Д. Н. Аяганов., доктор PhD, доцент
жүктеу/скачать 6.23 Mb.
|
| 8.3. ЖҮРЕК ЦИКЛІ
Жүректің жиырылу функциясын жүрек бұлшықеті қамтамасыз етеді. Жүйке жүйесіне тәуелсіз жүректің ырғақты жиырылу қабілеті жүрек автоматикасы деп аталады. Жүрек автоматикасы жүрек бұлшықетінде пайда болатын импульстардың әсерінен жүреді. Жүректің жұмысының жүйкелік реттелуі автономды жүйке жүйесімен жүзеге асырылады. Парасимпатикалық нервтер арқылы жүрекке келетін импульстар оның жиырылуын баяулатады және әлсіретеді, ал симпатикалық импульстар оларды күшейтеді және көбейтеді. Гуморальды реттеу бүйрек үсті безінің гормонымен адреналинмен, жүректің жұмысын тездететін және күшейтетін кальций тұздарымен байланысты. Калий тұздары жүректің қарама-қарсы жұмысын көрсетеді. Жүрек циклі 0,8 секундқа созылады және үш фазадан тұрады: 1. Құлақшалардың жиырылу; 2. Қарыншалардың қысқаруы; 3. Жүректің жалпы босаңсуы. Қан тамырындағы өзгермелі қысым қан қысымы деп аталады. Қан қысымы қанның бүкіл қан тамырлары бойымен қозғалуы үшін қажет. Қысым мөлшері негізінен жүректің жұмысымен, тамырлардың қабырғаларының диаметрімен, олардың қабырғаларының серпімділік дәрежесімен және қанның тұтқырлығымен анықталады. Жүрек жұмысы қан айналымы шеңберлерінде қан қысымы айырмашылығына байланысты болады. Қан тамырлары жүректен алыстаған сайын қан қысымы біртіндеп төмендейді. Қан жоғары қысымды аймақтан төмен қысымды аймаққа, яғни тамырлардың артериялық жүйесінен веналыққа ауысады. Қан қысымының төмендеуі біртіндеп жүреді, бірақ біркелкі емес: ол артерияларда жоғары, капиллярларда әлдеқайда төмен болады. Біздің ағзамыздағы ең жоғары қысым өкпе артериялары мен қолқада. Ең төменгі қысым өкпе тамырларында, жоғарғы және төменгі вена қақпаларында, өйткені капиллярлар жүйесі арқылы қанды айдауға көп энергия жұмсалады, қан ағымы қозғалыс кезінде қанның тұтқырлығы мен тамырдың диаметріне байланысты болады. Қан қысымы - адамның қан айналымы жүйесінің негізгі көрсеткіштерінің бірі. Қан қысымы-бұл адамның үлкен артерияларындағы қан қысымы. Артериялық қысымның екі көрсеткіші болады. Систолалық (максималды, жоғарғы) қан қысымы-бұл жүректің максималды жиырылу кезіндегі қан қысымының деңгейі. Диастолалық (минималды, төменгі) қан қысымы-бұл жүректің максималды релаксациясы кезіндегі қан қысымының деңгейі. Қан қысымы сынап бағанымен (миллиметр) көрсеткішімен өлшенеді, сынап бағанының мм.сынап. бағ. 120/80 қан қысымының мәні систолалық қысымның мөлшері 120 мм/рт.сын.бағ, ал диастолалық қан қысымының дәрежесі 80 мм/ сын.бағ.. әрбір 10 мм/ сын.бағ. қысымның жоғарылауы жүрек-тамыр ауруларының даму қаупін 30% арттырады. Жоғары қан қысымы бар адамдарда ми қан айналымының бұзылуы (инсульт) 7 есе, жүректің ишемиялық ауруы 4 есе, аяқ тамырларының зақымдануы 2 есе жиі кездеседі. Қан қысымын өлшеу арқылы бас ауруы, әлсіздік, бас айналу сияқты ыңғайсыздықтың жиі кездесетін көріністерін іздеуден бастау керек. Көптеген жағдайларда қысымды үнемі бақылау қажет, ал өлшеулерді күніне бірнеше рет жүргізу керек. Гипотензия-бұл қан қысымының бастапқы мәндерден 20% немесе 60 мм/сын.бағ төмендеуі. Гипертония-бұл қан қысымының тұрақты жоғарылауы (орташа қан қысымының 90 мм/сынап бағанасынан жоғары). Қан қысымы-ағзаның жұмыс істеуінің маңызды көрсеткіштерінің бірі, сондықтан әр адам оның мөлшерін білуі керек. Қан қысымының деңгейі неғұрлым жоғары болса, қауіп соғұрлым жоғары болады. Жүректің ишемиялық ауруы, инсульт, инфаркт, жүрек жеткіліксіздігі сияқты қауіпті аурулар туындайды. Қан қысымының деңгейін бағалау үшін 1999 жылы қабылданған Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының жіктемесі қолданылады. Жіктеуде келтірілген «шекаралық», «ауыр», «орташа» терминдері науқастың ауруының ауырлық дәрежесін емес, тек артериялық қысым деңгейін сипаттайды жүктеу/скачать 6.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|