Д. Н. Аяганов., доктор PhD, доцент
ТЫНЫС АЛУДЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
жүктеу/скачать 6.23 Mb.
|
| 8.6. ТЫНЫС АЛУДЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Кішкентай балаларда қабырғалар кішкентай иілген және көлденең позицияны алады. Жоғарғы қабырғалар мен бүкіл иық белдеуі жоғары, интеркостальды бұлшықеттер әлсіз. Сондықтан жаңа туылған нәрестелерде интеркостальды бұлшықеттердің шамалы қатысуымен іштің тынысы басым болады. Даму ерекшеліктеріне қарай қабырға аралық бұлшық еттерінің қозғалысы кеудені төмен түсіреді. Тыныс алуда диафрагма бұлшық еттері басымдық жасайды. 3 жастан 7 жасқа дейін иық белдеуінің дамуына байланысты кеуде қуысының тыныс алу түрі басым бола бастайды және 7 жасқа қарай ол айқын болады. 7-8 жаста жыныстық айырмашылықтар тыныс алу түрінде басталады:ұлдарда іштің тыныс алу түрі басым болады, қыздарда – кеуде. Тыныс алудың жыныстық дифферен-цировкасы 14-17 жылға аяқталады. Кеуде қуысының ерекше құрылымы және тыныс алу бұлшықеттерінің төмен төзімділігі төмен тереңдікті және тыныс алудың жоғары жиілігін тудырады. Таяз және жиі тыныс алу кезінде альвеолярлы ауаны желдету әлдеқайда аз. Нәрестенің тынысы ұйқы кезінде минутына 48-63 тыныс алу циклі. Ояу кезінде минутына тыныс алу жиілігі: 50-60-рет, өмірінің бірінші жылындағы балаларда; 35-40 – 1-2 жастағы балаларда; 25-35 – 2-4 жастағы балаларда; 23-26-4-6 жастағы балаларда. Мектеп жасындағы балаларда тыныс алу одан әрі төмендейді – минутына 18-20 рет. Балалардың үлкен қозғыштығына байланысты тыныс алу жиілігі психикалық және физикалық күш салу, эмоционалды өршу, температураның жоғарылауы және басқа әсерлермен өте оңай артады. Тыныс алу көбінесе тұрақты емес, тыныс алу кідірістері пайда болады. 11 жасқа дейін тыныс алуды еркін реттеудің жеткіліксіздігі байқалады. Ерекше - бірақ бұл мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеу функциясына әсер етеді. Балаларда тыныс алудың жоғары жиілігіне байланысты ересектерге қарағанда тыныс алудың минуттық көлемі (1 кг салмаққа қайта есептегенде) едәуір жоғары. Тыныс алудың минуттық көлемі адам 1 минут ішінде дем алатын ауаның мөлшері деп аталады. ол тыныс алу ауасының жүргізушісінің тыныс алу қозғалыстарының санына 1 мин. тыныс алудың минуттық көлемі: 650-700 мл ауа – жаңа туған нәрестеде; 2600-2700 мл – өмірдің бірінші жылының соңында; 3500 мл – 6 жасқа дейін; 4300 мл – 10 жылға қарай; 4900 мл - 14 жаста; 5000-6000 мл – ересек адамда. Тыныс алу тиімділігінің маңызды көрсеткіштерінің бірі - өкпенің тіршілік сыйымдылығы – бұл адам терең дем алғаннан кейін дем ала алатын ауаның ең көп мөлшері. Өкпенің тіршілік сыйымдылығы жасына, жынысына байланысты өзгереді, кеуде қуысының даму дәрежесіне және тыныс алу бұлшықеттеріне байланысты. 16-17 жасында өкпенің өмірлік қабілеті ересек адамға тән белгілерге жетеді. Ересек адамда өкпенің тіршілік сыйымдылығы 3500 мл (500 мл + 1500 мл + 1500 мл). Еркектерде ол 3200-7200 мл, әйелдерде 2500-5000 мл аралығында болады. балаларда өкпенің тіршілік сыйымдылығы 4-5 жастан кейін ғана анықтауға болады. 16-17 жасында ол ересек адамға сәйкес дәрежеге жетеді. Максималды дем шығару кезінде өкпеде тағы 1500 мл ауа қалады. Бұл қалдық көлем. Өкпенің өмірлік сыйымдылығы мен қалдық көлемі жалпы өкпе сыйымдылығын құрайды. 500 мл ингаляциялық ауаның тек 360 мл альвеолаларға өтіп, қанға оттегі береді. Қалған 140 мл ауа жолдарында орналасады және газ алмасуға қатыспайды. Сондықтан ауа жолдары «Өлі кеңістік» деп аталады. Бір минут ішінде тыныс алумен жұтылатын және тыныс шығаратын ауаның мөлшері тыныс алудың минуттық көлемі деп аталады. Тыныс алу кезінде оның мәні 7 - ден 10 литрге дейін, физикалық жұмыс кезінде ол 150-180 литрге дейін артады.тыныс алудың минуттық көлемінің мөлшері адамның жасына, жынысына және шыныққандық дәрежесіне байланысты болады. Балалардағы тыныс алудың жоғары жиілігіне байланысты тыныс алудың минуттық көлемі ересектерге қарағанда едәуір жоғары. Жаңа туған нәрестеде ол 650-670 мл, өмірінің бірінші жылындағы балада – 2600-2700 мл, 10 жаста – 4300 мл, ересек адамда - 5000-6000 мл құрайды. Балаларда тыныс алудың жоғары жиілігіне байланысты ересектерге қарағанда тыныс алудың минуттық көлемі (1 кг салмаққа қайта есептегенде) едәуір жоғары. Тыныс алудың минуттық көлемі-бұл адам 1 минут ішінде дем алатын ауа мөлшері. ол тыныс алу белсенділігінің мөлшерін 1 минут ішінде тыныс алу қозғалыстарының санына көбейтумен анықталады. Тыныс алудың минуттық көлемі: 650 – 700 мл ауа-жаңа туған нәрестеде; 2600-2700 мл – өмірдің бірінші жылының соңында; 3500 мл – 6 132 жасқа дейін; 4300 мл – 10 жасқа дейін; 4900 мл – 14 жаста; 5000-6000 мл – ересек адамда. жүктеу/скачать 6.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|