Практикалық сабақтың тақырыбы: Жерге құқықтарды мемлекеттік тіркеуді жүргізу тәртібі.
Сабақтың жоспары:
1. Жер учаскесіне құқықтарды мемлекеттік тіркеу
2. Тіркеуді жүргізу тәртібі
Сабақтың мақсаты: Жер құқығын мемлекеттік тіркеу жұмыстарын жүргізіу тәртібі.
Жер құқығын тіркеу табиғатта және ерікті болып табылады. Мүдделі тұлға тіркеуші органға жүгінеді.
Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және онымен жасалатын мәмілелерді тіркеуді тіркеу органы — Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі және әділет органдарына ведомстволық бағынысты мемлекеттік кәсіпорындар — құқық иеленушінің немесе уәкілетті мемлекеттік органның өтініші негізінде, ал егер құқық шарттан туындаса — оның кез келген тарапының өтініші негізінде жүзеге асырады.
Тіркеуші жерге сатып алынатын құқықтың не белгіленетін ауыртпалықтың дұрыстығын айқындайтын мән-жайларды тексеруге тиіс. "Осыған байланысты тіркеуші орган титулдың заңдылығынан басқа, қолтаңбалардың түпнұсқалығын, әрекет қабілеттілігі мен құқық қабілеттілігін, мәміле жасасушы тараптардың еркі мен ерік-жігерінің сәйкестігін тексеруге міндетті". Бұл ереже тек жер мәмілелерін тіркеуге ғана емес, сонымен бірге жер құқығына да қатысты деп ойлайды.
Өтініш беруші келесі талаптарға сай болуы керек: іс-әрекетке қабілетті және заңды болуы керек (бұл заңды тұлғаларға қатысты). Біздің ойымызша, бұл фактіні Тіркеуші әлі де орнатуы керек. Құқықтық қабілеттілік пен құқықтық қабілеттілік көлемі, мысалы, заңды тұлғаның таратылуына байланысты өзгеруі мүмкін.
Өтініш беруші ретінде Қазақстан Республикасының азаматтарын, азаматтығы жоқ адамдарды, шетел азаматтарын, қазақстандық және шетелдік заңды тұлғаларды, халықаралық ұйымдарды, мемлекеттік органдарды қоса алғанда, міндетті мемлекеттік тіркеуге жататын басқа да жер құқықтарының иелері мен заңды иелері болады.
Жер учаскесі екі немесе одан да көп тіркеу секторларында (аудандарда, қалаларда) болған кезде мұндай объектіге құқықтарды тіркеу олардың әрқайсысында жеке жүзеге асырылады.
Өтініш беруші тіркеуші органға ұсынуы тиіс:
1) жер учаскесіне құқықты тіркеу туралы өтініш;
2) жер учаскесіне құқықты растайтын құжаттар;
3) Банктің төлем туралы белгісі бар тіркеуші органның қызметтеріне ақы төленгенін растайтын құжаттар.
Жеке тұлға үшін өтініште: тіркеуші органның атауы, өтініш берушінің аты, тегі, әкесінің аты, тұрғылықты жері, жеке басын куәландыратын құжаттың деректері (атауы, сериясы, нөмірі, Берілген күні), жер учаскесінің атауы мен орналасқан жері, тіркелетін құқықтың санаты (ауыртпалықтар, шектеулер), қоса беріліп отырған құжаттардың тізімдемесі көрсетілуі тиіс және белгіленген нысанға сәйкес басқа да мәліметтер. Заңды тұлғаның өтінішінде: тіркеуші органның атауы, заңды тұлғаның атауы, заңды мекенжайы, жер учаскесінің атауы мен орналасқан жері, тіркелетін құқықтың (ауыртпалықтардың, шектеулердің) санаты, қоса беріліп отырған құжаттардың тізімдемесі және белгіленген нысанға сәйкес басқа да мәліметтер көрсетілуге тиіс. Өтініш беруші өзінің жеке басын куәландыратын құжаттарды, ал заңды тұлғаның өкілдері — олардың өкілеттіктерін растайтын құжаттарды ұсынуға міндетті.
Жер учаскесінің бір бөлігін кепілге, жалға немесе өтеусіз пайдалануға беру кезінде тіркеуге тапсырылған құжаттамада жер учаскесінің кепілге, жалға немесе өтеусіз пайдалануға тапсырылған бөлігі көрсетілген карта (схема) немесе жалпы жоспар қамтылуға тиіс. Құқық белгілейтін құжаттар тіркеуге тиісінше ресімделген түрде екі данада ұсынылады, олардың біреуі түпнұсқа немесе нотариалды куәландырылған көшірме болып табылады. Осы құжаттардың түпнұсқа даналары (немесе нотариалды куәландырылған көшірмесі) тіркелгеннен кейін өтініш берушіге қайтарылады.
Тіркеуші құжаттарды ықтимал өшірулерді, келісілмеген сызықтар мен түзетулерді, мәтінді ою белгілерін және басқаларын анықтау арқылы олардың түпнұсқалығын анықтау үшін тексереді. Құжаттардың тиісті түрде ресімделгенін анықтағаннан кейін тіркеуші негізгі құқық белгілейтін құжаттың деректерін мұрағат пен электрондық деректер банкінің деректерімен салыстырады. Құжаттардың түпнұсқалығына, олардың тиісті ресімделуіне және мазмұнының мұрағат пен деректер банкінің деректеріне сәйкестігіне күмән болмаған кезде тіркеуші өтініште "тексерілді" бөлімін толтырады, күні мен тегін көрсетеді.
Құқықты куәландыратын құжатты тексеру және құқықтық кадастрдың тіркеу парағына жазба енгізу аяқталғаннан кейін барлық құжаттар тізімдемемен мұрағатқа беріледі.
Тіркеуге келіп түскен құжаттарды есепке алу кітабында тіркеуді тоқтата тұрған немесе бас тартқан жағдайда тиісті жазба жүргізіледі. Өтініш берушіге жылжымалы емес мүлікке құқықтарды және онымен жасалатын мәмілелерді тіркеуден бас тарту немесе тоқтата тұру себебі туралы хабарлама жазбаша нысанда жіберіледі. Тіркеуден бас тартқан кезде өтінім жабық деп танылады және өтінім беруде басымдықтарды белгілеу үшін ескерілмейді.
Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және онымен жасалатын мәмілелерді мемлекеттік тіркеу жылжымайтын мүлікке құқықтарды және онымен жасалатын мәмілелерді мемлекеттік тіркеудің бірыңғай жүйесінің басты құжаты болып табылатын және осы құқықтарға қатысты заңдық, экономикалық, техникалық сипаттағы мәліметтерді қамтитын құқықтық кадастрдың тіркеу парағына әрбір жылжымайтын мүлік объектісі бойынша заңнамада белгіленген жазбалар жүйесін енгізу жолымен жүзеге асырылады.
Тіркеу парағы жылжымайтын мүлік объектілері туралы қажетті мәліметтер тізбесін қамтиды. Тіркеу парағының нысанын Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.
Жер учаскесіне құқықтарды және онымен жасалатын мәмілелерді тіркеу мынадай ретпен жүргізіледі:
- тіркеу субъектілерінен өтініштер мен қажетті құжаттарды қабылдау;
- тіркеуге келіп түскен құжаттарды есепке алу кітабына тіркеу үшін қабылданған өтініштер туралы мәліметтерді енгізу;
- құжаттарды есепке алу кітабына қоса берілген құжаттар туралы өтінішке нөмірлер беру;
- өтініш берушіге құжаттарды алғаны туралы қолхат беру, онда тіркеуші өзінің тегін, өтініш тіркеуге келіп түскен құжаттарды есепке алу кітабында тіркелген нөмірін, құжаттардың келіп түскен уақыты мен минутын, олардың тізбесі мен нөмірлерін көрсетеді;
- нотариалды куәландырылмаған жағдайларда құжаттардың дұрыстығын тексеру;
- белгіленген тәртіпке сәйкес тіркеу парақтарына жазбалар енгізу;
- тіркелген күні туралы тіркеуші органның белгісімен құқық белгілейтін құжаттардың түпнұсқаларын (нотариалды куәландырылған көшірмелерін) тіркеу мерзімі өткеннен кейін өтініш берушіге қайтару, сондай-ақ өтініш берушінің өтініші бойынша мемлекеттік тіркеу туралы куәлік беру;
- тіркеуші орган өтініш берушінің өтінішхаты бойынша тіркеу үшін ұсынылған құжатқа жазба жасау арқылы жүргізілген тіркеуді куәландыруға міндетті;
- жер учаскесіне құқықтарды осы учаскені есепке алмағанда мемлекеттік жер кадастрында мемлекеттік тіркеуге жол берілмейді.
№ 15 Практикалық сабақ
Достарыңызбен бөлісу: |