Байсыдық индира болатбекқызы мінез сипаты атауларының лингвомәдениеттанымдық негіздері
БОШАЛАҚ сын. жерг. Нашар, бос, болбыр (адам). Оның өзі бір бошалақ жігіт екен (Қаз. тілі. диалек. сөздігі)
жүктеу/скачать 5.82 Mb. Pdf көрінісі
|
| БОШАЛАҚ сын. жерг. Нашар, бос, болбыр (адам). Оның өзі бір бошалақ жігіт екен
(Қаз. тілі. диалек. сөздігі). 225. БӨРІБАСАР ауыс. Ожар, даң кеуде, ұр да жық. Қожасы шаш ал десе, бас алатын бөрібасардың нақ өзі (3.Жәкенов, Таң самалы). 226. БӨСПЕсын. Өтірікті қосып айтатын көпірме, мақтаншақ (кісі). Жаңағы Әнуар пашаға оқ өтпейді деп сыбырласқан бөспесұмдар қайда кеткен? – деді біреу (Ж.Арыстанов, Жалын.). Шегебай інісін ашық ауыз, бөспе, көп сөзділігі үшін жек көрсе, баласы Ахметбекті өзіне тартқан айлалы, есепқор, тісқақтылығы үшін ұнатып, мақтан тұтады («Қаз. әдеб.»). Мәселен былай ғой, Рас, дәрігер құдай ғой. Ал, мынадай бөспеге, Мықты болсаң шыдай ғой (О.Әубәкіров, Жасыр.). 227. БӨСТЕКІ ауыс. Мақтаншақ, лепірме. Шәкен бөстекі жігіт емес пе? (Қаз. тілі. диалек. сөздігі). 228. БҰЗАҚЫ сын. Бұзық, сотқар, тентек. Өзі барып тұрған бұзақы екен (Т.Ахтанов, Қаһарлы күн.). Бұзақы, сотқарлығының үстіне, жаман оқитындығын дәлелдеп мектептен шығармақшы (Ш.Хұсайынов, Таныс адам.). Екі арыстан жабылса дәуді өлтірер, Ажал жетсе аурусыз сауды өлтірер, Қаныпезер бұзақы жігіт болса, тыныш жатқан еліне дау келтірер (Шал ақын, Өлеңдер.). // Бұзық адам, сотқар кісі. Жатақханаға жақындағанда үш- төрт бұзақы жабылып, бар киімін сыпырып әкетіпті (М.Мағауин, Ақша қар). Біләлді 243 болыстықтан түсірді. Енді екі бұзақы н ы бір-біріне айдап салып, тиыш жатсам деген есебі бар (Ғ.Мұстафин, Көз көрген). Еркектер ше? Жоқ, тәңірім сақтасын, Телпектердей кері бұрмай ат басын, Ер жігітке тән мінезбен баяғы, Бұзақыны өз орнына қояды (М.Шаханов, Ғасырлар.). 229. БҰЗЫҚ 1. Бұзақы, сотқар, сотанақ. – Дарқан бұзық, оған ермеңдер. Оның сөзіне ергендерің жұмыстан шығып қаласыңдар (I.Жансүгіров, Шығ. жин.). Қатпаған буын, қатаймаған сүйек бұзық балалар иген балғын сәмбі шыбықтай майысады (Ш.Мұртазаев, Қызыл жебе). 2. ауыс. Арам, қараниет, азғынданған. Бұлары білімсіздік, бәлки бұзық фиғыл, әл-инсап ғәддуләма жәһилға хисап (Абай, Тол. жин.). Көңіліне әкенің кіргізіп мұң, Кейбір жастар соңында жүр қызықтың. Мүмкін сенің өлуің, Майданда емес – пышағынан безбүйрек бір бұзықтың! (Қ.Мырзалиев, Мәңгі майдан). Шірік шірітеді, бұзық бүлдіреді (Мақал). 3. Тентек, ешкімге бағынбайтын, арқасы бар. Бұл да сол бұзық Батақовтың мына біздің атымызды қосып, халыққа жариялап шығарған әні (Б.Тәжібаев, Қараторғай). Бұл Қоянкөз ауылының ата-бабасынан қалған, осындай құл-құтанмен шатасып, сүйек сындырған бұзықтарға істейтін ежелгі жазасы еді (І.Жансүгіров, Шығ.). // жағымсыз. Азған, ахлақ жолынан тайған адам. – Тарт! Мына бұзықты маған көрсетпе! – деп Марданды теуіп қалды (І.Жансүгіров, Шығ.). Сауда қып жүрген қала тұрғыны орыс, ноғай адамдарынан басқаның көбі жаңағы қойлы қоқсық “жүнді бай” сияқты қалашылар. Олардың бәрі де: “қалада бұзық көп болады, ақша-пұлыңды көз ілестірмей қағып алады, алдап әкетеді, ұрлап қояды, қала өңшең қудың, жепкетердің жері” – дегендей үркек ұғыммен жүретін әр-алуан “Біткен бай”, “Біскенбайлар” (М.Әуезов, Абай жолы). 230. жүктеу/скачать 5.82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|