Ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу

Облыста 400-ден астам кәсіпорын ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеумен айналысады.

19-кесте

2012-2014 жж Қостанай облысының қайта өңдеу кәсіпорындары

Қайта өңдеу кәсіпорын дары	2012 жыл			2013 жыл			2014 жыл			2012 жылына 2014 ж. жұмыс басты лық %
	барлы ғы	жоба-лық қуат-тылығы тәулігіне/т	жұмыс бас тылық %	барлы ғы	жоба лық қуат тылығы тәулігіне/т	жұмыс бас тылық %	барлы ғы	жоба-лық қуат-тылығы тәулігіне/т	жұмыс бас тылық %
Диірмендер	99	6429,9	87	99	6429,9	91	99	6430	70	80
Наубайханалар	218	212,1	90	218	212,1	95	218	212	90	100
Макарон цехтары	17	81,6	74	7	81,6	90	17	82	70	95
Өсімдік майын өндіру цехтары	8	76,8	50	9	195	80	9	195	55	110
Жарма өндіретін цехтар	5	66,02	45	5	66,02	50	6	66	50	111
Сүт қайта өңдеуші цехтар	13	645,7	80	14	725	80	14	725	80	100
Шұжық цехтары	36	47,3	67	36	47,3	71	38	68	67	100
Консервілеу цехтары	3	27000	92	3	27000	85	3	32000	60	65
Жүнді қайта өңдеуші цехтар	3	3	60	3	3	60	3	3	50	83
Теріні қайта өңдеуші цехтар	1	6,5	0	1	6,5	40	1	6	40	0

Өндіріс көлемінің өсуі және өндірілетін өнімдердің сапасын арттыру технологиялық желілер мен өндірістік қуаттылықтарды жаңарту, ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу және өндіру технологияларын жетілдіру арқылы қамтамасыз етіледі.
20-кесте

Қайта өңдеу кәсіпорындары өнімдерінің көлемдері

тонна

Атауы	2012 ж.	2013 ж.	2014 ж.	2012 жылға қарағанда 2014 ж.
Ет және азықтық ішек-қарын өнімдері	7980	9295	11523	144
Шұжық өнімдері	3680	4071	4355	118
Сұйық өңделген сүт пен кілегей	55925	64926	76020	136
Сары май	427	645	1944	4,5 есе
Сүт және қоюлатылған кілегей	763	657	799	105
Сүзбе және ірімшік	2016	1893	2375	118
Ұн	1028666	992813	982478	96
Макарон	22286	23471	21346	96
Жаңа піскен нан	42323	47264	46468	110

2014 жылдың қорытындысы бойынша облыс өнімнің негізгі түрлері бойынша өзін-өзі қамтыған болып табылады: астық бойынша – 27 есе, нан өнімдері бойынша – 9,6 есе, еттің сойыс салмағы бойынша – 1,3 есе, сүт – 2,5 есе, жұмыртқа – 4,3 есе.

Тамақ өнеркәсібін дамыту және ауыл шаруашылығы шикізатын қайта өңдеу өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында қайта өңдеу кәсіпорындарына айналым қаражаттарын толтыру үшін екінші деңгейдегі банктер беретін кредиттер бойынша банктік сыйақы мөлшерлемелерін субсидиялау бойынша бюджеттік бағдарлама іске асырылуда.

Ауыл шаруашылығы өнімінің өндіріс көлемін ұлғайту, сапасын көтерілу және шикізат құнын төмендету үшін отандық өндірушілердің мемлекеттік қолдау іске асырып жатыр.

Бұл мақсатпен ірімшік, май және сүт өндіру үшін шикізат сатып алуға қайта өндейтін кәсіпорындарының шағындар субсидиялау механизмі қарастырылған. 2014 жылы бұл мақсаттарға 384 млн. теңге субсидиялар, бұл сүтті азық-түлік өндірісінің ұлғайтуына болысты.

2010-2014 жылдары индустриализация Картасының шеңберінде 42,6 млрд. теңге қаржы бөлуімен және 2 мың жұмыс орын құруымен 54 инвестициялық жоба пайдаланымға енгізілді.

2015 жылға 6,9 млрд. теңге қаржы бөлуімен және 370 жаңа жұмыс орын құруымен 40 инвестициялық жобаларын пайдаланымға енгізуі жоспарлануда.

1.09.2015 жылына 18 жоба пайдаланымға енгізілді.

Өндіріс инфрақұрылымның жеткіліксіз дамуы;

Машина-тракторлық парктың техникалық жабдықтың жеткіліксіз деңгейі;

Өндірісте жаңа прогрессивтік технологиялардың әлсіз енгізуі.

-импорт орнын басатын өндірістерін дамыту және экспорттық потенциалын іске асыру;

-май, дәнді және тағы басқа дақылдар өндірістерін кеңейту.

ШОК құрамында тіркелген субъектілердің ең үлкен үлесі жеке кәсіпкерлерге жатады 2012-2014 жылдары бойынша 80,9%, заңды тұлғалар 11,3%, КФХ 7,8% құрайды.

- белсенді субъектілер жеке кәсіпкерлеріне жатады (2012-2014 жылдары-81%). КФХ 11% құрайды, заңды тұлғалар-8%.

- қолы бос емес субъектілердің саны заңды тұлғаларға жатады-49,9%, жеке кәсіпкерлер-42,6%, КФХ 7,5% құрайды.

2014 жылдың қорытындылары бойынша жалпы өнірлік өнімде ШОК үлесі 23,7% құрады. Басқа аймақтарымен салыстырғанда 2014 жылы осы көрсеткіші бойынша облыс Республика бойынша 6 орын алды. Сонымен бірге 2012 жылмен салыстырғанда ЖӨӨ құрамында ШОК үлесі 2014 жылы 6%-ға ұлғайды (17,7%) және 2013 жылмен салыстырғанда ШОК үлесі 6,1%-ға ұлғайды.

21-кесте

Шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту мақсатында «Бизнес жол картасы-2020» Бағдарламасы (бұдан әрі-БЖК-2020) іске асыруда.

Қостанай облысының БЖК-2020 іске асыру үшін республикалық бюджеттен 2012 – 2014 жылдары бойынша 6,2 млрд. теңге берілген, 280 жоба субсидияланды, 32 грант берілген.
22-кесте

«Бизнес жол картасы-2020» Бағдарламаның шеңберінде қаржы қолдауын алған жобалардың саны

Қолдау құралдары	2012	2013	2014
Барлық бағыттары бойынша субсидиялау	110	67	103
Кепілдік	8	15	37
Гранттар	7	13	12
Өндірістік инфрақұрылымын дамыту	5	6	4

БЖК-2020 бойынша шамаларын іске асыру нәтижесінде 2012-2014 жылдары 2,3 мыңнан астам жұмыс орын құрады және 14,6 мыңнан астам жұмыс орын сақталды.

Саланың дамыту жағдайдың SWOT-талдауы:

Білікті кадрлардың тапшылығы;

Электрондық сауданың дамымағаны.
Ішкі сауда

Облыста соңғы жылдары ішкі сауда саласында тұрақты оң серпін байқалуда: халыққа сату көлемінің ұлғаюы, сауда желісі мен қызметтер инфрақұрылымының дамуы, оның ішінде осы заманғы технологияларды қолдана отырып, тауарларды сату үдерісін іске асыратын сауда обьектілері.

2014 жылы бөлшекті тауар айналымының жалпы көлемі 197 млрд. теңге құрады және 2013 жылмен салыстырғанда 27,6-ға ұлғайды.

Қоғамдық тамақтану кәсіпорындардың қызмет көрсету көлемі тұрақты ұлғаю тенденциясын көрсетуде, талданып отырған мерзім аралығында (2012-2014жылдары) 3,6 млрд. теңгеден 4,4 млрд. теңгеге дейін, немесе 1,2 есе ұлғайтылды.

Көтерме тауар айналымы 2014 жылы 2012 жылға қарағанда 27,7-ға ұлғайды және 484 млрд. теңге құрады.

Тиімді сауда саясатын жүргізу өңірлердің аумақтық дамуын, халықтың ауқаттылығын жоғарылатудың қамтушысы болып табылады.

2015 жылдың 1қаңтарына облыста 7368 сауда обьектісі, олардың ішінде 3752 елді мекендерде, 958 қоғамдық тамақтану обьектілері, оның ішінде ауылдық жерлерде 510-і бар.

2014 жылы, әрекеттегі сауда базарлардың паспорттандыру қорытындылары бойынша облыста 43 сауда базары, 7,2 мың сауда орындары тіркелген, оның ішінде 2 базар коммуналдық нысанға ие. Қалалық жерлер бойынша 26 базар, ауылда – 17 тіркелген. Базарлардың түрлері бойынша азық-түлік-2, азық-түлік емес-16, мамандандырылған-2 және әмбебап-23 болып бөлінеді.

Ішкі сауда кәсіпорындары облыс халқына 197 млрд. теңге сомасына тауарлар мен өнімдер сатты. Облыстың бөлшек сауда тауар айналымы 20,9%-ға ұлғайды, Республика деңгейінде (12,1%).

2014 жылы қоғамдық тамақтану кәсіпорындары халыққа 4,4 млрд. теңге көлемінде немесе 2013 жылға қарағанда 105% қызмет көрсетті.

Дамыған көлік-логистикалық жүйесінің жоқтығы.

Өткінші қаттап тастау жүйесінің жетілмеуі.

Бөлшекті сауда саласындағы әрекеттегі заңнаманың жетілдірмеуі.

Франчайзинг және аутсорсинг көзқарасында ірі мен орта кәсіпорындармен өзара тиімді қатынастарды жөндету.

Шағын кәсіпкерліктің өндірістік инфрақұрылымын даму үшін потенциалдың бары.

Нарықтағы сұраныс пен ұсыныс, бәсекелес, шикізатті жеткізу туралы ақпарат банкті құру.

Шағын кәсіпорындардың тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ететін нарықтық инфрақұрылымын дамыту.

ШОК консалтинг және кеңес қызметтерін көрсету.

Ресей Федерациясының және біздің облыстың аумақтық жақындығы көп кәсіпорындардың жұмысын ынталандырады. Солай, өнеркәсіптік өнімнің өндірісте ресейлік кәсіпорындармен өндірілетін шикізат, материалдар және жинақтаушы бұйымдар қолданылады.

Біздің облысы оңнан астам жылдардың аралығында Ресей Федерациясының кәсіпорындарымен ынтымақтасып жатыр. Ресей рынокта «ССГПО», «Варваринское», «Қостанайлық минералдар» тау-кен кәсіпорындары, «Агротехмаш» және «АгромашХолдинг» машинажасау кәсіпорындары, «Большевичка» тігін фабрикасы, «Баян-Сулу» кондитерлік фабрикасы, «Арасан», «ДЕП», «Ирина и К» агрофирмасы және тағы басқалары жұмыс істейді.

Аймақаралық ынтымақтастығы өнеркәсіптің және агроөнеркәсіптік кешеннің барлық салаларында, мәдени, гуманитарлық салаларында байқалады.

Ресей мен Беларусь аймақтарымен қарым-қатынастары сауда-экономикалық және мәдени ынтымақтастығы туралы қорытылған Келісімдерде негізделеді.

Өндіріс кооперациясын, өзара саудасын, инновациялық технологияларды енгізу дамудың мақсатында 2013 жылы Ресей Федерациясының Орынбор, Свердлов облыстарына және Беларусь Республикасына делегациясының іскер сапарлар ұйымдастырылған. Аумақ делегациясы мал шаруашылығы саласында тәжірибемен айырбастау үшін Омск облысына барды. Барлық өткізілген жұмысының қорытындысы Кеден одағы елдердің бес облыстармен (3 шекараға шектес облысы, Свердлов және Гроднен облыстары) сауда-экономикалық ынтымақтастық туралы жазылу болды.

2013 жылы Қостанай қаласында «KOSTANAY INVENT 2013» халықаралық инновациялық форумы өткізілді, оған РФ аймақтардың өкілдері (Омск, Орынбор, Свердлов, Челябі облыстары), Беларусь Республикасы және Қазақстан Республикасының 10 облысы қатысты.

Жыл сайын «Қазақстан-Ресей» сауда-экономикалық миссиялар өткізіледі. Солай, 2014 жылы РФ Пензенская, Омск, Свердлов, Тюмень облыстарында сауда-экономикалық миссиялар өткізілді.

Бизнес-кездесу, көрме және жармеңке форматы белсеңді қолданылады, онда аумақтардың кәсіпкерлері қатысады.

Облыс жыл сайынғы Халықаралық шекара бойындағы форумдарына елдер Басшыларымен бірге қатысады, олар аймақаралық ынтымақтастық мәселелердің қарауымен өткізіледі.

Аймақаралық ынтымақтастығының үлгімен 2013 жылы енгізілген ресей инвестициялардың тарту есебінен ұсақ сортты құрылыс несиенің өндірісі бойынша зауыты Қостанай қаласындағы «ЕвразКаспианСталь» ЖШС атауға болады.

Беларусь Республикасымен бізде әріптестік қарым-қатынастар. Өзара тиімді жобалар іске асыруда. Солай, «АгромашХолдинг» кәсіпорынында «Гомсельмаш» белорус зауытпен бірлесіп ауыл шаруашылық техникасының -«ЕSSIL KЗС-760» астық жинайтын комбайндардың және «КСК-600-03» жем жинайтын комбайндардың құрастырмасы жүргізіліп жатыр. Солай, 2013 жылы бойынша 380 комбайн, 2014 жылы бойынша 386 комбайн жиналған.

Солтүстік-Қазақстан, Шығыс-Қазақстан, Ақмола, Алматы облыстарында «АгромашХолдинг» АҚ компанияның 8 бөлімшесі құрылған және жұмыс істейді, Қазақстанның негізгі астық егетін аумақтарды қолайлы ауыл шаруашылық техникамен қамтамасыз етеді.

Көп жылдары бойы «Большевичка» өндірістік кооперативі-шикізат пен жинақтаушы заттар сатып алу бойынша Алматы, Көкшетау, Шымкент қалаларында жұмыс істейді

Астана қаласында «Баян Сұлу» АҚ өкілдігі жұмыс істейді.

«Экспро» ЖШС (ауыл шаруашылық машиналарға арналған қосалқы бөлшектердің өндірісі) өз өнімді Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Солтүстік Қазақстан, Ақмола, Қарағанда, Алматы облыстарына жеткізіп тұр.

Облыстың өнеркәсіптік және ауыл шаруашылық кәсіпорындар нарықтық экономиканың талабында Қазақстан, Ресей және басқа мемлекеттердің кәсіпорындармен, өндірістерімен аймақаралық ынтымақтастықтың шегінде белсенді әрекеттеседі.

Саланың дамыту жағдайдың SWOT-талдауы:

Күшті жақтары (S): 1.Өндейтін өнеркәсіп көлемінің маңызды ұлғаюы; 2.ИИДМБ шеңберінде мемлекеттік қолдау шамалары (индустриаландыру Картасы, Өндірістік Бағдарламалар 2020, Экспортшы 2020); 3.Өнеркәсіп, ауыл шаруашылық (металлургия, машинажасау) сыбайлас салалардың ИИДМБ шеңберінде.	Әлсіз жақтары (W) 1.Аумақтың экономикасы шикізат пен металлдар бағаларына әлемдік конънктурасынан дамуының жоғары тәуелділігі; 2.Өнеркәсіп құрамында тау-кен өнеркәсіптің үлкен үлесі.
Мүмкіндіктері (О): 1.Құрылыс материалдар өндірісті, металлургияны дамыту үшін бай минералдық-шикізат базасының бары; 2.Отандық таурлар өндірушілердің сыртқыэкономикалық қолдауы.	Қауіп-қатерлері (Т): 1.Өңірлік экономиканың бәсекелестіктің төмендеуі; 2.Табиғи ресурстардың тозуы.