Қазақ Ұлт-азаттық ҚОЗҒалысы
жүктеу/скачать 3.86 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Осы күні.
- Осы айдың орта шені.
- 24 қаңтар.
- 1 ақпан.
- 17 наурыз.
- 24 наурыз.
25 қараша. Санши – хХыби – Шшандұң – Ххынан шекара өңірінде шығатын «Халық газеті»: Шинхуа «Шинхуа» агенттігінің солтүстік Шаншиден 22 қарашада телеграммажеделхат арқылы берген хабарынан ситпат үзінді келтіре отырып:, «Шынжаңдағы қақтығыс жалғасу үстінде, халық армиясы СарсүмбеСарысүмбені қайтарып алды» – деген хабар берді. Хабарда былай делінген: «Шынжаңдағы ГоминдаңГоминдаң керітартпашылары мен Шынжаң халқы өзін-өзі билеген өңір аймақ арасында қақтығыс әлі жалғасу үстінде. Халық өзін-өзі билеген Алтай аймағының орталығы СарсүмбеСарысүмбені – ГоминдаңГоминдаң армиясы 10- қыркүйекте күшпен басып алған еді. Өзін-өзі билеген халық армиясы 18- қазанда оны қайтарып алды. Халық өзін-өзі билеген өңір көлемінде Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарында халықтық үкімет билік құрады бар. Онда 700 мыңнан аса халық тұрады. Ол бүкіл Шынжаңдағы халықтың алтыдан бір бөлігінен асады. Өзін-өзі билеген Шынжаң қарулы күшыкүшінің саны – 40-50 мың адам. Олардың көбі жарамды атты әскер. Бұлар ГоминдаңГоминдаңның езгісіне қарсы тұрып, автономияға қол жеткізу жолында ұзақ жылдар күрес жасағандар. 1946 жылы 1 -қаңтарда, ГоминдаңГоминдаң билеушілері өзін-өзі билеген халықтың уәкілдерімен «Бейбітшілік келісіміне» қол қойып, Шынжаң халқының бұл автономиялық ұқығықұқығын мойындағанын білдірген еді, бірақ,бірақ ГоминдаңГоминдаң билеушілері бұл бітімді бұзды және Шынжаң халқының автономиялық қозғалысын жоймақшы болды. Биыл мамырда, ГоминдаңГоминдаң билеушілері Шынжаңдағы ірі бай, феодал, керітартпа, ГоминдаңГоминдаң орталық комитетінің мүшесі Мәсғұтты Шынжаңның төрағасы етіп тағайындап, бүкіл Шынжаң халқының қарсылығын туқоздырды. «Бейбітшілік бітіміне» сай Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметінде істеп жатқан автономиялы өңірдің уәкілдері амалсыздан шегініп шықты қайтып кетті. ГоминдаңГоминдаң билеушілері – 50, 60 мың адамдық көлемді армияны оңтүстік Шынжаң мен Үрімжіге жинап, халықтың өзін-өзі билеп отырған өңірге аймаққа шабуыл жасамақшы болып отыр. Жяң жиешыЖяң жие шының армиясы мен ГоминдаңГоминдаң тыңшылары – мұсылмандарды (ісләмИслам дініне сенетін дағы ұсақ ұлттарды демекші мекзеп отыр – құрастырушы) үнемі тұтқындап, қырып жаотыр. Жяң жиешыЖяң жие шының басбұзар бандит армиясы көріністе ғана халыққа сайлау жүргіздіргенімен, іс жүзінде халықтың көрсеткеқсынғанн кандидаттарын тұтқындап, түрмеге жабады. Халықты Жяң жиешыЖяң жие шы бандиттерінің бұзақы қуыршақтарына сайлау билетін тастатуға зорлады. Халық сайлаған уәкілдергеі жалған сайлаушылар болғанмен, оларға қылмыс тағып, тұтқындайды. Халық бұған төзіп тұра алмай, ерлікпен қозғалыпкқтеріліске шығып, Шынжаңның демократиясы, бейбітшілігі жолында күрес жүргізіп келеді». 25 қараша. Іле уәли мекемесі №90-бұйрық жаряжариялап, Үш аймақҮш аймақарқылы: «Үш аймақтың» ең жоғары экономикалық комитетін – н сол күнненбүгіннен бастап Іле уәли мекемесі Ххалықтық экономиканы басқару басқармасы етіп өзгерттітуді, Қиым Бағы қожаны – басқарма бастығы, Болат Әлім, Уақаш ажы Миршанов, Патих Алярды – оның орынбасарлары етіп тағайындауды ұйғардытағайындады. Осы күні. Санши – Ххыби – Шшандұң – Ххына шекара өңірінде шығатын «Халық газеті» Шинхуа«Шинхуа» агенттігінің сол түстік Шаншиден 26 қарашада телеграммажеделхат арқылы берген хабарынан ситат үзінді алып жариялады:, «Шынжаңның автономия қозғалысы Тяньшан тауының оңтүстік бөліктеріне дейін кеңейіп, атты, жаяу әскерлер неше мыңға жетіп, бір тұтасбіртұтас ұйым болып құрылып, Тұрпан ойпатында Жяң жиешыЖяң жие шының әскерлеріне бандаларына соққы беруде» деген хабар берді. Онда былай делінген: «Шынжаңдағы ұсақ ұлттардың Жяң жиешыЖяң жие шыге қарулы күшпен қарсы тұрудағы автономия қозғалысы осы өлкенің батыс солтүстік бөлігінен ТяншанТянь-Шань тауының оңтүстік бөліктеріндегі Тұрпан ойпатына дейін кеңейді. Осы өңірдегі Тоқсұн, Тұрпан, Пішән аудандарындағы халық қарулы, атты, жаяу әскерлер саны бір неше мың адамға жетті. «ТүркістанТүркістан төңкерісінің партизандар қосынын» бір тұтасбіртұтас ұйымдастырып, жерлікжергілікті халықтың Жяң жиешыЖяң жие шы әскеріннің бандаларының азық-түлік қамбасынайнарын құрсаулапуына, Жяң жиешыЖяң жие шыге қарсы күрес жүргізуіне басшылық еттііп:, «Жяң жиешыЖяң жие шының бандаларының армиясы Шынжаңнан шығып кетсін», «Ұлттық автономия жолға қойылсын» – деген ұрандарды алға қойды. Шілдеде партизандар отряды кең көлемде шабуылға өтіп, бекіністерге тұтқиыл шабуыл жасап, тас жолдарды бұзып, үздіксіз жеңіске жетті. Жяң жиешыЖяң жие шы бандаларының әскерінің Шынжаңдағы қорғаныс қолбасшысының ес-ақылы шығудаып, 6-шілдеде қаруланған жүзден аса партизандардан жүзден аса адам алдымен Пішән ауданының Ламжын, Хандұн деген жерлеріндегі Жяң жиешыЖяң жие шы бандаларының сақшы бөлімшесіне шабуыл жасап, банды, сақшыларды түгел жойып, ат-көлік, қару-жарақтарын қолға түсірді. 10 -қарашада 600- джүзден аса адамдық қарулы қосын Яғхайға және Тоқсұннан Корлаға баратын тас жолдағы Күміске бөлек-бөлек тұтқиыл шабуыл жасады. Яңхайды алғаннан кейін, бандалардың қамбасындағы он мың даданнан астам астықты түгелдей кедейлерге бөліп берді. 13- қарашада мыңнан астам адамдық, атты-жаяу қосын ауыр-жеңіл плиметпулеметтермен қаруланып, қолдарына ТұркістанТүркістан төңкерісінің ақ туын ұстап осы қосынның бастығы АбдырахманныңӘбдірахманның тікелей қол басшылығында Жяң жиешыЖяң жие шы бандаларының маңызды бекінісі – Сыңгымге шабуыл жасады. Шайқас төрт тәулікке жалғасты. Партизандар қосыны талай рет шабуылға өтіп, жауынгерлер асқан жігермен Жяң жиешыЖяң жие шы бандаларына сілейтіп соққы берді. Таяу маңдағы телефон сымдарын қиып тастады. Тас жол мен, көпірлерінді түгелбүкілдей қиратты. Осымен бір уақытта, осы партизандар қосыныныңан қаруланған жүзден аса адамы Жяң жиешыЖяң жие шы бандыларының күшті бекінісі – Жетіқұдыққа тұтқиыл шабуыл жасады. Партизандар қосыны күшті көбейтіп Жяң жиешыЖяң жие шы бандаларымен үздіксіз соғысу үшін шығысп, батыс Көкжар тауларында бекініс жасады». 29 қараша. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік жастар одағы Тарбағатай аймақтық комитетінің орган газеті – «Төңкерістік жастар газеті» – «ЖұңгоҚытайЖүңго халық азаттық армиясының жарнамасын» толық басты («Ояну газетінен» көшіріп). 30 қараша. Іле уәли мекемесі мынандай шешім жасады: Бұрынғы Іле аймақтық сот мекемесіне төте қарайтын аудандық сот мекемелері аудандық үкіметтің бақаруында болады, Сот мекемесінің бастығыныңқтық міндетін – әкімдер қосымша өтейді. 1948 жылы 1-қаңтардан бастап аймақтық сот мекемесіне қарамайды. Бірақ,Бірақ кәсіптік жұмыстарға аймақтық сот мекемесіне әр үш айда бір рет қызметтерінен жан-жақжақтылы доклатдокладесеп беріп тұрады. 9 желтоқсан. Жаң жыжұңЖаң жы жұң – АқыметАхметжан ҚасымигеҚасымиға екінші рет хат жазып, Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» жақжағы уәкілдерінің Үрімжіге немесе Нанжиңге келуін, екі жақжақтың «Бейбітшілік бітімі» бойынша бір рет түбегейлі тексеруін сөйлесуін және шешім жасауын, сонымен бірге Өөлке төрағасын – халықтың сайлаудың әдістерін туралы ақылдасуды үміт еттіөтінді. Ол хатында Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағынтың алдымен мыналарды орындауын талап етті: (1)1. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» ерекшелен дербестенууінің жоюдың шараларын қарастыолданру;. (2)2. «Шығыс түркістанТүркістан» жөніндегі үгіт-насихатты тоқтату. Мемлекетке, қытайқытайларға, мемлекет армиясына қарсы сөздерге тиымтыйым салу.; 3 (4). Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» қытайқытай, дүнген, қазақ арасындағы (қытайқҚытайға бейім) қайраткерлерді езуін шеттетуді және кемсітудіін тоқтату. 12 желтоқсан. Іле уәли мекемесі – Іле аймақтық өнер кәсіпөнеркәсіп бірлестігін құруды, барлық өнер кәсіпөнеркәсіп пен кәсіпорындардыын бір тұтасбіртұтас басқаруды ұйғарды. Ұлттық армия бас қолбасшылық штабы №319-бұйрық жаряжариялап, мынаны ұйғарды: Ұлттық армия бас қолбасшысының орынбасары мен штаб бастығы – корпус дәрежелі; бас штабқа қарайтын артқы шеп бөлімі, әскери сот мекемесі, әскери прокуратура, денсаулық сақтауДенсаулық сақтау басқармасы - - – бұл бес мекеме осы бес орын двизиядивизия дәрежелі; саясисаяси бөлім, қазына басқармасы, әкімшілік басқармасы, құрлысқұрылыс басқармасы, әскери мектеп, зеңбірекшілер мектебі, басқару басқармасы, Құлжа қорғаныс штабы – осы бұл 12 орын бас штабқа төте қарайтын полк дәрежелі орын болады – деп ұйғарды. 23 желтоқсан. Сарысүмбеде – Алтай аймақтық әйелдер қоғамы Сарсүмбеде құрылды. Әйең бәйбіше1– қоғам бастығы, Зейнеп абыстай, Зылиқа бәйбішелер – оның орынбасары болды. Мәжілістен соң, оған қарайтын аудан, район ауыл дәрежелі ұйымдар арт-артынан құрылды. Осы күні. Іле уәли мекемесі ұйғыр зялиларын шақырып, жиналыс ашып, кең көлемде талқылау арқылы , мынаны ұйғарды: (1)1. 1948 жылы 1 қаңтардан бастап Іле ұйғыр әдебиет- -көркем өнер үйірмесі ресми құрылсынды. Үйірме бастығы –қ Қасымжан Мұсабаев болады;. (2)2. Ән, би, театр, көркем өнер істерін дамыту үшін –, Сейдолла Сейфоллаев, Кебір Няз, Абыла Зәакіыров, Зұонұн Қадыр, Қасымжан Мұсабаев қатарлы 11 кісіден ұйымдасқан көркем өнер жетекші комитеті құрылсынды;. (3)3. Әдебиет – көркем өнер үйірмесіне қарасты әдебиет – көркем өнер, музыка, жаттығу, театр, артқы шеп қамдау бөлімдері болады. Осы күні. Іле уәли мекемесі халық бұқарасының ұлттық әдебиет – көркем өнерге деген қажетін қанағаттандыру үшін ойын- – сауық үйірмесін құруды белгіледі және әр қайсы ауданның әкімдеріне ұқтыру нұсқау бертүсіріп, өзін-өзі басқаратын ойын-сауық үйірмелерін құруды тапсырды. 25 желтоқсан. Іле уәли мекемесі №100-бұйрық шығарып:, осы күннен бастап Үрімжі жақжағынтан Үш аймақҮш аймақ«Үш аймаққа» келген адамдар ала келген ақшаны жерлікжергілікті бажы мекемесі арқылы банкебанкінің сақтап беруін, Үш аймақҮш аймақ «Үш аймаққа» Үрімжі жақжағынтан келген заттарға таможна кеден бажысының мөлшері бойынша бажы алуды белгіледі. 27 желтоқсан. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік жастар одағы Алтай аймақтық комитеті СарсүмбеСарысүмбеде қайта құрылды. Мұқаш Жәаке –төраға, Қали Абақ, Патқан Сүгірбаевтер1 – оның орынбасарлары болды. 29 желтоқсан. Тарбағатай уәли мекемесі бұйрық шығарып, Кеңес одағыКеңес Одағының саудасына – сауда кеденініңтаможна бажы бойынша рубльи алуды ұйғарды. 1948 жыл (қаңтар – желтоқсан) 1 қаңтар. Іле уәли мекемесі «Іле аймақтық сот мекемесінің уставжарғысын» бекітіп таратты. Бұл устевуставжарғы жиыны 6 бөлімнен тұрды: (1)1. Аймақтық сот мекемесінің қызмет тәртібі және көлемауқымыі. (2)2. Аймақтық сот мекемесінеің құрылымы және оған қарасты бөлімдердің жұмыс тәртібі. (3)3. Аймақтық сот мекемесіндегі қызметкерлерде және заң қызметкерлерінде болуға тиісті ар мораль тазалығы және оларға қойылатын кәсіби птің талапбы. (4)4. Заң қызметкерлеріне сыйлық берудің нақты әдістерітәртібі. (5)5. Аймақтық сот мекемесінің бөлімі, кеңсе қызметкерлерін кәсіптік жақжағынтан тәрбиелеудің әдістері жолдары. Қаңтардың басы. ГоминдаңГоминдаң билеушілері – Алтай уәли мекемесін Шонжыда құрып, әуелгідей Оспан ІсләмИсламұлын – уәли, Ләтіп Мұстапаұлын – орынбасары етіп тағайындады және Көктоғай, Шіңгіл, Бурылтоғай аудандарының аудандық үкіметін құрды. 10 қаңтар. Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарына қарасты аудандардың әкімдері мен аудандық кеңестің бастықтары – Құлжада бірлескен мәжіліске ашыпқатысып, мынаны ұйғарды: Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» халқының – Мәсғұтты Өөлкенің төрағасы қызметінен алып тастау, жер-жерде түрмеде жатқан зялыларды босату, жер-жердегі алғабасар қайраткерлерді қуғындау әрекетін тоқтату жөніндегі талаптары шешілмегендіктен де Гомин құрылтайына қатынасуға уәкіл жіберілмейді – деп ұйғарды. 11 қаңтар. АқыметАхметжан Қасыми, Рақымжан Сабырхажиев, АбдыкерімӘбдікәрім Аббасовтар Жаң жыжұңЖаң жы жұңға хат жазып: Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» – Гомин құрылтайына Нанжиңге уәкіл жібермеуді ұйғарды – деді. 18 қаңтар. АқыметАхметжан Қасыми Шауешек халық клубында «Өткендегі тәжірибелерді қабылдап, кемшіліктерді түзетейік» – деген тақырыпта сөз сөйледі. Ол былай деді: «Біз «Бейбітшілік бітіміне» қол қойдық. Біз бүкіл өлкенің ЖұңгоЖүңго териториятерриториясына жататындығын мойындадық. Атап айтқанда, Іледегі өзін дербес «Шығыс түркістанТүркістан республикасы» деп жаряжариялаған «Үш аймақҮш аймаҮш аймақ» халқы «Бейбітшілік бітімін» қорғап қуаттайтындықтарын білдірді». Ол сөзінде және былай деді: «Біздің бұрынғы тарихымыздың және демократиялық саясисаясатты іске асыру жолында жүргізген күрестердің нәтижелері – бізге ұлттар бірлігінің ұлы туын биік ұстап: ұлттардың ынтымағын нығайту, біріне бірі сену, сүйіспеншілік орнату, достықты күшейту қажет екендігін, осылай істегенде ғана алға басу жолындағы қиыншылықтарды жеңіп, ұлттардың өзін - -өзі азат етуін қамтамасыздандыруға болатындығын көрсетеді». Осы күні. Тарбағатай уәли мекемесінің «Халық ауазы» газеті «ҚытайЖұңгоЖүңго халық азаттық армиясының қол жеткізген жеңістері» – деген тақырыпта хабар басты. Осы күні. Іле уәли мекемесі №164-бұйрық шығарып: үкімет органдарының, жекеше өнеркәсіпшілер мен саудагерлердің – Тарбағатай, Алтай, Іле аймағына қарасты аудандарға таситын заттарын жеткізу –тұтастай тасымал серіктестігіне тапсырылатынын, серіктестіктің жүктерді тасуға қуаты жетпей қалған жағдайда, бұл міндетті жеке арбакештердің атқаруына да болатынын нұсқау етіп бекітті. Қаңтардың орта шені. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» әйелдер қоғамының мәжілісі ашылды, Әкім ачаны1 – қоғамның құрметті бастығы, Айша МононовМөнөнованы2 – оның құрметті орынбасары, Талейхан Мыршанованы3 – қоғам бастығы, Тачихан мен Камиланы – бастықтың орынбасарлары етіп сайлады және «Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» әйелдер қоғамының уставжарғысын» қабылдады. Осыдан соң оның аудан, район дәрежелі ұйымдары құрылды. Осы айдың орта шені. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» әйелдер қоғамының журналы – «Әйелдер үні» (жарты айлық) жарық көрді. Талейхан Мыршанова – бас редактор болды. Осы айдың орта шені. Наньжиң қатарлы қалаларды 5 айдан астам аралаған Жаң жыжұңЖаң жы жұң Солтүстік әскери әкімшілік мекемесінің қызметін басқару үшін ұшақпен Ланьжоуға келді. 22 қаңтар. АқыметАхметжан Қасыми Шауешек аудандық мәдениет қоғамына хат жазып: Шауешекте таяу арада іркес-тіркес орын алған қытай бұқарасықытай бұқарасын өлтірген, мал-мүлкін бұлап-талаған бірнеше оқиғаны қатаң тексеру керектігін білдірді. Ол хатта былай деді: «ҚытайҚытай тұратын әр адам, әр ұлт – заңның қорғауында болады. Ло ды, Уаң хуа уын, Уаң мау суды өлтірген жендеттер қатаң жазаланады. Бұл жөнінде мен заң бөлімдеріне арнаулы нұсқау бердім. Сіздер алаңсыз болыңыздар, мұнан былай, мейлі қай ұлттың өкілі болса да, заң орныдарымұндай оқиғаларға қатысқандарды қатаң жазалайды». 24 қаңтар. Іле уәли мекемесі: Ерікті халық баспасын – «Төңкерістік шығысТөңкерістік Шығыс түркістанТүркістан газетінің» мекемесіне қосуды ұйғарды. Осы күні. Тарбағатай уәли мекемесі АқыметАхметжан Қасымидың бұйрығына сай, №2-бұйрық шығарып, Дашжап Меңжолиевті1– Тарбағатай уәлиінің орынбасары етіп тағайындады. 29 қаңтар. Іле уәли мекемесі АқыметАхметжан Қасымидың бұйрығы бойынша, Жанболат Солтыұлын – Іле уәлиінің орынбасары етіп тағайындады. Оны Тоғыз тарау ауданының әкімі міндетінен босатты. ҚанапяҚанапия Қиысұлын – Тоғызтарау ауданының әкімі етіп тағайындады. 1 ақпан. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» сібе-солаң мәдени қоғамының – Тарбағатай аймақтық қоғамы құрылды. КайыңҚайың – қоғам бастығы, Идошин – оның орынбасары болды. 3 ақпан. Тарбағатай уәли мекемесінің «Халық ауазы» газеті Шинхуа «Шинхуа» агенттігінің азат өлкелердегі демократиялық реформа жөніндегі хабарын басты. Хабарда былай делінген: «Хынан, Анхұй, Жяңсұ өлкесінің азат аймақтарында демократиялық реформа жүргізіліп, жер диқандарға бөліп берілді, сөйтіп феодалдық түзім бір жолата жойылды». Ақпанның басы. АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов ұлттық армияның саясисаяси бөлімінің меңгерушісі Сауданов Зайырмен бірге Шиху, Әнжихай сяқтысияқты жерлерге барып, ұлттық армияға: «8- -армияның саясисаяси қызметінің тәжірибесінен» лексиясөз сөйледі. 8 ақпан. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік жастар одағының Алтай аймақтық комитеті сайлау жүргізіп, Қали Абақты – төраға, Патқан Сүгірбаевті – оның орынбасары етіп тағайындады. 13 ақпан. Іле уәли мекемесі: «фаби» (ескі ақша) мен Шынжаң өлкесінің 500 юаньдықтан жоғары ақшасын Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақта» айналымға салуға қатаң тиымтыйым салу жөнінде бұйрық шығарды. 17 ақпан. АқыметАхметжан Қасыми Жаң жыжұңЖаң жы жұңға екінші рет жауап хат жазып, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» – Тұрпан, Пішән, Тоқсұн көтерілісімен қатысы бар – дегенді теріске шығарды. Өлке жақжағы алғабасарларды қудалау әрекетін тоқтатса, Мәсғұтты – өлкелікӨлкелік үкіметтің төрағалығынан босатса, тұтқындағы алғабасар қайраткерлерді босатып, оларды қолға алғандарды жазаласа, Оспан ІсләмИсламұлы мен оның сыбайластарын халықтық сотқа тапсырса, сонда ғана Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағы екі жақжақтың Үрімжідегі «Бейбітшілік бітімінің» негізінде қызмет істеуге дайын екендігін білдірді. Осы күні. Алтай аймақтық ауыл шаруашылығын басқару комитеті мынандай шешім қабылдады: (1)1. Аудандарда ауыл шаруашылығын басқару комитетін құру;. (2)2. Аудандарға арнаулы кісі жіберіп, ауыл шаруашылық машиналарының саймандарын тізімдеу, диқандарға тұқым, егіс көлігі және басқа заттар бөліп беру;. (3)3. Жері жоқ диқандарға – егістік жер беру, бір қағадан артық жері бар диқандардан сол жылы 4 бас малдың шөп бажысын кешіру. 2 наурыз. Тарбағатай уәли мекемесі №9-бұйрық арқылы: ұлттық армияны қамдау үшін бүкіл аймақтың тұяқ бажы кірісін түгелдей аймақтық әскери қажетті қамдау басқармасына беруді ұйғарды. 3 наурыз. Іле аймақтық көктемгі егіс комисиякомиссиясы «Диқан бауырларға хат» жариялап: Іле аймағындағы барлық дихандарды астық дақылдарын ойдағыдай егумен қатар, одан сырт – мақта, кендір, тұт ағашын да егіп, жібек құрты шаруашылығын дамытуға шақырды. 10 наурыз. Алтай аймағы: апиын (көкнәр) егуге тиымтыйым салу туралы бұйры шығарды. Ауданда егілген апиынды бір тұтасбіртұтас тізімге алып, шекті уақыт ішінде отап тастауды тапсырды. 14 наурыз. Тарбағатай аймақтық әдебиет, көркем өнер кеңсесі құрылып, олар бастырған «Әдебиет – көркем өнер таңы» атты өлеңдер жинағы жұртқа таратылды. Бұл өлеңдер жинағына ұйғыр, қазақ, татар, өзбек тілінде жазылған 70 неше өлең мен оқиғалы ұзақ өлеңдер енгізілген. 17 наурыз. Алтай уәли мекемесі №23-бұйрық арқылы Қажынаби УалиУәлиевті – СарсүмбеСарысүмбе ауданының әкімі етіп тағайындады. 21 наурыз. Алтай уәли мекемесі – Кеңес одағыКеңес Одағына тірі малды экспортқа шығарып, 2 мың тонна бидайды импорт ретінде алуды ұйғарды. 23 наурыз. АқыметАхметжан Қасыми қатарлылар Құлжада «Үш аймақҮш аймақҮш аймақтағы» диқан бауырластарға хатын» жариялап:Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақтағы» диқан, малшыларды: үкіметтің егін, мал шаруашылық банкебанкісі арқылы бөліп отырған егіншілік пен мал шаруашылығын дамытуды мақсат еткен қарыз ақшаны – тұқым, егіс саймандары мен егіс көліктері сяқтысияқты жақмұқтаждықтарына жабал пайдаланып, кезектегі көктемгі егіс өндіріс тиым маусымын белсенді түрде өткізіп, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақта» көктемгі егіс науқанынкең көлемде өрістетіп, биылғы егін мен мал шаруашылығынан мол өнім алуға – үндеді. 24 наурыз. Алтай уәли мекемесі: бүкіл аймақ көлемінде астық бағасын бірлікке келтіру жөнінде бұйрық шығарды. 29 наурыз. Іле уәли мекемесінің «Төңкерістік шығысТөңкерістік Шығыс түркістанТүркістан газеті» «Демократия газетінің» «Мемлекет бойынша демократиялық бірліксап құрайық» –деген тақырыптағы бас мақаласын көшіріп басты. Бас мақалада былай делінген: «ГоминдаңГоминдаңның керітартпа, дара билеуші үкіметі оқшау күйінде қалды. Бүкіл ел халқы тек керітартпашылармен келіс сөзкеліссөз өткізу арқылы – дербес, демократиялы, бірлікке келген жаңа ЖұңгоҚытайЖүңго құрудың мүлде мүмкін емес екедігін айқын түсінді. ЖКП-ның алға қойған: мемлекет бойынша демократиялық бірліксап құру қуаттамасы – бүкіл ел халқы мен демократиялық партиялардың қызу қолдауына ие болды». Бас мақаланың соңында: «Бүкіл елдің басым көп санды адамдарын қамтыған кең көлемді бірліксап болмайынша, жаңа демократиялық төңкерістің жеңісіне қол жеткізу мүмкін емес» – деп дәріптеді. Наурыз. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» пен өлкелікӨлкелік үкімет келісімге келіп, екі жақжағы Манас ауданындағы Манас өңірінің батыс жағасында – затқа затты баспа-бас (бартер) айырбастау саудасын жасауға жол ашуды ұйғарды. 3-мамырға дейін затқа зат айырбастау саудасы 3 дүркін жасалды. 1 . сәуір. Жаң жыжұңЖаң жы жұң – АқыметАхметжан Қасыми мен Рақымжан Сабырхажиевке үшінші рет хат жазып, екі жақжақтың толассыз айтыса беруінің қажетсіз екендігін атап көрсетті. Алдыңғы жолы алға қойылған 5 түйінді пікіріне жауап беруді үміт етті және Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағының «Бейбітшілік бітімі» бойынша мәселелерді орынды, заңға сиымсыйымды жолмен шешу ниетінің бар-жоқтығын сұрады». 11 сәуір. Алтай аймағының – СарсүмбеСарысүмбе, Бурылтоғай, Жеменей, Буыршын, Қаба аудандарындағы белгілі қайраткерлер бас қосып, өлкелікӨлкелік үкіметке хат жазып: өлкелікӨлкелік үкіметті қайта өзгертіп құруды, Мәсғұтты – орынынан түсіруді, Оспан ІсләмИсламұлын және оның сыбайластарын Алтай халқының сотына тапсырып беруді, Алтай халқына Оспан ІсләмИсламұлының бүлігі келтірген зяншығынды төлеп беруді, Сұң ши лян, Жанымқан, Қадуан, Закаря Сәлісті міндетінен алып тастауды талап етті. 17 сәуір. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағының Іле орта мектебін өзгертіп құру туралы мәжіліс Құлжада ашылды. Мәжілісті Сайпиден АзезиСайфидден Азизи басқарды. Мәжіліс Іле орта мектебін – өлкелікӨлкелік орта техникум мектебі етіп өзгертуді, онда дәрігерлік, медбикелік, қазына-бугалтербухгалтерлік, мал дәрігерлік, мұрапшылық, педагогикалық, мұғалімдердік маман дайындайтын 2-3 жылдық арнаулы курстарсстар ашуды және толық орта, орталау сыныптарды ашуды, мектеп бойынша 18 – класс, 504 оқушы болуы керектігі ұйғарылды, сондай-ақ, Сайпиден АзезиСайфидден Азизи –бастығы, Әнуар Жанбаба – оның орынбасары болып тағайындалып, қайта құрудың дайындық комиссиясының құрамын белгіледі. 27 сәуір. Іле уәли мекемесінің «Төңкерістік шығысТөңкерістік Шығыс түркістанТүркістан газеті» – «Яньан азат болды» – деген тақырыпта мақала жаряжариялады. Онда былай делінді: «Яньанның азат болуының маңызы зор. ГоминдаңГоминдаң билеп-төстеп отрырған аймақтағы халықтар – азаттық армиясының түбегейлі жеңіп шығуын тағатсыз күтуде. Өйткені бүкіл қытай ЖұңгоЖүңго халқы өздеріне – Халық азаттық армиясының ғана азаттық, бостандық және бақытты өмір бере алатындығына сенеді». 30 сәуір. «Демократиялық төңкеріс партяпартиясының» орталық комитеті «Құлжада жаряжарияланған демократиялық төңкеріс партяпартиясында болуға тиісті қзгерістерді» белгіледі: (1)1. Жеке мүддені – партяпартияның мүддесіне шартсыз бойсындыру. (2)2. Төңкеріс мүддесін жоғары қою. (3)3. ПартяПартияның тәртібіне және партяпартияның құпяқұпиялығына сөзсіз қатаң бойсыну. (4)4. ПартяПартияның қаулысына батыл бойсыну және оны атқару. (5)5. Бұқарамен тығыз байланыс жасау және бұқара арасында өнеге, алғабасар болу. (6)6. Үйрену, тағы үйрену». 17 мамыр. Тарбағатай уәли мекемесінің «Халық ауазы» «Н» жазған: ЖКП - ның басшылығымен азат болған өлкелерде қоғамдық реформа жасалып, өндірісті дамытып, халық тұрмысын жақжақсартылып жатқандығы туралы мақаланы жаряжариялады. Мамыр. Оспан ІсләмИсламұлы – Құсайын Ояңды, Шертиманды, Қанатбайды Үрімжіге көмек сұрауға жіберді. Сұң ши лян: бетпе-бет сөйлесу үшін Оспан ІсләмИсламұлын Үрімжіге шақыруға дереу кісі жіберді. 6 маусым. АқыметАхметжан Қасыми Тарбағатай уәли мекемесінің мәжілісіне қатысып, №19-бұйрықты жаряжариялады: Шауешек ауданының әкімі Өмірахун – бажы, кіріс саясатына қателіктер жібергендіктен әкімдіктен босатылды. Тарбағатай ауданының орынбасары – Қасымахун Смайлиев әкімдік міндетті қосымша атқаратын болды. 15 маусым. Іле аймағының шығыс бес ауданы – Сүмбе өткелі арқылы Кеңес одағыКеңес Одағына 20 мыңнан астам мал, 20 тоннадан артық қой жүнін экспортұа шығарды. жүктеу/скачать 3.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|