Ақпарат Алу және Бұрмалауларды Түзету

8. Заң немесе құқықтық актілерді рұқсат етсе, аудитор дер кезінде башылықтың қолайлы деңгейіне аудит барысында жинақталған кемшіліктердің барлығы туралы ақпарат береді.²³⁴ Аудитор басшылықтан бұл кемшіліктерді түзету туралы сұрайды. (Сілт: Пар. A7-A9)

9.      Егер басшылық аудитор ақпарат берген кемшіліктердің кейбірі немесе барлығын түзетуден бас тартса, аудитор басшылықтың бас тартуы себептерін біледі және қаржылық есептілік тұтас алғанда елеулі кемшіліктерден бос болуын бағалауда оларды ескере отырады. (Сілт: Пар. A10)

Түзетілмеген Бұрмалаулардың Әсерін Бағалау

10.   Түзетілмеген кемшіліктердің әсерін бағалауға дейін аудитор елеулілік субъектінің шын қаржылық нәтижелерінің мәнмәтінінде қалатынын растау үшін 320 АХС сай шешілген елеулілікке қайта қарайды. (Сілт: Пар. A11-A12)

11.   Түзетілмеген кемшіліктер жеке немесе агрегат түрінде алынған елеулі болса немесе болмаса, аудитор бағалайды:

(а) Кемшіліктердің сипаты мен көлемін, әрекеттердің белгілі бір топтарына қатысты екеуі, шот сальдосын немесе ашылымдары және

жалпы қолданыстағы қаржылық есептілік, сондай-ақ олардың пайда болуына қатысты жағдайды анықтайды; және (Сілт: Пар. A13-A17, A19-A20)

(b) Әрекеттердің байланысты топтары, шот сальдосы немесе ашылымдар, сонымен қоса тұтас алғанда қаржылық есептілік бойынша алдыңғы кезендерге қатысты түзетілмеген кемшіліктердің әсеріне баға береді. (Сілт: Пар. A18)

12.    Аудитор өкілетті тұлғалармен түзетілген кемшіліктер және заң немесе құқықтық актілерге сай олар жекеше немесе агрегат түрінде алынған аудитордың есебіндегі пікіріне әсері ететіні туралы байланысады.²³⁵ Аудитордың байланысуы жекеше елеулі, түзетілмеген кемшіліктерді анықтайды. Аудитор түзетілмеген кемшіліктердің түзетілуі туралы сұрайды. (Сілт: Пар. A21-A23)

13.  Сонымен қоса, аудитор өкілетті тұлғалармен әрекеттердің байланысты топтары, шот сальдосы немесе ашылымдар, сондай-ақ тұтас алғанда қаржылық есептілікке қатысты алдыңғы кезеңдерге қатысты түзетілмеген кемшіліктердің әсері туралы байланысады.

Жазбаша Ұсыныстар

14.    Егер басшылық және керек болса өкілетті тұлғалар түзетілмеген кемшіліктер жеке немесе агрегат түрінде алынғанда тұтас алғанда қаржылық есептілікке елеулі емес болуына сенсе, аудитор сол туралы олардың жазбаша ұсынымына сұранысын жібереді. Сондай баптардың нәтижесі жазбаша ұсынымдарға қосылады. (Сілт: Пар. A24)

15. Аудитор аудиторлық құжаттамаға келесі мәселелерді енгізеді:²³⁶ (Сілт: Пар. A25)

(а) Кемшіліктер ашық түрде дөрекілеу болып саналатын сома (5 параграф);

(b) Аудит барысында жинақталған барлық кемшіліктер және олар түзетілген-түзетілмеген мәселесі (5, 8 және 12 параграфтар); және

(c) Түзетілмеген кемшіліктер жеке немесе агрегат түрінде елеулі болатын-болмайтыны және бұл қорытынды негізі аудитордың қорытындысы (11 параграф).

***

A1. Бұрмалаулар төмендегі жайлардан туындайды:

(а) Қаржылық есептілік дайындалған мәліметтерді жинау немесе өңдеудегі дәлсіздіктер;

(b) Сома немесе ашылымда жіберілген қателер;

(c) Декертерді жеткіліксіз бақылау немесе анық теріс түсіндіріп беруден туындайтын жөнсіз бухгалтерлік баға беру; және

(d) Аудитор бухгалтерлік баға берулердің жөнсіз болуын қарастыратын және аудитор сәйкесіз болып санайтын бухгалтерлік баға берулер және бухгалтерлік саясаттың таңдалуы мен қолданылуы туралы басшылықтың пікірі.

Алаяқтықтан туындайтын кемшіліктердің мысалдары 240 АХС-та көрсетілген.²³⁷

Анықталған Бұрмалауларды Жинақтау (Сілт: Пар. 5)

A2. Аудитор сомалардың жинақталуы қаржылық есептілікке елеулі әсері жоқтығын күтетіндіктен, қандай бұрмалаулар анық түрде дөрекілеу болып, жинақталуы қажеті жоқ болатын сомаларды белгілейді. «Анық түрде дөрекілеу» «елеулі емес» деген басқа мағынасы жоқ.

Анық түрде дөрекілеу мәселелері 320 АХС сәйкес белгіленген елеулілікке қарағанда жиілілік әбден өзге тәртібі болады және жеке немесе агрегат түрінде алынғанда анық түрде жүйелі болмайтын және мөлшер, сипат немесе жағдайлардың кез келген критерийлерімен баға берілген, берілмеген мәселелер болып саналады. Бір немесе одан да көп бап анық түрде дөрекілеу болатын, болмайтынының белгізісдігі болса, мәселе анық түрде дөрекілеу мәселе болып саналмайды.

A3.   Аудиторға аудит барысында жинақталған кемшіліктердің әсерін бағалау басшылық пен өкілетті тұлғаларға кемшіліктер туралы ақпарат беруге жәрдемдесу мақсатымен, анық болған кемшіліктер, субъективті шындықты бұрмалаулар және жоспарлы шындықты бұрмалаулар қарап ажырату керек.

•   Анық болған бұрмалау күмәнсіз болатын кемшіліктер болып табылады.

•  Субъективті шындықты бұрмалаулар аудитордың пікірі бойынша болып саналатын бухгалтерлік баға берулер немесе аудитордың пікіріне сәйкессіз болып саналатын бухгалтерлік саясаттың таңдалуы

немесе қолданылуы туралы басшылықтың пікірлерінен туындайтын айырмасы болып табылады.

•  Жоспарлы шындықты бұрмалаулар аудитордың тұжырымдамалықтағы кемшіліктерді ең жақсы бағалауы, сонымен қоса түгел тұжырымдамалыққа қатысты аудит баптарында анықталған кемшіліктерді жоспарлау.

Жоспарлаудың шындығын бұрмалауды шешу мен нәтижелерін бағалау бойынша нұсқау 530 АХС та көрсетілген.²³⁸

Аудит Алға Басқан Сайын Анықталған Бұрмалауларды Қарастыру (Сілт: Пар. 6-7)

A4.   Кемшілік жеке оқиға болмайды. Басқа кемшіліктер бар болуына қатысты дәлелдер, мысалы аудитор кемшілік ішкі бақылаудың кемдігінен немесе сәйкессіз жорамал немесе кәсіпорын кеңінен қолданған баға беру тәсілінен туындағанын анықтайтын жағдайдан тұрады.

A5.   Егер аудит барысында жинақталған кемшіліктердің агрегаты 320 АХС сәйкес белгіленген елеулілікке қатысты болса, аудит барысында жинақталған ықтимал анықталмаған кемшіліктер, кемшіліктер агрегаты түрінде алынғанда, елеулілік шегінен тыс кететін тәуекелдің қолайлы төмен деңгейінен үлкенірек тәуекелді болады. Анықталмаған кемшіліктер таңдама тәуекелдігі және таңдама емес тәуекелдігінің бар болуы себебімен бар болады.²³⁹

A6.   Башылық аудитор анықтаған кемшілік зардаптарын түсініп, әрекеттердің топтарындағы, шот сальдосы немес ашулардағы анық болған кемшіліктердің сомасын белілеу мақсатымен шараларды орындауы және қаржылық есептілікті тиісті түзетулерді енгізуі үшін аудитор басшылықтан әрекеттердің тобын, шот сальдосы немесе ашылымды зерттеуі туралы сұрайды.

Мұндай сұраныс мысалы аудитордың түгел тұжырымдамалықтан жасалған аудиттің таңдамасынды анықталған кемшіліктерді жоспарлауына негізделеді.

Ақпарат Алу және Бұрмалауларды Түзету (Сілт: Пар. 8-9)

A7.   Басшылықтың қолайлы деңгейіне кемшіліктер туралы дер кезіндегі ақпарат беру маңызды болып табылады, себебі баптар кемшіліктер болып табылғанын бағалауға, ризалығын білдірмесе, сол туралы аудиторға ақпарат беруге, сондай-ақ қажетті болатын іс әрекетті қолға алуға мүмкіншілік береді. Әдетте, басшылықтың қолайлы деңгейі кемшіліктерді бағалауға жауапкершілігі мен өкілеттігіне ие болатын деңгейі болып табылады.

A8.  Заң немесе құқықтық актілер аудитордың субъект аясы шеңберіндегі басшылық немесе басқаларға ақпарат беруін шек қояды. Мысалы, заң немесе нормативтік актілер қолайлы өкілеттігі анық немесе күмән, заңсыз актін зерттеуіне зиян келтіруі ықтимал ақпарат беру немесе басқа іс әрекеттіне арнайы тыйым салынады. Кейбір нормативтік актілерде аудитордың құпиялылық міндеті мен ақпарат беруге міндеті арасындағы ықтимал даулы мәселелер күрделі болады. Осыған орай, аудитор заңгер кеңесін алады.

A9.  Аудитор ақпарат берген кемшіліктерді қоса, басшылық барлық кемшіліктерді түзетуі басшылыққа дәлме-дәл бухгалтерлік кітап пен жазуларды сақтап қоюға мүмкіншілік береді, сондай-ақ алдыңғы кезеңдерге қатысты елеулі емес, түзетілмеген кемшіліктердің кумулятивті әсері салдарынан болашақтағы қаржылық есептіліктің елеулі кемшіліктердің тәуекелін төмендетеді.

A10. 700 АХС сәйкес аудитор қаржылық есептілік қолданыстағы қаржылық есеп жүйесінің талаптарына сәйкес барлық елеулі қатынастарда дайындалғаны мен ұсынылғанын бағалауы қажет. Бұл бағалау субъект бухгалтерлік тәжірибелерінің сандық аспектілерінен, сонымен қоса басшылық түзетулерді енгізбеудің себептеріне әсер ететін басшылықтың пікірлеріндегі²⁴⁰ ықтимал жалған жорамалдар көрсетілуінен тұрады.

Түзетілмеген Бұрмалаулардың Әсерін Бағалау (Сілт: Пар. 10-11)

A11. Аудитордың 320 АХС сәйкес елеулілікті бағалауы әдетте субъектінің қаржылық нәтижелеріне негізделеді, өйткені шын қаржылық нәтижелері белгілі болмауы ықтимал. Сөйтсе де, аудитордың түзетілмеген кемшіліктердің әсерін бағалауына дейін, аудитор 320 АХС сәйкес расталған, шын қаржылық нәтижелеріне негізделетін елеулілікті қайта қарастырады.

A12. 320 АХС сәйкес аудит алға басқан сайын, аудиторға аудит барысында бастапқы кезеңде әр түрлі сома не сомалар анықтауға түрткі болатын ақпарат туралы білуі жағдайы болса, қаржылық есептілікке тұтас алғанда (керек болса, әрекеттердің белгілі топтары, шот сальдосы немесе ашуларға қатысты елеулілік деңгейі немесе деңгейлері) қарай маңызы қайта қаралады.²⁴¹ Аудитор түзетілмеген кемшіліктердің әсерін бағалауға дейін кез келген шын мәніндегі қайталап қаралуы жасалмайды. Алайда, егер аудитор 320 АХС (бұл АХС 10 параграфын қараңыз) сәйкес белгіленген елеулілікті қайта бағалауы төмен сома не сомалар туғызады. Содан кейін орындау елеулілігі мен бұдан әрі аудиторлық шаралардың сипаты, мерзімі, көлемі қайта қаралады; бұл қаралуының мақсаты аудитордың пікіріне негізін қамтамасыз ету мақсатымен жеткілікті немесе тиісті аудиторлық дәлелдерді жинау.

A13. Әр бір жеке кемшілік әрекеттердің байланысты топтарына, шот сальдосы, ашуларға, сондай-ақ оларға қарай маңызының деңгейі керек болса шамадан тыс шеккеніне өз әсерін бағалау үшін қаралады.

A14. Егер жеке кемшілік елеулі болып табылса, басқа кемшіліктер есебіне жатқызбайды. Мысалы, егер табыстың маңызы елеулі түрде бағаланса, табыстарға кемшіліктердің әсері толығымен шығындардың баламалы маңызы асыра бағалануының есебіне жатқызылса да, қаржылық есептілік тұтас алғанда елеулі бұрмаланады. Ұқсас шот сальдосы немесе әрекеттердің топтарының шеңберінде кемшіліктерді дұрыстау тиісті болады; алайда, елеулі кемшіліктерді дұрыстау қолайлы болуы туралы қорытындыға келуге дейін бұдан әрі кемшіліктер болатын тәуекел қаралады.²⁴²

A15. Топтасртыру кемшілігі елеулі болатынын анықтау сандық көретулерді бағалаудан, сонымен қоса, қарыз немесе басқа шартты келісімдерге топтаптастыру әсерін, жеке баптар немесе аралықты нәтижелерге әсерін, немесе негізгі көрсеткіштерге әсер бағалаудан тұрады. Бұл басқа кемшіліктерді бағалауда қолданылатын маңызды деңгейін немесе деңгейлерінен тыс болса да, топтастыру кемшілігі тұтас алғанда қаржылық есептілігі мәнмәтінінде елеулі емес екені туралы қорытындыға келетін жағдай болуы мүмкін. Мысалы, жөнсіз топтастыру сомасына байланысты баланс баптарының көлеміне қатысты төмен және жөнсіз топтастыру тұжырымдамасы немесе кез келген негізгі көрсеткіштерге ықпал етпегенде,баланс баптарын жөнсіз топтастыру тұтас алғанда қаржылық есептілік мәнмәтінінде елеулі табыстар болып табылмайды.

A16. Кейбір жағдайларға қатысты кемшіліктер жағдайында, жеке түрде немесе тұтас алғанда қаржылық есептілікке маңызынан төмен болса да, аудит барысында жиналған өзге кемшіліктермен бірге, аудитор оларды елеулі кемшіліктер ретінде бағалайды. Бағалауға ықпал ететін жағдайлар кемшіліктер ықпал ететін деңгейін қарастырады:

•   Реттеуші талаптарға сәйкестікке ықпал етеді;

•   Дебиторлық қарыз немесе басқа шартты талаптарға сәйкестікке ықпал етеді;

•  Қазіргі кезеңнің қаржылық есептілігіне елеулі емес ықпал ететін, сонымен қатар келешектегі кезеңнің қаржылық есептілігіне ықпалы болар-болмас ететін бухгалтерлік саясаттың дұрыс емес таңдалуы немесе қолданылуына қатысты;

•  Табыс немесе өзге беталыстардағы өзгерістер, әсіресе жалпы экономикалық және салалық жағдайлардың мәнмәтінідегі өзгерістерді бүркемелейді;

•   Субъектінің қаржылық ұстанымдары, операциялар немесе қолма-қол ақша ағымының нәтижелері баға беруіне қолданылатын көрсеткіштерге ықпал етеді;

•   Қаржылық есептілікте көрсетілген сегментті ақпаратқа ықпал етеді (мысалы, субъектінің операциялары немесе пайдалылығында маңызды рөлді атқаратындар сияқты анықталған субъект бизнесінің басқа бөлігі немесе сегментіне қатысты шын мәніндегі);

• Басшылықтың өтемақысын артыру әсері бар, мысалы, бонустар немесе басқа жеңілдіктерді беру талаптары қанағаттандырылатынын қамтамасыз ету;

•   Аудитордың клиенттерге, мысалы, келешектегі табыстарға қатысты белгілі алдыңғы ақпарат берулерді білуіне қатысты шын мәніндегі ме, жоқ па;

•   Белгілі бір тараптарды тарататын баптарға қатысты (мысалы, әрекеттер бойынша сыртқы тараптар субъектінің басшылығы мүшелеріне қатысы бар);

• Қолданыстағы қаржылық есеп жүйесімен айрықша түрде талап етілетін, бірақ аудитордың пікірі бойынша клиенттің қаржылық ұстанымын, қаржылық іс әрекет немесе кәсіпорынның қолма-қол ақша ағымын білуіне маңызды ақпаратта жіберілген қателер; немесе

• Аудиттеленген қаржылық есептіліктен (мысалы, «Басшылықтың Талқылауы мен Талдауы» немесе «Операциялау мен қаржылық шолу» деген құжаттарға енгізілуі тиіс ақпарат) тұратын құжаттарда көрсетілетін, қаржылық есептілік қолданушылардың экономикалық шешімдеріне ықпал етуін туғызатын өзге ақпаратқа ықпал етеді;

720 АХС²⁴³ аудиттеленген қаржылық есептіліктен тұратын құжаттарда аудитордың ол есеп беруге құқығы жоқ болатын өзге ақпаратты қарастаруы бойынша нұсқау береді. Мұндай жағдайлар тек мысалдар ғана; барлық аудиттерде кездесе алмайды не тізімі толық емес. Кез келген жағдайлардың бар болуы кемшілік елеулі болып саналуына келтіруге міндетті емес.

A17. Кемшілік көлемі қаржылық есептілікке елеулі емес қатысы жоқ болса, 240 АХС²⁴⁴ алаяқтықтан туындайтын кемшіліктер зардаптары аудиттің өзге аспектілерін ескерумен қалай қарастырылуы қажет екенін түсіндіреді.

A18. Алдыңғы кезеңге қатысты, елеулі емес, түзетілмеген кемшіліктердің кумулятивті әсері ағымдағы кезеңдегі қаржылық есептілікке елеулі ықпал тигізбейді. Аудитордың ағымдағы кезеңдегі қаржылық есептілікке тигізетін сондай түзетілмеген кемшіліктер әсерін бағалаудың әр түрлі

қолайлы тәсілдері бар. Ұқсас бағалаудың тәсілін пайдалану кезең өткен сайын реттілікпен қамтамасыз етеді.

A19. Мемлекеттік сектор субъектінің аудиті жағдайында, кемшілік елеулі болатынын бағалау заңы, нормативтік актілер немесе басқа өкілетті орындарға сәйкес белгілі бір мәселелер туралы, мысалы алаяқтық туралы есеп беруге аудитордың жауапкершілігінің әсеріне түседі.

A20. Сонымен қатар, мәселелер, мысалы, қоғамдық мүдде, міндеттер, адалдық пен әсіресе тиімді заңды қадағалауды қамтамасыз ету мәселелері өз сипаты бойынша елеулі болуын бағалауға ықпал етеді. Бұл әсіресе заң, нормативтік актілер немесе өзге реттеуші орындарға сәйкес келетін баптарға арналған.

Басқару өкілеттігіне ие тұлғалармен қарым-қатынас (Сілт: Пар. 12)

A21. Егер басшылық пен өкілетті тұлғаларға түзетілмеген кемшіліктерді хабарласа, олардың өкілеттігі рөлі атқаратын ұқсас тұлға олар қайтадан хабарлауы керек емес. Аудитор басшылықтың жауапкершіліктеріне ие тұлғаларға хабарлау аудитор өзге жолдармен олардың өкілеттігіне ие болатын тұлғаларға хабарлайтын анау тұлғалардың барлығына ақпарат береді.²⁴⁵

A22. Жеке елеулі емес, түзетілмеген кемшіліктердің үлкен саны болғанда, аудитор әр бір жеке түзетілмеген кемшіліктердің бөлшектерімен саластырғанда түзетілмеген кемшіліктердің саны мен жалпы ақша кредит әсері туралы ақпарат береді.

A23. 260 АХС сәйкес аудитор өкілетті тұлғалармен аудитор сұрайтын жазбаша ұсынымдар туралы быйланысады (бұл АХС 14 параграфы).²⁴⁶ Қоршаған жағдайлардың көлемі мен сипаты, сондай-ақ келешектегі қаржылық есептілікке қатысты ықтимал зардаптарды ескерумен, аудитор өкілетті тұлғалармен кемшіліктерді түзетуге қабілетсіздігінің себептерін және зардаптарын талқылауда.

A24. Қаржылық есептіліктің дайындалуы басшылық пен керек болса өкілетті тұлғаларға елеулі кемшіліктерді түзету мақсатымен қаржылық есептілікттегі өзгерістерді енгізуін талап етсе, аудитор олардан түзетілмеген кемшіліктер туралы жазбаша ұсынымдарды беруін сұрайды. Кейбір жағдайда, басшылық пен керек болса өкілетті тұлғалар белгілі бір түзетілмеген кемшіліктер болып табылуына күмән келтіреді. Осыған орай, олар жазбаша ұсынымдарды «Біз келесі себептен (себептер сипаттамасы) баптар .... және .... кемшіліктерді құрастыруына күмән келтіреміз» деген сөзбен толтырғысы келеді. Бұл ұсынымды алуда,

аудитор түзетілмеген кемшіліктердің әсері туралы қорытынды жасауға жауапкершілігін төмендетпейді.

Құжаттама (Сілт: Пар. 15)

A25. Аудитордың түзетілмеген кемшіліктердің құжаттамасы:

(а) Түзетілмеген кемшіліктердің агрегатты әсерін қарастыру;

(b) Әрекеттердің белгілі бір топтары, шот сальдосы немесе керек болса ашулар бойынша елеулілік деңгейі немесе деңгейдегі шамадан тыс шекен-шекен жоқтығын бағалау; және

(c) Түзетілмеген бұрмалаушылықтардың әсерін негізгі коэффициенттермен салыстыру, сондай-ақ заңды, реттеуші, шартты талаптарға сәйкестік.

Түзетілмеген кемшіліктердің негізгі беталыстар немесе көрсеткіштерге әсері, сондай-ақ заң, нормативтік актілерге, шартты талаптарға сәйксетікті бағалау (мысалы, дебиторлық қарызға қатысты келісімдер).

(Қаржылық есептілік аудиттеріне қатысты 2009 жылдың 15 желтоқсанынан немесе сол күннен кейін басталатын кезеңдерде күшіне енеді)

Параграф

Бұл АХС ауқымы .....................................................................................................1-2

Күшіне Ену Күні .........................................................................................................3

Мақсаты .....................................................................................................................4

Анықтамалары .........................................................................................................5

Талаптары

Жеткiлiктi Тиiстi Аудиторлық Дəлел ........................................................................6

Аудиторлық Дәлел Ретінде Қолданылуы Тиісті Ақпарат ....................................7-9

Аудитолық Дәлелді Алу Үшін Тестілеуге Арналған Баптарды Таңдау ..............10

Аудиторлық Дәлелдегі Сенімділігінің Шүбәсі немесе Сыйыспайтындылығы....11

Қолданбалы және Басқа Түсіндірме Материал

Жеткiлiктi Тиiстi Аудиторлық Дəлел……...................................................A1-A25

Аудиторлық Дәлел Ретінде Қолданылуы Тиісті Ақпарат ..........................A26-A51

Аудитолық Дәлелдерді Алу Үшін Тестілеуге Арналған Баптарды Таңдау...............................................................................................................A52-A56

Аудиторлық Дәлелдегі Сенімділігінің Шүбәсі немесе Сыйыспайтындылығы…………………………………………………………….A57

«Аудиторлық дəлел» 500 (АХС) Аудиттің Халықаралық стандарты «Тəуелсіз Аудитордың Жалпы міндеті жəне Аудиттің Халықаралық Стандарттарына сай Аудитті Жүргізу» 200 АХС стандартымен бірге оқылуы тиіс.

Кіріспе

Бұл АХС ауқымы

1.  Аудиттiң халықаралық стандартының (АХС) мақсаты қаржылық есептілік аудитiнде алынатын аудиторлық дəлелдердiң мағынасына қатысты, сонымен қатар Аудитор аудиторлық қорытындыларды негiзделетiн ақылға қонымды қорытындыларды қалыптастыру мақсатында жеткiлiктi тиiстi аудиторлық дəлелдер алу мақсатында орындалатын шараларға қатысты нұсқау беру.

2.  Бұл АХС аудит барысында алынатын барлық аудиторлық дәлелдерге қолданылады. Басқа АХС тар аудиттің ерекше аспектілерін (мысалы, 315АХС²⁴⁷), белгілі бір тақырыпқа қатысты алынған аудиторлық дәлелдер (мысалы, 570 АХС²⁴⁸), аудиторлық дәлелдер алуға арналған ерекше шаралар (мысалы, 520 АХС²⁴⁹), сонымен қоса жеткілікті тиісті аудиторлық дәлелдер алынған екенін бағалауды (200 АХС²⁵⁰ және 330АХС²⁵¹) қарастырады.

Күшіне Ену Күні

3.     2009 жылғы 15 желтоқсаннан бастап жəне осы күннен кейінгі кезеңдегі қаржылық есептілік аудиттеріне қатысты күшіне енеді.

4.    Аудитордың мақсаты – аудитор аудиторлық қорытындыларды негiзделетiн ақылға қонымды қорытындыларды қалыптастыру мақсатында жеткiлiктi тиiстi аудиторлық дəлелдер алуы керек.

5. Бұл АХС мақсатымен, келесі терминдер көрсетілген:

(а)    Бухгалтерлік жазбалары – жазбалары бастапқы жазбалар мен растаушы жазбалар, мысалы чектер мен қорларды электронды ауыстыру жазбалары; инвойстар; келісім-шарттар; бас жəне талдау кітаптары, қаржылық есептілікті журналдық салыстырымдар жəне басқа түзетулер; шығындарды, есептерді салыстырулар мен ашуларды көрсететін жинақты сызба – кестелер.

(b) Тиістілігі (аудиторлық дәлелдерге қатысты) – Аудиторлық дәлелдердің сапасын өлшеу; аудиторлық пікірге негізделген қорытындыларды қалыптастыруда өз қатыстылық пен өз сенімділік

(c) Аудиторлық дəлелдер – аудиторлық нəтижеге негiзделетiн қорытындыларды тұжырымдау барысында аудитор алатын ақпарат. Аудиторлық дəлелдерге қаржылық есептілік негiзiнде жататын жəне де басқа көздерден ақпарат кiредi.

(d) Басшылықтың сарапшысы – Есеп қисап пен аудит саласынан басқа салалық білігтілігіне ие болатын жеке тұлға немесе ұйым, басқа саладағы жұмыс субъектіне қаржылық есептілікті дайындауға жәрдемдесу мақсатымен қолданылады.

(e) Жеткіліктілігі (аудиторлық дәлелдерге қатысты) – аудиторлық дәлелдердің санын өлшеу. Аудитор елеулі кемшіліктер тәуекелін бағалауы, сондай-ақ аудиторлық дәлелдердің саны аудиторлық дәлелдердің санына ықпал етеді.

Талаптары

Жеткiлiктi Тиiстi Аудиторлық Дəлел

6.      Аудитор жеткiлiктi тиiстi аудиторлық дәлелдер алу мақсатымен жағдайларға тән шараларды әзірлеуі мен орындауы керек. (Сілт: Пар. A1-A25)

7.     Аудиторлық шараларды әзірлеу мен орындауда, аудитор аудиторлық дәлелдер ретінде қолданылуы тиісті ақпараттың релеванттілігі мен сенімділігін қарастырады. (Сілт: Пар. A26-A33)

8.     Егер аудиторлық дәлелдер ретінде қолданылатын ақпарат басшылықтың сарапшы жұмысын пайдаланып дайындалған болса, аудитор қажетті деңгейі бойынша аудитордың мақсатымен сарапшысының жұмысы маңызына қарай келесі шараларды өткізуі керек: (Сілт: Пар. A34-A36)

(a)   Бұл сарапшысының құзыретін, біліктілігі мен шыншылдығын бағалайды; (Сілт: Пар. A37-A43)

(b)   Бұл сарапшысының жұмысын біледі; және (Сілт: Пар. A44-A47)

(c)   Релевантті тұжырымдама мақсатымен аудиторлық дәлелдер ретінде анау сарапшысының жұмысының сәйкестігін бағалайды. (Сілт: Пар. A48)

9.      Субъект өндіретін ақпаратты пайдалануда, жағдайларда қажетті болатын ақпаратты қоса, аудитор аудитордың мақсатымен ақпарат жеткілікті түрде сенімді болуы бағалайдын:

(а)  Ақпараттың дәлме дәлдігі мен толықтығы туралы аудиторлық дәлел алу; және (Сілт: Пар. A49-A50)

(b)  Ақпарат аудитордың мақсаты үшін жеткілікті түрде дәлме дәл және бөлшекті болуын бағалайды. (Сілт: Пар. A51)