Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
жүктеу/скачать 1.78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- еркіндік
- Дионисий, Максим
| «Тәубеге келу» еңбегінде уақыт Құдайдың еншісінде деп жазады. Ол
ӛткен күндерді, бүгінгі күнді, болашақты қосады. Әйтсе де «ӛткен күндер – енді жоқ, ал болашақ – әлі келген жоқ». Осы шақ болмыстың үздіксіз болуы. Ол уақыт адамның рухани әлемінде ғана ӛмір сүреді, ӛткен шақ, осы шақ, келер шақ болып бӛлінуі. Ӛткен шақтың болғаны – бұл естелік, осы шақ – ол интуиция, келер шақ – үміт күту. Осылайша жан уақытқа табынады, себебі ол естелікпен, интуиция және үміт күтумен байланысты». Басқаша айтқанда, табиғат субъективті. Августиннің оқуында еркіндік ең басты рӛлде ойнайды. Ол еркіндік сананы билейді «сана ойланып, еркіндікті қалайды». Адам еркіндігі туылғаннан берілген құқығы. Адам Христостың заветтерімен еркін бола алады. «Христосқа қызмет ету шын еркіндікті әкеледі», – деп жазды Августин. Сенімге қызмет ету Августин бойынша діни және сендіру болып екіге бӛлінеді. Августин бойынша, тек саналы жандар ғана сенімге ие болады. Үміт сенімнен жоғары болады. Бірақ соқыр сенім жақсылыққа әкеп соқпайды. Сана сенімге деген қызметті қалыптастырады, ал ғылым – дінді қалыптастырады. Сонымен сенім концепциясын қарастырғанда, ол тек діни феноменге ғана емес, адамдық кӛзқарасқа әкеп соғады. Ол сенім санаға қарама-қайшы келмейтінін нұсқайды. Сенім ол Құдайды танудың құралы. Сенім мен сана тығыз байланыста, санасыз үміт болмайтыны сияқты, үмітсіз сана да болмайды. Августиннің сана теориясында, платонизм мен креационизм ойымен негізделеді. Ол бірнеше қатарды қосады: сезіну, қабылдау, ӛзгерістер. Бұл дене деңгейі білімнің толық кӛлемін бере алмайды. жан автономды, санамен ақиқатқа жетеді. Бұл процесс ақиқат интеллектісін ашады. Жан – автономды және спонтанды қарқынды, ақыл-оймен бірге шындыққа жетеді (барлық заттардың шынайы ӛлшемімен), яғни ӛсетін және ӛлетін ой жеткен шындықты, орнықты форманы, заттырдың жасалуын, барлық үлгілерді. Бұл жол Құдайды сену ашылатын жол болып табылады. Бұл жол ӛзін-ӛзі тану жолы – Құдай жолы, оның жақсылық, ақиқат, махаббат және тұрмыс сияқты маңызды атрибуттары. Августин үйреткен: адам жаны – жақсылық пен жамандықтың күресі. Жақсылық Құдайдан болады, ал жамандық кемшіліктен немесе жақсылықтың жоқтығынан болады. Неоплатонизмде жамандық концепциясын негіздей келе, ол Құдайды тек абсолютті жақсылыққа қатыстырады. Бірақ әлемді жамандық билейді. Теодицея жайында ӛзінің ілімінде Августин: «Егер әлемді Құдай билесе, неге жамандық бар?» дейді. Ол жамандықты үш кезеңге бӛледі: метафизика-онтологиялық, моральдық, физикалық. Онтологиялық кӛзқарас жағынан қарағанда жамандық жоқ, ол тек «дефект», яғни тұрмыстың жоқтығы. Әлдебір жамандықты жариялай отырып, адамдар ӛз пайдасы мен ӛзіне тиімді кӛзқарас бойынша қате пікірде болады. Моральдық жамандықтың бары рас. Бұл біздің еркімізден тыс күнә болып табылады. Жамандық физикалық (ауру, жан азаптары, ӛлім) күнә болады. Ол мынадай қорытындыға келеді: адам жамандықты тек махаббат арқылы ғана жеңе алады. Осындай тезисті алға қоя отырып, адамның мәнісі – махаббатта деп біледі. Августин бойынша, махаббат екі түрлі болады, ӛзіне деген махаббат, Құдайға деген махаббат. Жеке тұлғаның бағасы оның махаббатқа деген ӛлшемімен беріледі. Адам тағдыры жерде, бұйырған махаббатта болады. Яғни, жамандық – ол ӛзіне деген махаббат, ал жақсылық – Құдайға деген махаббат. Патристиканың соңғы кезеңінде Августин Блаженныймен қатар грек патристикасының соңғы могикандары деп аталатын Дионисий, Максим жүктеу/скачать 1.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|