Қазіргі қазақстандағы этникалық ЖƏне этномəдени
ТЕРМИНДЕР МЕН ҰҒЫМДАРДЫҢ ҚЫСҚАША СӨЗДІГІ (ГЛОССАРИЙ)
жүктеу/скачать 0.51 Mb.
|
ТЕРМИНДЕР МЕН ҰҒЫМДАРДЫҢ ҚЫСҚАША СӨЗДІГІ (ГЛОССАРИЙ)– А – Абстрактілік (лат. abstractio – ойша бағамдау) – бүтіннің бір жағы, бөлшегі, біржақтылық, қарапайымдық. Абстракция (лат. abstractio – ойша бағамдау) – шынайылықтың бейнесін ойша бағамдау жəне толтыру арқылы құрастыру. Абсурд (лат. absurdus – жалған естілетін, үйлесімсіз) – мəнсіздік, қайшылықты ой. Автохтонды мəдениет (грек. autochton – жергілікті, араб. медэни – қала тұрғы- ны) – белгілі бір аймақтың ең ежелгі халқының мəдениеті, алғашқы пайда болған жерінен қоныс аудармай, мəдени біртектілікті сақтай алған этно- мəдениет. Авункулокальдық (лат. avunculus – анасының бауыры + locus – орын) – ерлі-зай- ыптылардың, нағашыларының немесе олардың топтарының мекендеуі. Агломерация, елді мекендер агломерациясы (лат. agglomero – қосамын) – эко- номикалық, мəдени жəне тұрмыстық жағынан бір-бірімен тығыз байла- нысты елді мекендердің (əсіресе қалалардың) шағын аумаққа топтануы, шоғырлануы. Аға ұрпақ – ер адамдар қауымында жас айырмашылығына қарай бөлінетін гене- рациялық буынның белгілі бір тобы. Ағайын-туыс – бір ауыл, қауым болып шаруашылық қаракеттерін бірлесе жүр- гізетін, бір-біріне қолдау жасайтын, қандастық жағынан жақын туыс, ата- лас адамдар. Адам – жер бетіндегі материалдық жəне рухани мəдениеттің тарихи процесі- нің, дамуының субъектісі, анық сөйлей алатын, ойлай алатын, санасы бар биологиялық-əлеуметтік тірлік иесі. Адамзат – бүкіл адам баласы. Адам Даму Индексі (АДИ) – адамдардың дамуы бойынша мемлекеттерді салыс- тыратын индекс. Ол бойынша мемлекеттің даму-дамымағандығы өлшене- ді. Көбінесе АДИ индексіне қарап мемлекеттерді дамыған, дамушы жəне дамымаған болып бөледі. Адаптация (лат. adapto – бейімделу) – жүйенің сыртқы жəне ішкі орта жағ- дайына бейімделу үдерісі. Адекваттық – сəйкестік, теңдік, баламалылық. Ажал – өлім, қаза. Ажырасу – некенің бұзылуы, отбасылық қатынастың тоқтатылуы. Азаматтық – тұлғаның нақты мемлекетпен берік құқықтық байланысы. Мемлекетпен оның қарамағындағы тұлғалардың арасындағы өзара қарым- қатынас ретінде көрінеді: мемлекет адамның құқығына жəне бостандығына кепілдеме береді, оларды шетелдерде қорғайды. Азаматтықты алудың не- гізгі тəсілдері туғанда жəне натурализация ретімен беріледі. Азаматтық қоғам – жеке тұлғаның емін-еркін дамуын қамтамасыз ететін қоғамның күйі. Оның құрамына адамдардың өздері тудырған қауым- дастықтар (қоғамдық, кəсіби, шығармашылық ұйымдар, ассоциациялар жəне т.б.), азаматтардың өндірістік жəне жеке өмірі, əдет-ғұрыптары, салттары кіреді. Бұл қоғамда мемлекеттің жеке адам өміріне араласу- ына шек қойылады. Онда адамның халықаралық дəрежеде танылған ережелерге сай құқықтары сақталады. Азаматтық неке – мемлекеттік мекемеде, шіркеудің немесе мешіттің қатысу- ынсыз бекітілген заңды неке. Аймақ (түркі, моңғол, тұңғыс-манчжур тілдерінде аумақ, округ, облыс, ел, ха- лық деген ұғымдарды білдіреді) – жалпылама мағынада өлке, облыс, ме- кенжай, төңірек, айнала ұғымдары ретінде қолданылады. Аккомодация (лат. accommodatio – бейімделу) – əлеуметтік қатынастардағы бейімделудің бейтарап пішіні. Аккультурация (лат. ad – қосу + cultura – өңдеу) – əртүрлі мəдениеттердің өзара əсерін білдіретін ұғым. Бір мəдениеттің екіншісіне еліктеуі немесе жат мə- дени элементтерді қабылдау процесін көрсететін түсінік. Аксиома (грек. axioma – мақұлданған қағида) – белгілі теорияда дəлелденбейтін тұрғыда алынатын бастапқы тұжырым. жүктеу/скачать 0.51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|