122
12.
Акустика. Шу ӛлшегіштер, діріл ӛлшегіштік тҥрлендіргіштер, діріл
ӛлшегіштер, акселерометрлер,
діріл тақталары, аудиометрлер, дыбыстық
камералар және т.б.;
13.
Электрлік. Амперметрлер, вольтметрлер, омметрлер, ваттметрлер,
фазометрлер, шунттар, потенциометрлер, импульстік генераторлар және т.б.;
14.
Магниттік. Магнитометрлер, тесламетрлер;
15.
Уақыт және жиілік. Сағаттар, секундомерлер;
16.
Радиотехникалық. Тҧрақты ток кӛпірлері, осциллографтар,
кедергі
дҥкендер және т.б.;
17.
Иондайтын сәулеленулер. Дозиметрлер, рентгенометрлер және т.б.
Машина жасау саласында геометриялық сызықтық ӛлшеулер кеңінен
таралған. Олардың ӛлшеу қҧралдары жҥз жылдан бері белгілі, тҧрақты тҥрде
жетілдіріліп, жаңа типтері мен қҧрылымдары
жасалуда. Алдағы бӛлімдерде осы топқа арналған
ӛлшеу қҧралдарына негізгі кӛңіл бӛлінеді.
Ӛлшеу және бақылау қҧралдарын жобалау
қағидалары
1.
Тейлор қағидасы. Алдын ала шекті мәндері
жазылған профиль ӛлшемдерінің сәйкестігін,
ӛтетін және ӛтпейтін
шектерді нақтылау арқылы
сенімді анықтауға болады (ГОСТ 45346-82). Кез
келген бҧйымды рҧқсат етілетін ең жоғарғы және
ең тӛменгі ӛлшемдері бойынша кем дегенде екі рет бақылаудан ӛткізу керек.
2.
Аббе қағидасы. Бақыланатын геометриялық элемент және салыстыру
элементі бір сызықта, яғни ӛлшеу сызығында орналасса ӛлшеудің
минималды
қателіктері пайда болады (
4.7–сурет). А сҧлбасында Б сҧлбасына қарағанда,
ӛлшеудің қателігі тӛмен.
3.
Инверсия қағидасы. 3 ҥрдістің, ӛзара сыйымдылығына негізделген,
онда бӛлшек ӛңделуге, бақылануға және эксплуатациялануға қатысады.
Инверсия (қарату) қағидасы бойынша қателікті анықтау ҥшін ӛлшеу сҧлбасы
кинематикалық пішін тҥзетін сҧлбаға және бҧйымды қҧру сҧлбасына
сәйкес
келу керек. Осы арқылы дҧрыс ӛлшеудің тӛмендегідей шарттарын алуға
болады:
Достарыңызбен бөлісу: 
