Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
жүктеу/скачать 1.78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Философиямен жан тыныштығы»
- Иоанн Скотт Эриуген (810-877 жж.) дамытып
| «Категориялар»,
«Аналитиктер», «Топиктер»», «Софистикалық жоққа шығарулар туралы», «Пайымдаулар туралы» ХІІІ ғасырға дейін аристотельдік ілімнің жалғыз діңгегі болды. Боэцийдің «Философиямен жан тыныштығы» түрмеде жазылған 5 кітаптан тұратын еңбегі әйгілі болды. Қараңғы қапаста жатқан ол әділдікке сенбейді, сондықтан ӛмірде әділетсіздік билейді. Оның қараңғы қапаста пайда болған ханшасы – оны жұбатушы философия болды. Оның әлемді Құдай билейді деген сенімі пайда болды. Философия Боэцийге адамның мәңгілік табиғатын және оның кӛктегі орнын еске салады. Осы ойларды түйіндей отырып, ол ӛлімді қорықпай қарсы алады. Боэцийдің түйіндеуі бойынша, тек философия ғана оны мазалаған сұрақтарға жауап бере алады. Айқын ақиқат – қарапайым және керемет: жақсылық мақтанда емес, атақта емес, байлықта емес, рахаттануда емес, биліктің күшінде де емес. Жақсылық – Құдайға сенуде, ӛйткені бұл қай жерде мүмкін болатын болса, сол жерде ақыл мен сенімді қосу керек. Берілген трактатта схоластиканың маңызды мәселелері қарастырылады, уақыттың мәңгілікке қатынасы. Осы бір мәселені шешу қатынас пен заттың байланысын іздеді. Бұл мәселенің классикалық анықтамасы: «саналы табиғаттың индивид субстанциясы». Құдай жайында баяндаулардың дәлдігін (бар екендігі, қайырымдылығы) талқылай отырып «бар екендігі» (id quid est) мен болмыс (esse) арасындағы айырмашылықтарды түсіндіреді: болмыс (тіршілік ету) және мағына бір түсінік емес: тек қана қарапайым түп негізі бар Құдайда ғана болмыс пен мағына сәйкес келеді. Ал жаратылған заттарға келетін болсақ олар қарапайым емес күрделі, оны біз болмысы мен мағыналарының ұқсамайтындығына қарап білсек болады. Сол немесе басқа зат тіршілік ету үшін болмысқа қатысы болу керек немесе басқаша айтқанда құдіретті күшпен жаратылуы тиіс. Заттар болмыстың анықтамасында кӛрсетіледі. Яғни жаратылған заттарға қатысты айтатыны, олар оңай емес, тым күрделірек болады. Заттың мәні оның қызмет ету анықтамасында. Бұл байланысқа Боэций «универсалия» деген термин енгізеді, яғни жалпы заттардың атауы. Заттың құрылу уақытын тәжірибеден алуға болады. Бұл ойларды Боэцийге дамытқан Иоанн Скот Эриуген, ол христиандық әлемді неоплатоникалық оқумен қосуға тырысты. Адам жаннан, тәннен тұрады деп есептеді. Адамның жаны ӛзіне тәуелді емес, ол Құдаймен сыйланған, қашанда жақсылық пен әділдікке ұмтылады. Жан жақсылық пен жамандықтың арасын таңдайды. Табиғат бойынша, тән жанға, жан тәнге тәуелді. Боэцияның бұл ойларын Иоанн Скотт Эриуген (810-877 жж.) дамытып, христиандық ілімді неоплатондық іліммен байланыстырғысы келген. Ол адамды жаннан, рухтан және денеден тұрады деп есептеді. Рух адамдарға тек Құдайдың кӛмегімен келеді, рухы бар адам жақсылыққа құмар болады. Жан жақсы мен жаманды таңдаушы. Табиғи заңдылық бойынша жан рухқа бағынса, дене – жанға бағынуы керек. Эриугеннің пайымдауынша, екіжақтылық күшті жан қызығушылықтан алады. Жамандық табиғаттан, Құдайдан немесе денеден шықпайды, оны адам ӛз еркімен жасайды. жүктеу/скачать 1.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|