БАҒдарламасы мазмұны кіріспе

Инвестициялар

Инвестиция көлемі бойынша бастапқы шарттары ұқсас облыстармен (Алматы, Павлодар және Оңтүстік Қазақстан облыстары) инвестиция тарту көлемінің 2003 жылғы динамикасын талдау көрсеткендей, 2003 жылдан 2009 жылға дейін ҚР өзге өңірлерінде инвестициялар көлемі үнемі артып отырған, ол біздің облысымызда олар тіпті төмендеп те кеткен. Нәтижесінде Жамбыл облысындағы инвестиция тарту көлемі 6,8 есеге артса, салыстырмалы өңірлерде 4,9 – 10 есеге артқан. 2008 жылы Жамбыл облысына тартылған инвестициялар көлемі күрт өскен, бұл құрылыс материалдары, аграрлық-өнеркәсіптік өнімдер мен металлургия өндіріс салаларындағы жаңа жобалармен байланысты. 2008 жылғы инвестициялардың 10%-ы республикалық бюджеттен, 5%-ы – жергілікті бюджеттен, 85% -ы - өз қаржыларының есебінен қаржыландырылды.

2009 жылы негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі 222,8 млрд. теңгені құрады, бұл 2008 жылғы деңгейден 71,5%-ға артық. Бюджет қаржыларының есебінен 7,7% инвестициялар (республикалық - 5,4%, жергілікті – 2,3%), өз қаржылары мен заемдық капиталдар – 15,6%, шетелдік капиталдарды тарту – 76,7%.

Инновациялық белсенділік

2009 жылдың қорытындысы бойынша кәсіпорындардың инновациялық белсенділігі 4,4% құрады (2008 жылы – 6,0%). Инновациялық өнімнің көлемі 2008 жылмен салыстырғанда 3,5 есеге төмендеген және 2190,4 млн.теңгені құрған, 382,5 млн.теңге сомасында инновациялық сипатта қызмет көрсетілген. Жаңа технологияларды, құрал-жабдықтарды, материалдарды, ғылыми-зерттеу қызметті енгізу, ғылыми-зерттеу бағдарламаларына қатысу аяқталған инновациялары бар кәсіпорындардың инновациялық қызметінің негізгі түрлері болып саналады.

Облыстың жоғары оқу орындарындарында, оның ішінде М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінде, Жамбыл гуманитарлық-техникалық университетінде, Тараз инновациялық-гуманитарлық университетінде ғылыми-зерттеу жұмыстарын дамыту қолданбалы ғылым мен өндірісті біріктіруге, ЖОО-ның ғылымын экономикалық және әлеуметтік прогресті қамтамасыз етуге бағытталған зерттеулерге қайта бағыттауға, ғылымға сыйымды технологиялар енгізуге бағытталған.

Инновациялық шығындар саласындағы ең белсенді сала – химия саласы (509 млн. теңге, немесе барлық шығындардың 21%-ы). Инновацияға арналған бірқатар шығындар өңдеу өнеркәсібінің өзге де салаларында (205 млн. теңге) және ауыл шаруашылығында (18 млн. теңге) байқалуда. Жамбыл облысының жалпы өнеркәсіптік шығарылымдарына қосып отырған үлкен үлесіне қарамастан, тамақ және металлургия өнеркәсібі инновациядағы қаржыларды инвестицияландырмайды.

Инновациялық жобаларды инвестициялаудың негізгі үлесі кәсіпорындардың өзіндік қаражаттарына (58,0%), республикалық бюджетке (41,9%), даму институттарына (0,1%) келеді.

2009 жылы статистика бойынша облыста 14 инновациялық-белсенді кәсіпорындар бар. Олар: «Қазақтелеком» АҚ - CDMA-800 технологиясы бар телефон қызметін көрсету; М.Х. Дулати атындағы ТарМУ – тұзды жер қыртысының тұзын алу технологиясын әзірлеу, дәнді дақылдарды өңдеу негізінде жаңа ұрпақтың өнімін құру т.б.; «Тараз металлургия зауыты» ЖШС – ферроқорытпа өндірісі; «Керамик Инвест» ЖШС –бетоннан конструкциялар жасау; «Гипс комбинаты» ЖШС – гипс өндірісі; су шаруашылығының ҚазҒЗИ ЖШС - су үнемдейтін еспелі технологияларды және т.б. әзірлеу; ЖГТУ – «Бизнес ақылшысы» бағдарламасында қатысу; «Бриг company» ЖШС – шұжық өнімдерін өндіру; «КазСинтез» ЖШС – лактар мен сырлар өндіру; ҚР БҒМ жанындағы ЕМК ҒЗИБМҚ БТҰО – тұмауға және т.б. қарсы вакциналарды әзірлеу; «Элит Азия Пласт» ЖШС – пластиктен бұйымдар жасау; Тараз инновациялық-гуманитарлық университеті – конустық пластерді ойлап шығару; «Гамбург» ЖШС – шұжық өнімдерін өндіру, «Құрылыс конструкциялары зауыты» – құрылыс металл конструкцияларын өндіру.

Аграрлық ғылым Қазақ су шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтымен («ҚазСШҒЗИ» ЖШС), Жамбыл облыстық тәжірибелік ауыл шаруашылығы және облыстық ветеринарлық станцияларымен, Меркі жеміс-жидек шаруашылығымен көрініс береді, олар республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорны формасында жұмыс істейді.

Облыста кәсіпорындарының 6 – ауыл шаруашылығы дақылдарының асыл тұқымдарын өндірумен, 89 – асыл тұқымды мал шаруашылығымен, қой, шошқа, жылқы, түйе шаруашылығымен, 1 – жеміс-жидек дақылдарын отырғызуда сақтаумен және қамтамасыз етумен айналысады.

«ҚазСШҒЗИ» ЖШС-нің ғылыми-зерттеу жұмыстарын қаржыландыру «2009-2011 жылдарға арналған Қазақстанның өңірлері бойынша ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу мен сақтауды ғылыми қамсыздандыру» салалық ғылыми-техникалық бағдарламасы бойынша іске асырылады. «Академик К.И. Скрябин атындағы Жамбылдық ветеринарлық ғылыми-зерттеу станциясы» ӨМҚК тиімділігі жағынан практикада қоладынылып жүрген импорттық аналогтарынан кем түспейтін және арзандылығымен ерекшеленетін бірқатар жаңа антигельминттік құралдарды ұсынды. «Жамбыл облыстық тәжірибелік ауыл шаруашылығы станциясы» ӨМҚК жоғары сапалы тұқымды өндіру мен іске асырумен айналысады.

Көптеген отандық зерттеулер мен зерттемелер нақты нарықтық талаптарға бағытталмаған және импорттық ғылыми сыйымды өнімдер мен қызметтермен бәсекелесе алмайды. Өндіріске дайын ғылыми зерттемелерді ендіру механизмі жоқ.

Қазіргі кезде ғылыми зерттемелердің біршама үлесі коммерциялық қолданыс табуда. Көптеген қазақстандық зерттемешілер мен компаниялар тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар сатысындағы арнайы қызметтердің жоқтығы мәселесімен кездесіп отырады, бұл оларды ендіру процесін кешеуілдетеді.

Өңірдің бәсекеге қабілеттілігін арттыру және оның ұзақ мерзімді болашаққа даму әлеуетін жасау, экономикалық өсімнің инновациялық бағытын қамтамасыз ету төмендегі стратегиялық қимылдарды іске асыруды көздейді:

- жаңа технологияларды өндіріске ендіру мақсатында мемлекеттік ғылыми ұйымдар мен мемлекеттік жоғары оқу орындары арасындағы өзара іс-қимылдарды ұйымдастыруды қоса алғанда инновациялық процеске қатысушылардың іс-қимылдары механизмін жетілдіру өндіріс персоналдарының біліктілігін артыру;

- инновациялық инфрақұрылым объектілерін құру және дамыту, инновациялық қызмет саласындағы кеңес беру қызметін көрсету жөніндегі желілерді ұйымдастыру, шағын инновациялық кәсіпорындардың ғылыми-техникалық саласындағы дамуына ықпал ету, интеллектуалдық меншіктегі және ғылыми-техникалық қызметтердегі арнайы биржаларды дамыту;

- 2011-2014 жылдарға арналған жеделдетілген индустриалды-инновациялық дамудың мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде инновациялық салаға инвестициялар салу мен инновациялық қызмет үшін жағымды қаржылық-экономикалық жағдайды қамтамасыз ету.

Бөлшек тауар айналымының көлемі 2009 жылы 58957,4 млн. теңгені құрады, нақты көлем индексі 2008 жылғы деңгейге – 102,9%, 2010 жылы – 67869,5 млн.теңге (НКИ – 107,1%). Көтерме сауда айналымы 2009 жылы 113,8 млрд. теңгені құрады, НКИ - 118,2%, 2010 жылы 142,3 млрд.теңге, НКИ - 118,6% (1 кесте).

Сауда кәсіпорындарының бөлшек тауар айналымының көлемі 28771,7 млн. теңгені (48,8%), жеке кәсіпкерлікпен айналысатын жеке тұлғалар мен базар айналымы – 30185,7 млн. теңгені (51,2%), 2010 жылы – тиісінше 33202,3 млн. теңгені (48,9%) және 34667,2 млн.теңгені (51,1%) құрады. (2 кесте).

Сауда кәсіпорындарының негізгі тауар айналымының көлемін шағын кәсіпорындар қамтамасыз етеді, олардың үлесіне 2009 жылы 68,9% (40648,9 млн. теңге) сәйкес келді, орта кәсіпорындардың үлесі үлесі 19,6%-ды (11555,9 млрд. теңге), ірі кәсіпорындардың үлесі – 0,9%-ды (517,1 млн. теңге) құрайды.

Бөлшек тауар айналымының жалпы көлемінен барлық іске асыру каналдары бойынша жеке меншік 99,6%-ды құрайды, оның ішінде азаматтардың жеке меншігі - 45,5%, өзге мемлекеттер – 0,4 %.
Халықтың жұмыспен қамтылуындағы сауданың үлес салмағы

3 кесте

	2005	2006	2007	2008	2009	2010
Жұмыспен қамтылған халық – барлығы: мың адам	447,9	463,9	506,2	530,1	539,3	554,4
Оның ішінде: Сауда, автокөлік, жеке қолданыстағы тұрмыстық заттар мен бұйымдаржөндеу, – мың адам	104,3	106,6	113,3	116,1	119,5	121,3
Үлес салмағы, %-бен	23,3	23,0	22,4	21,9	22,2	21,9

Сауда кәсіпорындарының жалпы санында қазіргі заманғы гипер-супермаркеттердің үлесі аз ғана.

Облыс халқын сауда аумақтарымен қамсыздандыру орташа республикалық деңгейден төмен және ол 1000 адамға 26 шаршы метрді құрайды.

Облыстағы бір дүкеннің орташа аумағы 42 шаршы метр, бұл орташа республикалық деңгейден 2 есеге кем (ҚР -87,5 шаршы метр).

Облыстағы сауда секторының даму деңгейі орташа республикалық көрсеткіштен төмен.

2008 жылы облыстағы сауда нүктелерімен қамсыздандыру 1000 адамға 2,5 бірлікті (ҚР-3,0) құрады, ең аз азық-түлік кәрзеңкесінің құны бір адамға 10,9 мың теңге (ҚР – 12,3 мың теңге).

Облыста тұтыгу тауарларын саудалайтын 59 киім, аралас және азық-түлік базарлары бар.
Қоғамдық тамақтандыру қызметтері, млн. теңге

	2005	2006	2007	2008	2009	2010
Қызмет көлемі, барлығы:	492,7	1312,6	1763,1	2467,6	2836,3	3961,0

Соңғы үш жылда 7228 сауда объектілері, оның ішінде 4427 дүкендер, 6 супермаркеттер, 1101 қоғамдық тамақтану объектілері, 1694 қызмет көрсету объектілері іске қосылды, онда 6078 жұмыс орындары ашылды.