Беларуская мова
жүктеу/скачать 1.05 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- -ую (-юю)
- Спражэнне дзеясловаў Спражэнне – гэта змяненне дзеясловаў па асобах і ліках у цяперашнім (будучым простым) часе абвеснага ладу. Адзіночны лік
- Асоба 1 спражэнне Канчаткі 2 спражэнне
- Ён (яна, яно)
- -у (-ю) -еш (-эш, -аш) -е (-а, -э)
- -у (-ю) -іш(-ыш) -іць(-ыць) Множны лік
- -ем (-ём, ом, -ам) -еце (-яце,-аце) -уць(-юць)
- -ім(-ым) -іце(-ыце) -аць(-яць)
- ПРАВАПІС ДЗЕЕПРЫМЕТНІКАЎ.
- ПРАВАПІС ЧАСЦІЦ НЕ (
ПРАВАПІС ДЗЕЯСЛОВАЎ.Правапіс суфіксаў дзеясловаў. Суфікс -іва- (-ыва-) пішацца, калі аснова канчаецца збегам зычных, апошні з якіх л, н, р: абумоўліваць, ачэрніваць, пратрываць. Калі дзеясловы першай асобы адзіночнага ліку заканчваюцца на -ую (-юю), то ў неазначальнай форме і ў прошлым часе пішацца суфікс -ава- (-ява-): працую – працаваць, малюю – маляваць. Калі дзеяслоў у другой асобе адзіночнага ліку загаднага ладу заканчваецца на мяккі знак, то гэты мяккі знак захоўваецца і ў множным ліку: кінь – кіньце, злазь – злазьце. Спражэнне дзеясловаў Спражэнне – гэта змяненне дзеясловаў па асобах і ліках у цяперашнім (будучым простым) часе абвеснага ладу. Адзіночны лік
Множны лік
Спражэнне дзеясловаў можна вызначаць па неазначальнай форме. Да 2-га спражэння належаць: - дзеясловы на –іць (-ыць), акрамя аднаскладовых (ліць, шыць, жыць) і ўтвораных ад іх (паліць, зашыць, нажыць); - дзеясловы гнаць, залежаць, стаць, спаць, гнаць, баяцца Усе астатнія дзеясловы належаць да 1-га спражэння. Адрозніваць дзеясловы І і ІІ спражэнняў можна і па канчатках 3-й асобы множнага ліку. Дзеясловы І спражэння маюць канчаткі –уць (-юць): бяруць, мыюць; а дзеясловы ІІ спражэння –аць, (-яць): ляцяць, мочаць. Адрозненне паміж дзеясловамі І і ІІ спражэння выяўляецца ў 3-й асобе адзіночнага ліку. Дзеясловы ІІ спражэння маюць у канчатку –ць: косіць, поіць; дзеясловы І спражэння не маюць у канчатку –ць: піша, нясе. Дзеясловы бегчы, есці, даць – рознаспрагальныя. У дзеясловах з націскным канчаткам у 2-ой асобе множнага ліку націск падае на апошні склад: вязеш – везяце, бярэш – бераце, жывеш – жывяце. ПРАВАПІС ДЗЕЕПРЫМЕТНІКАЎ. Дзеепрыметнік – форма дзеяслова, якая абазначае прымету прадмета паводле дзеяння і адказвае на пытанні які? якая? якое?: пабеленая сцяна, запрацаваныя грошы, страчаны час. У беларускай мове адсутнічаюць зваротныя дзеепрыметнікі. Пры перакладах найбольш прымальнымі з’яўляюцца дзеепрыметнікі з суфіксамі –л-, -н-, -ен-, -ан-, -т-: абляцелае лісце, сабраны натоўп. У дзеепрыметніках нельга выкарыстоўваць суфіксы –уч-, -юч-, -ач-, -яч-: чытаючы, косячы. У такіх выпадках лепш выкарыстоўваць дзеясловы, дзеепрыслоўі, прыметнікі, даданыя сказы. Чалавек, які чытае. ПРАВАПІС ПРЫСЛОЎЯЎ. Прыслоўі могуць пісацца разам, праз дэфіс і асобна. Разам пішуцца: а) прыслоўі, утвораныя ад прыметнікаў пры дапамозе прыназоўнікаў: справа, збольшага, зрэдку; б) прыслоўі, утвораныя ад лічэбнікаў пры дапамозе прыназоўнікаў у, на: удвух, удзвюх, натрае; в) прыслоўі, утвораныя ад іншых прыслоўяў пры дапамозе прыназоўнікаў: насупраць, паслязаўтра, замала; г) прыслоўі, утвораныя ад займеннікаў: нізашто, потым, навошта; д) прыслоўі, утвораныя ад склонавых форм назоўнікаў пры дапамозе прыназоўнікаў: уначы, дахаты, наверх; е) складаныя прыслоўі, якія маюць у сваім складзе займеннік што: штодзень, штогод, штохвілінна; ж) прыслоўі таксама, гэтаксама. Пішуцца праз дэфіс: прыслоўі з прыстаўкай па- і суфіксам -аму, -яму, -ому, -ему, -цку, -ску, -ы (-і): па-добраму, па-хатняму, па-юнацку, па-дзявочы; прыслоўі з прыстаўкай па-, утвораныя ад парадкавых лічэбнікаў: па-першае, па-другое, па-трэцяе; складаныя прыслоўі: ледзь-ледзь, дзе-нідзе, раз-пораз; прыслоўі, утвораныя пры дапамозе прыстаўкі абы-, суфікса -небудзь: абы-як, абы-дзе, як-небудзь, куды-небудзь. Пішуцца асобна: а) спалучэнні назоўнікаў з прыназоўнікамі з, без, на, да, за, з-пад, у і інш.: на хаду, без канца, да ўпаду; б) спалучэнні не, ні з прыназоўнікавымі формамі назоўнікаў: не ў час, не ў ахвоту, ні за грош. ПРАВАПІС ЧАСЦІЦ НЕ ( НЯ ), НІ. Не (ня) як прыстаўка пішацца разам: а) калі слова не ўжываецца без не: ненавідзець, недахоп, нядзеля; б) калі надае слову супрацьлеглае значэнне, а само слова можна замяніць сінонімам без не: цікавы – нецікавы (сумны), прыяцель – непрыяцель (вораг), дарагі – недарагі (танны); в) з поўнымі дзеепрыметнікамі, калі яны не маюць паясняльных (залежных) слоў: ненапісаны раман, незапрацаваныя грошы, неадпрасаваная кашуля; г) з прыметнікамі, дзеепрыметнікамі, прыслоўямі пры наяўнасці слоў вельмі, амаль, зусім, выключна, часткова, надзвычай: выключна непрыгожы, амаль незламаны, зусім нецікавы; д) у дзеяслоўнай прыстаўцы неда-, якая мае значэнне непаўнаты дзеяння: недакасіць, недамаляваць, недавучыць; е) з займеннікамі і прыслоўямі: нехта, неяк, некуды. Часціца не пішацца асобна: а) з дзеясловамі, дзеепрыслоўямі, кароткімі дзеепрыметнікамі: не напісалі, кветка не сарвана, не адправіўшы ліст; б) з поўнымі дзеепрыметнікамі, калі пры іх ёсць залежнае слова ці супрацьпастаўленне: не памытая мной падлога, яшчэ не прывезеная шафа; не знойдзеная, а набытая канапа; в) з назоўнікамі, прыметнікамі, прыслоўямі, калі ёсць супрацьпастаўленне: не рана, а позна; не прыяцель, а вораг; г) са словамі не варта, не шкада, не супраць, не трэба. Часціца ні пішацца заўсёды са словамі асобна. Прыстаўка ні пішацца разам у адмоўных займенніках і прыслоўях: ніякі, нікуды, нішто. жүктеу/скачать 1.05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|