Қаланың инфрақұрылым кешенін талдау

2014 жылы орындалған құрылыс жұмыстарының көлемі 32,5 млрд. теңгені құрады немесе 2013 жылдың деңгейіне 177%.

23- кесте

Құрылыс жұмыстарының көлемі

млн. теңге

2014 жылы барлық меншік түріндегі кәсіпорындар және ұйымдармен келесі негізгі нысандар түрі бойынша қуаттылықтар енгізілді:

65 объект нақты құны 2108,8 млн.теңге,соның ішінде : 5 сауда магазині көлемі 0,291 мың шаршы метр, 8 қойма көлемі 7,0 мың шаршы метр, кондитер цехы көлемі 0,162 шаршы метр, 3 сауда үйі көлемі 4,9 мың шаршы метр, монша 20 орындық, 10 офис көлемі 3,5 мың шаршы метр, 5 автосервис көлемі 0,491 шаршы метр, автокешен жалпы көлемі 450 шаршы метр, спортзал көлемі 0,774 мың шаршы метр, 3 автожуу көлемі 1,698 мың шаршы метр, асхана 200 орындық және кафе, автогараж 2 автокөлікке, ангар көлемі 224 шаршы метр, 2 жабық базар («Трубсервис kz», ЖШС «Таң») 150 сауда орынымен, 18 минимаркет, 2 супермаркет, кукуруз таяқшасын өндіру бойынша цех (14,1 тонна), құрылыс материалдарын өндіру цехы (25 мың куб.м), 2 жолда тамақтандыру кешені, Деркөл кентінде мәдени-сауықтыру кешені, су тасқынына қарсы имарат, автокөлік жолдары (0,31 км.)

Тұрғын үй қоры жыл сайын ұлғаюда. 2012 жылы тұрғын үй қоры 5414,5 мың шаршы м құрады, 2013 жылы –5920,6 мың шаршы м, 2014 жылы – 6097,5 мың шаршы м. Тұрғын үйдің 97,7% жеке болып табылады (2012 ж. – 96,3%).

Тұрғын үй қорын абаттандыру жағдайы жақсаруда. Сумен жабдықталған барлық тұрғын үй қорының жалпы үлес салмағы 2014 жылы 100% құрады. 2012 жылғы 70,3% қарсы, кәрізбен жабдықталғаны – 86,5% (68,8%), орталықтандырылған жылумен 58% (59,1%), газбен жабдықталғаны – 99,5% (99,2%), орталықтандырылған ыстық сумен қамтылғаны – 56,3% (57,8%).

Іске қосылған тұрғын үйлердің басым бөлігі Орал қаласында (жалпы іске қосылған тұрғын үйлердің жалпы көлемінен 61,9% немесе 159,1 мың шаршы м), Бөрлі (15,7% немесе 40,4 мың шаршы м) және Зеленов аудандарында (7,0% немесе 18,1 мың шаршы м) тұрғызылған.

Тұрғын үйді пайдалануға беру 1000 адам тұрғынға 2012 жылғы 397,1 ш. м-ден 2014 жылы 410,0 ш.м-ге (3,3%) ұлғайды.
24- кесте

Тұрғын үйлерді іске қосу

жалпы ауданының шаршы м

Халықтың тұрғын үймен орташа қамтамасыз етілуі 2012 жылы бір адамға 21,3 шаршы метрден ұлғайып, 2014 жылы 23,1 шаршы метрді құрады (2013 жылы – 22,6 шаршы м).

Тұрғын үй құрылысына бағытталған инвестициялар 2012 жылы 10,8 млрд. теңге, 2013 жылы – 9 млрд. теңге, 2014 жылы – 10,9 млрд. теңгеені құрады

Көп пәтерлік үйлердегі тұрғын үйдің 1 шаршы метрінің пайдалы ауданы құрылысының орташа нақты құны 2014 жылы 68мың теңге, тұрғындармен салынған тұрғын үйлер – 65,1 мың теңге құрады.

Халықтың тұрмысын жақсартуға және өмір сүру сапасын арттыруға мүмкіндік беретін «Қолжетімді тұрғын үй - 2020» бағдарламасы жүзеге асырылуда. Бағдарламаны іске асыруға 2012 жылы 4 млрд. теңге бөлінді.

2012 жылы 45,6 мың шаршы м. несиелік тұрғын үй, 5,8 мың шаршы м, 6 көп пәтерлік (520 пәтер) пайдалануға берілді. Тұрғын үй құрылысы аудандарында инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды дамыту және жайғастыру үшін 1,3 млрд. теңге бөлінді.

2013 жылы 20,5 мың шаршы м. несиелік және 29,8 мың шаршы м. жалдамалы коммуналдық тұрғын үй салынды. Орал қаласында 8 көп пәтерлік тұрғын үй (812 пәтер) пайдалануға берілді. 1,9 млрд. теңге бөлінді және 100 км инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылым салынды.

2014 жылы 23,5 мың шаршы м. несиелік тұрғын үй, 8,8 мың кв.м жалдамалы коммуналдық тұрғын үй салынды. Инженерлік-коммуникациялық құрылысқа 1,9 млрд. теңге бөлініп, 154,6 км инженерлік желі жүргізу қамтамасыз етілді.

Қолданылып жатырған шараларға қарамастан бүгінгі күнде әлеуметтік бағытта және «Қолжетімді тұрғын үй-2020» бағдарламасының тиімді жүзеге асырылуына әсер ететін бірқатар мәселелер бар;

жергілікті атқарушы органдар тізімінде тұрған азаматтар үшін жалдамалы тұрғын үй құрылысына жеткіліксіз ақша аударылуы;

экономикалық белсенді халық бөлігін, соның ішінде жас отбасыларды тұрғын үймен қамтамасыз етудің мүмкіндігі болмай отыр;

халықтың төмен төлем қабілеттілігі;

жеке тұрғын үй құрылысына бөлінетін жер учаскелерінің жеткілікті инфрақұрылыммен қамтамасыз етілмеуі.

Азаматтарға тұрғын үйге қол жетімділігі және оларды тұрғын үймен қамтасамыз ету тиімділігін арттыру тұрғын үй салу жолымен жүзеге асады.

Қолжетімді тұрғын үй тапшылығы мәселесін шешу үшін республикалық бюджеттен болашақта жалға берілетін коммуналдық тұрғын үй құрылысының және қолжетімді құрал, сондай-ақ тұрғын үй несиесінің айырықша көлемінің ұлғаюы.

Сонымен қатар, халықтың көші-қоны секілді демографиялық жағдайларын күшейту, сондай-ақ қолжетімді тұрғын үйге көптеген тұрғындардың тапсырыс беруінің артуы үшін несиелік қорлар шектеулі. Қалада құрылыстың өсу қарқынына байланысты мұқтаж жандарды тұрғын үймен қамтамасыз етіп үлгермеуде. 2014 жылғы қорытындыларға байланысты тұрғын үйге кезекте тұрғандар саны 15,4 мың адамды құрады.
Жолдар және көлік

Қалада 2014 жылы 29,2 млн.тонна әр түрлі жүк тасымалданды, бұл 2012 жылдың деңгейінен 6,7%-ға көп, жолаушылар - 425,6 млн.адам (6,3%-ға көп). Жүк айналымы 2391 млн.ткм құрады, 2012 жылмен салыстырғанда 3,1%-ға өсті, жолаушылар айналымы 6868,1 млн. жкм құрады (5,4%-ға көп).

Тасымалданған жалпы жүк көлемінің 99,7% және тасымалданған жалпы жолаушылар санының 99,9% автомобиль көлігінің үлесіне жатады.

2014 жылы автомобиль көлігімен 29 млн.тонна жүк тасымалданды, бұл 2012 жылға қарағанда 6,8%-ға көп, жолаушылар – 425,6 млн.адам (6,3%-ға көп). Жүк айналымы 2390,5 млн.ткм құрады, 2012 жылмен салыстырғанда 6,8%-ға өсті, жолаушылар айналымы – 6867,2 млн. жкм (7,3%-ға көп).

Қазіргі уақытта қалада 35 қалалық автобус маршруттары жұмыс жасайды. Тұрақты автобус маршруттарына 7 тасымалдаушы-кәсіпорын қызмет көрсетуде.

Орал қаласының автобус маршруттарында 522 бірлік, облысішілік маршруттарда 130 бірлік автобус пен шағын автобустар жұмыс жасап жатыр.

Орал қаласында 521 бірлік такси көлігі бар 35 такси компаниясы қызмет көрсетеді.

Қалалық бюджет қаражаты есебінен 1 4 әлеуметтік маңызы бар автобус маршрут бойынша жолаушылар тасымалы 37,5 млн. теңгеге субсидияланды.

2013-2014 жылдары қалада тасымалдаушы-кәсіпорындардың автобус парктері едәуір жаңартылды, 100 бірліктен астам жаңа автобус сатып алынып, соның арқасында жолаушылар тасымалында қызмет көрсету деңгейі артты.

Орал қаласындағы «Уралтехсервис» ЖШС және «№1 жолаушы автокөлік кәсіпорны» ЖШС кәсіпорындарында көліктерді диспетчерлік сүйемелдеу орталықтары құрылды. Қалалық бірнеше маршрут GPS-навигациялық құралдармен жабдықталды, бұл автобустардың жұмысын қашықтықтан бақылап отыру мүмкіндігін жүзеге асырады.

Су көлігі

Жүктерді және жолаушыларды тасымалдау қалада Жайық өзені арқылы жеке кеме компаниялары, негізінен, «Флот» ЖШС және «Эсторал» ЖШС арқылы жүзеге асырылады.

Кеме жүзетін су жолдарының ұзындығы 623 км құрайды.

2014 жылы су көлігі кемелерімен 96,3 мың тонна жүк тасымалданды немесе 2012 жылғы тиісті кезеңмен салыстырғанда 26,6%, жолаушылар – 28,1 мың адам (2012 жылға 73,2%). Жүк айналымы 0,5 мың ткм құрады немесе 2012 жылғы деңгейге 166,7%, жолаушылар айналымы – 0,9 мың жкм (68,2%).

Қала экономикасының дамуы автомобиль жолдары жүйесін дамыту қажеттілігін анықтайды.

Қала бойынша автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы 580,9 мың км құрайды, оның ішінде 287 км немесе жолдардың жалпы қашықтығынан 49,4%, қатты жабынмен жабылған 293,9км. немесе 50,6%.

Автокөлік жолдарының құрамында 4 көпір мен 4 жол өтпе жолдары бар.

2012-2014 жылдары қала жолдарының құрылысына, қайта құру, жөндеу және қала жолдарын ұстауға республикалық және жергілікті бюджет қаражаты,сонымен қатар, КПО қаражаты есебінен – 8323 млн.теңге бағытталды, соның ішінде 2012 жылы -1188 млн.теңге, 2013 жылы - 2200 млн.теңге, 2014 жылы - 4935 млн.теңге.

2012-2014жылдары автокөлік жолдарын жалпы қашықтығы 78,9 км. орташа, күрделі және қайта құру жүргізілді.(2012 жылы-19,6 км., 2013 жылы-30,9, 2014 жылы - 28,4 км.)

Сапалы автомобиль жолдарының болмауы облыс үшін проблемалық мәселе болып табылады. Автомобиль жолдарының топырақты және ауыспалы типті жамылғылы учаскелері қозғалыс жылдамдығы бойынша, ось салмағы бойынша жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ете алмайды.

Облыстық және аудандық маңызы бар автожолдар желісін қалыпқа келтіру және оларды күтіп-ұстау бойынша ағымдағы шығыстарды қамтамасыз етуді қаржыландыру көлемі жеткіліксіз.

Сондықтан, инвестициялық жобаларды республикалық және жергілікті бюджеттер есебінен қаржыландыру ауылдық жерлердегі автомобиль жолдарды қалыпқа келтіруге және қатты жамылғылы жолдарға алмастыруға болады, бұл өз кезегінде облыстың жол жүйесінің өткізу және тасымалдау қабілетінің артуына әкеледі.

2015 жылы қаланың тұрғын үй секторында жалпы көлемі 5,3 млн. текше метр құрайды, соның ішінде 3,04 млн. текше метр немесе 57,3% (1154 үйлер) тұрғын үй көп қабатты үйлерге жатады. Тұрғын үй қорының көп қабатты тұрғын үйлерге жататын 1021 КПТҮ немесе 88% жөндеудің кейбір түрлерін қажет етеді, 31 КПТҮ (2,6%) – әрі қарай пайдалану үшін жарамсыз деп танылған, бұзуға жататын апатты үйлер.

Қазақстан Республикасының 2011-2020 жылдарға арналған тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты жаңғырту бағдарламасы аясында қалада 2011-2015 жылдары көп пәтерлі тұрғын үйлерді жөндеуге 721,9 млн.теңге бағытталды. 76 үй жөнделді, соның ішінде 2011 жылы -30 КПТҮ, 2012 жылы -21 КПТҮ, 2013 жылы – 1 КПТҮ, 2014 жылы – 15 КПТҮ, 2015жылы – 9 КПТҮ.

Негізінен шатыр, терезе, кіреберіс есік және инженерлік (сумен қамту, кәріздік, жылумен қамту электрмен қамту) желілері ауыстырылды, ғимараттың айналасына откос орнату, кіре берісте және жертөле бөлмелерін жөндеу жүргізілді.

2016 жылдан қаражат бөлінуіне қарай 8 КПТҮ жөндеу жоспарлануда. Нәтижесінде жөндеуді қажет ететін КПТҮ үлесі 88%-дан 84,7%-ға дейін төмендейді.
Электрмен қамту қала инфрақұрылымының тіршілігін қамтамасыз етудің негізгі құрамының бірі болып табылады. Элекр энергиясын өндіру көлемі 2015 жылдың 10 айына 256,2 млн.кВт., 2012 жылмен салыстырғанда 10,4% ұлғайды.

26- кесте

Қалада электр энергиясын өндіруді Орал ЖЭО газтурбиналық электр стансасы (қуаттылығы 30 МВт), «Жайықжылуэнерго» АҚ газтурбиналық қондырғысы (28,5 МВт) жүзеге асырады. Барлық өндірілген электр энергия тұтынушылардың және кәсіпорындардың өз қажеті үшін энергия көздерімен пайдаланылады.

Қалада электр энергиясының негізгі көлемін тасымалдаумен «Батыс Қазақстан ЭТК» АҚ жүзеге асырады, оның қызмет көрсетуінде ұзындығы 1724 шақырым, кернеулігі, 10 және 0,4 кВ желілері, 477 трансформаторлық қосалқы стансалары бар. Жыл сайын трансформаторлық қосалқы стансалар және қолданыстағы электрмен қамту желілерін жаңғырту, ағымдағы және күрделі жөндеулер болып тұрады. 2011 жылы - 137 шақырым, 2012 жылы – 146 шқ, 2013 жылы – 135 шқ, 2014 жылы – 143,5 шқ, 2015ж. 9 айында электр тарату желілері -107 км.жөнделді.

Электр энергиясын есептеу приборларымен қамтылуы 100%-ды құрайды.

Саланың негізгі проблемасы электр энергиясын берудің қолданыстағы жүйелері және қосалқы стансалары 30 жылдан артық пайдаланылуда және қалпына келтірілу мен жаңғыртылуды талап етеді. Орта есеппен негізгі құрылғылардың тозуы - 72% құрайды. Жөндеу-қалпына келтіру жұмыстарына кәсіпорынның қаражаты жеткіліксіз, осыған байланысты электр желілерін және құрылғыларды күрделі жөндеу электр энергиясын беру қызметтеріне қарастырылған тарифтің шектелген көлемі есебінен жүргізіледі.

Қаланың коммуналдық секторының инженерлік жүйелерінің тозу деңгейі келесідей:

жылумен қамту - 47%-ның қалыпты жағдайда, жөндеуді қажет ететіні - 54%. «Жайықжылуқуат» АҚ жылу жүйелерінің жалпы ұзындығы – 242,4 км;

электрмен қамту - 49%-ның жағдайы қалыпты, жөндеуді қажет ететіні - 51%. «Батыс Қазақстан ЭТК» АҚ электр жүйелерінің жалпы ұзындығы 1724 км.

Су көздерінің ластануынан, санитарлық-эпидемиялық жағдайдың нашарлауынан, сумен қамту жүйелерінің техникалық жағдайы қанағаттанғысыз болуынан облыс тұрғындарын сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету өзекті мәселенің бірі болып табылады.

2015 жылдың 1 қаңтарына қала тұрғындарын орталықтандырылған сумен қамту 87%-ды құрайды, соның ішінде Орал қаласы – 87% қалалық коммуналдық су құбырларының жалпы қашықтығы Орал қаласы бойынша (Желаев, Зашаған, Деркөл кенттік округтарын қосқанда)- 428,4 км. шақырым.

Тозығы жеткен жағдайдағы су құбыры желілері 287,02 км.

2015 жылы 7,07 шақырым қалалықсу құбыры желілері ауыстырылды, орын алған апат пен ауытқулар саны – 90 бірлік.

Батыс Қазақстан облыстық мәслихатының 2013 жылғы 26 маусымдағы №10-1 шешіміне сәйкес, қалаға қарасты: Желаев селолық округі, Зашаған кенті, Кругллозерный кенті, Аталған шешімге сәйкес, Орал қаласында 6 ауылдық елді мекендері: Меловые горки, Серебряково, Ливкино, Кардон, Маштаков және Желаев.

6 елді мекеннің ішінен Желаев ауылы «Батыс Су Арнасы» ЖШС-нің орталықтандырылған су қамтылған, Серебряково және Меловые горки ауылдары ҚР АШМ «Казсушар» РМК БҚФ су құбырымен қамтылған, Маштаково, Кардон, Ливкино ауылдары орталықтандырылған жер асты су көздерімен қамтылған.

2015 жылы «Батыс Су Арнасы» ЖШС-і өз қаражаттары есебінен 67,7 млн.теңге сомасында Орал қаласы бойынша 7км. су құбырларына қайта құру жүргізді. 2 мыңнан астамсу есептегіш құралдары орнатылды.Нәтижесінде 2,9 мың адам орталықтандырылған сумен жабдықтауға қол жеткізді.

27- кесте

Аталған салада негізгі мәселе болып, су құбырлары жүйесінің тозуы болып табылады. Осыған байланысты, кепілдендірілген сапалы ауыз судың қол жетімді болуын қамтамасыз ету үшін және жаңа қажетті су құбырлары желісін салу мен қазіргі бар су құбырлар жүйесін қайта құруды жалғастыру қажет.