Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім ғылым министрлігі
Тәсілдерді бес топқа бөлуге болады
жүктеу/скачать 1.67 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ғылым этикасына ағылшын социологы Р.Мертон назар аударып, ғылымның этикалық нормаларын төрт негізгі құндылықтарға топтастыруға болады деп тұжырымдайды
- 4-дәріс. Ғылым методологиясы 4.1
| Тәсілдерді бес топқа бөлуге болады:
Философиялық тәсілдер – диалектикалық, метафизикалық, аналитикалық, интуитивтік, феноменологиялық, герменевтикалық. Зерттеудің жалпы ғылымдық тәсілдері-жүйелік, құрылымдық-функционалды, кибернетикалық, ықтималдық, моделдеу, формализация және т.б. Жеке ғылымдарда қолданылатын таным мен зерттеу тәсілдері. Пәндік тәсілдер. Пәнаралық зерттеу тәсілдері. Ғылым этикасына ағылшын социологы Р.Мертон назар аударып, ғылымның этикалық нормаларын төрт негізгі құндылықтарға топтастыруға болады деп тұжырымдайды: универсализм-ғылыми жетістіктер ақиқаттылығы жасқа, нәсілге қарамастан бағалануы қажет; ортақтық-ғылыми білім жалпыға орта жетістік болуы қажет; ғылым жетістіктері теріс мақсаттарға қолданылмауы қажет; ұйымдасқан скептицизм-беделге қарамастан ғылыми зерттеу нәтижелеріне сыни көзкарас қалыстастыру. Ғылым этикасы мәселесінде ғылымның әлеуметтік жауапкершілігі мәселесі туындайды (биоэтика: гендік инженерия, клондау). 4-дәріс. Ғылым методологиясы 4.1.Теориялық ғылымдар тәсілдері. 4.2.Қоғамдық ғылымдар тәсілдері. 4.3.Пәнаралық ғылымдар тәсілдері Әдіс ертедегі грек сөзі мақсатқа жетудеген мағынаны білдіреді. Ол ғылыми нәтижелерге қол жеткізу барысында пратикалық және теориялық деңгейде қолданылатын ұйымдасқан ретті тәсілдер болып табылады. Кейіннен ғылыми мақсатта қолданылатын, нәижелер алу мен зерттеу бағытын анықтап, жйелеп отыру үшін әдістер қолданыла бастады. Ғылми тұрғыдан әдістерді қолдану алғаш рет көне грекияда пайда болды. Аристотель өзінің фрмальді логикасында алғаш рет әдістерді барынша жүйелеп крсеткен болатын. Мәселен, дедукциялық дәлелдеу формасығылыми әдіс ретінде арнайы қолданылды. Жаңа заманда бұл әдістерді жетілдіру мақсатында іс шаралар атқарылды. Ф. Бэкон мен Р. Декарт өзінің әдісер жөніндегі еңбектерін жазды. Ф. Бэкон елестер деп атаған танымдағы адасумен қателіктердің көріністерін ұсынуы, осы әдістерді дұрыс қолдануды, ғылыми идеялардағы қателіктерді таба білуде зор маңызы болды. Декарт интуитивті танымды жатап, интеллектуальді интуицияны басымдылыққа шығарды, бұл шындығында, әдіснама болатын. Әдіс (грекше. μέθοδος = зерттеу жолы, теория, ілім деген мағыналарда қоданылған.) — белгілі бір мақсатқа жету, нақты міндеттерді шешу, практикалық және теориялық қызметтердің операцияларының немесе тәсілдерінің жиынтығы. Методология — әрекетті логикалық тұрғыдан ұйымдастырудың құралдары мен әдістері туралы ілім. Әдіс белгілі бір нәтижеге жету үшін нақты бір міндетті шешуге бағытталады, ол зерттеу процесін рационалдандырады, тәртіпке келтіреді, оның әсерлілігі мен тездігін қамтамасыз етеді, құралдар мен күштерді, уақытты үнемдейді. Әдістің негізгі қызметі танымдық қызметті реттейді. Әрбір нақты қызметте әдіс нақтыланады, зерттеу барысында сол нәрсеге сәйкес келуді нақтылайды. Таным әдісі мен әрекеті қызметтің пәнінен байланып қалмайды, оның саласына сәйкес келуіне бейімдейді. Әдіс нәрсеге сәйкес болуы тиіс. Сондықтан әдістің обьективтілігі, біржағынан субьектіден туындайтындықтан түпкілікті обьективті еместігі қамтамасыз етіледі. Адамдар ғылыми зерттеу аймағында саналы және саналы емес түрде әр түрлі әдістерді қолданады. Саналы қолданылған әдістер рационалды және әсерлі қызмет етугежетелейді. Адам қызметі көптүрлі болғандықтан, әр түрлі әдістер де болуы тиіс. Сондықтан әдістер әр түрлі негіздерді басшылыққа алып жіктелуі керек: жалпы логикалық және ғылымиәдістер. Жалпы логикалық адам танымына тән болғандықтан, оған күнделікті және ғылыми білімдер сүйенеді: анализ, синтез, индукцию, дедукцию, абстракциялау, жалпылау т.б. Анализ — тұтас нәрсені оның құрылымдық бөліктері бойынша жіктеу, бөлу. Синтез — бұрын бөлшектенген нәрсенің элементтерін біртұтас қылып біріктіру. Бұлар қарапайыме, әрі әмбебап тәсілдер болып таблады. жүктеу/скачать 1.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|