Тақырып 10. Өндіріс шығындарының есебі мен өнімнің өзіндік құның калькуляциялаудың тапсырыстық әдісі.
Тапсырыстық есеп және өзіндік құнды калькуляциялау жүйесі.
Шығындар есебінің калькуляциялау объектілері.
Тапсырыстың өзіндік құнының калькуляциясы.
1.Тапсырыстық есеп және өзіндік құнды калькуляциялау жүйесі. Өзіндік құнның тапсырысты калькуляциясы - өнімді арнайы тапсырысы бойынша орындау немесе уникальды (өте сирек) өнімді даярлау кезінде қолданылатын және өнімнің бірлігінің орташа емес, тек қана дербес (индивидуалды) өнім бірлігінің өзіндік құны туралы ақпаратты беретін әдіс. Шығындардың бұл тәсілінде өндірістік материалдары (1), өндірістік жұмысшыларының еңбек ақылары (2) және жалпыөндірістік (жанама) шығыстар (3) әр бір индивидуалды тапсырысқа (n) немесе өнімнің партиясына (і) жатқызылады. [(1+2+3) – n(i)]. Бұйымның өзіндік құнын анықтау кезінде әр бір тапсырысқа жұмсыалған жалпыөндірістік шығыстарын қосу тапсырыс бойынша дайындалған өнім бірлігінің санына бөледі.
Осы тәсілдің кейбір ерекшеліктері бар, атап айтсақ:
Барлық шығарылған шығындар туралы мәлеттерді шоғырландырып және оларды жеке жұмыс түрлерімен дайын өнім партияларына жатқызу;
Тек бір ғана шотты жүргізу «аяқталмаған өндіріс» (батыс есебінде барлық өндірісітік шығындарын жинақтау, тек осы «аяқталмаған өндірісітік» шоттында көрсетіледі). Осы шот өндірістегі әрбір тапсырысы бойынша шығындар есебінің жекеленген карточкаларын енгізуді ұғымдандырады.
Тапсырыс бойынша шығындар калькуляциясы (немесе шығындардың тапсырысты калькуляциясы) өте жай процедура болып табылады, өткені оны нақты физикалық өндірістік процеспен салыстыруға болады. Бірақта, тапсырыстап бойынша шығындар калькулякиясы, процестер бойынша шығындар калькуляциясына қарағанда мәліметтерді өңдеу, нәтижелерді салыстыру және бақылау бойынша жұмыстардың едәуір үлкен көлемін талап етеді.
Шығындардың тапсырысты калькуляциясының мынадай әр түрлы өндірістік жүйеде кең түрде қолдануға болады, мысалы:
Кітаптар шығаратын баслымдық өндірістік процестерінде;
Химиялық өнімді өндіруде.
Барлық келтірілген процестерді дискертті жұмыс деп санауға болады, өйткені олар уақыт дипазонымен реттелген, себебі басталуы мен аяқталуы белгіленіп қойылған. Осыдан, әртүрлі өндірістік жүйелерінде қолданылатын жоспарлы - есептік бірлігіне басты назар аударады, ал өнімді шығаруға кететін шығындарды топтастыру мен лакализациялау арқылы анықталады.
