Білім алушыларды тәрбиелеуде қҰндылықҚа бағытталған тәсілді жүзеге асыру бағдарламасы
жүктеу/скачать 5.22 Mb. Pdf көрінісі
|
| «Ана мектебі»
Ана... әрбір адам үшін баға жетпес тамаша жан. Әрбір адам үшін – мейлі ол ересек адам болсын, мейлі бала болсын, жас болсын, еңкейген қарт болсын ана – дүниеде теңдесі жоқ ең жақын адам. Адам бойындағы барлық жақсы қасиеттер теңдесі жоқ өмір сыйлаған анадан тарайды. Жарық дүниеге келген күннен бастап, адамды ананың қамқорлығы, жанының жылылығы мен аялауы, тынымсыз еңбегі мен төзімділігі, алаңдауы қорғап тұрады. Ананың нәзік үні, жұмсақ та, аялы алақаны баланы жұбатады, өмірге сенімін арттырады, көңілін сергітеді. Қоғамда әлеуметтік-экономикалық жағдайлар жылдам өзгеріп жатқан қазіргі уақытта ана тәрбиесін, әкелік дәстүрлерді, жас кезінен Отанға деген сүйіспеншілікті берік сақтайтын адамгершілік қасиеттерді игеруге тәрбиелеу мұғалімдер үшін жаңа міндеттерді айқындады. Ежелден бері халық арасында сақталған ұлттық құндылықтарды, дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарды білім беру мен тәрбиелеуде жүйелі қолдану оны отбасымен бірге зерттеу мәселесі болып табылады. Себебі, қоғамда балаларды лайықты тәрбиелеуде әлеуметтік- экономикалық қиындықтарға байланысты көптеген ата-аналардың, әсіресе «аналардың» мәселелері тиісті деңгейде жеткілікті назар аудармайды. Елдің болашағы болып табылатын жас ұрпақты тәрбиелеу, олардың бойында адамгершілік қасиеттерді алғашқы тәрбиеші – аналар қалыптастыру қажеттілігі туындайды. Бұл балалардағы адамгершілік қасиеттердің қалыптасуы, ең алдымен, ананың белсенді іс-әрекеттерімен, болашақ, қоғамның өмірі мен бақыты осы ұлы тұлға аналардың қолында екенін білдіреді. Баланың туылуы мен дамуы, оның адамгершілік тұлға ретінде қалыптасуы, ең алдымен, анаға ықпал етеді. Ананың нәзік жүзі, мейірімді күтімі, алғаш өмір есігін ашқаннан бастап баланы бауырына басып күн сияқты жылуын шашып отырады. Ана махаббаты бала бойына сүйіспеншілік сезімін тудырады, адамның құнды қасиеттерін оятады. Педагогикалық тұрғыдан біз ана 59 мектебінің тәрбиесін қолдаймыз. Ана мен бала арасындағы қарым-қатынас – адамгершіліктің бастауы. «Ұяда не көрсе, ұшқанда соны алады» дегендей баланы дұрыс бағыттап, қоғамға дұрыс жолды көрсететін ана – ұлы мектеп. Баланың ақыл-ой қабілеттері, адамгершілік сезімдері ана тәрбиесі арқылы дамиды және оларды қалыптастыру ананың маңызды міндеті болып табылады. Баланың рухани әлемі таза, сондықтан да, аналар оны көздің қарашығындай теріс әсерлерден қорғап, лайықты тәрбие беруі керек, сонда ғана баланың адамгершілік тәрбиесі соншалықты жоғары деңгейде болады. Ана бірінші тәрбиеші болғандықтан, бала көптеген жағдайларда оның прототипі ретінде тәрбиеленеді. Ана – баланың адамгершілік қасиеттерін қалыптастырудың үлгісі болып табылатын мораль идеалы. Демек, бүгінгі таңда біз бала туылған сәттен бастап туа біткен тәрбиеші болып табылатын аналар арқылы адамгершілік қасиеттерді, ұлттың рухани құндылықтарын, қасиетті мұраттарды дарытуымыз керек. Мұндай жағдайда идеал, үлгі-өнеге, әсіресе ананың миссиясы өте маңызды. Ананың үлгі-өнегесі – адамгершілік сананы тәрбиелеудің, үлгілі мінез- құлықты тәрбиелеудің тірегі, құралы. Бала тәрбиесінде ата-аналар аса беделді ықпал етуші. Балалар ата-аналардың адамгершілік қасиеттерін, яғни әділеттілік, мейірімділік, қамқорлық, төзімділік, ерік-жігер, махаббат, сүйіспеншілік және басқа да қасиеттерді көре отырып, оларға еліктеуге тырысады. Үлгі-өнеге – бала үшін нұсқаулық, ол өз өмірін онымен салыстырады. Аналардың күнделікті мінез-құлқы, көзқарасы, іс-әрекеті және тұтастай алғанда сапалы үлгісі баланың жан дүниесінде терең із қалдырады. Барлық жағдайда, әсіресе жақсы қасиеттерді сіңіруде қасиетті ананың үлгісі сабақ. Ата-ананың білімі балаларына деген сезімі, ойлары, сөздері, рухани өмірдегі мінез-құлқы әрқашан үлгі-өнегеге сәйкес келуі керек. Ата-ана үлгі-өнегесі әсерінен бала оларға еліктеп, ең бірінші адамгершілік қасиеттерді бойына сіңіреді. Ананың ең жақсы үлгі-өнегесі арқылы баланың мінез-құлқы мен адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру нәтижелері жемісті болады. Егер біз аналарға өмірлік білім беру мен тәрбие беру проблемаларына қатысты мақал-мәтелдерге жүгінетін болсақ: «Жұмақ ананың аяғының астында» «Жақсылықты ең бірінші анаңа жаса, екінші анаңа, үшінші тағы да анаңа жаса, содан кейін барып әкеңе жаса», «Анасын көр де, қызын ал», «Ананы сыйламаған, ел қамын ойламаған», «Ана – барлық көркемділіктің үлгісі», «Анада үш бақыт бар: ар-ожданы, ұрпағы, ізгі еңбегі», «Балаңа көңілің толмаса, кемшілікті өз басыңнан іздей бер», «Әке ақылы – бұлақ, ана ақылы – шырақ, аға ақылы – көмек, іні ақылы – демеу», «Ананың сүті – бал, баланың тілі – бал» өнегелі сөздерден біз ата-бабаларымыздың әйел тәрбиесін ерекше атап өткенін көреміз, яғни ананың отбасындағы орны мен рөліне назар аудара отырып, оның отбасының бақыты мен үйдің жайлылығы әйелдің мінез- құлқына, оның ақыл-ойына байланысты екенін алдын-ала білуі, мақал-мәтелдер арқылы берілген ана туралы халықтың дәл айтылған ойлары педагогикалық ғылымның ұйытқысы, өйткені ғылым мен халықтың көрнекті қазынасы жас ұрпақтың адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруда кеңінен қолданылады [45]. 60 Ана ерекше тәрбие қабілеттерімен, табиғатымен, махаббатпен және сүйіспеншілікпен балаларын қорғайды, түсінеді, тәрбиелейді. Демек, балалардың адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру кезінде халықтық салт-дәстүрге, ана тіліне, ана мәдениетіне негізделген «ана мектебінің» тәжірибесі ерекше мәнге ие. «Ана мектебі» туралы жоғарыда айтылған және талданған ойлар, бағдарламалар мен іс-шаралар қазіргі жас ұрпақтың адамгершілік қасиеттерін қалыптастырудың өзектілігін тағы да растайды. жүктеу/скачать 5.22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|