Басќару есебі туралы жалпы т‰сінік
Тақырып 8. Шығындар есебі мен онімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың
жүктеу/скачать 0.81 Mb.
|
| Тақырып 8. Шығындар есебі мен онімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың мақсаты және әдістері.
Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың мэні. Калькуляция объектілері жэне калькуляциялык бірлік. Калькуляциялау түрлері, эдіс-тэсілдері. 1. Шаруашылық субъектісінің өндірісік қызметін басқару жүйесі қайта үйымдастыру (немесе кұру) отандық өндірістік есебіне, яғни "өнімнің өзіндік күнын калькуляциялау мен өндіріске кеткен щығындар есебіне" үғымдык жағынан принципиальды жаңа талаптар кояды. Өнімнің өзіндік қүнын калькуляциялау мен өндіріс шығындарның есебі бойынша нормативтік құжаттар, сондай-ак арнайы эдебиеттер, калькуляциялау мен шыгындар есебінің әдістеріне жеткілікті жэне анық ұғым бермейді, ал көптеген танымал авторлардың берген ұғымы бір-біріне өте ұксас болып келеді. Ол өндірісте шығындардың басқарушы (бұрынғы аналитикалық) есебін құрудан, шығындардың жіктеу қағидаларын таңдаудан, шығындар есебінің номенклатуралық объектісінен (бүйым, тапсырыс, өңдеу, шығындардың пайда болу орны т.б.), сатылған мен дайын өнімнің жэне аяқталмаған өнімнің өзіндік құнын тарату эдістерінен, шығындарды тікелей қаржылық нэтижелерге жатқызу жолымен өтеуден тұрады. Өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік күнын калькуляциялауды шартты түрде үш кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезеңде жалпы барлық шығарылған өнімнің өзіндік құны есептеледі, екіншіде - эрбір өнім бойынша нақты өзіндік құны (немесе "шығындарды тарату"), үшіншіде - өнім (орындалған жүмыс немесе көрсетілген қызметтің) бірлігінің өзіндік кұны. Осыдан, өнімнің (жұмыстың, кызметтің) өзіндік құнын калькуляциялау деді Васин Ф.П. - ол жалпы шаруашылық субъектісі бойынша да, өнім түрлері мен оның бірліктері бойынша да, оны сатуға байланысты шығындарды есптен шығару деп түсіндіреді. Өзіндік құнды басқару - бүл кез-келген шаруашылық субъектілеріндегі басқарушылық қызметің едэуір күрделі және ең маңызды бөлігі, өйткені ол өтіп жатқан өндірістік процестердің барлық жақтарын қамтиды. Сайып келгенде, өндірістің қызметін бакардың жүйесін қайта ұйымдастыру, ол өндіріс шыығндарының трансформациялануына экеледі жэне ШС-ін ұйымдастырудың жаңа жэне нақты модельдерін жасауға көмектеседі. 3.Калькуляциялау мақсаттарына байланысты халықаралық тэжірибеде: сметалық, накты (қорытынды) жэне жоспарлы калькуляция болып бөлінеді. I. Сметалық калькуляцияны, тапсырысты алганға дейін жэне өндірістібастамай тұрып жасалады. Бү_л шығындардың бағалау көрсеткіштерімен немесе жоспарлаудың негізінде жасалады. Алдын ала калькуляциялау эрқашанда клиенттердің сұранысы бойынша немесе жекелеген тапсрмалар бойынша жасалады. Бірлі-жарым жэне тапсырысты (позаказной) әдісімен жұмыс істейтін өндірістерде сметалық калькуляциясы ұсыныс бағаларын анықтау үшін, сондай-ак тапсырысты қабылдау немесе бас тарту туралы шешімдері үшін қажет. Келісім-шартар бойынша тиісті дайындықтар жасау үшін, яғни жиынтық шығындарсыз-ақ өзіндік күнның сметалық шегін анықтауға жэне оның негізінде баганың төменгі шегін есептеуге болады. II. Қорытынды калькуляциясы негізінінен өндіріс процесі анықталған соң жасалады жэне онда өнім (тапсырыс) бірлігіне келетін барлык барлық нақты шығындары көрсетіледі. Бірлі-жарым жэне тапсырысты эдісімен жұмыс істейтін өндірістерде қорытынды калькуляциясы сметалық пен нақты шығындарды салыстыру үшін, сондай-ак тапсырыстыорындаудан алатын табысты анықтау үшін кажет. Одан басқа, қорытынды калькуляциясының ақпараттары - болашақта үқсас тапсырыстар бойынша сметаларды жасау үшін нысанаретінде пайдаланады. III. Жоспарлы калькуляциясы аясында белглі бір жоспарлы кезеңде өнім бірлігінің шығындарын есептеуге нақты (тұп-тура) келетіндер алдын ала есептеленеді. Қажетті ақпараттар ШС жоспарлы шығындар жүйесінің есебінен алынады. Калькуляциялауға жататын барлық шығындар мэліметері: өнімнің спецификациясы, қажет материалдар саны (көлемі, мөлшері), технологиялык процестардің графигі жэне т.б. - жоспарлы кезең басталғанға дейін белгілі болу керек. Сондықтанжоспарлы калькуляцияны жасау стандарттары сериялык өндірістерде іске асуы мүмкін. Бірлі-жарым жэне тапсырыс бойынша жүмыс істейтін өндірістерде мұндай калькуляциялар колданбайды, өйткені қажетті мэліметтер белгілі бір жоспарлы кезеңге емес, ол жекелеген тапсырыстың эр қайсына беріледі. Осыдан келіп, сметалық калькуляцияның жоспарлыдан айырмашылығы көрінеді. Калькуляциялау жүйесі басты үш әдіске бөлінеді: тапсырыс - }оһ со5Ііп§, процесті - ргосевз созііп§, нормативтік - зіапсіаіі созііп§. Мүндай жіктеу орынсыз, өйткені нормативтік есеп кең спектірлі жағдайында үйымдастырылуы мүмкін және де ол тапсырысты немесе басқа да өндірістік есептің эдістерімен үйлесімділік жағдайында пайдаланылады. Отандық эдебиеттерде элі де болса нормативтік есебін қолданады, бірақ біздегі қолданып жүрген түріндегісін іс жүзінде тиісті кемеліне жеткізбей колдануына болмайды, өйткені ол нақтыдан жоспардың ауытқуын ғана тіреуді мақсат тұтады. жүктеу/скачать 0.81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|