БАҒдарламасы өскемен қ., 2012 жыл 1 паспорт

2.2.3 Инфрақұрылымдық кешен

2.2.3.1 Телекоммуникация және байланыс

2010 жылы телекоммуникация және байланыс қызмет көрсетулерін іске асырудан түскен кіріс 13286,1 млн. теңгені құрады, бұл 2008 жылғы деңгейден 1,4 есе артты.

37сурет
Байланыс қызметін көрсету саласында 7 мыңнан аса адам еңбек етуде. Бұл кәсіпорындар бойынша орташа еңбекақы орта есеппен 60 мың теңгені құрайды.

2010 жылы телефон станцияларын салу, қайта жаңарту және жаңғырту жұмыстарын жүргізудегі жалпы шығын 210,46 млн. теңгені құрады.

4 ауылда ескірген байланыс желілерінің орынына спутниктік байланыс желілерін қолданумен көлік желілерін жаңғырту жүргізілді. «Қазақтелеком» АҚ-ның өз қаражаты есебінен облыстың 35 ауылында сандық АТС жаңғыртылып, пайдалануға берілді.

Ауылда CDMA-450 стандартындағы сымсыз радио технологиясын қолдану нәтижесінде және телефондарды орнатуға кезекке тұруды болдырмау, ауа байланыс желілерін оңтайландыру кезіндегі сұранысты қанағаттандыру мақсатында 9 АЕМ-дегі ұқсас АТС абоненттері CDMA-450 радио желісіне ауыстырылды.

2010 жылы ауылдық жерлерде қосымша 11 516 телефон орнатылып, бүгінде АЕМ-дегі телефондардың жалпы саны 109 543 нөмірді, соның ішінде жеке тұлғалар 97344 нөмірді және заңды тұлғалар 7403 нөмірді құрайды.

2010 жылы АЕМ-де телефонмен пайдаланудың қосымша 57 ұжымдық пункті және 25 ұжымдық таксофон орнатылды. Барлығы 2010 жылғы 1 қаңтарға АЕМ-де телефонмен пайдаланудың қосымша 603 ұжымдық пункті мен 236 ұжымдық таксофоны жұмыс істейді.

Қазір өңірде телефон орнатылмаған саны 50 адамнан кем 4 ауылдық елді мекен бар.

Облыс аумағында Beeline, K-Cell, Activ, Dalacom, Pathword сияқты мобильдік байланыс операторлары жұмыс істейді, 2010 жылы саны 1000 адамнан асатын ауылдық елді мекеннің қамтылуы 91 %-ды құрайды.

2010 жылы Интернет қолданушылардың саны 100 үй шаруашылығына шаққанда 56,7 %-ды құрады.

Саланың даму жағдайына SWОT талдау:

Күшті жақтары:

1. Телекоммуникация қызметі жүйесін дамыту;

2. АТС жаңа сандық Next Generation Networks технологиялармен ауыстыру;

3. Интернет желісін барлық жерде тарату.

1. 
   тіркелген байланыс абоненттерінің тығыздығының төмен деңгейі;
   
2. 
   тіркелген байланыс нарығында нақты бәсекелестіктің болмауы;
   

4. ұялы байланысқа жоғары тарифтер.

1. Тұрғындар мен ұйымдарды қол жетерлік және сапалы байланыс қызметімен қамту;

2. азаматтар мен ұйымдардың күнделікті өмірде ақпараттық-коммуникациялық технологияны кең қолдануына ауысу;

3. АЕМ халқының байланыстың универсальды байланыс қызметімен қамту.

1. телекоммуникациялық нарықта нақты бәсекелестіктің дамымауы;

2. азаматтық тағайындаудағы радио жиіліктің шектеулігі.

2.2.3.2. Құрылыс

Бұл – құрылыс процессінің қатысушыларының көптүрлілігі, капиталдың қатысты баяу айналуы және тәуекелдің жоғары деңгейі.

Құрылыс саласын әрі қарай дамыту, сондай-ақ қауіпсіздікті және құрылыс өнімінің сапасын арттыру қазіргі жағдайларда негізгі экономикалық және саяси міндеттері болып табылады. Құрылыс кешені жалпы экономикаға зор әсер етеді, бұл әлеуметтік саладағы жағдайға маңызды емес.

14 кесте

Статистика мәліметтері бойынша 2010 жыл қорындылары бойынша негізгі капиталға инвестиция көлемі 150,9 млрд. теңгені құрады, бұл өткен жыл деңгейінен 8,6 % жоғары.

Құрылыс-монтаж жұмыстары көлемінің игеруі 53,9 млрд. теңгені құрады немесе өткен жылға 141 %.

Тұрғын үй құрылысына 11,0 млрд. теңге жолданды және тұрғын аудандардың жалпы ауданының 222,4 мың шаршы метрі пайдалануға берілді немесе өткен жылға 106,6 %.

2010 жылы ЖӨӨ жалпы көлемінде құрылыс үлесі 5,6 % құрады.

15 кесте

Көрсеткіш	Өлшем бірлік	2008 ж.	2009 ж.	2010 ж.
Негізгі капиталған инвестиция, с.і.	Млн. теңге	161 376,3	139 227,5	144 669,8
Шетел инвестициялары	Млн. теңге	6 681,1	6 193,4	1 659,4
Құрылыс жұмыстарының көлемі	Млн. теңге	73 795,6	63 413,8	81 326
Құрылыс монтаж жұмыстарына инвестиция	Млн. теңге	70 654,5	55 696,7	28 505,7
Тұрғын үй құрылысына инвестиция	Млн. теңге	7 586,4	6 382,8	11 004,0
Тұрғын үйді енгізу	Мың шаршы м.	230,1	208,7	222,4
Құрылыс ұйымдарының саны	Бірлік	607	624	779

Саланың даму жағдайына SWОT талдау:

1. 
   Ағымдағы және күрделі жөндеу бойынша көлемдерді арттыру;
   
2. 
   Тұрғын үй құрылысы сияқты секторларда құрылыс материалдарына сұраныстың тұрақты артуы;
   
3. 
   Индустрияландыру картасы аясында өнеркәсіп сласын дамыту және жобаларды іске асыру.
   

1. Құрылыс саласы мамандарының жетіспеушілігі;

2. Қыс айларында қуаттылықты жеткіліксіз жүктеуді негіздейтін (тоқтауды арттыру) құрылыс жағынан сұраныстың мезгілдігі;

3. Құрылыстың ескірген сметалық-нормативті базасы.

1. 
   Облыс алаңында басым салаларда құрылыс материалдарының өндірісі бойынша жаңа қуаттылықтар құру;
   
2. 
   Өндіріс ағымының теңгерімді сұлбасын әзірлеу, құрылыс жұмыстарының мезгілдігі және аумақтық орналасу проблемаларын шешу мақсатында жаңа және жандандыру жобаларын құру есебімен құрылыс материалдарымен жабдықтау, пайдалану;
   
3. 
   Жыл бойы ритмді құрылысты ұйымдастыру.
   

1. 
   Қыс айларында құрылыс материалдарына шығындарды арттыру;
   
2. 
   Құрылыс саласының қажетті білікті мамандар санының болмауы.
   

2005 жылдан 2011 жылға дейінгі кезеңде облыс бойынша 1 547 203 шаршы метр тұрғын үй салынған болатын, соның ішінде жылдар бойынша:

- 2005 жыл – 206 014 шаршы метр;

- 2006 жыл – 245 488 шаршы метр (2005 жыл деңгейіне 119% өсіммен);

- 2007 жыл – 194 003 шаршы метр (2006 жылдан 21% төмен);

- 2008 жыл – 230 117 шаршы метр (2007 жылдан 19% жоғары);

- 2009 жыл – 208 654 шаршы метр (2008 жылдан 9% төмен);

- 2010 жыл – 222 411 шаршы метр (2009 жылдан 7% жоғары);

- 2011 жыл – 240 522 шаршы метр (2010 жылдан 8% жоғары).

2008-2010 жылдары өңірде Тұрғын үй құрылыс дамытудың 2008-2010 жылдарға арналған өңірлік бағдарламасы.

Бағдарламаның оң нәтижелеріне тұрғын үй құрылысы қарқынының өсімін ынталандыру, инвестиция үшін тұрғын үй құрылысының тартымдылығын арттыратын шарттар құру, кредиттік және жалдамалы тұрғын үй құрылысын жалғастыру, шамамен 3 426 отбасының тұрғын үй жағдайын жақсарту жатады.

16 кесте

	2008 жыл	2009 жыл	2010 жыл	Өсу қарқыны 2010/2009
Жалдамалы	4 119	18 683	4 920	26,3
Кредиттік	27 506	31 658	29 462	93,1
ТҚИ	124 500	117 100	88 914	75,9
Коммерциялық	67 200	29 600	19 900	67,2
Басқалар	6 792	11 613	79 215*	6,8 есе
Барлығы:	230 117	208 654	222 411	106,6

* 79 215 мың теңге – су тасқыны салдарын жою

Тұрғын үй қорының мемлекеттік бағдарламасын іске асыру аясында тұрғын үй құрылыс жинақ банкі, жалгерлік тұрғын үй және инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылым жүйесі арқылы тұрғын үй құрылысы жоспарланады.

Саланың даму жағдайына SWОT талдау:

Күшті жақтары:

1. 
   Жеке тұрғын үй құрылысы үшін бос жер телімдерінің болуы.
   
2. 
   Тұрғын үй құрылысы аудандарының инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымын дамыту.
   

1. Жеке тұрғын үй құрылысын тұрақты дамыту үшін коммуникацияның жоқтығы.

2. Қаржыландырудың жоқтығынан жалгерлік тұрғын үй құрылысының нашар дамуы.

3. Құрылыс индустриясының қалыптаспаған тиімді нарығы.

4. Экономикалық белсенді халықтың негзгі көлемін, соның ішінде жас отбасыларды қол жетімді тұрғын үймен қамтамасыз етпеу.

Мүмкіндіктер:

1. 
   Жеке тұрғын үй құрылысын дамыту.
   
2. 
   Тұрғын үй құрылысына жеке инвестицияларды тарту және мемлекеттік жеке меншік әріптестікті ынталандыру.
   
3. 
   Апаттық тұрғын үйды бұзу мәселесін шешу.
   
4. 
   Жаппай тұрғын үй құрылысы мақсатында аумақтарды кешенді игеру және салынған аумақтарды дамыту, бірінші кезекте экономикалық класс.
   
5. 
   Қазақстан Тұрғынүйқұрылысжинақбанкі және Қазақстанның ипотекалық компаниясы сияқты қаржы институттарын дамыту.
   
6. 
   Қазіргі заманғы жаңа технологияларды енгізу жолымен құрылыс индустриясын дамыту, энергия тиімділік және экологиялық талаптарға сай келетін құрылыс материалдары, құрастыру және бұйым өндірісін арттыру, тұрғын үй құрылысында қазақстандық құрам үлесін арттыру.
   

1. Тұрғын үй құрылысының, соның ішінде жеке тұрғын үй құрылысының құлдырауы.

Өңір Республикадағы ең ұзын 11 841,8 км жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарын алып жатыр, соның ішінде: республикалық маңызы бар – 3 420 км (29 %), облыстық маңызы бар - 3 186 км (26.9 %) және аудандық маңызы бар – 5 235,8 км (44.1 %).

Оның ішінде асфальт-бетон жамылғысымен жабылғаны – 669 км, қара қиыршықтасты жамылғысымен – 6415,8 км, қиыршықтасты және шағылтасты жамылғысымен – 3986 км және топырақты жамылғысымен – 771 км, сонымен қатар олардың үстіне 507 көпір және 6616 су өткізу құбырлары орнатылған.

Автожол саласының қаржыландыру көлемінің жетіспеушілігі және олардың төмен деңгейде сақталуы жол жағдайының критикалық нашарлауына әкеліп соқты, бұл қазіргі күнде де толық шешілмеген мәселе.

Жол саласын қаржыландыру шектелген кезеңде 2000 жылға дейін жөндеу аралығының орташа мерзімі (5 жыл) және күрделі жөндеу (15-16 жыл) бойынша жөндеуге тиісті 2-3 жөнделмеген, осының салдарынан автожолдардың көп бөлігінде жол төсемесінің бұзылуына әкеліп соққан. 2009 жылғы тексерумәліметтері бойынша жүру бөлігінің негізгі элементінің ақаулары 50 %-дан артығын құрайды. Ауыр салмақты автокөлік құралдары санының және осьтік жүктеменің ұлғайуына байланысты жамылғының бұзылу жылдамдығы тез мөлшерде өсуде.

17 кесте

Өткізілген талдауға сәйкесінше, 2008 жылдан 2010 жылға дейінгі аралықтағы облыстық және аудандық маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарының техникалық – пайдаланушылық мониторинг жағдайы және техникалық – пайдаланушылық көрсеткішінің қатынасы келесі жағдайда өзгерген:

-жақсы техникалық жағдайдағы жол ұзындығы 468,5 км-ден 635,91 км-ге дейін өсті, 6, 76 %-ға дейін артты;

- қанағаттанарлық жағдайы 4677,4 км-ден 4 135,3 км-ге дейін қысқартылды, немесе 44,6%-ға дейін азайды;

- қанағаттанарлықсыз техникалық жағдайы 3263,7 км-ден 2924,1 км- ге дейін 339,1 км қысқартылды.

Күрделі және маңызды проблемалар автожол көпірлерінің және жолдардың көліктік-пайдалану жағдайы болып табылады. 2010 жылға дейін облыстық және аудандық маңызы бар жолдарда көпірлерді, жолдарды, су өткізгіш құбырларды сайманды тексеру бойынша жұмыстар өткізілген жоқ. 2010 жылы облыстық маңызы бар үш автомобиль жолдарының паспорттауы жүргізілген болаты, оның нәтижелері бойынша көпірлердің және су өткізгіш құбырлардың техникалық жағдайы ерекше қауіпті тударыда, 85 %-дан астамы қанағаттанарлықсыз жағдайда тұр және жөндеуді қажет етеді.

18 кесте

2008 жылдан 2010 жылға дейінгі аралықтағы автожол саласындағы негізгі көрсеткіштерінің өзгеру динамикасы

Салалық бағытты қаржыландыру, млн. тенге	2008	2009	2010	жиыны
Барлығы	5834,5	9361,1	9483,9	24679,5
Қаржыландыру көзі бойынша
Республикалық бюджет	1799,0	5820,9	2883,0	10502,9
Аудандық/ қалалық бюджеттер	3718,9	2599,0		6317,9
Облыстық бюджет	316,5	941,3	1480,1	2737,9
Жұмыс түрі бойынша
Құрылыс, қайта жаңарту	1187,8	600,7	1402,2	3190,7
Күрделі жөндеу	1366,4	1582,3	1256,2	4204,9
Орташа жөндеу	1352,8	3756,6	1423,5	6532,9
Ағымдағы жөндеу және мазмұны	1927,4	3421,6	1038,7	6387,7

2008 жылдан 2010 жылға дейінгі аралықтағы автожол саласындағы бюджеттік инвестицияның соммасы 24 679,6 млрд. тенгені құрайды

Барлық жөндеу жұмыстары түрлері аталған қаражат есебінен елді мекендер мен қала көшелері және автомобиль жолдарының 762,08 км жөнделді, соның ішінде төмендегідей жұмыс түрлері:

- Құрылыс, қайта жаңарту –18,37 км (2,4%);

- Күрделі жөндеу – 150,37 км (19,7%);

- орташа жөндеу – 593,34 км (77,85%)

Назар аударатыны, егер құрылысқа қаржы қоры көбірек жұмсалатын болса, күрделі жөндеу жұмыстары да және қайта жаңарту жұмыстары да бірнеше жылға шыдар еді, алайда қаржы қоры бұрынғысынша аз бөлінгендіктен, жолдарыдың мерзіміне жетпей бұзылуына әкеліп соғады. Жасанды құрылыстар және жол төсемесінің қызмет ету мерзімінің қысқаруы, автомобиль жолдарының жөндеу жұмыстарының жүргізілуіне қаржының толық мөлшерде жұмсалмауымен байланысты.

Жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарының жыл сайын орта есеппен алғанда 200 км бұзылады екен, бір жылда орта есеппен 150 км жол жөнделеді. Желі ұзындығын еске ала отыра, қазіргі таңда қайта жаңартуды және жөндеуді талап ететін жол 5,9 км құрайды, мұны жөндеу үшін қаржыландырудың қазіргі деңгейі сақталатын болса, 25 жылдан артық уақытты қажет етеді.

Ұстау нормаларын қатаң сақтаған жағдайда ғана уақытынан бұрын бұзылу үрдісін тоқтатуға болады. Бұл бірінші кезекте қайта құру және қайта жаңартудан өткен телімдерге қатысты. Сонымен қатар қаржының жетіспеушілігінен орташа және күрделі жөндеу жұмыстарының уақытында жүрмеуіне жол береді. Осының салдарынан кейін толығымен қайта салуды талап ететін жолдардың саны жылдан-жылға көбеюде.

Қаржы салымының шектеулігі мамандандырылған жол-құрылыс және жол пайдалану техникаларында да көрініс табуда. Ағымдағы жұмыстарды атқаратын негізгі машиналар және механизмдердің жетіспеушілігі автожол түріне тәуелсіз. Республикалық және облыстық маңызы бар жолдардың қысқы уақытта ұсталатын қарын тазалау техникалары нормативтік қажеттіліктің 48 % құрайды, 80 жылдардан бастап қолданыста болғандықтан оның 50 % техникасы қанағаттанарлықсыз жағдайда.

Көгалдандыру бойынша орман жолақтарын кесіп әкеліп отырғызу іс – шарасы жақсы дамыған, ал жаңадан отырғызып оны баптау жұмыстары мүлдем жүрмейді.

Автожол саласын SWOT талдау

1. 
   Жеке өңірлер үшін жеке көліктік қатынас автожолдар болып табылады;
   
2. 
   Рұқсаттама қабілетінің резервтері;
   
3. 
   Көліктің түрлерінің инфрақұрылымының дамығандығы.
   

1. 
   Негізгі құралдардың маңызды табиғи және моральді тозуы (инфрақұрылым және қозғалмалы құрамы);
   
2. 
   Инновацияны және процесстерді автоматтандырудың төмен деңгейі.
   

1. 
   Мемлекеттік-жеке меншік әріптестік механизмін дамыту;
   
2. 
   Автомбиль жолдарының, көпірлердің көлік-пайдалану көрсеткіштерің жақсаруы және олардың тұтыну құманың жоғарылауы;
   
3. 
   Автомобиль жолдары желілерін сақтау және дамыту;
   
4. 
   Автомбиль жолдарын қайта жаңғыртудан және күрделі жөндеуден кейін телімдерде жөндеу аралық аралық мерзімдерді сақтау;
   
5. 
   Автожол саласына сапаны басқарудың халықаралық стандарттарын енгізу.
   

1. 
   Ішкі және сыртқы конъюктурасының нашарлау мүмкіндігіне байланысты макроэкономикалық тәуекелділіктер;
   
2. 
   Бюджеттік қаржыландыруды қысқарту;
   
3. 
   Бағалық тәуекелдер;
   
4. 
   Заңнамалық тәуекелдер;
   
5. 
   Техногендік және экологиялық тәуекелдер;
   
6. 
   Кадрлық тәуекелдер;
   
7. 
   Темір жол көлігінде жоғары тозудың және құралдың бұзылуының салдарынан апаттардың және техногендік катастрофалардың тәуекелділігі;
   
8. 
   Қолданыстағы жол-пайдалану техникасының жоғары тозуы байқалады.