауыл қоя алмайды. Өйткені халық азаттық армиясы ұстанып отырған бағыт, атқарып отырған саясат – бүкіл еліміздегі 450 миллион халықтың тілегіне уәкілдік етеді. Сондықтан да біз таяу болашақта дербес, еркін, демократиялы жаңа Қытай ЖұңгоЖүңго үкіметінің дүниеге келетіндігіне кәміл сенеміз». 25 қараша. «Шынжаң одағы» орталық комитеті 18 тармақтан тұратын «Одақтың мүшелеріне саясисаяси тәрбие жүргізу ережесін» мақұлдады. Қараша. Демократиялық төңкеріс партиясы«Демкратиялық төңкеріс партиясының» Үрімжі аймақтық комитеті1 – ішкі жақжақта майбаспада басылып шығатын «Шайқас» журналын қалпына келтіріп, Үрімжідегі әр ұлт бұқарасына жасырын таратты. «Шайқас» журналында, көбінесе,Шинхуа «Шинхуа» агенттігінің хабарлары, ЖКП басшыларының маңызды мақалалары көшіріліп басылатын және Шынжаңдағы әр ұлт, әр сала қайраткерлеріне ЖКП мен оның үндеулері таныстырылған мақалалар таңдап басылатын. Одан сырт, олар халық азаттық армиясының бүкіл ел көлемінде жеңісті жорық жасағандығын аңыз еткен қыруар үгіт қағаздарын басып таратты. 1949 жылы қарашаға дейін бұл журналдың 51 саны шықты. Сонымен бұл ұйым «Күрес қоғамы» деп те аталды. Осы ай. Жаң жыжұңЖаң жы жұң Ланьжоуда Лю мың чұнмен, Лю зыр ұңмен кездесіп: Масғұтты – Шынжаң Өлкесінің төрағасы міндетінен алу мәселесі жөнінде ақылдасты. Іле-шала Жаң жыжұңЖаң жы жұң Наньжиңге барып: Жяң жиешыЖяң жие шыге – Масғұтты өлкенің төрағасы міндетінен алып, Бұрһан Шаһидиды – Өлкенің төрағалығына коюды ұсыныс етті. Осы ай. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағы 500, 300, 200, юаньдық қағаз ақша таратты. 3 желтоқсан. ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев «Алтай халқына үндеу хатын» жаряжариялап: ру басырубасылары мен аудандық үкіметтерден – бүкіл аймақтың қоғам амандығынқауіпсіздігін оңап, саясисаяси орнықтылықты сақтауды, мектептердің қалыпты оқуын дереу қалпына келтіруді, құтқару шараларын қолданып, халық тұрмысына қамқорлық жасауды, мал шаруашылығын дамыту үшін аналық малдар мен төлдерді союға тиымтыйым салуды – талап етті. 7 желтоқсан. «Шынжаң одағы» Алтай аймақтық ұйымдастыру комитетінің жетінші мәжілісі ашылды, «Шынжаң одағы» Алтай аймақтық ұйымдастыру комитетінің «Дұрыс жол газетін» 15 желтоқсаннан бастап шығаруды, Мұқаш Жәкені – бас редакторлыққа қоюды ұйғарды. 12 желтоқсан. «Шынжаң одағы» орталық комитетіне тікелей қарайтын «Жеті аймақтың» өлкелікӨлкелік кеңес мүшелерінің ұйымдастыру комитеті – Құлжада құрылды. Асқат Якуп – төраға болып сайланды. 14 желтоқсан. Тарбағатай аймақтық заңды қорғау, қоғам амандығынқауіпсіздігін сақтау комитеті құрылды. Тарбағатай уәлиінің орынбасары – Дашжап Меңжолиев осы комитеттің қызметіне жауапты болды. 25 желтоқсан. Іле уәли мекемесі жұғымтал шешек ауруының таралғандығы жөнінде хабарландыру шығарып, былай деді: «Жыл басынан бастап Текес ауданында шешек ауруы таралды. Емдеу қызметкерлері 160 мың адамға шешек екпесін екті. Бірақ,Бірақ аҺуал әлі де өте ауыр, Қазір Іле уәли мекемесі 7 кісілік арнаулы комисиякомиссия құрып, оларды осы жұмысқа жауапты етті және мынадай ұйғарым жасады: Шешек екпесін бүкіл аймақ тұрғындарына түгел егу. (2)2. Тағы да 7 емдеу отяджасағын ұйымдастыру. (3)3. Іле дәрігерлік мектебіндегі барлық оқытушылар мен оқушылар әзірше оқуды тоқтатып, оларды емдеу жасақтарына тарту. (4)4. Ектірген куәлігі жоқтардың – қалаларды, аудандарды, қалашықтарды, ауыл-қыстақтарды аралап жүруіне тиымтыйым салу. (5)5. Ұлттық армияның дәрігерлері мен медбикелері: Кеңес одағыКеңес Одағы ауруханасындағы емдеу қызметкерлерін қажет болған жағдайда емдеужасағына тарту. 28 желтоқсан. «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитеті өзінің №12-мәжілісін ашып, мынадай шешім қабылдады: (1)1. «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитеті 11 кісіден 13 кісіге көбейтілді. (2)2. Қиымбек хожа мен Тейіпзат Халпатымды1 – «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитетінің мүшесі, Әбілақазы ажыны2 – «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитетінің кандидат мүшесі етіп бекітті. (3)3. «Алға газетін» – «Шынжаң одағы» орталық комитеті мен «Шынжаң одағы» Іле аймақтық ұйымдастыру комитеті бірлесіп шығаратын болды. (4)4. «Алға газеті» – 1949 жылы 1 қаңтардан бастап күндік газетке өзгертіледі. Ұйғырша, қазақшалары күн аралатып шығады, Сайпиден АзезиСайфидден Азизи – бас редактор болды. Желтоқсанның аяқ шені. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік жастар одағының орталық комитеті – «Шынжаң одағына» қосылып, «Шынжаң одағы» төңкерістік жастар одағының комитеті болып құрылды. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік жастар одағының Іледегі аудандық комитеті де аудандық «Шынжаң одағының» ұйымдарына қосылды. 27 желтоқсан. Бұрынғы Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік жастар одағы орталық комитетінің төрағасы Сейдолла СайполлаевСейфоллаев Үш аймақҮш аймақ – «Үш аймақ» төңкерістік жастар одағы Алтай, Тарбағатай аймақтық комитетіне телеграммажеделхат жолдап: «Шынжаң одағының» ұйғарымына сай Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік жастар одағы орталық комитеті және оған төте қарасты Іледегі аудандық комитеттері – «Шынжаң одағына» қосылады. Алтай, Тарбағатай аймақтық комитеттер және оған қарасты аудандық комитеттер де өздері тұрған аймақ, аудандардағы «Шынжаң одағының» ұйымдерұйымдарына тезірек қосылуы керек – деді. 25желтоқсан. Гомин үкіметі былай деп бұйрық шығарды: Мәсғұт – Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметтің жорасы мүшесі және төрағасы міндетінен, АбдыкерімӘбдікәрімқан Мақсұм – Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметтің жорасы мүшесі және төрағаның орынбасары міндетінен, Айса – Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметтің жорасы мүшесі және бас хатшысы міндетінен босатылды. Бұрһан Шаһиди – Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметтің жорасы мүшесі және төрағасы, Мұқамет Имын – Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметтің жорасы мүшесі және төрағаның орынбасары, Лю мың чұн – Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметтің жорасы мүшесі және бас хатшысы болып тағайындалды. жүктеу/скачать 3.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|