Үкімет деңгейінде рұқсат ету құжаттарын инвентаризациялау және қайта қарау процесі

Үкімет деңгейінде рұқсат ету құжаттарын инвентаризациялау және қайта қарау процесі

Аныќталєан мезгіл ґтуы бойынша ќаттау мезгіл ґткізулері жјне рўќсат етілетін ќўжаттардыѕ ќайта ќарауыныѕ экономика министірлік жјне ќаражаттыќ жоспарлауларды їкіметке тиісті ўсыну отчёт рўќсат етілетін ќўжаттардыѕ ќайта ќарау нјтижелері туралы жјне олардыѕ ќысќартуда кемірек емес немен екі бірге, не концепциямен алдын ала ескерілген.

1. Жалпы жағдай

Нақты методика 2009-2011 жылєа Ќазаќстан Республикасының рўќсат етілетін жїйе толыќ жетілдіру концепциялары арқылы өңделген. Концепция №1100, 2008 жылдың 27 қараша айындағы Үкімет қаулысымен, Қазақстан Республикасында рұқсат ету жүйесінің методологиялық әдістерін тиімділеу мақсатында анықтау үшін «Лицензиялау туралы», «Техникалық реттеу туралы», «Бағалау сәйкестігі облысында аккредиттеу туралы», «Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігі туралы» Қазақстан Республикасының Заңдарындағы терминдермен және нормалармен анықталған.

Ұсынылған метологиялық әдіс ерекше қызмет түрлерін жалпы классификациядан реттеу түрі бойынша – лицензиялау, сертификаттау, аккредиттеу реттеу түрлеріне жатқызу үшін белгі, критерий, көрсеткіштерін анықтауда қарастырылған.

Мемлекеттік реттеудің лицензиялау, сертификаттау және аккредиттеу облысында мақсаты қауіпсіздікті қорғау, азаматтардың өміріне және денсаулығына қатер келтірмеу, жеке және заңды тұлғаның меншігін қорғау, мемлекеттік меншікті қорғау, қоршаған ортаны қорғау, азаматтардың құқы мен бостандығын қадағалау, мәнді экономикалық шығынды болдырмау, сонымен қатар мәнді социологиялық мәселелердің орындалуын қолдау.

Нақты методикада келесі терминдер мен түсініктер қолданылады:

1. 
   лицензия – бір қызмет түрімен айналысуға заңды тұлға немесе жеке тұлғаға берілген рұқсат қағаз;
   
2. 
   бас лицензия – бір қызмет түрінің жұмыс жасау уақыты шексіз берілетін лицензия;
   
3. 
   бір жолғы лицензия – рұқсат етілген уақытқа, көлеміне, санына (табиғи немесе ақшалай түрінде) немесе салмағына байланысты анықталған шаруашылық қызметімен айналысуға берілетін лицензия түрі;
   
4. 
   автоматты лицензиялау – соңынан лицензия беруде мониторинг мақсатымен қойылған шама;
   
5. 
   лицензиялау – лицензияны беру және қайта ресімдеу, лицензиаттардың сәйкес талаптарды қадағалауын қарайтын лицензиарлардың бақылауын тағайындау, лицензияларды тоқтату және қайта жүзеге асыру, лицензиялардан айыруларға байланысты шара кешені;
   
6. 
   техникалық уақыт тәртібі – Қазақстан Республикасының техникалық реттеу туралы заңына сәйкес өңделінетін және қолданылатын өнімдер және (немесе) процесске міндетті талаптар қоятын нормативті құқықты акт;
   
7. 
   техникалыќ жґнге салу – өнімге, қызметке, процесске анықталған, қадағаланған, қолданылған және міндетті өзіндік талаптарды орындаумен байланысты қатынастың құқықты және нормативті реттелуі, сәйкестікті растайтын, аккредиттеу және мемлекеттік бақылау және қойылған талаптарды орындауды қадағалауды қоса алғанда. Оған санитарлы және фитосанитарлы шаралар кірмейді;
   
8. 
   міндетті түрдегі сертификаттау – техникалық уақыт тәртібімен, сәйкестікті растайтын органдардың қатысуымен өнімнің талаптарға сәйкестігін растайтын формасы;
   
9. 
   сјйкестік туралы декларация - техникалық уақыт тәртібімен, өндірушімен (атқарушымен) сәйкестікті растайтын органдардың қатысуынсыз өнімнің талаптарға сәйкестігін растайтын формасы; өндіруші (атқарушы) өнімнің қойылған талаптарға сәйкестігін дәлелдейді;
   
10. 
    сјйкестік ерікті растау - өнімнің сәйкестігі өндірушінің (атқарушының) сұрауымен жүретін немесе сатушының стандартқа сәйкестігін дәлелдеуін жүргізу процедурасы;
    
11. 
    аккредиттеу – сәйкестік бағалау облысында арыз берушінің жұмысын орындау аккредиттеу органдары бойынша ресми расталған процедурасы.
    
12. 
    нарық сәтсіздігі – нарықтық механизмедер бар қоғамдық ресурстарды тиімді бөле алмауы, соның ішінде ақпараттар ассимметриясы, ішкі эффектілер (экстерналиилер), монополия және қоғам игілігін тудыра алмауындағы пайда болған жағдай .
    
13. 
    реттеуші орган – кәсіпкерлік қызметтің (лицензиялау, сертификаттау, аккредиттеу) реттеу функциясын орындайтын мемлекеттік орган.
    

Ќазаќстан Республикасыныѕ Конституциясы (26 бап) әр азаматқа кәсіпкерлік қызметпен айналысуға құқы берілген. Берілген принцип кәсіпкерлік қызметке мемлекеттің араласыу қажеттілігін дәлелдеуді қарастырады.

Қайта реттеу саясатының жалпы логикасы бойынша, 2009-2011 жылдардағы Қазақстан Республикасының рұқсат ету жүйесін жетілдіру концепциясымен анықталған мемлекеттің регуляторлы функциясын тиімділендіруді жоғарылату мақсатымен мемлекеттік реттеудің функциясын тиімділендіру жүргізіледі.

Сондай орындау саясатшыларды лайықты тәуекелдердің бағалау негізінде тиісті жүзеге асу, ұлттық қауіпсіздік қамтамасыз етуі, болатын біреудің мемлекет негізгі функцияларынан, күй-жағдай сияқты, жол бергісіз тәуекел болуымен сипатталып жатырғаны түсініледі. Тәуекел, сферадан тәуелсіз және қызмет түрлерінің, зиян түсіру ықтималдық арақатынас және зиян мүмкін мөлшерлері бар. Зиянды өмір зияны келтіруімен байланысты немесе азаматтардың денсаулығына, физикалық немесе заңгерлік беттердің мүлігіне, мемлекеттік мүлікке, қоршаған ортаға зиян келтіруі.

Олар мәнді әлеуметтік мәселелерді шешуге, қауіпсіздікті қамтамасыз ету, азаматтардың денсаулығына немесе өміріне зиян келтірмеуін қадағалауда, заңды немесе жеке тұлғаның мүлігіне қол сұқпаушылықта, мемлекеттік мүлікке, қоршаған ортаға, азаматтардың құқығын және бостандығын қадағалауда бағытталған. Сонымен қатар маңызды экономикалық зиян қақпайлауы (шығындардың) тұлғаның шектелмеген шеңберіне арналған, жағдайлармен ескертілінгенді, тауарлардың нарықтың нәтижелі жұмыс жасауына кедергі болушылармен және қызметтердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуде.

Келесі ақаулардың көрінуімен осымен орайлас ұқсас жағдайларды нарықта көрініп жатыр (құлаулардың):

• 
  Бәсекелестіктің шектелуі.
  

Қазақстанда, салалық жөнге салу тәртібі макроэканомикалық, георгафиялық және демографиялық және басқа алғы шарттардан аралап шыға, жасалған тұтынушылар, инвесторлар және ел үкіметін сеніп жатыр келесі сфераларда:

Қаражаттық секторда - Қазақстан Республикасының агенттігі жөнге салумен және қаражаттық нарық қадағалауына және қаражаттық ұйымдардың;

Телекоммуникация сферасында және пошталық байланыстың - Қазақстан Республикасының агенттігі информатизациямен және байланыс;

Теміржолдық көлік бұтақтарында, электрлік - және жылу энергетикасының, мұнай тасулары, мұнай өнім және газды, азаматтық авиацияның, портты қызметтің - Қазақстан Республикасының агенттігі табиғи монополиялардың жөнге салуымен.

• 
  Сыртқы күшті әсерлердің бар болуы (экстерналий).
  

• 
  Ақпараттың толық еместігі (асимметрия).
  

Сайып келгенде, мүмкін мақсаттармен мемлекет реттеуші әсерлері келіп жатыр:

1. 
   Жеңу - базардың, нәтижелі жұмыс жасауға оның кедергі болушылардың және байлаулылардың:
   

ақпарат кемдігімен тауарлардың базарларында және тұтынушылардың хабарланған таңдауына арналған қызметтердің (ақпарат жоқ болып жатыр, ақпарат шындық емес, ақпарат шамадан тыс қымбат);

Шығындардың транзакционных тым шектен шыққандығымен (тұтынушы қатысу шығындары нарықтарды көңіл болуларында биік, контрагент қараниетті мінез-құлықтары оқиғада өтем алу шығындары қоса);

Маңызды сыртқы күшті әсерлердің бар болуымен (экстерналий).

2. 
   Сәйкестікте қайта бөлу жүзеге асыруы мемлекетпен қабылданған міндеттемелермен (ең алдымен, әлеуметтік мінез-құлықтың, байлаулыны ұлттық назарлармен).
   

Араласу орындалу үшін келесілердің дәлелденуі қажет:

- нарық «сәтсіздіктері» маңызды болуы;

- шығын-шешім параметрі бойынша тиімді болатын және таза кіріс табуда үкімет шешім табады.

Маңыздылық «сәтсіздіктің» нарықты жағымсыз оқиғалардың шабуылдау тәуекелі сын деңгейі барысымен анықталып жатыр. Демек, мемлекеттік жөнге салу қолданылатын әдістерінің сәйкестік қамтамасыз етуіне арналған мүмкін мақсаттарға мемлекет реттеуші әсерлері тәуекелдердің теңестіруін қажетті айқындарды қауіпсіздік сфераларында, кәсіпкерлік қызметке ықпалын жасау бастан кешір.