БАҒдарламасы өскемен қ., 2012 жыл 1 паспорт

2.2.4.2. Шекаралас өңірлер

Облыстың шекаралас аудандарының әлеуеті мемлекеттік шекарадан өтумен, көлік шарттарымен, шекаралас өткелдердің және кеден бекетінің инфрақұрылымымен, сондай-ақ тұратын халық санымен байланысты игерілетін нарықтың өндірістік факторларының құнымен, инвестициялық климаттың ерекшеліктерімен анықталады.

Шығыс Қазақстан облысы солтүстігінде және солтүстік-шығысында Ресей Федерациясымен, шығысында және оңтүстік-шығысында Қытай Халық Республикасымен шектеседі. Шығыс Қазақстан облысының аумағы 283,4 мың кв. км. Облыс халқы - 1418,8 мың адам, соның ішінде шекаралас аудандарда - 423,3 мың адам. Облыста 9 шекаралас аудан бар:.Риддер, Бескарагай, Бородулиха, Зайсан, Катонқарғай, Тарбағатай, Үржар, Шемонаиха және Күршім аудандары.

Бүгінгі күні шекаралас аудандарда халық санының азаю беталысы байқалады, осылайша соңғы үш жылда халық саны 43,9 мың адамға немесе 2007 жылдың деңгейіне қарағанда 10 % азайған, бұл осы аудандардың дамуына кері әсер етеді.

Халық санының азаюының негізгі себептері жұмыс болмауы, тұрғындардың қалаға және жақын аудандарға көшуі, табиғи азаю, тұрмыс жағдайының болмауы болуы мүмкін.

Шекаралас аудандарда және ауылдық елді мекендерде мынадай проблемалар бар: кейбір елді мекендерде орталық сумен қамту және канализацияның болмауы, әлсіз дамыған әлеуметтік сала мен сауда.

Сонымен қатар әлсіз дамыған нарықтық инфрақұрылым себебінен қолайсыз инвестициялық климат. Сондықтан инвестиция көлемі әзірге экономиканың құрылымдық өзгеруі үшін жеткіліксіз. Нәтижесінде шекаралас саудадан кірістер ұсақ және орта жеке фирмалар қолында қалып отыр.

Сонымен қатар ауыл шаруашылығы нысанындағы жер аумақтарымен, туристік саланы дамыту, шекаралас сауданы дамытумен байланысты шекаралас аудандардың жоғары әлеуетті дамуын ескеру қажет.

Мысалы Риддер табиғи-рекреациондық ресурстармен сипататалады (Риддер маңы ландшафтары.).

Осы аумақта Кенді Алтайдың негізгі көрекіліктері шоғырланған, мұнда Қазақстан, ТМД және шетеле елдерінен көп туристер келеді

Өңірде Батыс-Алтай мемлекеттік табиғи қорығы,, Алтай ботаникалық бақшасы «Ак-кем», «Ак-Кем-Риддер», «Бумеранг», «Радуга» турклубтары, 2 тау шаңғы базасы, 4 демалыс базасы  - «Синегорье», «Климовка», «Громотуха», «Кедровка» бар.

Катонқарағай ауданында Катонқарағай мемлекеттік ұлттық табиғи паркі бар.

Күршім ауданында Марқакөл ұлттық қорығы және Марқакөл көлі бар. Тұзсыз, ағынсыз Алакөл көлі Балқаш-Алакөл белдеуінде орналасқан, ол Алматы және Шығыс Қазақстан облыстары шекарасында Үржар ауданында орналасқан.

Өңірде төрт шекаралас сауда аймағын құру жоспарланған. Олар Ресей мен Қытай шекараларында, «Майқапшағай», «Бақты», «Жезкент», «Уба» кеден бекеттерінде орналасады, олардың басты міндеті шетел әріптестермен бизнес жүргізу, Қытай мен Ресеймен тауарайналымын ұлғайту.

Қазір уақытта Бородулиха ауданында «Жезкент» кеден өткелінде шекаралас сауда және бірлескен бизнес жүргізу аймағы құрылуда, мұнда тиісті инженерлік инфрақұрылыммен қамтылған жер телімдері шекаралас сауда объектілері мен бірлескен өндіріс құру үшін бөлінеді. Бұл аймақ құрылысының жобасында шекаралас сауданы жүзеге асыру үшін бөлмежайлар, әкімшілік ғимараттар, қойма бөлмежайлары, туристік инфрақұрылымды дамыту нысандары, өндірістік нысандар қарастырылған.

Сонымен қатар шекаралас ынтымақтастық инфрақұрылымын дамытуға (шекара өткелдері, бақылау-өткізу және кеден бекеттері) және көршілес елдермен бірлескен құрылыс жүргізу шараларына және пайдалануға көңіл бөлу қажет.

Барлық аталған аспектілер аудандар және жалпы облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуының құрамдас бөлігі ретінде шекаралас аумақтардың экономикасын көтеру мақсатында шекаралас ынтымақтастыққа көзқарасты өзгерту қажеттігін анықтайды.

Осылайша шекаралас елді мекендерде қолайлы жағдай жасау және тұрғындар санын көбейту үшін жағдай жасау қажет.

Күшті және әлсіз жақтарын анықтау үшін SWOT талдау жүргізілді:

Күшті жақтары:

1. Көршілес елдермен сауда және іскерлік қатынастар жүргізуге мүмкіндік беретін географиялық орналасу.

1. Әлсіз дамыған инфрақұрылымдық және әлеуметтік сала.

1. Туристік сала мен шекаралас сауданы дамыту, жаңа келген тұрғындарға жер телімдерін беру.

1. Халық санының азаюы, ауылдық елді мекендердің құлдырауы.

5. 
   Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару жүйесі
   

Облыстың мемлекеттік органдарының құрылымын: облыстық және 19 аудандық және қалалық мәслихат аппараттары, 281 барлық деңгейдегі әкімдік аппараттары (облыс әкімі аппараты, 19 аудандық (қалалық) әкім аппараттары, 261 аудандық маңызы бар қалалар, кенттер мен ауылдық округтер аппараттары), жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын 248 атқарушы орган және 25 орталық органның аумақтық бөлімшелері құрайды.

Облыс әкімі аппаратының қызметі әкімдіктің қызметін тек ақпараттық, аналитикалық, ұйымдастыру және басқа да қолдау түрлерін қамтамасыз етуді ғана көздемейді. Қазіргі уақытта жегілікті атқарушы органдары қызметінің үйлесімділігін жақсату және тиімділігін арттыру бірінші жоспарға кіреді.

Дәл осындай мақсатпен Шығыс Қазақстан облысында «е-үкіметті» құрастырушының бірі «электронды әкімдікті» құру бойынша өңірлік бағдарламаны іске асыру басталды.

Бүгінгі күні Бірыңғай көліктік орта салынды (бұдан әрі – БКО). БКО құрамына әр түрлі дегңейдегі бюджеттердің 52 мемлекеттік мекемелері жатады. Шығыс Қазақстан облысының ішкі порталы құрылды (интернет-портал). IBM компаниясының «Lotus Notes» бағдарламалық қамтамасыз етуі орнатылған барлық облыс басқармаларында, өңірлік бөлімшелерде, құқық қорғау органдарында және аудандық (қалалық) әкімдіктерде электронды құжат айналымның бірыңғай жүйесі енгізілді (бұдан әрі – ЭҚАБЖ).

2010 жылы облыстың мемлекетті органдарының жлпы құжат айналымы 40 885 құрады, соның ішінде: қағаз түріндегі құжаттар айналымы – 26 707 ( 65,3%), электронды – 14 178 (34,7%).

Жаңа мемлекеттік басқару жүйесін енгізу қазіргі уақытта мемлекеттік басқарманың ашықтық деңгейін көтеруді талап етеді. Осы мақсатпен облыс әкімінің блогы жұмыс істейді, мемлекеттік органдардың виртуалды қабылдауы жұмыс істеп, облыстық сайтта тұрғындармен тұрақты түрде сауалнама, интернет-конференциялар жүргізіледі, форум жұмыс істейді.

2010 жылдан бастап Шығыс Қазақстан облысында «Электронды үкімет шлюзі кіші жүйесі сияқты өңірлік шлюзі» («Е-әкімдік» АЖ) ақпараттық жүйесі аясында 25 мемлекеттік қызметті электронды түрге ауыстыру жүзеге асырылады.

Шығыс Қазақстан облысы әкімдігінде ақпараттық технологияларды қолдану жоғары деңгейде болып табылады, бұл туралы 17 жеке ақпараттық жүйенің болуы, бизнес-процесстерді автоматтандыру және салдар ретінде жергілікті атқарушы органдардың қызметін іске асыру процессін оңтайландыру куәләндірады.

«Жалғыз терезе» принципі бойынша сапалы және қолжетімді мемлекеттік қызметтер алу құралдарының бірі халыққа қызмет көрсету орталықтар болып табылады (бұдан әрі ХҚО).

«Жеке және заңды тұлғаларға көрсетілетін мемлекеттік қызметтер тізілімін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 20 шілдедегі № 745 қаулысына сәйкес Шығыс Қазақстан облысының ХҚО халыққа өтініштер қабылдау және құжаттар беру бойынша мемлекеттік қызметтердің 67 түрін балама және баламасыз негізде ұсынуды қамтамасыз етеді.

Ағымдағы жағдйды SWOT-талдау нәтижелері:

1. 
   ЖАО жеткілікті техникалық жабдықталуы
   
2. 
   Мемлекеттік қызметтерді көрсету сапасына мониторинг жүргізу үшін негіз бар.
   
3. 
   Электрондық қызметтер орталығығында Интернет-портал арқылы 123 электрондық қызмет: 11 интерактивті мемлекеттік қызмет, 112 виртуалдық қабылдау, 1 транзакция көрсетілуде
   
4. 
   Сайттың wap нұсқасы жұмыс істеуде;
   
5. 
   Облыстың ЖАО бірыңғай көлік ортасының болуы;
   
6. 
   Серверлік, соның ішінде резервтік бөлменің болуы;
   
7. 
   Бірыңғай электрондық құжатайналымы жүйесінің болуы;
   
8. 
   Облыстың елді мекендерінде 153 қоғамдық қатынау пункттері жұмыс істеуде;
   
9. 
   Мемлекеттік органдардың жеке 50 сайтының болуы;
   
10. 
    Смс – мәлімдеу арқылы ұтқыр қызметтердің болуы
    

Жауапты мемлекеттік органның электрондық мемлекеттік қызметтерді тұтынушылармен өзара әрекеттестік тәртібін реттейтін нлрмативтік-құқықтық базаның толық жетілмегендігі

1. 
   Ведомствоаралық өзара әрекеттестік үшін, сондай-ақ электрондық мемлекеттік қызметтерді тұтынушылармен өзара әрекеттестігі үшін ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша нормативтік-құқықтық базаның жоқтығы
   
2. 
   Халықаралық тәжірибенің заманауи үздік тәжірибелерін ескере отырып, көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасын мониторингілеу және бағалау әдіснамасының және тиімділігінің жетілдірілмегендігі
   
3. 
   Құқықтық келісілген ҚР МДҚ ықпалдандырудың жоқтығы
   
4. 
   Бизнестарды басқарудың негізгі бизнес-процестері автоматтандырылмаған
   
5. 
   Интернет-порталдағы әлеуметтік талап етілген интерактивтік, транзакциялық мемлекеттік қызметтердің саны тұрғындардың қажеттілігін жаппайды.
   
6. 
   Мемлекеттік қызметтерді ұсыну процестерін жеңілдетуге бағытталған АЖ болмауы
   
7. 
   Мемлекеттік басқару саласын мониторингілеуге бағытталған АЖ болмауы
   
8. 
   «е-үкіметтің» базалық компоненттерімен ықпалдандырудың жоқтығы
   
9. 
   БҚАЖ тек облыстық деңгейде қамтылуы
   

1. 
   АКТ-саласының дамуын мемлекеттік қолдау
   
2. 
   Өңір тұрғындарының мемлекеттік қызметтерді электрондық түрде алуға қызығушылығы
   
3. 
   Ұялы телефондардың кеңәнен таралуы «е-әкімдікке» қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін қолданылуы мүмкін
   
4. 
   «Е-үкіметті» құрудағы басқа елдердің халықаралық тәжірибесі
   
5. 
   Мемлекеттік қызметтерді электрондық түрде ұсыну процесін жеңілдету және оңтайланлыру үшін ОМО АЖ пайдалану
   

1. 
   ЖАО е-үкіметтің базалық компоненттерімен ықпалдандырылуы жоқтығына байланысты интерактивтік мемлекеттік қызметтерді ұсынуға дайын еместігі
   
2. 
   Облыс халқының әлсіз ақпараттанғанына байланысты электрондық мемлекеттік қызметтердің сұранымсыздығы
   

Талдау көрсеткендей, 2010 жылы экономика саласында әйелдердің пайыздық ара қатынасы көп өзгерген жоқ, тек білім, басқа коммуналдық қызметтерде, әлеуметтік және персоналдық қызметтерде, сауда үй шаруашылығын жүргізу қызметі саласында үлесі көбейді.

Сонымен қатар ерлер мен әйелдер еңбек ақысында айырмашылық сақталады. Облыс бойынша орташа алғанда ерлердің еңбек ақысы әйелдерге қарағанда 23,6% жоғары. Өнеркәсіпте, құрылыс, сауда, қаржылық қызмет және басқа қызмет салаларында әйелдердің еңбек ақысы ерлерге қарағанда 11,2-23,5 % төмен.

Бұдан басқа, әйелдер бұрынғыша еңбек нарығында бәсекеге қабілеттіліктері төмен болып қалуда. Жұмыссыздардың жалпы санында әйелдер саны 24,5 мың адам немесе 55,9 %. 2008 жылмен салыстырғанда 11,9% төмендеген.

2010 жылы ерлердің жалақысы 69260 теңге болды және 2009 жылмен салыстырғанда 11,7% өсті, әйелдердікі 14,4 % өсті, 52861 тенге. Әйелдердің орташа айлық номиналды жалақысы ерлердікіне қарағанда 76,3% (2009ж. – 73,97%).

Облыста әйелдерді саяси жылжыту бойынша жұмыс жүргізілуде. Облыстық, қалалық және аудандық мәслихат 328 депутатының 43 әйел, облыстың 74 қала және аудан әкімдері мен орынбасарларының 11 әйел, 259 аудандық маңызы бар қала ауылдық округ, кенттер әкімдері мен орынбасарларының 33 әйел.

Сонымен қатар әйелдер шешім қабылдау деңгейінде билікте жеткіліксіз қамтылған. Берілген мәліметтерге қарағанда аудандық, қалалық және облыстық деңгейлерде өкілетті билік органдарында әйелдер үлесі не бәрі 13,2 %, биліктің атқарушы органдарында – 35,5 %.

Әлсіз және күшті жақтарын анықтау үшін SWOT –талдау жүргізілді.

1. Халықтың жалпы санынан әйелдер саны 52,5%

2. Экономикалық қызметтің кейбір түрлері бойынша әйелдер қызметі басым

3. Әйелдердің өмір сүру ұзақтығы ерлерге қарағанда жоғары

1. Жұмыссыздардың жалпы санында әйелдер саны 24,5 мың адам немесе 565,9%.

2. Әйелдер шешім қабылдау деңгейінде билікте жеткіліксіз қамтылған.

3. Ерлер мен әйелдер еңбек ақысында айырмашылық сақталуда.

1. Әйелдердің саяси жылжуы әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейтеді

1. Әйелдердің құқықтарын қадағаламау

2. Әйелдерді жыныстық дискриминациясы

1. Облыс бюджеті

Облыс бюджетінің көлемі 2010 жылға 160,1 млрд. теңге құрады.

Республикалық бюджет трансферттері 2008 жылға қарсы 1,6 есе артты, соның ішінде нысаналы трансферттер - 2,1 есе, субвенция – в 1,4 есе. Республикалық бюджеттен трансферттер үлесі 69,7%, меншікті кірістер үлесі – 30,3%.

2008-2010 жылдардағы облыс бюджетінің құрылымы

млн. теңге

2009 жылы жүйе құраушы кәсіпорындардың өндірісінің төмендеуіне байланысты экономикалық дағдарыс және 2009 жылдың 1 қаңтарынан бастап ҚР жаңа Салық кодексі енгізілуіне байланысты экономиканың шикізат емес секторына салық жүктемесінің төмендеуіне байланысты 2008 жылға меншікті кірістер түсімінің 0,7 % төмендеуі байқалады.

2010 жылы экономика саласының оң өсім қарқынына қол жеткізудің және табыс көздерінің қосымша резервтерін іздестіру бойынша облыста жүргізілетін жұмыстың арқасында жеке табыстар түсімдері өткен жылға 7,7% өсті.

Облыс бюджетінің шығыстары соңғы үш жылда 1,37 есе өсті және 160,1 млрд. теңгені құрады.

Облыс бюджетінде барлық әлеуметтік міндеттер сақталған, әлеуметтік саланы қаржыландыру көлемі 2010 жылы 2006 жылға 1,9 есе өсті.

2008 жылдан бастап бюджеттің қалыптасуы түрлі аймақтарда шығындық қажеттіліктерінде айырмашылықпен шартталатын бюджеттік қызметті тұтынушылар және объективті факторларға қарай шығындық қажеттіліктерді бағалау негізінде жүзеге асырылды. «Сметалық» байламнан шығындар деңгейінің айырмашылығын шарттайтын объективті факторлар есебімен формулалық сұлба бойынша бюджеттік қызметтерді тұтынушылар санына қарай ағымдағы шығындарды бағалауға көшу жүзеге асырылды (демографиялық құрам, халықтың тығыздығы, климаттық жағдайлар, көліктік қол жетімділік ж»не т.б).

Облыстың бюджеттік саясаты облыстың барлық қолға алған міндеттемелерінің толық және уақытында жүзеге асырылуы үшін қаржылық ресурстардың жұмылдырылуына және дайындалуына бағытталған, және, ең алдымен, бұл әлеуметтік міндеттемелер, сонымен қатар жұмыспен қамтуды қосқанда облыс халқын әлеуметтік қолдауға жанама әсер ететін бағдарлама.

Осылайша, бюджеттің әлеуметтік бағытталуы сақталған, және жоспарланған шығындардың негізгі басымдығы әлеуметтік қолдау, денсаулық және білім беру, сонымен қатар сапалы дағдарыстан кейінгі облыс экономикасының өсіміне жағдай жасау болып табылады.