НАРЫҚТЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ОТАНДЫҚ ФАРМАЦИЯНЫҢ ДАМУЫ

Қазақстан экономикасының барлық тармақтарында жүргізілген жұмыстар нәтижесінде дәрілік заттардың өндірілуі мен таратылу жүйесін басқару өзгерді.

1995 жылға дейін тұрғындарды және денсаулық сақтау орындарының дәрімен қамтамасыз етілуі мемлекетпен басқарылатын және қарапайым, бірақ тиімді құрылым болатын. Жұмыстың негізгі принципі келесі шарттарды орындауда: мемлекет бөлген дәрілік заттарды республикаға тарату, олардың дәріханаларда бағаларының бірқалыпты болуы. Бұл көп өзгерістерге ұшырады – дәрілермен қамтамасыз етудің орталықтанған жүйесі сұраныстар мен ұсыныстарға негізделген жеке меншік фармацевтиканың нарықтық жүйесіне ауыстырылды.

Мемлекеттің дәріхана мекемелерінің нарықтық формаға ауысуы әдістемелік және ереже-құқықтық негіздерінің шарттарынсыз іске асты. «Фармация» мемлекеттік мекемелерінің демонополизациясы нәтижесінде нарықтық экономикада жаңадан құрылған иелік етуші субъектілер пайда болды. Олар 1997 жылға дейін, яғни денсаулық сақтау орындары мен тұрғындарды дәрілермен қамтамассыз ету бағдарламасы мемлекет меншігінде болатын. Жаңа түзілген иеліктердің 95,7% мемлекттік емес меншік формасын құрды. 1995 – 1998 жыдары медикаменттердің сақталуы мен пайдаланылуы республикада 20 – дан 2400- ге дейін өсті.

Барлық экономикалық қатынастарда сонымен қатар фармацевтикада міндетті екі жақтың қатынасымен тығыз байланысты: сатушы және сатып алушы, өндіруші және тұтынушы. Бірақ фармацевтика сферасында сонымен бірге үшінші делдал бар, яғни ол фармацевтикалық өнімдердің жеткізілуі мен сатылуына жауап беретіндер (олар бірнеше болуы мүмкін). Бұл үш тізбек өз ара ең маңызды мәселені шешу керек - жеткізілетін медикаменттердің тиімді есебін өз ара келісу. Отандық фармацевтика саласында делдалдардың көп мөлшерде пайда болуы Қазақстанға тән теріс жақтармен көрінеді. Ол бір дәрілік заттың тек әр түрлі аудандарда ғана емес бір қала ішінде ең төменгі және ең жоғарғы бағасының өте үлкен айырмашылығынан байқалды.

Бұл кезде бағалардың айырмашылығы делдалдардың санына пропорционал. Өйткені олардың әр қайсысы өз табысын есептейді. Дәрілердің бағасының айырмашылығы он есе және одан да жоғары болуы мүмкін. Сондықтан дәрілердің бағасының мәселері ең маңызды мәселелердің бірі, себебі көптеген дәрі-дәрмектерге, бағасы қымбаттығынан, тұрғындардың қолы жетпейді.

Кейде аурухана бас дәрігерлері мемлекеттік бюджет бөлген қаражат есебінен дәрілерді жеке меншік фирмалардан екі – он есе жоғары бағамен сатып алады. Дәрігерлердің дәрілік заттардың сатылуына қатысуын мүлдем тоқтату керек, барлық мемлекттерде бұл жазылмаған заң қатарына жатады. Дәрігер мен провизордың ара қатынасын түзету арқылы науқас адам сапалы препараттар мен жақсы ем қабылдай алады.

Дәріханаларды дәрілермен қамтамассыз ету дұрыс басқарылма-ғандықтан, барлық аудандарда медикаменттердің азаюына, рецептурасыз және сапасы төмен дәрілерге сұраныс өте жоғарлап кетуіне алып келді. Сонымен қатар бұл мәселе қатаң конкуренция принципіне негізделген.

Тауар өндіруші дәріханалардың 99% жеке меншікте. Медикаменттердің көтерме өндірмесі мен 2400 компания айналысады. Көтерме мекемелердің негізгі бөшегі мемлекеттік емес меншікке жатады: 84 - кіші кәсіп орын субъектілеріне, 8% - ашық акционерлік қоғам үлесіне (барлық сауда көлемінің 10%), мемлекеттік және біріккен мекемелердің үлесіне қалған 8% (барлық сауда көлемінің 10%) келеді. Көптеген ұйымдар ірі тасмалдаушылар болып табылады. Оларда бүкіл Қазақстан территориясына дәрі тасымалдауға болатын Республикалық лицензиясы бар. Олардың көбісі Алматыда орналасқан.

Дәрілік қамтамассыз етуді қаржыландыруда негізгі шарттар және бұл процесті басқару - тек үкіметтің ғана сұрағы емес. Мұнда дәріханалық мекемелердегі жұмысшылардың жұмысының схемасы мен стилін өзгерту және де емдеу мекемелерінің дәрігерлерінің де, сонымен бірге тұрғындардың өз денсаулықтарына көз қарасын өзгерту өте маңызды.

Бұл кезде дәріханалық жүйелердің реттелуі мемлекет қолына көшеді. Өйткені өндірілетін дәрілік заттардың 30 – 40% мемлекет және міндетті медициналық сақтандыру қорлары қаржыландырады. Сондықтан мемлекет бюджеттік шығындарды өзі қадағалап отыруы керек. Реттелу механизімі ретінде әлеуметтік және ауыр созылмалы аурулармен ауыратын науқастарға мемлекеттік емдік бағдарламалар ұйымдастыруға болады.

Соңғы жылдарда фармацияның белсенді дамуы үшін мемлекетте тәуелсіздік жылдарында не істелгенін еске түсіру керек.

Тәуелсіздік алғаннан кейін республиканың фармация мәселелеріне арналған ереже құқықтық құжаттың Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетінде 05.08.1992 жылдан бастап № 657 «Нарықтық қатынастарға өту жағдайында денсаулық сақтауды шыңдаудың жедел шаралары» Қаулысы қабылданды. Бұл Қаулының негізінде Денсаулық сақтау министрлігінде дәрілік зат сапасын бақылау Басқармасы құрылды. Бұл Қаулымен «Фармация» холдингі құрылды. Сондықтан қазіргі Қазақстан Республикасының фармацевтикалық экономикасы 1992 жылдан бастап құрыла бастады деген негіз бар.

1993 жылы 2 қарашада Қазақстан Республикасының Министрлер Ка-бинетінің № 1090 «Дәрілік заттардың медициналық белгілердің және ем-деу профилактикалық өнімдерінің сапасын мемлекттік бақылау» Қаулысы қабылданды. Бұл Қаулы бойынша дәрілік заттың сапасын қадағалау жүйесін ұйымдастыру денсаулық сақтау министрлігіне жүктелді. Бұл қызметті орындау үшін Денсаулық Сақтау министрлігінде Фармакопеялық және Фармакологиялық Комитеттер құрылды. Дәрілік затттардың сапалық бақылауын басқару фармацевтикалық инспекциянаң құрлуына әкелді.

Осы жылы «ҚР фармацевтикалық өндірісті дамыту туралы» 18.11.1993 жылғы Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетінің Қаулысы бойынша фармацевтикалық өндірісті дамыту Концепциясы қабылданды және Денсаулық Министрлігі ғылым мен жаңа технологиялвр Министрлігімен бірлесе фармацевтикалық өндірісті дамыту туралы мемлекеттік бағдарламаны іске асыруға кірісті. Ол үшін Денсаулық Министрлігінде 1994 жылдың басында фармацевтикалық және медициналық өндіріс Басқармасы құрылды және оған дәрімен қамтамасыз етудің барлық міндеттері жүктелді.

Қайта құрылған Денсаулық Сақтау министрлігінің Басқармасы дәрілік зат айналымдағы тәртіпті түзетуден бастады. Нәтижесінде Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетінде 18.04.1994 жылы № 398 «Медициналық және емдік-профилактикалық тамақтану өнімдерінің, фармацевтика өнімдерінің сапасын, сертификациясы мен стандартизациясын қадағалайтын біртұтас мемлекеттік жүйе туралы» Қаулысы қабылданды. Осы Қаулы негізінде Денсаулық Министрлігінде саудаға түсетін медикаменттердің міндетті тіркелуі жүретін мемлекеттік «Медстандарт» Мемлекеттік ғылыми- өндірістік орталық құрылды.

Инфляция, қаржылық дағдарыс, мемлекеттік қаражаттың жеткіліксіздігі дәрілердің бағасының есепсіз өсуіне әкелді, ал ол өз кезегінде тұрғындардың дәрілерді пайданылуының төмендеуіне әкеп соқтырды. Қазақстан Республикасының Денсаулық Сақтау Министрлігіне дайындалған ЮСАИД баяндамасы бойынша 1994 жылы 21 қарашасынан «...Қазақстанға керекті бір жылдық дәрілердің жалпы құны 1993 жылмен салыстырганда 154 есе көбейген».

Бұл жағдайды түзету үшін фармацевтикалық сектордың шыңдалуы қажет. Сондықтан 10.04.1995 жылы Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетінде № 444 «Мемлекеттік акционерлік холдингтік компания «Фармацияның» қайта ұйымдастырылу сұрақтары және дәрілік зат айналымынын дамыту» Қаулысы шықты. Фармецевтикалық сектордың капитализациясы басталды. Бұл процесс ҚР 17.04.1997. № 2200 «Лицензиялау туралы» заңымен қатар келді. Қабылданған заң мемлекеттің фармацевтикалық нарықтағы тәртіпті түзетуіне көмектесті. Сонымен, 1995 жыдан бастап Қазақстанда дәрілік заттар айналымы аймағында міндетті түрде лицензия алу керек.

Сол 1995 жылы 24 шілдеде Денсаулық Сақтау Министрлігінің № 24\2 «Ұлттық дәрілік саясат негіздері туралы» Қаулысы қабылданды, онда денсаулық сақтаудағы фармацевтикалық сектордың дамуының мақсаттары мен негізгі бағыттары бекітіледі. Бұл Қаулының ең маңызды шешімдерінің бірі негізгі (өмірік маңызды) дәрілік заттардың тізімін жасау және пайданылу ДДҰ ұсынысына сай қолдану болатын. Мұндай тізім жасау заңда көрсетілген және Үкіметтің қаржыландыру мүмкіндіктеріне сай дәрілерге жеңідік бағасының арасындағы қаржылық айырмашылықты төмендетуге мүмкіндік берді.

1995 жылы 30 тамызда қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясының 29 бабында былай делінген: «ҚР азаматтары денсаулығын қорғауға құқылы» және «Қазақстан Республикасының азаматтары заңмен белгіленген тегін кепілдендірілген медициналық көмек алуға құқылы». Бұл конституциялық нормалар ҚР Президентінің 23.11.1995 ж № 2655 «Дәрілік заттар туралы» және ҚР 19.05.1997 ж «Азаматтардың денсаулығын қорғау туралы» заңында жүзеге асырылды. Дәрілік айналым заңдары 35,36,48 баптарында баяндалған.

Бұл кезде Денсаулық Министрлігінде фармацевтикалық және медициналық өнеркәсіпті дамыту бөлімі жұмыс істей бастады. Бұл жұмыстың нәтижесі ҚР Үкіметінің18.07.1997 № 1137 «Қазақстан Республикасында фармацевтикалық өнімдерді шығарудағы мемлекеттік демеушілік туралы» Қаулысы болды. Ол бойынша дәрі өндірушілер спирттің акциздік салығынан босатылды. 1997 жылы Қазақстан Республикасы Президенттінің 20.08.1997 №3621 Үкімі бойынша ҚР фармацевтикалық және медициналық өнеркәсіпті дамытудың мемлекеттік бағдарламасы жарық көрді.

Жоғарыда айтылған нормативті-құқықтық құжаттар шығу нәтижесінде отандық өндірушілердің жұмысы арта түсті. Қазақстан тәуелсіздік алған жылдарында фармацевтикалық өнімінің көлемі бойынша алғаш рет кеңестік кезеңдегі деңгейге- 9 млн. АҚШ долларына жетті. Осы кезде қазақстандық фармацевтикалық өнімдерді көтерме бағамен импортқа шығару көлемі күрт өсті. Сонымен қатар 17.11.1997 ж №1591 «Дәрі -дәрмек» дәрілік зат орталығы» республикалық мемлекеттік мекемесін құру туралы» Үкімет Қаулысы «Медстандартқа» өзгертілді.

Аталған заңдардан басқа Қазақстан Республикасының 16.07.1997 ж №1630 «Мемлекеттік сатып алу туралы» заңы өзгерістер мен толықтыруларымен 09.12.1998 ж №306. Заңы республиканың фармацевтикалық нарығына айтарлықтай әсер етті. Бұл заң бойынша дәрілік заттарды сатып алу мемлекеттік және облыстық деңгейде конкурстық негізде өтеді.

1998 ж ҚР Президентінің 18.05.1998 ж. № 3956 «Қазақстан Республикасының азаматтарының денсаулықтарын жақсартдың бірінші кезектегі шаралары туралы» Үкімі шықты. Бұл Үкімнің 2,9 б. бойынша 18.11.1998 ж. «Халық денсаулығы» Мемлекеттік бағдарламасы шығарылып, оның бір бөлімі фармацияның әрі қарай дамуына арналып- бөлім «дәрімен қамтамассыз ету, медициналық және фармацевтикалық өнеркәсіпті дамыту» деп аталады.

1999 жылы отандық фармацевтикалық өнеркәсіптің дамуына оң әсер еткен «ҚР Президентінің бұйрықтарына заң күші бар өзгертулер енгізу туралы», «Бюджетке міндетті төлемдер мен салықтар туралы» 31.03.1999ж. № 356-13 Қазақстан Республикасының заңы шықты. Бұл заң бойынша дәрілік заттардың, медициналық өнімдері мен техникасының импортына салық төлеу қысқартылды.

2000 жылы Денсаулық сақтау мен фармацевтикалық сектор жүйесінің шыңдалуы жүре бастады.Осы жылы шықты:

- ҚР 27.01. 2000 ж. № 135 «Кепілдендірілген тегін медициналық көмек көлемін бекіту тралы» Үкімет Қаулысы

- ҚР 05.05.2000 ж. №674 «Ауру түрлері бойынша дәрілік заттармен және тұрғындардың жекелеген категорияларын балалар және емдік тағамдардың арнайы өнімдермен қамтамасыз ету туралы» Үкімет Қаулысы

- ҚР 27.05.2000 ж. №806 «Медициналық көмектің шығындарын өтеу Ережелері туралы» Үкімет Қаулысы

Бұл Қазақстан Республикасының Қаулылары денсаулық сақтауды қаржыландыру дифицті жағдайында ЕПМ кепілдендірілген тегін медициналық көмек көлемі аясында дәрілік заттарды сатып ауға бөлінетін қаржыны орнымен қолдануға бағытталған болатын.

Шамамен сол уақыттарда ҚР Үкіметінің Қауысымен 25.05.2000 №790 «Қазақстан Республикасының 2000-2005 жылдардағы денсаулық сақтауды ары қарай дамыту концепциясы» қабылданды. Бұл құжаттың 9-шы тарауы дәрімен қамтамасыз ету және фармацевтикалық және меди-циналық өнеркәсіпті одан ары дамытуға арналған. Сонымен бірге, қабыл-данған Концепцияға сай және дәрілер сапасын бақылаудың мемлекеттік жүйесін одан ары жетілдіру мақсатында ҚР Үкіметінің 28.10.2000 ж №1624 «Дәрілік препараттарды дайындау және сатумен байланысты қызметті лицензиялау Ережелерін бекіту туралы» Қаулысы қабылданды.

Отандық фармацевтика және медициналық өнеркәсіпті дамыту мақсатымен 2001 жылы 29 қазаннан 2002 жыл 5 наурыз аралығында – үкімет басшысы мен оның орынбасарлары арасында жиналыстар өткізілді. Хаттамалық шешімдерге сәйкес бірнеше министрлікке және ведомствоваларға тапсырмалар берілді.

2001 ж. 29 қарашасында № 1547 Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 10.03.2000ж. №378 Қаулысына енгізілген өзгертулер мен толықтырулар туралы» Үкімет Қаулысы дайындалып, қабылданды, онда фармацевтикалық және медициналық тауарларды өндіруде қолданылатын субстанциялар, қажетті материалдар, бірқатар медициналық бағыттағы құрастырушы заттар салықтан қосымшалай босатылған болатын.

2002 жылды мемлекет басшысының «Денсаулық сақтау» жылы деп жариялауы отандық фармация мекемелеріне оң ықпалын тигізді. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 10 қаңтар 2002 ж №22 Қаулысы бойынша Қазақстан Республикасы Денсаулық Сақтау Министрлігінің ведомствовасы болып табылатын фармация, фармацевтикалық және медициналық өнеркәсіп Комитеті құрылды. Комитет арнайы орындаушы, тексеруші және бақылаушы қызметтерін атқарды, сондай-ақ дәрілік зат айналымын, медициналық техника мен медициналық бағыттағы заттарды бақылаумен айналысады. Фармация, фармацевтикалық және медициналық өнеркәсіп Комитетінің құрылымы мынадай: Орталық аппарат (25 адам) және комитеттің териториялық бөлімдерінен 160 адамнан тұрады, осылайша жергілікті орындаушы үкімет ұйымдарымен бірлесе отырып, дәрілік заттар айналымы аймағында фармацевтикаық тәртіп орнатуға арналған вертикады құрыым құрылды.

Фармация, фармацевтикалық және медициналық өнеркәсіп Комитеті ТМД елдерінің арасында алғашқы болып бақылаушы орган құрды.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002ж. 29 мамыр №584 Қаулысымен еліміздің дәрілік саясаты Концепциясы қабылданды, онда фармацевтикалық тармақтардың негізгі преоритеттері, тұрғындарды дәрімен қамтамасыз ету стратегиясы, фармацевтикалық қызметтің бағыттары мен ережелері декларацияланған. Ол отандық фармацевтикалық нарықтың бірқалыпты дамуының мәселелері мен әдістеріне, мақсаттарына жүйелі көзқарасты аңғартады.

Концепция негізінде дәрілік зат айналымындағы катынастарды реттеуші бірқатар нормативті құқықтық актілер қабылданып, сонымен қатар Қазақстан Республикасының «Дәрілік заттар туралы» Заңы, ҚР Үкіметінің тұрғындарды сапалы, қауіпсіз дәрілермен қамтамассыз ету, дәрілік заттарды өндірудің халықаралық стандартына біртіндеп көшу туралы, фармацевтикалық қызметті реттеп отыратын ҚР денсаулық сақтау Министрлігінің бұйрықтары, ережелері қабылданды.

Тұрғындарды және емдеу мекемелерін дәрілермен қамтамассыз ету мақсатымен жүргізілген мемлекеттік саясат, отандық тауар өндірушілерді демеу, сонымен қатар дәрілік саясат сұрақтары жөнінде халықаралық қатынастар – Комитеттің негізгі міндеттері болып табылады. Осы істерді жүзеге асыру үшін 14 облыста және Астана, Алматы қалаларында Комитетің аймақтық бөлімдері орналасқан.

Отандық фармацевтика мен медицинаық өнеркәсіпті қолдау мен дамытуға үлкен көніл аударылады, себебі дәрілік заттарға қажеттіліктің 6% отандық өнеркәсәпке және 94% импортқа байланысты. Ескере кететін бір жай, ҚР Үкіметі әлеуметтік ауруларға, қымбат медициналық құралдарға және санитарлық транспортқа республикалық бюджеттен бөлінетін қаржыға дәрілік заттарды сатып ауға ерекше көңіл бөледі.

Бұл бағдарламаның негізгі мақсаты-ол халықты дәрі-дәрмектермен қамтамасыз ету. Ортаықтандырылған сатып алу әдісі жүргізілген: диабетке қарсы, туберкулезге қарсы дәрілер, лейкемиямен ауыратын науқастарға емдік дәрілер, бүйрек алмастыру операциясы жасалған науқастарды емдеуге арналған диализаторларды сатып алу, онкологиялық науқастарға арналған химиялық дәрілермен қамтамасыз ету жұмыстарын жүргізеді.

Бұл Комитеттің аса маңызды бағыттары басқа елдің мемлекеттік органдары мен фармацевтикалық мекемелерде басқару мен реттеу жайлы сұрақтар барысындағы өзара қарым-қатынас болып табылады. 2002 жылдың 10 қаңтарында Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау Министрлігінің, Қазақстан Республикасы мемлекеттік кірістер жөніндегі Кеден Комитетінің министрлігі мен Қазақстан Республикасы эканомика және сауда Министрлігінің бірлескен шешімімен “Медициналық және фармацевтикалық өнімдердің импорты мен экспортының мониторингі туралы” келісімге қол қойылды.

Отандық фармацевтикалық өнеркәсіпті ғылыми-техникалық жағынан қамтамасыз ету мақсатында, республика ғалымдарының жеке интеллектуалдығын қорғау және дәріік заттарды тіркеу жұмыстарын жеделдету мақсатында 2003 жылдың 22 тамызында Қазақстан Республикасы Үкіметінің №846 «Биологиялық активті қосыыстардың Республикалық банкі және дәрілік және бөгде қосылыстардың стандартты үлгілерінің Республикалық банкі» Қаулысы қабылданды, онда ҚР ҒБМ фитохимия институтының базасында Қарағандыда Республикалық банк пен биологиялық активті қосылыстар бойынша ақпаратты база құрылды.

Институтта 810 лактондар, 1200 алкалоидтер, 350 полифенольді қосылыстар бойынша негізгі ақпарат беретін биологиялық активті қосылыстардың базасы құрылды. Өсімдік тектес дәрілік заттардың стандартқа сай үлгілерінің банкісі құрылды.

2004-2005 жылдары фармацевтикалық қызыметті жетілдіру бойынша жұмыстар жалғастырылды. Бұл кезде мынандай заңдар шықты.

-2004 жылы 13 қаңтарда “Дәрілік заттар туралы” Заңы.

-Денсаулық сақтау Министрлігі мен фрамация, фрамацевтикалық және медициналық өнеркәсіп Комитетінің 2004 жылдың 11 ақпанында “Қазақ-стан Республикасы аймағындағы дәрілік заттардың классификациясы және халықаралық фармакопеяның мойындауы туралы» №21 бұйрығы.

- ҚР денсаулық сақтау Министірлігінің 2004 жылдың 9 маусымындағы №465 бұйрығымен «Медициналық және фармацевтикалық білімі бар мамандарды қайта дайындау және олардың мамандығын жетілдіру ережелері» бекітілді.

- 2004 жылдың 23 шілдесінде денсаулық сақтау Министрінің №554 Бұйрығымен «тұрғындардың жекелеген категорияларына амбулаторлық ем қолданғанда дәрілік заттар мен арнай балалар мен емдік тамақтану тағамдары тегін берілетін ауру түрерінің тізімі» бекітілді.

- дәрілік заттардың айналымы аясындағы Мемлекеттік саясатты жүзеге асыру мақсатында, ғылым мен техниканың жетістіктерін, дәрілік заттардың айналымы аясындағы әлемдік тәжірибені қолдану мақсатында 2004 жыдың 29 қазанында № 1124 «Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау Министрлігінің фармация Комитеті туралы ережесі» шықты.

- Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау Министрлігінің 2004 жылдың 2 желтоқсанда «Дәрілік заттарды, медициналық техникаларды, медициналық бағыттағы өнідер мен парафармацевтиктерді тасмалдау және шығаруды кеісу бойынша Ережені бекіту туралы» №885 бұйрығы шықты.

- 2004 жылдың 15 желтоқсанында фармация Комитетінің «Дәрілік заттарды дайындау Ережелерін бекіту туралы» №142 бұйрығы шықты.

- ҚР «Дәрілік заттар туралы» заңын жүзеге асыру мақсатында 2004 жылдың 22 желтоқсанында Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау Министрлігі «(Өмірге қажетті аса маңызды) дәрілік заттардың Тізімін бекіту тураы» №883 Бұйрығына қо қойды.

Түпнұсқалық фитодәрілерді дайындаудың негізгі кезеңі оларды клиникалық зерттеу болып табылады. Қазақстанда түпнұсқалық фитодәрілерді көпорталықты клиникалық зерттеу үшін көптеген базалар бар – хирургия, тамақтану, онкология, кордиология, урология, педиатрия, туберкулез ҒЗИ, бірқатар облыстық клиникалар (Астана, Қарағанды, Ақтөбе). 1991 жыдан бастап 77 дәрілік заттарға зерттеулер жүргізілді, оның 11-і мемлекеттік тіркеуден өтіп, Қазақстан Республикасында қолданылуға рұқсат етілді. «Арглабин», «Салсоколин» дәрілері фитохимия Институтында жасап шығарылып, еліміздің өмірге аса маңызды дәрілер тізіміне енгізілді.

-2005 жылдың 14 ақпанында Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау Менистрлігі «Дәрілік заттардың кері әсерлерінің мониторингісін өткізу бойынша Ережелерді бекіту туралы» №52 Бұйрығына қол қойылды.

- 2005 жылдың 5 шілдесінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің №692 бұйрығында «Фармацевтикалық қызметті лицензиялауда қойылатын жетілдірілген талаптар мен лицензияаудың Ережеерін бекіту туралы» Қаулысы қабылданды.

- 2006 жылдың 14 наурызында Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Дәрілік заттар айналымы аясындағы аккредитация мен лицензиялаудың кейбір сұрақтары» №163 Қаулысы шықты.

- 2007 жылдың 12 қазанында Қазақстан Республикасы Үкіметінің №944 Қаулысымен Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау Министрлігінің фармация Комитеті Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау Министрлігінің фармацевтикалық бақылау Комитеті болып өзгертілді.

- 2007 жылдың 18-19 қазанында Астанада Қазақстан дәрігерлері мен провизорларының ІІІ съезі болып өтті, онда дәрілік көмекті жақсарту мақсатында халықты референтті тұрақтандырылған бағасы бар амбулаториялық дәрілермен қамтамасыз етудің моделін жасап шығару керек делінген, сондай-ақ дәрі-дәрмектердің бағасын төмендетуге бағытталған фармацевтикалық нарықты жетілдірудің басқа да жолдарын қарастыру көзделген.

Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау Министрлігінің 11 наурыз 2008 жылғы №131 бұйрығымен Қазақстан Республикасы мемлекеттік фармакопеясының І томы- еліміздегі дәрі–дәрмектердің сапасы мен қауіпсіздігін тұрақтандыратын мемлекеттік стандарттар мен ережелер жиыны бекітілді.

Қазақстан Республикасының 4 бөлім Кодексінде «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» (18 қыркүйек 2009 жыл) «Фармациялық қызмет және дәрі-дәрмектерге қарау, медициналық техника және медициналық ұсыныстың бұйымдары» фармацияға арналған.

Осылайша, нарықтық қатынастарды тұрғындарды медициналық көмекпен толық қамтамасыз ету жүйесіне енгізу үшін және осымен байланысты медициналық қызметті қаржыландыру механизміне енгізілген өзгерістермен байланысты ішкі құрылым жүйесін және де мемлекеттік басқару мен бақылау жүйесін қайта қарауға алып келді.

Бүгінде экономикалық жағдайдың өзгеруі жағдайында фармацевтикалық секторды реформалау жаңа сапалы дәрежеге көтерілу керек. Оның негізгі жетістіктері: сапа, дәрілік заттардың қол жетерлік болуы және оларды орнымен жұмсау. Қол жетерлік мәселесіне біршама назар аударылады, себебі ол науқасқа тікелей әсер етеді және де әлеуметтік және саяси мағынасы бар.

Дәрілік саясаттың негізгі міндеті – ол халықты қауіпсіз, сапалы дәрілік заттармен қажетті көлемде қамтамасыз ету, оларды дұрыс қолдану мен қабылдау,фармацевтикалық ғылымды дамыту, импортқа тәуелділікті төмендету, дәрілік заттардың сапасының халықаралық стандарқа көшуі үшін жағдай жасау, нормативті-құқықтық базаны жетілдіру.

Білім деңгейін тексеруге арналған тест сұрақтары

1. 
   Ойкумена деген не?
   

В). саркофагтардағы жазулар

С). аңшылардың туыстық бірлестігі

D). тотемді жануар

Е). класстық қоғам

2. 
   Ежелгі Шығыстың қай құлиеленуші мемлекеті косметологияның отаны болып табылады?
   

В). Үндістан

С). Мысыр

D). Ассирия

Е). Вавилон

3. 
   «Барлық дене мүшелеріне арналған дәрі дайындау кітабы» бөлімі қай папируста бар?
   

В). Эберс

С). Смит

D). Кахун

Е). Имготеп

4. 
   Ежелгі Шығыстың қай мемлекетінде негізгі төрт шырынды оқумен қатар пневма туралы оқу болған ?
   

В). Қытай

С). Ассирия

D). Вавилон

Е). Мысыр

5. 
   Қай папируста әртүрлі өсімдіктердің шырыны мен майларды алу жөніндегі әдістері кірістірілген 800-ге жуық рецептер сипатталған?
   

В). Бругш

С). Имготеп

D). Смит

6. 
   Ежелгі Шығыстың қай мемлекетін тарихшылар дерматологияның отаны деп санайды ?
   

В). Үдістан

С). Ассирия

D). Мысыр

Е). Вавилон

7. 
   Месопатамиядағы қай сөз тікелей «суды білетін» немесе «майды білуші» деп аударылады ?
   

В). дәрігер

С). емші

D). дұғалаушы

Е). фармацевт

8. 
   Ежелгі Шығыстың қай мемлекетінде сынап препараттарымен қолдана алатын дәрігерлерді аса құрметтеген?
   

В). Ассирия

С). Мысыр

D). Вавилон

Е). Үндістан

9. 
   Ежелгі Шығыстың қай мемлекетінде әлемдегі ең алғаш фармакопея шығаралды ?
   

В). Вавилон

С). Мысыр

D). Қытай

Е). Үндістан

10. Дәрі енгізу саласындағы зерттеулері үшін, Қытай халқынан «дәрілер патшасы» атағын алған ғалымды атаңыз?

А). Сун – сы - Мяо

В). Ли Ши - чжень

С). Хуа То

D). Чжан Чжунцзин

Е). Сюй – Дзы - цай

11. 
    Мына сөздердің авторы кім; «Дәрілер мен олардың қарапайым қасиеттері сипатталған жағдайда олар сен ойда сақтап алуың керексің?»
    

В). Гиппократ

С). Герофил

D). Цельс

Е). Ибн Сина

11. 
    Ежелгі Грецияның қай философы «аурулардан дәрілердің көмегімен емес, тек музыка, гимн, салт-дәстүр арқылы жазылуға болады», деп есептеген?
    

В). Геродот

С). Демокрит

D). Платон

Е). Аристотель

11. 
    Ежелгі Рим ғалымы Цельстің істерін жалғастырушы, фармацевтикалық қызметті медициналық қызметтен бөліп алуға тырысқан ғалымның есімін ата?
    

В). Лукреций

С). Гален

D). Соран Эфесский

Е). Асклепиад

11. 
    Ежелгі Римнің қай ғалымы өсімдіктерден дәрі дайындауға белгілі шектеулер енгізді, олардың салмақтық және көлемдік қатынасын орнатты?
    

В). Лукреций

С). Эпикур

D). Диоскорид

Е). Гален

11. 
    Ежелгі әлем мемлекеттердің қайсысында дәрігерлердің қызметі мемлекетпен реттеліп отырған және олар бір уақытта фармацевт міндеттерін атқарған?
    

В). Мысыр

С). Ассирия

D). Рим

11. 
    Араб халифатының қай ғалымы «Фармакогнозия» еңбегін жазды?
    

В). Абу Мансур

С). Ар - Рази

D). Аль - Фараби

Е). Ибн Сина

11. 
    
    жүктеу/скачать 0.67 Mb.
    
    Достарыңызбен бөлісу: