Қазақстан республикасы ауыл шаруашылығы министрлігі
Аралардың аурулары және зиянкестері
жүктеу/скачать 6.32 Mb.
|
| 7. Аралардың аурулары және зиянкестері
7.1. Ара ауруларының жіктелуі Бал араларының аурулары – қолайсыз сыртқы және ішкі факторлардың әсерінен қауымдастық жеке дараларындағы морфофункционалды процестердің өзгеруіне байланысты туындаған аралар қауымының қалыпты тіршілігінің бұзылуы. Ара аурулары ара шаруашылығына үлкен зиян келтіреді. Мысалы, нозематозбен ауыратын аралар қауымының бал өнімділігі 50-65%-ға, ал шірікпен ауыратын аралар қауымының бал өнімділігі 20-80%-ға төмендейді. Аралардың пестицидтермен улануы, бал токсикозы және басқа да жұқпалы емес аурулар үлкен шығынға ұшыратады. Омартада аралар қауымының белгілі бір ауруға төзімділігін арттыру үшін тек күшті қауымдарды ұстау керек, ауруларға төзімді ара қауымдарын таңдап, көбейту керек. Алдын алу шараларының ішінде мыналарды атап өткен жөн: ұяларды жаңарту, кәрі аналықтарды ауыстыру, ара ұялары мен жабдықтарды дезинфекциялау, санитарлық-ветеринарлық және гигиеналық ережелерді сақтау. Бал аралары бейім аурулар әдетте жұқпалы емес және жұқпалы болып бөлінеді. Жұқпалы емес аурулардың нақты қоздырғышы жоқ және ауру ара қауымдарынан сауларына берілмейді. Олар негізінен аралар қауымдарын қоректендіру және ұстау жағдайларының бұзылуынан туындайды. Ең жиі кездесетін жұқпалы емес ара аурулары: көмірсулар дистрофиясы, ақуыз дистрофиясы, мұздатылған төл, шіре токсикозы, тозаң токсикозы. Көмірсулар дистрофиясы-көмірсулар азығының жетіспеушілігімен, қысқа ұяның дұрыс жиналмауымен, ұяда балдың ашытуымен немесе кристалдануымен, қолайсыз ауа-райына байланысты шірне бөлінбеуімен пайда болады. Ара ұяларында бал жетіспесе (8 кг-нан аз), аралар ұя ішінің жұмыстарын нашар орындайды, аналық жұмыртқа салуды азайтады, ара қауымының дамуы баяулайды және аралар өледі. Кәрез ұяшықтарында ашыту қант сиропын кеш және уақтылы қоректандырмаған кезде пайда болады. Балдың кристалдануы өсімдіктердің жекелеген түрлерінен шірне жинау кезінде пайда болады: рапстан, дала шалғамы, арша гүлінен, мақтадан және т. б. Тіршіліктің белсенді кезеңінде аштықты анықтау ұялардағы бал қорын тексеру және анықтау нәтижелері арқылы, ал қалыпты кезеңінде - тыңдау, ұялардың науасын тексеру және клубтың орналасуын анықтау арқылы диагноз қойылады. Аралардың аштығы кезінде құрғақ жапырақтардың сыбдыры естіледі. Егер бал ашыған болса, онда қышқыл иіс сезіледі, кристалдану кезінде ұяның кіреберісі мен түбінде көптеген кристалдар кездеседі. Жем болмаған жағдайда араларға қосалқы бал рамалары беріледі немесе қыздырылған қант шәрбаты қолданылады. Бал кристалданған кезде араларға су беріледі. Ақуыз дистрофиясы-тозаң болмаған немесе жетіспеген кезде, сапасыз балтозаңды қолданған кезде пайда болады. Жылыжайлардың ішінде орналасқан аралар қауымдары әрдайым дерлік ақуыз дистрофиясына ұшырайды. Ақуыз жетіспесе, аралар төл өсіру қабілетін жоғалтады, олардың өмір сүру ұзақтығы және аналықтың өнімділігі күрт төмендейді. Ұяларды тексеру кезінде балтозаңның жоқтығы анықталады. Мұндай қауымдарға балтозаң рамалары орналастырылады (бір қауымға кемінде 2 кг балтозаң). Науаларға құрамында 10% тозаң бар бал-тозаң қоспасы немесе канди салынады. Мұздатылған төл – төлдің өлімімен немесе гипотермия нәтижесінде ұсқынсыз аралардың пайда болуымен сипатталады. Көбінесе көктемде ұяның нашар жылытылуымен, әртүрлі себептердің салдарынан аралардың көп санының жоғалуы, ұяның сыртында ұрпақтары бар кәрездерді ұзақ ұстау кезінде байқалады. Өлген дернәсілдердің түсі алдымен сарғыш-ақ, содан кейін күңгірт болады. Басылған төлдің өлімі кейінірек анықталады, оның қақпақтары кейде тесілген. Суық ауа райында аурудың алдын алу үшін аралар жылытылған ұяларда ұсталады. Егер ауа температурасы 14 °C-тан төмен болса, аралар тексерілмейді. Тексеру кезінде төлді ұядан тыс жерде ұстауға болмайды. Шіре токсикозы – аралар мен дернәсілдердің шіремен улануына байланысты пайда болады. Ауру ас қорытудың қатты бұзылуымен, содан кейін аралардың жаппай өлімімен бірге жүреді. Аралар тітіркенеді, қыста ұядан шірік иіс шығады, іш өтудің іздері көрінеді. Жазда 3-5 күндік дернәсілдер өлуі мүмкін. Диагноз аурудың белгілері мен балда шіренің бар-жоғын зерттеу негізінде қойылады. Қыс мезгілінде араларға шіре балы түспеуін қадағалайды. Тозаң токсикозы-аралар улы тозаңмен уланған кезде пайда болады. жүктеу/скачать 6.32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|