Білім беру бағдарламасы Модулі №6 «Өсімдік шаруашылығындағы тәсілдер мен технологиялар» ooosm 3211- «Өсімдік өнімдерін өңдеу мен сақтауды механикаландыру»
жүктеу/скачать 0.84 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәріс № 5 Тақырып: Ауыл шаруашылығы өнімдері шығынының түрлері және оларға қарсы күрес Сабақтың мақсаты
| Бақылау сұрақтары
Сақтаудағы астық пен тұқымың ұзақ өміршеңдігі дегеніміз не? Ауаның астыққа енуін қалай реттейді? Егін жинағаннан кейінгі дәннің пісіп-жетілуі қалай жүреді? Дән массасының сақтау кезіндегі өнуінің ерекшеліктері қандай? Сақтаудағы ұнда, жармада болатын физиологиялық процестерге талдау жасаңыздар Дәріс № 5 Тақырып: Ауыл шаруашылығы өнімдері шығынының түрлері және оларға қарсы күрес Сабақтың мақсаты: Ауыл шаруашылығы өнімдері шығынының түрлері және оларға қарсы күрес түрлерін оқып үйрену. Жоспар:1. Ауыл шаруашылығы өнімдері шығынының түрлері 2. Ауыл шаруашылығы өнімдері шығынынаа қарсы күрес түрлері 3. Ауыл шаруашылығы өнімдері шығынын азайту тәсілдері Сақтау кезінде өнімнің жоғалуының екі негізгі түрі бар-салмақ жоғалту және сападағы жоғалту. Көп жағдайда бұл шығындар өзара байланысты: яғни салмақтағы шығындар сападағы шығындармен бірге жүреді және керісінше. Салмақ жоғалту, әдетте, сақталған өнім мөлшерінің азаюымен байланысты, олардың себептері жақсы зерттелген. Салмақтағы шығындар өнімнің сандық-сапалық есебін жүргізу кезінде анықталады және нормаланады. Сападағы шығындардың мәні өнімдердегі кез-келген қоректік заттардың құрамын азайту, өнімдердің сапасын ішінара немесе толық жоғалту, олардың пайдалану құнын төмендету болып табылады. Бұл шығындарды сұрыптау және сапаны технохимиялық бақылау кезінде ескеруге болады. Табиғатта шығындар механикалық (физикалық) және биологиялық болуы мүмкін. Дәнге, көкөністерге және жемістерге механикалық әсер ету механикалық шығындардың жиі кездесетін себептері болып табылатын жарақатқа әкеледі. Сондай-ақ, астық пен тұқымның, картоп пен көкөністердің төгілуі (таралуы) көлік құралдары мен қоймалардың ағып кетуімен, контейнерлердің дұрыс жұмыс істемеуімен де мүмкін. Биологиялық шығындар өнімдерде биологиялық объектілерге тән әртүрлі физиологиялық және биохимиялық процестердің (мысалы, астықтың, картоптың өздігінен қызуы мен өнуі), сондай – ақ әртүрлі тірі организмдердің-жәндіктер мен кенелердің, кеміргіштердің, құстардың, микроорганизмдердің өнімдеріне әсері нәтижесінде пайда болады. Сақтау кезінде өнімнің жоғалуы екі жақты бағаланады. Шығындардың тек кейбір түрлері сөзсіз (оларды өнімді тірі күйінде сақтау арқылы толығымен жою мүмкін емес), ал басқалары дұрыс сақтамау нәтижесінде пайда болады және оларды негіздеу мүмкін емес. Сөзсіз механикалық шығын-бұл дәнді, картопты, көкөністерді жылжыту кезінде пайда болатын ескерілмеген шашылауы. Шырынды жеміс-көкөніс өнімдерін сақтау кезінде судың шамалы булануы сөзсіз физикалық шығындарға жатады. Өсімдік өнімдерін сақтау кезінде тыныс алу кезінде құрғақ заттардың қалдықтары биологиялық табиғаттың жалғыз ақталған жоғалуы деп танылады. Сақтау кезінде өнімнің массасындағы бұл сөзсіз шығындар табиғи шығын болып табылады. Сақтауды ұтымды ұйымдастыру кезінде олар өте мардымсыз және астықты сақтау жылы өнім массасының 0,2-0,4% - нан аспайды, ал жатып қалған жеміс-көкөніс өнімдерін сақтау маусымы (6-8 ай) үшін – 3-8 %. Тек осы шығындардың сипатына сүйене отырып, сақтау және тасымалдау кезінде өнімнің табиғи кему нормалары белгіленген. Табиғи азайу сақтау кезінде өнімнің сандық-сапалық есебін жүргізу кезінде анықталады және материалдық жауапты адамдардан нақты болуы бойынша, бірақ белгіленген нормалар шегінде есептен шығарылады. Азайу нормалары асып кеткен кезде шығындар нормативтен тыс деп есептеледі және кәсіпорынның шығыстарына жатқызылады немесе материалдық жауапты тұлғаларға есепке қойылады. Табиғи азайу тек сапалы өнімге ғана жатады, бүлінген өнім (абсолюттік қалдықтар) бөлек есепке алынады және есептен шығарылады. Сақтауды дұрыс ұйымдастырмау, режимдер мен ережелерді бұзу, сақтаудың жол берілмейтін тәсілдерін қолдану нәтижесінде ғана жарақат пен шашырау, құстардың, кеміргіштер мен жәндіктердің жойылуы, өзін-өзі жылыту, микроорганизмдердің дамуы және т.б. салдарынан салмақта да, өнім ретінде де айтарлықтай шығындар болуы мүмкін. Өнімдерді тиімсіз пайдалану олардың жасырын шығындарын тудыруы мүмкін. Бұл өнімді мақсатты емес пайдалану. Мысалы, сыра қайнату өнеркәсібінде сыра қайнатуға жатпайтын сорттардан арпа партияларын қолдану, әдетте, сыраның шығымдылығы мен сапасының төмендеуіне әкеледі; арпаның орнына бидай дәндерін бордақылаудағы шошқаларға беру салмақтың төмендеуіне әкеледі жүктеу/скачать 0.84 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|