Ќазаќстан Республикасы Білім єылым министрлігі
Қолданылатын әдебиеттер тізімі
жүктеу/скачать 1.2 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қосымша әдебиеттер
- 18 Лекция
- Лекцияның мақсаты
| Қолданылатын әдебиеттер тізімі.
Негізгі әдебиеттер: 1.Адам және жануарлар физиологиясы. И.Төленбек.Алматы 2002ж. 2.Адам және жануарлар физиологиясы. Т.Несіпбаев.Алматы 2003ж. 3.Адам және жануарлар физиологиясы. Қ.Рымжанов. Алматы 2001ж Қосымша әдебиеттер: 4.Тыныс физиологиясы.Қ.Рымжанов. Алматы 2001ж. 5.Эндокринология. Ж.Нұрғалиев. Алматы 2000ж. 6.Адам физиологиясы.Қ.Сәтпаева.Ғылым. 1998ж. 7.Жалпы физиология. Ю.Чусов.Просвещение. 1981 г. 8.Нерв жүйесінің физиологиясы.Қ. Сәтпаева. 1998ж. № 18 Лекция Лекцияның тақырыбы: Қан айналысының үлкен және кіші шеңбері Лекцияның жоспары: 1. Қан айналу маңызы . Қанның қан тамырдағы қозғалысы. Қан қысымы. Қанның ағу жылдамдығы. Лекцияның мақсаты: Студенттерге қан айналысының үлкен және кіші шеңбері мен таныстыру. Лекцияның мазмұны: Омыртқалы жануарда қан айналу тұйық тамырлар жүйесінде жүреді. Қан айналудың орталық оганы жүрек. Сүтқоректілерде жүректің тамырлар 1-1 мен тек жүрек арқылы ғана байланыстың 2 тұйық қан айналу шеңберін жасайды. Үлкен және кіші. Қан айналымның үлкен шеңбері болса қан жүректің жүректің сол жақтағы қарыншасынан қолқа арқылы шығып дененің өкпеден басқа барлық органдарына таралып одан соң төменгі және тағы қуыс венералар арқылы оң қарыншаға түседі. Одан әрі қан кіші қан айналу шеңберіне өтеді. Буа былайша қан оң қарыншадан өкпе артериясы арқылы шығып өкпеге барады. Өкпе капиаларынан өтіп қан 4 өкпе венералары арқылы сол жүрекшеге құяды. Одан соң қарыншаға түсіп қайта қан айналу үлкен шеңберіне өтеді. Жүректің шығатын қан тамырларының барлығын артерия деп аталады. Сүтқоректілерде және құстарда қан жүретін жүйенің құрлысы адамдікіндей болады. Төменгі сатылы омыртқасыздардан қан және қан жүретін тамырлары жоқ. Қоршаған ортамен органдарды жасушының арасындағы зат алмасу оларда су өттегі және тамақ заттардың тікелей ұлпа сұйықтығына өту арқылы жүріп отырады. Буа заттар жасуша аралық жолдарда және жылжып жүреді. Филогентикалық даму барысында ұлпа сұйықтығы жүретін жолдар біраз кейеді. Бірақ қан жүретін жүйе өзінің қабырғалары бар ерекше тамыр пайда болғанда ғана айтуға болады. Омыртқасыздарды мұндай тамыр жүйесі сұйық емес. Буынтық құрттарда алғаш рет тұйыққа жүру пайда болған жүйесі. Бұл қан алып жүретін аппараттың эволюциясы дүние тамырының тұйық жүйесінің дамуындағы ерекше өзінің жиырлу арқылы тамырлардың толтырылып тұрған сұйықтардың қозғалуын тудыратын арнайы ретті органның прогративті жекеленіп күрделенуі. Құрттарда және ланцентивте жүрек. Оларда тек етті қабырғасы бар соғып тұратын арқа тамырлары ғана болады. Алғашқы кезде жүрек бөлінбеген 1 тұтас түрде болған. Одан соң балықтарда 2 камералы жүрек, қосмекенділерде 3 камералы жүрек 2 жүрекше және қарынша бауырмен жорғалаушыларды толық бөлінбеген 3 камералы жүрек. Яғни 2 жүрекше және толық бөлінбеген қарынша. Құстармен сүт қоректілер 4 камералы сүтқоректілер қатар тортары сатылы бауырымен жорғалаушыларда крокодилдер 4 камералы. Бірақ ол суық денені. Бұл негізінде беретін биоцинтездің процестерінде болатын болып келеді. Яғни сакраз плазмалық римикулумндағы оксин және миозин жүйкелерінің іс-әрекетіне байланысты. Қан айналудың үлкен және кіші шеңберлерін құрайтын тамырларды олардың қабырғаларының морфологиялық ерекшеліктеріне қарай диаметріне және функцияларды рөліне байланысты бірнеше топтарға бөлінеді. Қаңқаны және ірі артерияларды 7 ластикалық тани серпілімді және амортицацияланушы қан тамырлануға жатқызады. Оның қабырғалылардың ортаңғы қабатында эластикалық элементтер көп болады. Осылардың арасында қарыншалардың ырғақтығы систоларды кезінде созылған немесе кеңейген тамырлар чистоло кезеңінде серпіліп бұрынғы қалпына келе алады. Орташа және майда диаметірлі артериядағы етті тамырлар дағы. Диаметрі 15-70-ке дейін микро мм-дей болатын мета артиолдар Артерия веналық анастамоздар. Преканалярлық синтездер. Редистипті немесе педергілі тамырлар деп аталады. Капиляцияларды алмасу тамырларына жатқызады. Сиымдылық тамырлар. Бұған постикапилярлық венулалар, вендулалар, веналалар, және әрі венералар жатады. Құрлысының жағынан веналар артериясы ұқсас. Бірақ олардың қабырғасының ортаңғы қабаты жұқа болады. Оларға қанның кері ағуына мүмкіндік бермейтін клапондары болады. Қан тамырлармен қозғалуының ерекшеліктерін анықтауын заңдыңдарын геродинамикалық заңдар. Оларға қан қысымы қанның ағу жылдамдығы қан айналу уақытына болады. жүктеу/скачать 1.2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|